جستجو در تالارهای گفتگو

مقدمه ( Introduction ) : رنگ کردن پلاستیک ها در حالت مذاب یکی از مهمترین کارهای انجام شده برای افزودن خواص مناسب و جدید به رزین های پلیمری است ؛ که به تولید کننده این امکان را می دهد که بتواند تولیدات خود را بهتر به فروش برساند . اضافه نمودن مواد رنگی ، نه تنها موجب فروش بیشتر تولیدات رنگ شده می شود ، بلکه باعث به وجود آمدن برخی از خواص دیگر مانند دوام بیشتر در برابر اشعه ی UV ، در محصول تولیدی می شود . علاوه بر این ، رنگ کردن در حالت مذاب معمولاً نیاز به مراحل جداسازی ( Separate ) ، خروج از خط تولید ( off-line ) و رنگ زنی ( painting step ) را ندارد و بدین صورت هزینه ی کلی تولید کاهش می یابد . سابقاً ، سیستم رنگ با زمینه ی پلاستیک آمیخته می شد ، به هرحال ، سیستم رنگ بخش جدایی ناپذیر ماده می شد و امکان داشت که موجب دگرگونی در مهندسی، عملکرد و خواص فرآیندی ماده بشود که این امر در طی تولید و فرمول بندی مواد جدید ، مطلوب نبود . و رنگ زنی صراحتاً به عنوان یک مشکل برای مصرف کننده و همچنین یک عامل منحرف کننده برای کسی که کار فرمولاسیون پلاستیک های جدید را بر عهده داشت ، محسوب می شد . این متخصص کار فرمولاسیون ( کسی که معمولاً در مورد نکات عمیق علم پلیمر آموزش ندیده است ) برای انتخاب یک رنگ مناسب و با قیمت اقتصادی ، انتخاب می شود و این باعث بروز مشکلاتی می شود . در واقع وظیفه ی این متخصص هنگامی که پلیمرها آمیخته شده و تشکیل آلیاژ می دهند ، بحرانی تر می شود . ( در هنگام کار با این پلیمرهای آلیاژی پرکاربرد ، حتی تغییر کوچکی در ترکیب شیمیایی باعث تغییر خواص پلیمر می شود . ) هدف این مقاله ، بالا بردن اطلاعات خواننده در مورد رنگ های مورد نیاز برای ساخت سیستم های مناسب پلیمری است . همچنین ما در مورد انواع اصلی و عمده ی عوامل رنگ زای مناسب برای استفاده در آمیزه های پلیمری پرکاربرد و آلیاژهای پلیمری ، صحبت می کنیم . انواع اصلی عوامل رنگ زا ( The major classes of colorants ) : عوامل رنگ زای ( colorants ) مورد استفاده درپلاستیک ها به دو گروه بسیار گسترده تقسیم می شود که شامل پیگمنت ها ( pigment ) و رنگ ها ( Dyes ) می شوند . تعریف پیگمنت : پیگمنت یک عامل رنگ زا است که علاقه ای به حل شدن در زمینه ی پلیمری ندارد . تعریف رنگ : رنگ عامل رنگ زایی است که به صورت حل شده در داخل زمینه ی پلاستیک قرار می گیرد . بنابر تعریفات انجام شده پیگمنت ها مانند یک فاز مجزا در داخل پلاستیک قرار می گیرند و بنابراین در بین پیگمنت و زمینه ی پلاستیکی یک مرز بین فازی وجود دارد که این مساله جای تامل دارد و ممکن است که مشکلات مصرف کننده نیز از همین مرزها ایجاد شده باشد . پیگمنت های غیر آلی ( Inorganic pigments ) : پیگمنت های غیرآلی ، نمک های فلزی و اکسیدها هستند . این عوامل رنگ زا می توانند یک لایه از یک جسم پلاستیکی را با رفتار قابل پیش بینی رنگی کنند . اکثر این عوامل رنگ زا دارای ذراتی با ابعاد میانگین بین 0/2 تا 1/0 میکرون هستند . تولید کنندگان ، رنگ های مرغوب را با زدودن ذرات بالاتر از 5 میکرون ، تولید می کنند . این ذرات با ابعاد بالاتر از 5 میکرون باعث آلگومره شدن رنگ می شوند . پیگمنت های غیرآلی به جز چند استثناء ، مواد خام ارزان قیمت هستند که در جدول 1 نشان داده شده اند . به خاطر دوام نسبتاً پایین این رنگ ها ، این پیگمنت ها همیشه بهترین کیفیت را ندارند . تعدادی از خواص خوب که ممکن است درپیگمنت های غیرآلی باشد در