جستجو در تالارهای گفتگو

قرارگرفتن در فضای مدرن و افزایش جمعيت و رشد شهرنشينی، شهرها را به كانون تجمع های زیستی و فعاليت های مختلف و متنوع تبدیل كرده و آ نها را با كمبود فضاهای سبز عمومی روبرو نموده است. این در حالی است كه با گذرا ز فضای مدرنيته و قرارگرفتن در جهان پست مدرن و به وجود آمدن حس نوستالژیک در این فضا، نياز شهروندان را برای گذران اوقات فراغت افزایش داده و بازگشت به فضاهای سبز در شهرهای مدرن را باعث شده است كه این خود آثار اجتماعی، روانی و فرهنگی زیادی را بر شهرنشينان واقع در این فضاها بر جای می گذارد. در این مقاله كه بر اساس روش تحقيقي توصيفي– تحليلي (با تأكيد بر تحليل ثانویه) تهيه گشته، سعی برآ ن شده است كه ضمن بيان اهميت فضای سبز در شهرهای مدرن امروزی و تحليل آثار اجتماعی، فرهنگی و روانی ناشی از گسترش این فضاها، توصيه ها و راهکارهایی در جهت بهبود عملکرد مدیریت شهری درا رتباط با ارتقاي آثار اجتماعی، فرهنگی و روانی فضاهای سبز شهری در كلانشهرها ارائه شود. یافته هاي این مقاله بيانگر آن است كه: - فضاهاي سبز در شهرها صر ف نظر از بازده اكولوژیک، داراي آثار و تبعات مطلوب بسياري در زمينه هاي اجتماعي و روانشاختي هستند؛اما این فضاها در صورت عمکرد ضعيف مدیریت شهري مي تواند زمينه ساز برخي از كاركردهاي نامطلوب باشد. - ارتقاي بهره وري فضاهاي سبز مي بایست بيش از ارتقاي اكولوژیک آنها مورد توجه مدیریت شهري (و به تبع مدیریت پارك ها و فضاهاي سبز شهرداري ها) قرار گيرد. - فضاهای سبز شهری و مدیریت شهري هر دو بر یکدیگر تأثير می گذارند، به طوري كه مي توان گفت فضای سبز شهري بدون مدیریت فعال و پایدار شهري عملکرد و كاركرد مطلوبی نخواهد داشت. کلمات کلیدی: فضای سبز، آثار جامعه شناختی، آثار فرهنگی، آثار روانی، امنيت و مدیریت شهری نویسندگان: محمد صالحی فرد، سید دانا علی زاده دانلود مقاله

فاطمه زارع (دانشجوی کارشناسی ارشد معماري منظر دانشگاه تهران) مونا مسعود لواساني (دانشجوی کارشناسی ارشد معماري منظر دانشگاه تهران) استاد راهنما: دکتر سید امیر منصوری نشریه اینترنتی معماری منظر منابع • کاندلیس،ژرژ. "پژوهشی در فراغت". 1362. • کلی، ؟. "جامعه شناسی فراغت". 1374. • منصوری، سید امیر. "جزوه درس آشنایی با منظر معاصر". تهران. دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا. 1387. • ميکاييلي، عليرضا. "سازماندهي، برنامه ريزي و طراحي تفرجي و اوقات فراغت". گرگان . دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبيعي .1383. • Chappell,A .Edward .“Theme Park Landscape:Antecedents and Variations”. Washington,D.C. Dumbarton Oaks Research Library and collection,2002. • Cerver, Francisco Asensio. “The world of temporary Architecture”. Cambridge, UK. 2005. • Yoonjoung Heo, Cindy. Lee, Seoki. " Application of revenue management practices to the theme park industry" . aSchool of Tourism and Hospitality Management ,Temple University, United States.March 2009 پارک موضوعی چیست؟ پارک تفريحي يا پارک موضوعي اصطلاح عمومي است براي يک مجموعه از مسيرهاي گردشگري و ديگر جذابيتهاي سر گرم کننده اي که به هدف گرد هم آوردن گروه کثيري از مردم کنار هم چيده شده اند. يک پارک تفريحي با دقت استادانه تري از يک پارک شهري يا زمين بازي ساخته شده است که معمولآ براي جذاب و راضي کردن کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تدارک ديده مي شود.]