جستجو در تالارهای گفتگو

معرفی چند مقبره برجی شکل رویان کهن.pdf

مجتمع معروف به شاه زنده (شاه زندگی) به آن دسته از قبرستان های دارای بنای یاد بود تعلق دارد که تعداد زیادی از آنها در شهرهای شرق نزدیک ساخته شده است. خصوصیت یکی از آنها که در سمرقند ازبکستان ساخته شده، در محلی است که روی تپه قرار گرفته با سردر و مقابر در پائین تپه، همراه حرمه ای کوچک، که به طور کم و بیش منظم در امتداد دو سوی یک خیابان باریک قرار گرفته است. گفته می شود آرامگاه شاه زنده اشاره به قاسم بن عباس، پسر عموی حضرت محمد (ص) دارد که اسلام را به این منطقه آورد. بر پایه باور مردم، هنگامی که سر قاسم بریده شد، وی سرش را به دست خویش گرفت و به چاهی که در این آرامگاه است رفت و غایب شد. در حدود قرن نهم میلادی در این محل مراسم دینی اجرا می شده است و در قرن های یازدهم و دوازدهم ساختمان های دیگری در محل وجود داشته است اما بیشتر این بناها در اواخر قرن چهاردهم و پانزدهم میلادی ایجاد شده است. مدخل بنا را الغ بیگ در فاصله سالهای 1435–1434 ساخته است. این بنا دارای حدود 20 ساختمان مختلف است که در مدت نه سده (از سده 3 تا 12 خورشیدی) در آن ساخته شده است. بخش مادر بناها در شمال خاوری مجموعه قرار دارد و کهن‌ ترین این بناها مقام قاسم بن عباس است. گروه بالایی بناها مشتمل بر 3 آرامگاه است که کهن‌ ترینشان آرامگاه خواجه احمد است که گذرگاه شمالی را کامل می‌کند. بناهای میانی آرامگاه‌ هایی از سده‌های 7 و 8 خورشیدی است که بیشتر برای خویشاوندان تیمور مانند شادی ملک آغا خواهرزاده تیمور که در سال 1372 درگذشت و شیرین بکا آغا خواهر تیمور بوده است. روبروی آرامگاه شیرین بکا، بنایی هشت‌ گوش متعلق یه سده 8 بنا شده است. بنایی دوگنبدی هم که آرامگاه قاضی‌ زاده رومی دانشمند هم‌ عصر الغ‌ بیگ است، در اینجا به چشم می‌خورد. دروازه خانه هم که نام یک ورودی این بنا است، در این مجموعه آرامگاهی قرار دارد. از دیگر مقبره های این مجموعه می توان به توغلو تکین (وفات 1376)، و مقبره تومان آغا یکی از همسران تیمور (وفات 1405) اشاره کرد. بسیاری از مقبره های دیگر این مجموعه بدون تاریخ یا فاقد نام اند و یا اطلاع دقیق در مورد هویت آنها به دست نیامده است. این مقبره ها از چندین لحاظ واجد اهمیت اند، اما این اهمیت از دو نظر بیشتر است. اول آنکه نشان دهنده نوعی معماری اند که از سبک بناهای بزرگ و رسمی مثل مدارس و مقابر شاهان متمایز بوده است و نمایانگر نوع خصوصی تر معماری مذهبی-دنیوی است که در آن بیشتر زهد مورد نظر بوده است تا شکوه و اغلب به دستور افرادی غیر از سلاطین بنا شده و از این لحاظ سلیقه و امکانات مالی قشرهای پایین تر اشرافیت آن زمان را نشان می دهد. و کثرت آنها در یک دوران نسبتا کوتاه مجموعه ای مهم از طرح های تزئینی و روشهای ساختمانی را که هنوز مورد مطالعه کامل قرار نگرفته به دست می دهد. همچنین در سمرقند مکانی مقدس موسوم به عبد بیرون (مقبره خارجی در برابر مقبره داخلی در داخل حصار شهر) در سال 1633 ایجاد شد و نمایانگر اعاده معماری تیموری در این دوره متأخر است. منبع نوشتار: arthut.co