زیر آورده شده است : 1 ـ آسانی در تهیه ی پودر این پیگمنت ها ( انرژی نسبتاً کمی برای شکستن ذرات پیگمنت ، پوشش دهی باپلاستیک ها و یکنواخت سازی ذرات آنها مورد نیاز است ) 2 ـ مقاومت گرمایی و مقاومت به هوازدگی خوب 3 ـ کوچک بودن در عین واکنش پذیری قطعاً در این میان استثناهایی وجود دارد که به دلیل اینکه از حد حوصله ی خواننده خارج است ، از آنها می گذریم مثلاً : واکنش پذیری یک مشکل پنهان در هر نوع سیستم پلیمری است . اکسیدهای فلزی ساده : چندین عامل رنگ زای ارزان قیمت که سازگاری خوبی باطیف وسیعی از انواع پلیمرها دارند ، ساختار ساده ای دارند . آنها تنها اکسیدهای فلزی ساده هستند . تیتانیم دی اکسید ( Titanium Dioxide ) : تیتانیم دی اکسید که به آن تیتانیا نیز گفته می شود ، گران ترین و پرکاربردترین پیگمنت مولد رنگ سفید است که در جدول 1 آورده شده است . در اکثر کشورها ، تقریباً تمام تیتانیای مورد استفاده از معادن و به وسیله ی « فرآیند کلرید » به دست می آید . اگرچه TiO2 را یک ماده ی خنثی می دانیم ، ولی کریستال های این ماده دارای نقص هستند . و یک اکسیژن از بین 100000 عدد اکسیژن در داخل ساختار وجود ندارد . این عیب باعث می شود که هر ذره بی تیتانا ( با ابعاد بین 0/2 الی 0/3 میکرون ) یک ناحیه ی واکنش پذیر (+) Ti در روی سطح یا نزدیک به سطح خود داشته باشد . در طی « فرآیند کلرید » تعدادی از این نواحی با یون های کلرید پیوند می دهند . که این پیوند میان ( +) Ti و (-) cl می تواند مشکلات موجود را در برخی از آمیزه ها و آلیاژهای پلیمری ، دو برابر کند . یون های تیتانیم می توانند با گستره ی وسیعی از مواد آلی واکنش داده و تیتانات آلی ( organictitanates ) ایجاد کنند که این تیتانات آلی می تواند هر نوع واکنشی را تسریع دهد . برای مثال ، شیمیدان هایی که در زمینه ی پلیمر کار می کنند از تیتانات های آلی برای تسریع واکنش پلیمریزاسیون پلیمرها استفاده می کنند . به علاوه ، یون های کلر ، باعث افزایش تخریب و از هم پاشیدگی پلی کربنات ( PC ) می شوند . از این رو تعدادی از گریدهای تیتانا برای استفاده در آمیزه ها و آلیاژهای محتوی پلی کربنات مناسب نمی باشند . برای به حداقل رساندن واکنش پذیری این پیگمنت مهم ( TiO2 ) ، تولید کننده ها انواع خاصی از پلاستیک ها را تولید کرده اند که این پلاستیک ها با خواص منحصر به فردشان ، نواحی واکنش پذیر را با آلومینا ، سیلیکا و یا سیال سیلیکونی ( Silicone fluid ) پوشش می دهند . تیتانا دارای دو حالت کریستالی روتیل ( rutile ) و آناتاس ( anatase ) است که هر دو حالت کریستالی آن سختی ( در مقیاس موهس ) بالایی دارند و جزء ساینده ها به حساب می آیند . به خاطر سختی بالای این ذرات ، مشکلاتی به وجود می آید مثلاً ذرات پیگمنت این ماده می توانند الیاف شیشه ای را ببرند و به اندازه ی زیادی از استحکام کششی آلیاژها و آمیزه های ترموپلاست تقویت شده با الیاف شیشه بکاهند . قرمز اکسید آهنی مصنوعی ( Synthetic Iron Oxide Reds ) : پیگمنت های قرمز رنگ حاصل از اکسید آهن مصنوعی از لحاظ شیمیایی فرمول Fe2O3 دارند . این پیگمنت ها ، مقدار زیادی از نور تابیده شده به آنها را جذب کرده و حالت کدر مانند دارند ، همچنین این پیگمنت ها نسبتاً ضعیف و دارای حالت چرکین هستند . البته این رنگ یا گستره ی وسیعی از رنگ ها را مهیا می کند . عامل (3+) Fe به عنوان اسید لوییس عمل می کند و حتی غلظت های کم این پیگمنت برای پلی وینیل کلراید ( PVC ) ایجاد مشکل می کند ، و برای آمیزه