جستجو در تالارهای گفتگو

معدن در حوالی گناباد قرار داشته و سابقا در دست دولت بوده و هم اكنون به بخش خصوصي واگذار شده است. در حال حاضر شركت سيليكات شرق بهره برداري از اين معدن را در اختيار دارد. به طور كلي كائولن نمونه اي از خاك صنعتي است كه در اين معدن به خوبي نمايان است و بخش هاي مختلف ماده معدني به رنگ هاي مختلف در اين كانسار ديده مي شود كه طبعاً از نظر كيفيت تفاوتهاي ويژه اي با يكديگر دارند. آدرس پستي: خراسان جنوبي- گناباد- کيلومتر 3 جاده گناباد -كاشمر- معدن باغ آسياي گناباد مشاهده معدن چند نكته را در ذهن تداعي مي كند كه عبارتند از : 1- يكي از عوامل اكتشاف اين معدن بيرون زدگيهاي كوچكي از مواد مصرفي آن مي باشد كه تغيير رنگ آن با سطح زمين تا حدودي مشخص است. تا قبل از مرحله اكتشاف و باطله برداري از اين معدن تقريبا تمام قسمتهاي معدن با قسمت هاي ديگر سطح زمين هم رنگ بوده است و بوته هاي خار تمام سطح زمين را مي پوشاند بنابراين وجه تمايز زيادي بين معدن و ديگر قسمتها در گذشته وجود نداشت و همانطور كه گفته شد فقط بيرون زدگيهايي كه به صورت سينه كال در منطقه وجود داشت باعث اكتشاف اين معدن شد. در اينجا ذكر اين نكته لازم است كه در زمين شناسي اقتصادي و اكتشاف معدن آن چيزي كه در سطح مي بينيم ملاك عمل نيست بلكه بايستي به يك سري شواهد زير سطحي نيز توجه داشته باشيم. در اين حالت ناچاريم چاله ، چاه يا ترانشه اي را حفر كنيم تا به ماده معدني برسيم. 2- بخش عمده ماده معدني مفيد استخراج شده است و در حال حاضر براي قسمتهاي ديگر باطله برداري مي شود. 3- در سينه كالها آلودگي اكسيد آهن بالاست و همچنين بعضي از بخش ها معدن سيليس بالايي دارند. 4- به طور كلي در سينه كارها مي توان موارد زير را مشاهده كرد : الف) قسمت تحتاني كه به رنگ جگري يا شكلاتي رنگ ديده مي شود و حاوي اكسيد آهن است. ب) قسمت فوقاني كه داراي درصد سيليس بسيار بالاست و دليل بر افراشته بودن اين قسمت نيز به خاطر مقاوم بودن سيلس در برابر عوامل فرسايشي است. همانطور كه مي دانيم زون آرژيليك مهمترين زون اكتشافي كاني كائولن مي باشد و از آنجا كه در اين زون فرآيند آزاد شدن سيليس را داريم لذا مي توانيم وجود اين زون را با توجه به درصد بالاي سيليسي كه در قسمت فوقاني معدن يافت مي شود توجيه كرد. به اين صورت كه با حركت سيليس در خلل و فرج و شكستگي موجود در سنگ به سمت بالا يك cap يا كلاهك سيليسي به جاي مي ماند و وجود همين cap سيليسي باعث شده است كه قسمت فوقاني معدن مقاوم شده و به صورت قله مرتفع خود را از دشت جدا كند. با توجه به مطالب فوق الذكر مي توان نتيجه گرفت كه كلاهك سيليسي كه بيانگر زون آرژيليك در منقطه مي باشد مي تواند يكي از نشانه هاي شاخص براي اكتشاف معدن كائولن باشد . با توجه به توضيحاتي كه در مورد سيليس در سطرهاي بالا داده شد مي توان اينطور استنباط كرد كه سيليسفايد شدن سنگ ها در معدن كائولن نشان دهنده اين است كه اين سيليس مي بايست از محلي آمده باشد يا به عبارت ديگر منشائي داشته باشد . بنابراين منطقه منشاء احتمالا از سيليس تخليه شده و جاي آن كاني ديگري جايگزين شده است و اين كاني جايگزين شده مي تواند از كانيهاي مفيد باشد يعني اين فرضيه را ايجاد مي كند كه در عمق به جاي سيليس ، كانيهاي مفيد مي تواند تشكيل شود