جستجو در تالارهای گفتگو

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش به: ناوبری, جستجو ‎ میدان نقش جهان میراث جهانی یونسکو اطلاعات اثر نام کشور ‎ ایران نوع فرهنگی معیارها i, v, vi شماره ثبت ۱۱۵ منطقه آسیا-اقیانوس آرام تاریخچه تاریخ ثبت ۱۹۷۹ (جلسه ۳ام) میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان در کشور ایران است که توسط ساختمان‌های دوره صفوی محصور شده‌است. نام تا پیش از صفویه، در محل این میدان، باغی به نام نقش جهان وجود داشته‌است. این باغ، نام خود را از شهری در آذربایجان گرفته که اینک به نام نخجوان خوانده می‌شود. حمدالله مستوفی درباره این شهر گفته‌است:«شهری خوش است که آن را نقش‌جهان خوانند و اکثر عمارات آن از آجر است» [۱] پس از مرمت میدان و ابنیه اطراف آن در دوره رضا شاه، نام رسمی میدان به میدان شاه و نام مسجد جامع عباسی نیز به مسجد شاه تغییر یافت. امروزه نام رسمی این میدان، میدان امام یا میدان امام خمینی است. [ویرایش] مشخصات و مختصات میدان نقش جهان، میدانی مستطیل شکل و بسیار وسیع در قلب شهر اصفهان است که طول آن از شمال به جنوب کشیده شده‌است. طول این میدان ۵۰۷ متر و عرض آن ۱۵۸ متر می‌باشد.[۲] در اطراف میدان دویست حجره دو طبقه قرار دارد. علاوه بر آن چهار بنای عالی‌قاپو، مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه نیز در چهار ضلع این مستطیل ساخته شده‌اند.[۳] [ویرایش] تاریخچه میدان نقش جهان در ابعادی کوچکتر، در دوره تیموریان ساخته شد. در زمان شاه عباس اول این میدان توسعه یافت و فرم و شکل امروزین خود را یافت. برخی از مهمترین ابنیه پیرامونی این میدان، در همین دوره ساخته شد. پس از انتقال پایتخت ایران از اصفهان به شیراز، میدان نقش جهان اهمیت خود را به تدریج از دست داد. در دوره قاجار، این میدان و ابنیه پیرامونی آن رو به تخریب نهاد. با آغاز دوره پهلوی اول تمامی ابنیه اطراف میدان بطور کامل بازسازی شدند. کار مرمت و بازسازی این ابنیه تا امروز بطور مداوم ادامه دارد. [ویرایش] پیش از صفویه پیش از آن‌که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در محل این میدان باغی گسترده وجود داشته‌است بنام «نقش جهان». این باغ همچنین محل استقرار ابنیه دولتی و قصر حاکمان تیموری و آق‌قویونلوها بود. در آن زمان بخش میدانی باغ، درب کوشک نام داشت. این بخش در ضلع غربی میدان نقش جهان امروزی و در محل احداث کاخ عالی قاپو قرار داشته‌است.[۴] [۵] در دوران سلجوقیان، حداقل بخشی از باغ نقش جهان به نام میدان «کوشک» معروف بوده‌است. دستگیری برکیارق توسط برادرش محمود در دوره سلجوقیان در این میدان اتفاق افتاده‌است.[۶] [ویرایش] صفویه پیش از ساخته شدن ابنیه فعلی در دوره شاه عباس اول، میدان کوشک محل اعدام محکومان به اعدام و برگزاری برخی از مراسم رسمی همچون جشن نوروز بوده‌است.[۷][۸][۹] منابع گوناگون، بنای به شکل فعلی را در دوره سلطنت شاه عباس اول و به سال ۱۰۱۱ قمری دانسته‌اند.[۱۰] [۱۱] با این حال، از ابتدای سلطنت شاه عباس، سطح میدان در اندازه بسیار بزرگتر از میدان کوشک سابق تسطیح شده و بارها مراسم چراغانی و آتشبازی در آن برپا شده‌است.[۱۲][۱۳] احتمال دارد که بنای این میدان از روی نقشهٔ میدان حسن پادشاه در تبریز برداشت شده باشد. [۱۴] استاد محمدرضا و استاد علی‌اکبر اصفهانی، نام دو تن از معمارانی است که میدان را طرح ریزی نموده و آن را به شکل فعلی بنا نهاده‌اند. نام این دو معمار بر سردر مسجد جامع عباسی و محراب مسجد شیخ‌لطف‌الله به چشم می‌خورد.[۱۵] در طول دوران ساخت میدان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، میدان زنده و فعال بوده، لیکن در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به تدریج از رسیدگی به میدان خودداری شده‌است. در ایم سلطنت شاه سلطان حسین، جوی‌های آب به تدریج راکد شده و آخرین درختان باقیمانده از درختانی که شاه عباس به دست خود کاشته بود، خشکیده‌اند.[۱۶] [ویرایش] قاجاریه در دوره قاجار، این میدان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بی مهری قرار گرفت. بخش‌هایی از عمارت نقاره خانه در طول دوران آشفتگی ایران از حمله افغانان تا استقرار حکومت قاجارها، تخریب گردید.