ها و آلیاژهای پلیمری محتوی PVC مناسب نیست . در غلظت های بالاتر ، این پیگمنت ممکن است بر روی مواد پلی کربناتی ( PC ) نیز تاثیرات مضر بگذارد کرم ( III ) اکسید ( Chrome (III)Oxide ) : کرم ( III ) اکسید یک رنگ تیره ی سبز زیتونی ایجاد می کند که این پیگمنت اگر چه ضعیف است ولی دارای پایداری گرمایی و مقاومت در برابر هوازدگی عالی است . به دلیل اینکه دیگر انواع پیگمنت های سبز رنگ با استحکام بالاتر و حالت تمیزتر ( از لحاظ جلوه ی رنگ ) در دسترس است ، پیگمنت های کرم اکسیدی معمولاً برای کاربردهای بیرونی اختصاص یافته است . پیگمنت های اکسید فلزی مخلوط ( Mixed Metal Oxide Pigments ) : اکسیدهای فلزی مخلوط ( MMO ) یک دسته ی بزرگ از پیگمنت های کلسیته هستند . ( مرحله ی پایانی تهیه ی آنها مربوط به گرم کردن آرام این مواد در دمای 1100 درجه سانتیگراد است ) که ابتدایاً برای سرامیک ها تولید شدند . این مواد مقاومت در برابر هوازدگی عالی و پایداری گرمایی خیلی خوبی دارند . به عنوان یک گروه ، آنها کمترین واکنش پذیری را دارند ؛ برای مثال علاقه ی زیادی به استفاده از این مواد با مواد شامل گروه های وینیل است . ولی این پیگمنت ها ، ثبات رنگی پایینی دارند و بر اساس قاعده ، این پیگمنت ها نیز ساینده ی الیاف شیشه ای هستند . در جدول 1 خواص تعدادی از پیگمنت های متداول اکسید فلزی مخلوط نشان داده شده است . بسیاری از پیگمنت های MMO شامل مقدار قابل توجهی ( تقریباً 10 درصد ) آنتیموان هستند . آنتیموان ماده ای است که به وسیله ی برخی از سازمان های تنظیمی به عنوان یک فلز سنگین شناخته شده است . به خاطر اینکه آنتیموان یک فلز سنگین است ، امروزه نوع بدون آنتیموان از این پیگمنت نیز به وسیله ی برخی از منابع تولیدی ، مهیا شده است ولی قیمت این نوع از پیگمنت ها نسبت به حالت قبلی خود تقریباً 25 ـ 50 درصد بیشتر است . در گذشته ، در ساخت پیگمنت های MMO مشکلاتی ناشی از بدی پراکندگی و یکنواختی وجود داشت که باعث به وجود آمدن ذرات ناخواسته در رنگ می شد اما اخیراً ، تمام تولید کنندگان عمده ی این بخش ، الیاف پلی آمید را به عنوان یک بازار پر منفعت انتخاب کردند و پراکندگی و یکنواختی ذرات را بهبود داده اند و توانسته اند مشکلات ناشی از یکنواختی را بر طرف کنند . یگمنت های فلز سولفیدی ( Metal Sulfide pigments ) : این گروه شامل پیگمنت های روی سولفید ( ZnS) و پیگمنت های بر پایه ی کادمیوم می شود . ZnS یک پیگمنت سفید رنگ است که جایگاه ویژه ای در رنگرزی رزین های تقویت شده با شیشه دارد . پیگمنت های کادمیومی یک گروه از پیگمنت های رنگی روشن ( از زرد گرفته تا نارنجی و قرمز ) را تولید می کند . بعضی از خواص پیگمنت های فلز سولفیدی در جدول 1 آورده شده است . روی سولفید سفید ZnS:(Zinc Sulfide white) یک پیگمنت سفید رنگ است که تقریباً دوام رنگ و ماتی آن نصف پیگمنت های تیتانیایی است . دو خاصیت ویژه ی آن عبارت اند از : 1 ـ سختی ( در مقیاس موهس ) این مواد کم است و این باعث می شود که بتوان از این مواد در رزین های تقویت شده با الیاف شیشه استفاده کرد . 