و اين مسئله باعث اين مي شود كه كاوشگر به كار حفاري و فعاليت هاي اكتشافي افق هاي پايين تر منطقه بپردازد و نهايتا با نمونه برداريهايي كه انجام مي دهد به نتيجه ممكنه برسد. 5- منشاء سيليس در منقطه به دليل بالا بودن آن در افق هاي پايين تر خاك و حمل آن توسط محلول هاي گرمابي بالارونده اوليه كه خود حاوي سيلس بوده اند مي باشد. 6- بطور كلي يك سري گسل هاي كوچك و بزرگ در منطقه ديده مي شود كه جهت شيب بعضي از آنها به سمت شمال مي باشد و آغشتگي به اكسيد آهن در محل شكستگي هاي قديمي تر اين گسل ها به خوبي نمايان است. همچنين در كنتاكت گسل ها سنگ هاي برش گسلي يافت مي شوند. 7- سنگ مادر اين معدن كه در افق هاي پايين تر قرار دارد در حد آندزيت تا داسيت است. 8- با توجه به توضيحات داده شده توالي سنگهاي اين معدن از بالا به پايين به ترتيب شامل موارد زير است الف) كلاهك سيليسي در بالا ب) بخش كائولينيزه شده كه قسمت اصلي معدن را تشكيل مي دهد و حاصل آلتراسيون بخش پاييني خود است. ج) سنگ مادر غير آلتره شده 9- با توجه به عدم مسائل ايمني در منطقه ، سنگ هاي بعضي از قسمتهاي معدن كه داراي شكستگيهاي بسيار زيادي هم مي باشند با توجه به لرزش هايي كه بر اثر كار دستگاهها در اين معدن موجود است ريزش كرده اند كه مي تواند باعث خطراتي براي پرسنل و كارگران اين معدن رو باز باشد. از جمله مسائل ايمني رعايت نشده در منطقه نبود سطح ايمني و شيب مناسب براي جلوگيري از ريزش مواد معدني مي باشد. 10- با توجه به حجم زياد باطله هايي كه بر روي مواد معدني قرار دارند در بعضي قسمت هاي معدن تونل هاي كوچكي براي ارزيابي ذخاير معدني و كيفيت آنها حفر شده است و نمونه برداريهايي از آن قسمت ها صورت گرفته است كه در صورت اقتصادي بودن ذخاير باطله ها را برداشته و كل ذخاير معدن را استخراج مي كنند اما در صورتي كه اين كار (باطله برداري) مقرون به صرفه نباشد مواد معدني مفيد را از داخل همان تونل ها به بيرون مي آورند. 11- همانطور كه در قبل گفته شد اين معدن داراي دپوهايي با عيارهاي متفاوت است كه هر يك از درجه خلوص ها مي تواند براي مصرف هاي خاصي مفيد باشد ضمن اينكه مي توان براي فرستادن اين مواد معدني به كارخانه دپوهاي مختلف را با يكديگر مخلوط كرده و در مجموع سنگ معدن را كه متوسط عيار دپوهاي مختلف است به كارخانه تحويل داد. اين معدن از جمله معادن قديمي است كه در آن افراد زيادي كار مي كرده اند و يا حتي بعضي افراد در اين معدن بازنشست شده اند و يا در شرف بازنشستگي هستند. لازم به ذكر است كه كارگران اين معدن بسيار با تجربه هستند و مي توانند ميزان خلوص ماده معدني را با چشم تخمين بزنند بطوريكه بررسي هاي آزمايشگاهي كه بر روي سنگ انجام گرفته است و با حدسي كه كارگران معدن نسبت به درجه خلوص سنگ زده اند 10% هم خطا نداشته باشد. كائولن تصويری که در شکل ملاحظه می کنيد نمونه صحرايی کانی کائولن می باشد که از معادن کائولن حوالی گناباد تهيه گرديده است . بطور کلی در محدوده مورد بررسی سه معدن کائولن به نامهای گناباد - رخ سفيد و باغ سياه وجود داشت که از اين سه معدن کائولن نسبتا مرغوب استخراج می شود . لازم به ذکر است يکی از ويژگی های بارز اين کانی جدای از رنگ سفيد و ظاهر خاکی اش خاصيت چسبناک آن می باشد بطوريکه اين کانی به زبان می چسبد