دانشنامه مجازی ویکی پدیا[ يک پارک موضوعي نوعي از پارکهاي تفريحي است که حول محور يک يا چند موضوع مثل غرب وحشي يا جزيره آتلانتيس ساخته مي شود. امروز اين دو اصطلاح اغلب به جاي هم نيز به کار برده مي شوند. اغلب پارکهاي شادي مکان ثابتي دارند. گاهي يک پارک موضوعي شامل بخشهاي متفاوتي است که هر يک بازگو کننده يک داستان ويژه اند. ساير پارکهاي شادي غير موضوعي عمومآ بر حسب عناصر افزوده طراحي شده موضوعي پيدا مي کنند، در حاليکه در سر تاسر يک پارک موضوعي، موضوع پارک چرخ مي خورد مثلا سرزمين جادوي دنياي والت ديزني.[همان[ در تعریف پارک تماتیک از ديدگاه غربي، ویژگیهای زیر برای آن نام برده می شود : 1. محل هاي باز وابسته به محيط 2. ترکيبي از جاذبه ها به همراه مراکز بازسازي فرهنگ، فضاهاي فانتزي و محل هاي گذران اوقات فراغت 3. بازنمايي شخصيت و خصوصيات فرهنگي با کمک تکنولوژي پيشرفته و ديدگاه چيني تعریفی بصورت زیر برای آن قائل است : 1. فعاليت ها و قسمتهاي مختلف دست ساز بشري براي تداعي کردن حالات واقعي به منظور سرگرمي و تفريح 2. جاذبه هاي دست ساز بشري براي جذب توريسم و فعاليت هاي سرگرمي و تفريحي قديمي ترين پارک موضوعي: در اروپا يا آمريکا؟ باغهای لذت و شکار و پارکهاي شادي، خاستگاه پارکهاي موضوعي پارکهاي تفريحي از باغهاي لذت و شکار اروپا سر بيرون آوردند که براي سرگرم کردن افراد ساخته مي شدند . قديمي ترين پارک تفريحي جهان که در 1583بازگشايي شد، باغ باکن Bakken واقع در کلامپنبورگ، شمال کپنهارک در دانمارک بود. این قديمي ترين و دست نخورده ترين محيط زيست نجات يافته دنيا بود .از طرفی نمايشگاههاي دوره اي مانند آنچه در سال 1133در انگلستان آغاز شد، جد و نياي پارکهاي تفريحي مدرن محسوب مي شوند. در آغاز دوران اليزابت، نمايشگاه به مرکز تفريح، غذا، بازيها وکارنوال تبديل شد. جشنهاي فصلي، مکان طبيعي براي رشد و نمو جذابيتهاي تفريح و شادي بود. در سال1810 در مونيخ آلمان جشنواره آبجو، آينده پارک موضوعي را رقم زد. [دانشنامه مجازی ویکی پدیا[ همچنين پارکهاي موضوعي در خارج از باغات لذت رشد و نمو کردند تا اينکه در آغاز انقلاب صنعتي به عنوان محدوده اي که مي توان در آن از محيط زشت شهري فرار کرد، بسيار محبوب شدند. معروفترين پارک لندن باغهاي وکس هال Vauxhallبه سال 1661 تاسيس و در سال 1859 تعطيل شد. پارک ديگري که دوام بيشتري از بقيه داشت، پرتر Prater در وين اتريش بود که درسال1766 گشوده شد. اين پارک مکاني شد که عامه مردم مي توانستند در آنجا از استراحتي روستايي لذت ببرندو در فرهنگ موسيقايي شهر شرکت جويند . [همان[ باغهاي Vauxhall- 1751 (ماخذ: ویکی پدیا) باغ تيوولي Tivoli در کپنهاک نمونه ديگري از پارکهاي اروپايي است که تا 1843 هنوز باقي بود. اين پارکها شامل غرفه ها، فضاي سبز، نمايش آتش بازي و انواعي از سواريهاي ريلي جديد بودند. پارکها با ارائه تسهيلاتي که توقعات مشتريان خود را برآورده مي کرد رشد کردند و مردم را با شگفتيهاي مکانيک دنياي صنعتي آشنا کردند، تا جاييکه تا سال 1896 ، 65 پارک تفريحي در لندن وجود داشت. [همان[ قرن 19 تاثير بعدي را بر پيشرفت