2 ـ رفتار جذبی بسیار کمتر در ناحیه ی UV نزدیک ، نسبت به پیگمنت های تیتانایی و به همین دلیل ، این ماده را می توان با تعدادی از رنگهای فلیورسنت استفاده کرد و بهترین خواص فلیورسنتی را دریافت کرد . Zn(+2) ، همانگونه که در بالا گفته شد یک اسید لوییس است ؛ بنابراین اکثر کسانی که وظیفه ی فرمولاسیون رنگ ها را بر عهده دارند ، از استفاده ی ZnS در آمیزه ها و آلیاژهای دارای پلی کربنات جلوگیری می کنند . کادمیوم سولفید و سولفوسلنیدها ( Cadmium sulfides and sulfoselenides ) : CdS کلسیته یک پیگمنت با رنگ نارنجی روشن متمایل به زرد است که ثبات رنگی عالی و پایداری گرمایی بسیارخوبی دارد . این نوع پیگمنت در اتمسفر مرطوب دوام نیاورده و پیگمنت مناسبی برای کاربردهای بیرونی ( فضای آزاد ) نیست . با ترکیب zn,cd ( درصد zn بیش از 12 درصد باشد ) می توان زرد کم رنگ و زرد لیمویی را به دست آورد . جایگزینی تعداد کمی از اتم های گوگرد با سلنیوم ، ناحیه ی رنگ تولیدی توسط این پیگمنت را به ناحیه ی قرمز شیفت می دهد . اگر کل اتم های گوگرد با سلنیوم جایگزین شوند ، باعث به وجود آمدن cdse می شوند که یک پیگمنت خرمایی رنگ مایل به قرمز ( maroon pigment deep )تولید می کند . پیگمنت های پایه کلادمیومی به صورت سنتی و به طور وسیع در رزین های مهندسی مانند پلی آمید ، پلی آمید 6/6 ، پلی کربنات ، پلی استرترموپلاست و آلیاژها و آمیزه هایشان ، استفاده می شود . به هر حال کادمیوم یک فلز سنگین است که این مورد توسط همه ی سازمان های نظارتی تصدیق شده است . ( برای مثال ، cd یکی از 4 فلز سنگین است که در اکثر قوانین دولتی مربوطه ، به آن اشاره شده است ) از این رو ، مواد مهندسی دارای فرمولاسیون بدون cd در حال ساخته شدن هستند و به طور یقین پیگمنت های پایه کادمیومی با پیگمنت های بی خطرتر جایگزین می شوند ولی پروسه ی جایگزینی آنها آهسته است . اگر چه با رعایت مسیله ی خنثایی شیمیایی ، پیگمنت های کادمیوم سولفیدی می توانند با (2+) cu و درطی فرآیند ذوب ، واکنش دهند و مس سولفید مشکی رنگ را تولید کنند . این رنگ مخلوط شده در حالتی که پیگمنت اولیه زرد رنگ باشد ، رنگ سبز و قرمز را شیفت داده و تولید رنگ قهوه ای می کند . یک منبع بالقوه از یون های (2+) cu، مس موجود در تثبیت کننده ی گرمایی برای پلی آمید است . پیگمنت های الترامارین ( Ultramarine pigments) : این پیگمنت ها دارای ترکیب شیمیایی سدیم ـ آلومینیوم ـ سولفو ـ سیلیکات ( sodium - aluminum-sulfo-silicates ) هستند . این گروه شامل پیگمنت هایی با ثبات گرمایی و ثبات رنگی بالایی هست ، متاسفانه ، مقاومت شیمیایی این مواد با حمله ی اسید یا باز کاهش می یابد . از این رو این مواد را نمی توان در مکان های بیرونی ( فضاهای روباز ) استفاده کرد . البته یک نوع از این پیگمنت ها ساخته شده است که به وسیله ی یک لایه ی سیلیسی پوشش داده می شود . این لایه موجب محافظت پیگمنت در برابر عوامل شیمیایی می شود . قیمت این نوع از پیگمنت ها اندکی بیشتر از انواع معمولی آن است . یک مشکل طبیعی از رنگ های الترامارین ، سنگ لاجورد ( lapis lazuli ) است . گستره ی رنگی پیگمنت های الترامارین از رنگ آبی نسبتاً تیره تا بنفش و صورتی است . یک مثال خانگی از رنگ آبی سیر که حالتی کاملاً تیره دارد ، بطری های شیر منیزی ( مایع شیری رنگی که هیدورکسید منیزیم است و به عنوان ضد اسید و ملین به کار می رود ) است . گریدهای استانداردی از پیگمنت های الترامارین ( بدون پوشش ) با رزین های پلی استات واکنش می دهند و مشاهده شده است که به واسطه ی این واکنش ها درون زمینه ی رزینی ، توده هایی از این نوع رنگ در پلی کربنات و پلی آمید 6/6 مشاهده شده است . تعدادی از خواص پیگمنت های الترامارین در جدول 1 آمده است . ادامه دارد ...... منبع:coloring Technology for plostics /Ronald M.Harrisi Edi