همان‌طوركه مي‌دانيم بخش اصلي مواد اوليه محصولات سراميكي و مشخصاً كاشي به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم مواد معدني مي‌باشد. (حدود90 تا 95 درصد) به‌عبارت ديگر تمام يا بخشي از اجزاي مختلف كاشي اعم از بدنه، لعاب، رنگ و ... از مواد معدني غيرفلزي كه عمدتاً از خانواده رس‌ها هستند تشكيل شده‌اند مانند سيليس، فلدسپار، كائولن، بال‌كلي، بنتونيت، ايليت، دولوميت و ... كه به‌طور كلي به ‌آنها خاك‌هاي صنعتي اطلاق مي‌گردد. بنابراين با توجه به نقش تعيين‌كننده مواد معدني در توليد كاشي و مقدار مصرف بالاي آن، در كنار هزينه‌هايي نظير انرژي و نيروي انساني بخش قابل توجهي از هزينه‌هاي يك واحد توليدي كاشي به مواد اوليه (مواد معدني) مربوط مي‌شود. از آنجايي كه ساليانه ميليون‌ها تن ماده معدني جهت توليد كاشي در كشور مصرف مي‌شود و جريان نقدينگي قابل ملاحظه‌اي را ايجاد مي‌كند، در اين مقاله سعي بر آن است كه عوامل هزينه‌اي مربوط به استخراج خاك‌هاي صنعتي كه عموماً جزء معادن كوچك هستند مورد بررسي قرار گيرد. مهمترين عوامل موثر درقيمت تمام شده ماده معدني كه در محاسبات فني و اقتصادي معادن نيز تعيين‌كننده می‌باشند عبارت است از : -1 هزينه‌هاي سرمايه‌اي : با استهلاك سرمايه، اين هزينه به معدن تحميل می‌شود. -2 هزينه‌هاي جاري : در طول فعاليت معدن، هزينه‌هاي مختلفي به عنوان هزينه‌هاي جاري صرف می‌گردد. -3 هزينه پرداخت قيمت پايه : به ازاي هر تن ماده معدني استخراج شده، مبلغ مشخصي به حساب خزانه واريز می‌شود كه به آن حقوق دولتي نيز گفته می‌شود. -4 ماليات : همانند تمام واحدهاي اقتصاي ، معادن نيز مبلغي را به عنوان ماليات پرداخت می‌نمايند. -1 هزينه‌هاي سرمايه اي : هزينه‌هاي سرمايه‌اي از قبيل خريد ماشين‌آلات سنگين و سبك شامل بولدوزر، لودر، بيل‌مكانيكي، كاميون، ماشين تداركات و نيز ادوات اصلي حفاري نظير دريل واگن، كمپرسور، پرفراتور و هم‌چنين هزينه ساختمان و تأسيسات و راه به‌علاوه هزينه‌هايي كه در مرحله اكتشاف ماده معدني شده است مي‌باشد. استهلاك سرمايه‌هاي مذكوركه با نرخ‌هاي مختلف مستهلك مي‌گردند، درتمام سال‌هاي عمر معدن ادامه دارد و به‌عنوان يك آيتم مهم و مؤثر در قيمت‌تمام‌شده ماده معدني محسوب مي‌گردد. -2 هزينه‌هاي جاري : اين هزينه‌ها شامل هزينه‌هاي پرسنلي، سوخت، لوازم و ادوات مصرفي، مواد غذايي، تعمير و نگهداري، هزينه‌هاي استخراجي و نيز هزينه‌هاي متفرقه و پيش‌بيني نشده مي‌باشد. از آنجايي كه هزينه‌هاي استخراجي بخش قابل توجهي از هزينه‌هاي جاري را تشكيل مي‌دهد و از طرفي برخلاف ساير موارد فوق، مختص واحد‌هاي معدني مي‌باشد مورد بررسي بيشتري قرارمي‌گيرد. هزينه‌هاي استخراج مواد‌ معدني: با توجه به روش استخراج كه خود تابعي است از نوع ماده معدني و خواص آن، شكل و امتداد ذخيره، توپوگرافي زمين و... اين هزينه‌ها نيز متغير است. مثلاً در يك معدن فلدسپارسديك كه ماده معدني به‌صورت سنگ بوده و سختي آن بر اساس معيار Mohs حدود 6 تا 7 است و رگه ماده معدني تقريباً يك‌نواخت مي‌باشد، معمولاً از روش حفاري و آتشباري جهت استخراج ماده معدني استفاده مي‌شود. در حالي‌كه در يك معدن بنتونيت كه ماده معدني به شكل خاك است با استفاد از بولدوزر اقدام به استخراج و دپوي ماده معدني مي‌گردد. هم‌چنين در صورت وجود