آرامگاه جاماسب حکیم این اثر باستانی با ارزش در حدود ۸۵ کیلومتری جنوب شرقی شیراز که در مسیر جاده شیراز جهرم در سمت راست جاده و نرسیده به شهر خفر قرار گرفته است که پس از ورود به جاده فرعی به روستای کراده منتهی میشود و پس از آن در شرق کراده روستای گاره واقع شده که آرامگاه جاماسب حکیم در بیرون این روستا قرار دارد . فاصله روستای کراده تا روستای گاره دو کیلومتر است که از میان کوچه باغهای سرسبز راهی باریک و خاکی ناهموار را به طرف آرامگاه طی میکند . نام اصلی این روستا گاره یا کاره میباشد که اهالی منطقه بهآن جومه بزرگی می گویند که مخفف جاماسب بزرگ است . اهالی منطقه جاماسب را به کسر «س» تلفظ میکنند . پیرمردان و پیرزنان این منطقه جاماسب را خانباز هم میخوانند و درباره جاماسب یا خانبازخان داستانها و اشعار بسیاری در منطقه استان فارس گفته شده است . از جمله میگویند که خداوند به جاماسب گفت : که در روزی معین عمرت به پایان میرسد و جاماسب در روز موعود به این منطقه وارد شده و در همان جا جانبه جان آفرین تسلیم کرد و اهالی گاره برایش مقبرهای ساختند . حال باید تحقیق شود که آیا این آرامگاه جاماسب همان داماد زرتشت است ؟ یا اینکه جاماسب دیگری است ؟ این بنای باستانی در بیرون و در جنوب شرقی روستای گاره بر فراز تپه ای قرار گرفته است که مشرف بر شهر خفر و باغها و روستاهای اطراف است . ساختمان آرامگاه به صورت مکعب شکل است که برروی تپه ای کوتاه احداث گردیده و از سنگهای تراش خورده بدون ملات ساخته شدهاست . آرامگاه تشابه فراوانی با کعبه زرتشت در نقش رستم دارد . به علت تراش خوردن سنگهای آرامگاه میتوان آنرا به دوران هخامنشی و دورانی که شهر خفر دارای اهمیت بوده نسبت داد . ضلع شمالی که خوشبختانه سالمترین بخش این ساختمان میباشد کوتاهتر از دیگر دیواره های آرامگاه است و برروی یک صخره بناشده است و علت سالم ماندنش نیز دسترسی نداشتن به این دیوارهاست . در ارتفاع ۴ متری این دیواره یک ردیف سنگ کاری برجسته نمایان است . ضلع جنوبی که در دوران گذشته بلندترین دیواره آن بوده و بر اثر هجوم سودجویان آثار عتیقه قسمت اعظم دیوار ویران شده است . ضلع شرقی که این دیواره هم براثر غارتگری سودجویان از دو موضع حفاری غیر مجاز شده و آسیب جبران ناپذیری را بر پیکره این اثر وارد کرده اند . ضلع غربی که بلندترین دیواره این بنا را تشکیل میدهد ، نسبتا سالم مانده و تنها ردیف سنگکاری بالای آن خراب شده . گویا در دوران گذشته سازمان میراث فرهنگی داربست فلزی را در کنار این دیوار برپا کرده که بدون تعمیر و مرمت آن ، سالهاست که رها شده است . در میانه و گرداگرد آرامگاه درهر یک متر یک سوراخ مربع شکل تعبیه شده که احتمالا برای این ساخته شده است که اگر باران وارد بنا شد بتواند به راحتی از این سوراخ ها خارج شود . در محفظه داخلی آرامگاه از کف تا سقف از سنگ و ساروج فشرده پرشده که بسیار سخت و محکم میباشد . روی سقف آن یک سنگ ۸ ضلعی موجود بوده که به وسیله سنگ های تراش خورده به صورت یک مقبره درآمده بوده است که متاسفانه بر اثر چپاول سودجویان تنها ۳ الی ۴ ضلع آن باقی مانده است . چپاولگران در زیر همین سنگ مقبره از ۲ طرف بالا و پایین بهصورت تونلی حفر کرده اند و از ظواهر امر پیدا است که سودجویان چیزی پیدا نکردهاند . زیرا درون چهاردیواری آرامگاه تماما از سنگ و ساروج پرشده است . طول و عرض هر دیوار از هر طرف ۵ متر و ۸۰ سانتیمتر است که به صورت مربع و بسیار استادانه و با اصول معماری ساخته شدهاست . ارتفاع این آرامگاه مربع شکل در هرطرف ضلع متفاوت است . به دلیل اینکه بر روی تپه که دارای شیب و سنگهای صخرهای است ایجاد شده است ارتفاع تغییر میکند . اما در ضلع غربی ارتفاع آن نزدیک به ۷ متر میرسد که احتمالا ارتفاع این آرامگاه بیشتر از این بوده است که به تدریج ویران شده است . ابعاد سنگهای تراش خورده آرامگاه با یکدیگر تفاوت دارند . احتمالا بر بالای مقبره ۸ ضلعی اتاقی بوده است که به صورت ۴ اتاقی بازساخته شده بود که شاید برروی همین مقبره آتشدانی برپا بوده است و از فواصل دور دیده میشده . برخی میگویند که این ساختمان آتشکده ای بوده که در جشنها و مراسم ویژه از آن استفاده میشده است . در حقیقت این آرامگاه در بین دیگر آثار باستانی ایران مظلوم واقع شده است و حتی نامی از آن برده نمیشود و تنها در کتاب اقلیم پارس نوشته آقای مصطفوی چند سطر جزئی درباره اش نوشته شده و دیگرکتابها تنها به نام قبر جاماسب اکتفا کرده اند . در پایین و گرداگرد تپه قبرهای دوران پس از اسلام به چشم میخورد . سنگ قبرهایی که تاریخ هجری قمری آن در حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ پیش میباشد و بر روی اکثر سنگ قبرها درخت سرو حک شده است و میتوان حدس زد که پس از ورود اسلام اهالی روستای گاره مرده های خودرا در پایین آرامگاه جاماسب حکیم دفن میکرده اند اما پس از سالهای ۱۱۵۰ هجری قمری قبرستان این روستا به جای دیگری انتقال داده شده است . برای مثال برروی سنگ قبری تاریخ ۱۱۱۶ حک شده است . روی برخی سنگ قبرها اشکال و خطوط عربی و کوفی و اشعار فارسی از شاعران نامی و گمنام به چشم میخورد که متاسفانه این قبرها هم از دستبرد دزدان آثار باستانی در امان نبوده اند . چندین سنگ نوشته بزرگ به صورت کتیبه به انواع خطوط کوفی ، عربی در پایین آرامگاه به صورت نامنظم برروی هم انباشته شده . در پایین تپه جوی آب پاک و زلالی جاری است که باغها و روستای گاره را مشروب میسازد . این آب از کاریز «قنات» گاره سرچشمه میگیرد .