چكيده: پوشش هاي پودري شامل رنگدانه ها و افزودني هاي پخش شده در يك بايندر تشكيل دهنده فيلم ( رزين و عامل پخت) مي باشند كه بصورت پودرهاي ريز توليد مي شوند . چنين پودرهايي با يك تفنگ الكترواستاتيك بر روي سطوح مورد نظر پاشش مي‌گردند. ذرات پودر در تفنگ باردار شده و لايه نازك چسبناكي را روي سطح مورد نظر تشكيل مي‌دهند و پس از عبور از يك كوره در اثر حرارت ، ذرات پودري ذوب شده و پس از ايجاد چسبندگي و باند عرضي يك پوشش سخت ، بادوام و غيرقابل انحلال را ارائه مي‌دهند. لغت پوشش پودري به هر دو پوشش پخت شده و حالت پودري اطلاق مي‌شود و هيچ گونه ابهامي در بكار بردن آن وجود ندارد ولي ترم پودر پوششي فقط براي حالت پودري استفاده مي‌شود . دانلود

جادوي رنگ در خدمت تنوع و زيبايي درباره انواع مستربچ رنگي موضوع مستربچ رنگي موضوعي عمومي‌ در صـنـعـت پـلاسـتـيـك اسـت امـا بـه دلـيـل نقش تعيين‌كننده آن در موفقيت بسته‌هاي پلاستيكي و جـاي خـالي آن در صنعت بسته‌بندي پلاستيكي ايـران، با علم به اين كه شايد نشريات تخصصي پلاستيك كه همه صنعت پلاستيك را مخاطب قرار مي‌دهند جايگاه مناسبتري براي اين بحث باشند آن را در ماهنامه صنعت بسته‌بندي در معرض مطالعه دست‌اندركاران قرار داديم. وسـعت و ميزان بكارگيري افزودني‌ها بويژه مستربچهاي رنگي در بسته‌بندي پلاستيكي توسط نـامـهـاي تـجاري معروف آن قدر شدت گرفته‌ كه مـصـرف‌كنندگان را به طور جدي تحت تاثير قرار مي‌دهد. در حال حاضر مستربچ‌رنگي عاملي براي جدا كردن نامهاي تجاري و شناسايي محصولات اصل و كپي از يكديگر است و نامهاي تجاري بزرگ رقابت شديدي در بكارگيري نمونه‌هاي برتر آن دارند. در ايران اما اين موضوع تنها در خصوص كپي‌سازي ظروف خارجي مورد توجه جدي قرار گرفته‌است. صنعت بسته‌بندي پلاستيكي ايران، مستربچ‌هاي رنگي را چندان مورد توجه قرار نداده و به نظر مي‌آيد هـمواره شوكهاي ناشي از شكستهاي تجاري بايد صنعت ما را به جلو بكشاند. اين كم‌كاري و كم‌توجهي حـتـي گـريـبـان تـولـيـدكـنـندگان و واردكنندگان مستربچ‌هاي رنگي را نيز گرفته‌ و ايشان وضع موجود را پـذيـرفـتـه‌ و منتظر محركي از بيرون هستند. ماهنامه صنعت بسته‌بندي از كمتر از يك سال پيش موضوع مستربچ در پلاستيكها را با هدف توسعه اين بحث در صنعت پلاستيكهاي بسته‌بندي كشور بـه طـور جـدي در دستور كار خود قرار داده‌ كه نوشته‌حاضر نيز در همين راستا است. جلوه‌هاي ويژه رنگي در قطعات پلا‌ستيكي، پديده‌اي است كه به مستربچ‌هاي مختلف رنگ كه داراي رنگدانه‌هاي ويژه هستند و يا با استفاده از تكنيك ويژه‌اي تهيه شده‌اند، مربوط مي‌شود. وارد شدن در اين محدوده با تمام رنگي شدن صفحات مجله، امكان پذير شده است؛ چرا كه بسياري از جلوه‌هاي رنگي، يا معادل فارسي ندارند و يا اگر هم دارند، گوياي دقيق آن چه به چشم بيننده مي‌رسد، نيستند. در هر حال سعي شده است در حد امكان با انتخاب عكس‌هايي مناسب، جلوه‌هاي رنگي مختلف نـشان داده شوند. با آوردن معادل‌هاي انگليسي انـواع جلوه‌ها، علا‌قه‌مندان مي‌توانند در صورت تـمـايـل از طـريـق كـاتالوگ فروشندگان رنگ و يا اينترنت، درك روشنتري از مطلب به دست آورند و با جلوه‌هاي ويژه رنگي بهتر آشنا شوند. ظــاهـر كـالا‌هـا و بـسـتـه‌بـنـدي آنـهـا يـكـي از فـاكتـورهـاي جلـب‌كننـده مشتري است و در دنياي پـررقـابت تجارت امروز، بيش از پيش اهميت پيدا مي‌كند. برخي كالا‌هاي گران قيمت، مثل جواهرات، عطر و ادوكلن، از گذشته نيز بهترين و شيك‌ترين بسته‌بندي‌ها را داشته‌اند. ولي به نظر مي‌رسد اين مساله به ساير كالا‌ها نيز گسترش پيدا