رگه‌هاي باطله دركانسار، شرايط به‌گونه‌اي ديگر خواهد بود و براي جلوگيري از اختلاط ماده معدني و باطله، عمليات استخراج با استفاده از بيل‌مكانيكي و به‌صورت انتخابي (METHOD SELECTIVE) صورت مي‌گيرد و هم‌زمان، بولدوزر عمليات دپوسازي را انجام مي‌دهد. با توجه به انتخاب هر يك از روش‌هاي استخراجي مذكور و نيز با توجه به حجم عمليات، هزينه‌ها متفاوت خواهد بود. مثلاً در روش انفجاري، هزينه‌هاي عمده مربوط به حفر چال‌هاي آتشباري و نيز خريد مواد منفجره مي‌باشد. در حالي‌كه در روش‌هاي ديگر اگر ماشين‌آلات خريداري شده باشد در اين بخش هزينه چنداني تحميل نمي‌شود (بلکه هزينه سرمايه‌ای بيشتری خواهد داشت.) ولي در صورتي كه ماشين‌آلات اجاره‌اي باشد‌، اجاره ماشين‌آلات هزينه‌هاي اين بخش را به شدت افزايش خواهد داد. به هر حال دقت در انتخاب روش و بهينه‌سازي عمليات استخراجي تأثير چشمگيري در كاهش هزينه‌هاي استخراجي خواهد داشت. هم‌چنين اگر نياز به عمليات جانبي نظير سرند جهت جداسازي خاكه از سنگ و يا سنگجوري دستي جهت جداسازي سنگ‌هاي باطله باشد به همان نسبت به هزينه‌هاي استخراج ماده معدني اضافه خواهد شد. -3 هزينه پرداخت قيمت پايه ماده معدني: از آنجا‌يي كه معادن جزء منابع ملي هستند به ازاي هر تن ماده معدني استخراج شده، مبلغي به عنوان قيمت پايه يا حقوق دولتي از طرف بهره‌بردار معدن به دولت پرداخت مي‌شود. اين مبلغ بستگي به نوع ماده معدني دارد و هر سال توسط وزارت صنايع و معاون تعيين و اعلام مي‌گردد. با توجه به حداقل ظرفيت استخراج ساليانه كه در پروانه بهره‌برداري معادن درج گرديده است كل حقوق دولتي ساليانه محاسبه و به حساب خزانه واريز مي‌شود. البته چنانچه مقدار استخراج و فروش ماده معدني، بيشتر از ظرفيت حداقلي باشد به‌همان نسبت حقوق دولتي ساليانه نيز افزايش مي‌يابد. -4 ماليات: به درآمد ناخالص معادن يعني تفاضل درآمد فروش ماده معدني از هزينه‌هاي جاري، استهلاك و حقوق دولتي به‌صورت ساليانه (با استثناي معادني كه در مناطق محروم واقع شده‌اند) ماليات تعلق مي‌گيرد. جمع هزينه استهلاك متوسط ساليانه‌، هزينه‌هاي جاري ساليانه‌، حقوق دولتي ساليانه و ماليات متوسط ساليانه تقسيم بر حداقل ظرفيت استخراج ساليانه عددي را به‌عنوان قيمت‌تمام‌شده ماده معدني به‌دست مي‌دهد كه اين مبلغ به‌اضافه مبلغي به‌عنوان سود‌، تعيين‌كننده قيمت‌نهايي فروش ماده معدني به كارخانجات كاشي مي‌باشد. عموماً هر چه ميزان استخراج ساليانه بيشتر باشد، قيمت‌تمام‌شده هر تن ماده معدني كاهش خواهد يافت مگر اينكه مقدار استخراج از نقطه سربه‌سري عبور نمايد. البته در بسياري از موارد به دليل عدم توازن عرضه و تقاضا قيمت فروش ماده معدني متناسب با قيمت‌تمام‌شده آن نيست و عوامل ديگري در اين خصوص تعيين كننده است. مثلاً در برخي موارد كارخانجات به علت ضرورت‌هايي، مجبور به خريد ماده معدني با قيمت‌هاي بالا هستند و نيز در بسياري از موارد معدنداران به علت كمبود مشتري و يا رقابت غيرمتعارف با يكديگر ماده معدني را با قيمت‌هاي خيلي كم مي‌فروشند كه در خوشبينانه‌ترين حالت درآمد با هزينه برابر مي‌گردد. البته كارخانجات مصرف‌كننده علاوه‌بر پرداخت قيمت‌ماده معدني، هزينه‌هاي حمل ماده معدني به كارخانه و نيز هزينه خردايش برخي از مواد معدني را نيز پرداخت ميكنند.