صنعت پارکهاي شادي گذاشت. نوع ديگر نمايشگاههاي جهاني با کريستال پالاس لندن در 1851 آغاز شد. هدف اين نوع نمايشگاهها، جشن گرفتن دستاوردهاي نوين صنعت براي ملل دنيا بود. تجارت و شهر آمريکايي اين نمايشگاهها را راهي براي ظهور موفقيت اقتصاد و صنعت ديد. نمايشگاههاي ايالتي نقش مهمي در تاريخ اين نوع پارکها ايفا کرد. اين نمايشگاهها که يک رويداد سالانه بود به مدت يک يا دو هفته براي جشن يک برداشت خوب برپا بود که در آنجا به نمايش چهار پايان و پخت و پز و ... مي پرداختند. در 1893 مردم در نمايشگاه شيکاگو به عنوان يک پارک تفريحي شرکت جستند. اين نمايشگاه در زميني محصور برگزار شد که در آن محيط زيست با مهندسي و آموزش براي نمايش توليدات تلفيق شده بود، به گونه اي که با اختصاص محوطه اي به نمايش تحت عنوان Midway Plaisance بازديد کننده ها را مسحور خود کرد. گشت و گذار در اين پارک تفريحي، تخيل بازديد کننده را اسير خود کرد، با عناصري چون چرخ و فلک که بعد ها در پارک پرتر هم جاي گرفت. تجربه شهر ايده آل پر از شگفتي تمدن و سرگرمي، براساس ساخت مکانهاي مبهم و غير واقعي نهاده شد. بعد از اين نمايشگاه Midway با نمايشهايي چون بازي شانس و اتاق شليک، جزء ثابت بيشتر نمايشگاهها، پارکهاي تفريحي، کارنوالها و سير کها شد. [همان] اولين چرخ وفلک جهان– نمايشگاه جهاني کلمبيا - 1893 در دهه آخر قرن 19خطوط ترن برقی در بسياري از شهرهاي بزرگ آمريکا توسعه يافت. شرکتهايي که خطوط تراموا را راه اندازي کردند، مستقيمآ مسئول پايه گذاري پارکهاي شادي شدند. اين پارکها براي گسترش پيک نيک هاي مردمي، رستورانها و ديگر تسهيلات رفاهي توسعه يافتند به طوريکه تا سال 1919 در ايالات متحده آمريکا در حدود 1500 تا 2000 پارک شادي ايجاد شد. برخي از اين پارکها "سرزمين آدم کوتوله ها" بود که در نيويورک به سال1875 تاسيس شد و يکي از اولين مکانهايي بود که ايده فروش بليط براي ورود به پارک را مطرح کرد . و در آخر در1903 لونا پارک گشايش يافت که يکي از 3 پارک اصلي و مطرح اين ايده بود . [همان] سالهاي طلايي پارکهاي شادي : در طول سالهاي جستجوي طلا در آمريکا، کاهش ساعات کار و در آمد شخصي بيشتر مطرح شد. با مهيا شدن پول و وقت بيشتر براي خرج کردن در فعاليتهاي تفريحي، آمريکاييها به دنبال فضاهاي تفريحي ايده آل تري بودند. پارکهاي تفريحي به خارج از شهر و حومه انتقال يافت و محلي براي فرار از زندگي واقعي و تماشاي تکنولوژي و استراحت شد. اين دوران شامل ظهور "پارکهاي کودک" نيز مي شود. اولين پارک کودک در سال 1925 در سن آنتونيوي تگزاس گشايش يافت که تا کنون نيز به حيات خود ادامه داده است. اين نوع پارک در سراسر آمريکا بعد از جنگ جهاني دوم محبوبيت يافت. در پايان جنگ جهاني اول به نظر مي رسيد مردم فضاهاي هيجان انگيز بيشتري مي خواهند.]دانشنامه مجازی ویکی پدیا[ در طول سالهاي 1930 تا 1940 افسردگي عظيمي صنعت پارکهاي شادي را کساد کرد. جمعيت شهر نشين به حومه مهاجرت کردند، تلويزيون منبع اصلي تفريح شد و خانواده ها کمتر به پارکها مراجعه مي کردند. در دهه 1950 الگوي تفريح مردم تغيير يافت. بسياري از پارکهاي شادي قديمي تعطيل شد يا آتش گرفت و بسياري از زمينهاي آنها براي توسعه شهري و حومه استفاده شد .]