كرده است و تـوليـدكنندگان در كنار نوآوري در محصولا‌ت، براي زيباتر جلوه دادن محصولا‌ت خود نيز هزينه مي‌كنند. بــه ويــژه از هـنـگــامــي‌ كــه فــروشـگــاه‌هـاي سلف‌سرويس گسترش پيدا كرده‌اند، شكل ظاهري و در كنار آن رنگ بسته‌بندي اهميتي تعيين‌كننده در موفقيت كالا‌ در بازار پيدا كرده است. استفاده از رنگ به كمك طراحي، نقش مهمي در جلـوه بـسـتـه بـنـدي دارد. در واقـع اهـميت كار طراحان، با استفاده از رنگ، مي‌تواند جلوه نهايي خود را پيدا كند؛ به گفته اي ”زندگي رنگ است!“ (1) و از ديدگاهي ديگر ” رنگ زندگي است!“، به تازگي هم خواندم كه از ديدگاه يك شاعر ” رنگ لبخند طبيعت است“(2). طراحي در بسته‌بندي چندين جنبه مهم دارد؛ طراحي بسته بايد به گونه اي باشد كه استفاده از كـالا‌ي بـسـتـه‌بـنـدي شـده را آسـانـتـر سـازد، ظاهر بسته‌بندي بايد به خوبي معرف محتواي آن باشد، و بسته بندي تا حد امكان چندمنظوره باشد تا مشتري بـيـشتر بدان رغبت نشان دهد. زيبا و جالب توجه بودن بسته، جنبه مهم ديگري است كه روز به روز جاي بيشتري در بازار بسته بندي پيدا مي‌كند. صنعت رنگ براي بهبود ظاهر بسته‌ها كمك بزرگي مي‌كند. مطالبي كه در مو رد روانشناسي رنگ در همين ماهنامه به چاپ رسيده، بحث مهمي است كـه مسلما طراحان موفق، آنها را در نظر دارند.اما رنگها و جلوه‌هاي ويژه هم جاي ديگري در اين ميان براي خود باز كرده‌اند. آخرين گزارشات تجاري گواه از آن است كه در دنيـاي پـررقـابـت مستـربچ‌سازي، بزرگان صنعت در آمريكا، اروپا و آسياي جنوب شرقي، بقاي خود را در تــولـيــد مـستـربـچ‌هـاي ابتكـاري و جـديـد، در كنـار مستربچ‌هاي مختلف افزودني مي‌بينند و از چندين سال پيش، مانند بسياري صنايع ديگر به تحقيق و توسعه توجه بيشتري كرده و در اين زمينه سرمايه گذاري كرده‌اند. مـحـصـولا‌ت پـلا‌سـتـيكي با رنگ‌هاي متلون، ظـاهـر مـتـالـيـك، ظـاهـر سراميكي، درخشان يا به اصــطـلا‌ح ”‌هــاي‌لا‌يــت“، طــرح چــوب، صـدفـي، مــرواريــدي، هــولــوگــرافيـك، شبـرنـگ، گـرانيتـي، فلوروسنت، فسفرسنت، رگه دار... نمونه هايي از هنر رنگ در جلوه بخشي بسته‌ها و سطوح پلا‌ستيكي و حـتـي تـزيـيـن بـسـتـه‌هاي كادويي است. برخي از مهمترين و رايج‌ترين مستربچ‌هاي رنگي ويژه صنعت پلا‌ستيك، در دنباله مطلب معرفي شده‌اند. از نظر روش تهيه اين گونه مستربچ ها، به طور كلي مي‌توان آنها را به دو گروه اصلي تقسيم بندي كـرد: گـروه اول مثل متاليك‌هاي مختلف با نماي طـلا‌يـي و نـقـره‌اي، يـا درخـشـان، فلوئوروسنت‌ها، فـسفرسئانس‌ها، فتوكروميك‌ها، ترموكروميك‌ها يا صـدفـي‌هـا، با تهيه رنگدانه‌هاي مربوطه و مخلوط كردن آنها با پايه پليمر مورد نظر و با استفاده ازهمان تكنيك معمول مستربچ سازي، قابل تهيه هستند در ايـن گـروه، انـتخاب و استفاده از رنگدانه و داي با ويژگي‌هاي مورد نظر، بسيار تعيين كننده است. در اينجا به برخي از جلوه‌هاي ويژه رنگي اشاره مي‌شود: 1- اگر از ذرات فلزي معلق با درخشندگي زياد در زمينه پليمر شفاف استفاده شود، اين ذرات نور را منعكـس مـي‌كننـد و در واقـع در زمينه پليمر، برق مي‌زنند ولي در عين حال ورقه يا سطح پلا‌ستيك همچنان شفاف است و نور را از خود عبور مي‌دهد و كـل مجمـوعـه حـالـت دوگـانـه شفـاف™انعكاسي را خــواهــد داشــت. بــه ايــن نـوع جلـوه‌هـاي رنگـي Reflective/Transmissive مي‌گويند. 2- بـرخـي رنگـدانه‌ها نور فوق بنفش يا UV را جذب مي‌كنند و انرژي جذب شده را با طول موج بيشتر منتشر مي‌كنند.