[۱۷] در دوره حکمفرمایی برخی حکام محلی مانند شاهزاده ظل السلطان و شاهزاده صارم الدوله مجموعه میدان نقش جهان تا مرز تخریب نیز پیش رفت. در پایان دوران قاجار، بخش عمده‌ای از حجره‌ها تخریب شده بود، کاشیکاری گنبدها شکسته بود و میدان از همه لحاظ نیاز به مرمت داشت. [ویرایش] ابنیه پیرامونی موجود و در پیرامون میدان، مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده‌است. اطراف میدان را چهار بازار بزرگ احاطه کرده‌اند. عایدات چهار بازار اطراف میدان، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شده‌است. [۱۸] [ویرایش] مسجد جامع عباسی نوشتار اصلی: مسجد جامع عباسی ساخت این مسجد در سال ۱۰۲۰ هجری آغاز شده و در سال ۱۰۲۵ به بهره برداری رسیده‌است. ادامه کار تزئینات مسجد در زمان شاه سلیمان به پایان رسیده‌است. معمار این مسجد استاد علی اکبر اصفهانی و کتیبه سر در آن به خط علیرضا عباسی است.[۱۹] علاوه بر آن کتیبه‌های دیگری به خط عبدالباقی تبریزی و محمدرضا امامی در جای جای مسجد وجود دارد. ارتفاع گنبد این مسجد ۵۲ متر، ارتفاع مناره‌های اصلی ۴۸ متر و ارتفاع مناره‌های ورودی ۴۲ متر است.[۲۰] یکی از ویژگی‌های این مسجد بازتاب صدا در زیر گنبد مسجد است. همچنین در این مسجد قطعه سنگی کار گذاشته شده که ظهر شرعی را در چهارفصل سال نشان می‌دهد. محاسبات این سنگ به شیخ بهایی منسوب است.[۲۱] ویژگی مهم دیگر مسجد، ورودی مسجد است که به شکل دالانی مدور ساخته شده و قناسی جهت شمالی جنوبی میدان با جهت رو به قبله مسجد را به شکل هنرمندانه‌ای مخفی می‌نماید. [ویرایش] ابنیه پیرامونی تخریب شده غیر از ابنیه‌ای که اکنون موجودند، بناهای دیگری نیز در میدان نقش جهان وجود داشته که به تدریج کابرد خود را از دست داده و از میان رفته‌اند. عمارت ساعت (که به کلی تخریب و بنای مسجد شیخ لطف الله بجای آن ساخته شد)، سرستونهای مرمرین که احتمالا از تخت جمشید شیراز به اصفهان آمده بودند(یکی به چهلستون منتقل شده و دیگری در موزه ایران باستان تهران قرار دارد)، ۱۱۰ عراده توپ اسپانیایی (غنیمت فتح جزیره هرمز به وسیله امامقلی خان) و میله قپق به ارتفاع چهل متر در مرکز میدان (که امروزه به کلی از میان رفته‌است) از آنجمله‌اند. [۲۲] [ویرایش] تاریخچه کارکرد این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده‌است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایشهای گوناگون بوده‌است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در میدان باقی است که از انجام ورزش چوگان در آن دوره حکایت می‌کند. این میدان همچنین محل برگزاری جمعه بازارهای عظیم بوده‌است. یکی از اولین مراسم رسمی که در این میدان برگزار شده‌است، بازگشت پیروزمندانه امامقلی خان از فتح جزیره هرمز به پایتخت (اصفهان) بوده‌است. [۲۳] [ویرایش] کارکرد امروزین پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این میدان محل برگزاری نماز جمعه و اجتماعات سیاسی نیز می‌باشد. دور تا دور میدان را بازار صنوف صنایع دستی اشغال کرده و به لحاظ توریستی بودن از رونق خوبی برخوردارند. [ویرایش] اهمیت شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن فرانسوی، تاورنیه، پی‌یترو دولاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر و دیگران که در روزگار صفوی از پایتخت ایران دیدن کرده‌اند، بدست داده‌اند. شاردن فرانسوی که از بخش بزرگی از اروپا بازدید نموده‌است، آنرا زیباترین میدان دنیا می‌دانسته‌است. نقاشی‌ای از یک جهانگرد فرانسوی در دوران قاجار از «میدان نقش جهان». معمارچیره دست اصفهانی علی‌اکبر اصفهانی ساخت مسجد امام و عالی‌قاپو رابر عهده داشته‌است. بر در مسجد امام نوشته شده‌است: فکر تاریخ کرد راغب و گفت شد در کعبه در صفاهان باز که با محاسبهٔ حروف ابجد مصراع دوم این شعر تاریخ اتمام ساخت این مسجد (۱۰۴۶) به دست می‌آید. «میدان نقش جهان» در دوران قاجار. [ویرایش] وضعیت امروزین از سال ۱۳۶۸ به بعد تردد خودروها در بخش جنوبی ممنوع گردید و تردد در این بخش به صورت پیاده یا با درشکه صورت می‌پذیرد. مسجد شیخ لطف الله میدان نقش جهان میدان نقش جهان در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است.[۲۴]