جستجو در تالارهای گفتگو

زهرا جهانبخش آلن کمن. بازار هنر معاصر خاورمیانه از سال 2006 و با برگزاری اولین حراج های مؤسسه کریستیز در دوبی، به یکی از خبر‌سازترین رویدادهای هنری منطقه تبدیل شده و توانسته است با معرفی هنرمندان کشورهای خاورمیانه، به سکوی پرشی برای آنان تبدیل شود. در این میان، هنرمندان ایرانی توانسته‌اند با درخشش در این بازار منطقه ای، به بازارهای بین المللی نیز راه پیدا کنند. در این مقاله برای دستیابی به نگاهی عمیق به چگونگی حضور ایران در این بازار، توجه خود را به میزان فروش آثار ایرانی و دلايل موفقیت چشمگیر تعدادی از آنها معطوف کرده ایم. در مرحله اول نیم‌نگاهی به حضور ایران در صحنه های بین‌المللی هنر خواهیم داشت و سپس با بررسی و تحلیل حضور ایران در 11 فروش کریستیز دوبی از سال 2006 تا سال 2011 به شناسایی عناصری خواهيم پرداخت که علاقه خریداران منطقه را به آثار هنرمندان ایرانی جلب کرده است. در ادامه، با مقایسه فروش آثار ایرانی با یکی از مهم ترین رقیبان آن یعنی آثار مصري، تصویری از موقعیت فعلی ایران در این بازارِ در حال رشد ارائه خواهد شد. در دو سال اول (2008-2006) حضور هنرمندان ایرانی در سالن کریستیز دوبی چشمگیر بود و توانست به رکوردهایی دست یابد که بعضاً تاکنون پابرجا مانده اند. نمودار شماره 1 روند تدریجی رشد فروش ایران در سه دوره اول کریستیز و جهش چشمگیر آن در دوره چهارم را نشان می دهد. بی‌شک یکی از دلايل موفقیت اولیه در این بازار منطقه ای اعتباری است که هنر ایران با حضور در عرصه های هنری-‌ فرهنگی بین المللی در طول سالیان گذشته کسب کرده است. واقعیت این است که «قیمت‌گذاری آثار هنری تعامل بسیار نزدیکی با حوزه فعالیت‌های هنری دارد؛ جایی که زیبایی‌شناسی هنر مورد بررسی و توجه قرار می گیرد» . 1از آنجا که رویدادهای بین المللی هنر جايي برای دیدار دست‌اندرکاران هنری، کارشناسان فروش، گالری‌داران و مجموعه‌دارهاست، می توان گفت که «دوسالانه هایی مثل ونیز، سائوپائولو، لیون و کاسل شرایط را برای موفقیت حراج ها مهیا می کنند.»2 ایران نیز از سال 2000 با حضور مجدد خود در صحنه های بین‌المللی هنر توانست توجه بازار را جلب کند. از میان این رویدادهای هنری می توان به برگزاری نمایشگاه‌های گروهی و انفرادی در کشورهايی چون انگلستان، آلمان، فرانسه، امریکا و کشورهای همسایه و نیز رویدادهای بین المللی همچون دوسالانه ونیز، پکن، استانبول و شارجه و شرکت در اکسپوهایی چون نیویورک، پاریس، مادرید و بازل اشاره کرد. علاوه بر این برگزاری نمایشگاه های آثار هنرمندان خارجی، مانند نمایشگاه مجسمه‌سازان معاصر انگلیسی، آرمان و ریشتر در موزه هنرهای معاصر تهران، همکاری این موزه با مراکز هنری معروف دنیا، مانند امانت‌دادن آثار گنجینه موزه برای نمایش در مرکز ژرژ پمپیدوي پاریس و تیت‌گالری لندن نیز بسیار راه‌گشا بوده‌اند.3 همه این فعالیت های هنری و بازتاب آنها در رسانه های بین المللی باعث توجه خریداران خارجی به ایران و همچنین انتقال آثار ایرانی از دیوارهای نمایشگاه های تهران به نمايشگاه‌هاي نقاط مختلف دنیا شد. رشد تدریجی فروش ایران در طی حراج های اول در نمودار شماره 1 به‌وضوح دیده می شود. در میان 161 اثر فروخته‌شده در حراج سوم کریستیز، 5 اثر از 10 اثر با بیشترین قیمت فروش، متعلق به هنرمندان ایرانی است. در حراج چهارم، آوریل 2008، با مجموع 157 اثر فروخته‌شده، 68 اثر ایرانی چکش خورد و در میان 10 اثر گران قیمت این حراج، 7 اثر به آثار ایرانی اختصاص داشت. این حراج با رقم حدود 1/20میلیون دلار یکی از بالاترین فروش‌های فصل اول در میان تمامی سالن‌های کریستیز و همین‌طور بالاترین فروش منطقه تا به امروز بوده است.4 سهم ایران از این فروش تقریباً 4/12میلیون دلار معادل 60% کل فروش بود.