با استفاده از اين رنگدانه‌ها، سـطـح بـه وجـود آمده، لبه‌هايي خواهد داشت كه شبرنگ هستند و نوراني‌تر از سطوح به نظر مي‌رسند. اين نوع جلوه‌هاي رنگي تحت عنوان زير شناخته مي‌شوند. Edge Glow 3- رنـگدانه‌هاي فسفرسنت Phosphorescent از سولفيدهاي فلزي غيرآلي بلوري تشكيل شده‌اند، كه انرژي را جذب كرده و آنها را به صورت نور بازتاب مي‌دهند. اسـتفاده از اين رنگدانه‌ها، سبب تابان بودن جسم در تاريكي مي‌شود.ايـن رنگـدانـه‌هـا بـر دو نوع هستند؛ نوع اول خيلي سريع شارژ مي‌شود و نور بازتابيده شده از آن، روشن‌تر و بادوام‌تر است، نوع دوم كه اين ويژگي‌ها را نـدارد، بيشتـر مـرسـوم ولي ارزانتر است. جلوه اين رنگدانه‌ها در پليمرهاي شفاف بهتر است. 4- Thermochromic ترموكروميك‌ها رنگدانه‌هايي هستند كه با حرارت تغيير سايه يا shade نشان مي‌دهند و بيشتر در بسته بندي‌هاي هوشمند كاربرد دارند ولي در هر حـال، جزء رنگدانه‌هاي ويژه محسوب مي‌شوند و بـراي جلـوه بـخشي به قطعات رنگ شده نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرند. 5- Photochromic فتوكروميك‌ها رنگدانه‌هايي هستند كه در اثر تابش نور فوق بنفش، تغيير رنگ مي‌دهند كه اين پديده را به نام ”فتو كروميك“ مي‌شناسيم. 6- تـوليـد قـطعـه‌اي بـا ظـاهر Granite/Marble يعنـي گرانيتي و مرمري يا سنگ مانند، با اختلا‌ط دقيـق رنـگ زمينـه و رنـگ متضـاد جـداگـانـه و نيز استفاده از روش قالب‌گيري خاصي امكان پذير است. 7- نـور تـابـيـده‌شده از سطوح مختلف صدف، سـبـب ايـجـاد ظـاهـري مـي‌شـود كـه بـه صـدفي يا Pearlescent معروف است و به ويژه در پليمرهايي كه ضريب شكست نور زيادي دارند، بهتر و بيشتر خود را نشان مي‌دهد. 8- رنگ‌هاي Iridescent با ظاهر شيري و پررنگ كـه از زوايـاي مختلف، تغيير سايه نشان مي‌دهند، تصويري رويايي و زيبا به قطعه مي‌بخشند. 9- Pearl/marble طرح صدف و مرمر، تركيبي از درخشندگي صدف و استحكام مرمر را به قطعه رنگ شده مي‌بخشند كه جلوه‌اي منحصر به فرد دارد. 10- Tortoise Shell ”پوست لا‌ك پشتي“ با استفاده از اختلا‌ط رنگدانه‌هاي ناهمگن و متضاد با رنگ‌هاي شفاف يا غيرشفاف، به دست مي‌آيد. 11- Infrared رنگ‌هاي مادون قرمز كه بيشتر در بـسـتـه‌بـندي‌هاي هوشمند كاربرد دارند، در اثر تابش امواجي با طول موج مشخص كه در محدوده امواج بلند به شمار مي‌روند، به صورت شفاف يا مات تغيير مي‌كنند. 12- ظـاهـر چـوب مـاننـد پلا‌ستيـك‌هـا، تكنيك ديگـري است كه با استفاده از براده چوب در كنار دانش مستربچ سازي به دست آمده است. استفاده از افـزودنـي‌هـاي منـاسب كه بتوانند توزيع مورد نظر ذرات چوب در زمينه پليمر را فراهم كند، تركنندگي لا‌زم را براي آنها به وجود آورد، و نيز پايداري مناسب را در طول فرايند داشته باشد، اهميت خاص دارد. 13- Wood Grain نوع دیگری از ظاهر رنگی قطعات و محصولات پلاستیکی است. برای ایجاد ظاهر و گره های چوب در ظاهر قطعه، استفاده از رنگدانه های خاص و روش های خاص قالب گیری تزریقی مورد نیاز است. 14- استفاده از رنگدانه های فلوئورسنت یا Florescent ، سبب تولید قطعات و سطوحی می شود که از خود نور می تابانند و سبب جلب توجه بیننده می شوند. 15- ترکیب دقیقی از رنگدانه و دای(جوهر) سبب تولید تغییر رنگ بین دو رنگ متضاد می شود. اين دورنگي ويژه به نام Chameleon effect و اين پديده به عنوان Chroma Shift شناخته مي‌شود. 16- رگه های مختلف یا پرک های فلزی با جلوه های دلخواه با افزودن ذرات فلزی با دانه بندی های مختلف، الیاف مقاوم یا ذرات دلخواه دیگر که جلوه مورد نظر را به رنگ می دهد، به دست می آید. 17- ذرات کروی داخل کره های شیشه ای که به ویژه در پلیمرهای شفاف استفاده می شود، یکی دیگر از روش های تولید پلاستیک های با ظاهر ویژه Glimmer است. ذرات Misty Pearl با جلوه هالوگرافیک را هم می توان در پلیمرهای شفاف به کار برد و ظاهر Glimmer مه‌مانند تهيه كرد. 18- ظاهر فلزی یا متالیک(Metallic) از اختلاط پودر فلز با پلاستیک در حالت مذاب پلیمر به دست می آبد. 19- از اختلاط پلاستیک های شفاف با برخی دای ها، قطعه رنگی ولی شفاف یا Transparent توليد مي‌شود. 20- تا به حال برای تولید جلوه رنگی Camouflage كه به لباس نظامی یا شکارچی معروف است، از چندبار رنگ زدن روی یکدیگر استفاده می شد. ولی اکنون با استفاده از مستربچ ویژه می توان قطعه ای با این ویژگی را پس از تزریق قطعه به دست آورد. گروه دوم در تولید گروه دوم، باید از روش های خاصی استفاده شود, مثال هایی از این نوع جلوه های رنگی در اینجا آورده می شود: - رنگ های متلون یا رنگهایی که ساده نیستند و از یک رنگ زمینه تشکیل شده اند، در حالی که یک یا چند رنگ دیگر به صورت رگه های رنگی داخل زمینه به چشم می خورند، با استفاده از تکنیک ویژه و توجه به خواص و ویژگی های سیلان مستربچ و پلیمرها، تولید می شود. در حقیقت این مستربچ ها، ترکیبی از حداقل دو مستربچ هستند که میزان سیلان یکی از آنها در دمای ذوب پلیمر پایه و مستربچ رنگ اصلی، از مستربچ دیگر کمتر است و در نتیجه کمتر از دیگری با پلیمر پایه مخلوط می شود و خود را به صورت رگه در محصول نهایی نمایش می دهد. معمولا رگه دار بودن ظاهر محصولات رنگی، پدیده مطلوبی نیست و نشان دهنده عدم تنظیم درست پارامترهای تزریق یا نامناسب بودن پایه انتخاب شده برای مستربچ، به شمار می رود. در پلیمرهایی که با مستربچ های نقره ای رنگ می شوند که حالت متالیک نقره ای به محصول می دهند، وجود خط تزریق یا خطی که لایه های مذاب از دو طرف به یکدیگر می رسند، پدیده ناخوشایندی است که تا همین اواخر بدون راه حل مانده بود و اخیرا شرکتی در سایت های خبری اعلام کرد که موفق شده تا این خط ناخواسته را از بین ببرد و ظاهر یکنواختی برای محصولات نقره ای ایجاد کند. این مساله ناشی از نحوه سیلان رنگدانه نقره ای است. مبتکرین با استفاده از این پدیده ناخوشایند و درک علت آن، هر چند که همه موفق به برطرف کردن علت آن نشدند، ولی توانستند در جهت ایجاد جلوه های جدید از این پدیده استفاده کنند و رنگ های ابتکاری به محصولات خود ببخشند. مسلما انتخاب دو نوع مستربچ با میزان سیلان مذاب مختلف و درعین حال دارای هماهنگی مورد نظر، نیازمند دانش و به خصوص تجربه مناسب است تا طراح به نتیجه مورد نظر خود دست پیدا کند. - تولید بطری پي‌اي‌تي دورنگ نیز صرفا با استفاده از روش خاص تزریق قابل تهیه است؛ در اینجا از مستربچ خاصی استفاده نمی شود ولی با استفاده ار روشی خاص، جلوه ویژه ای از رنگ در محصول ایجاد می شود. برای این کار از فرایند Biinjection يا تزریق در دو مرحله جداگانه استفاده می شود. در حقیقت دو جریان ماده مذاب به داخل حفره قالب تزریق می شود و در نتیجه پریفرمی با دو ناحیه جداگانه رنگی به وجود می آید که ناحیه انتقالی آنها بسیار کوچک است.از این ناحیه انتقالی می توان برای چسبانیدن لیبل استفاده کرد. پانوشت .......................................................... 1- از فيلم ”گبه“ ساخته محسن مخملباف 2– به نقل از شاعر انگليسي ليگ هانت 1859-1784 ماهنامه صنعت بسته‌بندي