همان[ به سال 1843 پارک "گانگسترهای چيني" در انگلستان باز گشايي شد که این پارک نیز ادعای قديمي ترين پارک موضوعي جهان را دارد. پارکهاي موضوعي دنياي بدون مشکلات اجتماعي و خشونت را عرضه مي کردند. هيجان پارکهاي موضوعي اغلب با مبهم و دور ازدسترس نشان دادن آنها از بيرون به وسيله نرده هاي بلند يا پر چينهايي که احساس فرار را دو چندان مي کنند، تشديد مي شد. بعلاوه پارک هم تميز باقي مي ماند و هيجانات جديد به تدريج براي باز گرداندن مردم به آنجا اضافه مي شد. ]همان[ در ادامه و برای درک تنوع موجود در این نوع منظر چند پروژه مختصراً معرفی می شوند :

منظور از فضای سبز شهری، نوعی از سطوح کاربری زمین شهری باپوشش های گیاهی انسان ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیک باشند. فضای سبز شهری از دیدگاه شهرسازی در بر گیرنده بخشی از سیمای شهراست که از انواع پوشش های گیاهی تشکیل شده است و به عنوان یک عامل زنده و حیاتی درکنار کالبد بی جان شهر، تعیین کننده ساخت مرفولوژیک شهر است. بنابراین دارایی سبزیک شهر، صرف نظر از فضای سبزی که توسط شهرداری اداره می شود، از مجموع فضای سبزخصوصی، فضای کوچک دارای گیاهان خودروی و زمین های متعلق به دولت تشکیل می شود. رشدصنعت و افزایش جمعیت در شهرها، به ساخت و سازهای سودگرایانه منجر شده است. این ساخت و سازها به مسائل و تامین حداقل نور و هوا در مناطق شهری توجهی نداشته است. از سویدیگر، ضرورت ایجاد کاربری های جدید شهری، برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون واسکان جمعیت به تدریج باعث کاهش سهم فضای سبز و باغهای شهری شده است و در نتیجهموجب آلودگی محیط زیست شده است. فضاهای سبز شهری به عنوان ریه های تنفسی شهرها بهشمار می روند و در شهرها افزون بر عمل کرد های زیبایی شناختی، اجتماعی و ساخت کالبدی شهر، روی تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، لطافت هوا، کاهش آلودگی صوتی،افزایش نفوذ پذیری خاک، کاهش سطح ایستایی، بهبود شرایط بیوکلماتیک در شهر و جذب گردو غبار تاثیر دارند پوشش گیاهی یک منطقه در حقیقت از یکایک گونه های گیاهی موجود درآن تشکیل شده است. وضعیت آب و هوایی و نوع خاک حدود گونه خاص را تعیین می کند. کیفیت محیط زیست شهری با امکانات و تاسیسات فضای سبز ارتباط مستقیم دارد. در ادوارگذشته در کنار توجه به تفرج روح و زیبایی، جنبه دارویی و اقتصادی کشت گیاهان درفضای سبز و باغها مدنظر بوده و در همه آنها از باغ معلق بابل مربوط به سالهای قبلاز میلاد مسیح تا پردیسهای ایرانی مربوط به قرن پنجم میلادی ضمن رعایت جنبه هایزینتی و هنری گیاهان کاشته شده، مصارف خوراکی، دارویی، صنعتی، دفع آفات و مانند آنمورد توجه جدی بوده است و در چهارچوب سنت و اصول، هیچ چیز بی مورد و یا تنها برای زیبایی وجود نداشته بلکه آنچه مفید و لازم بوده زیبا عرضه شده است. از جمله گیاهان دارویی که در احداث باغهای عمومی در ایران مورد استفاده قرار گرفته می توان ازاقاقیا، بیدمشک، خرزهره، زوفا، سنجد تلخ، ریش بز، بابونه، گل انگشتانه، زرشک، ختمی،گل ساعتی، گل سرخ، گاوزبان، همیشه بهار، گلرنگ، زعفران و مانند آنها نام برد. درکشورهای دیگر گیاهانی مثل پدوفیل و ذغال اخته در فضای سبز کاشته می شده است. معمولاگیاهان دارویی در مدت کوتاهی، سطح خاک را فرا می گیرند و به علت سبزی و کوتاهی شان زیبایی خاصی را پدید می آورند. این گیاهان نسبت به مواد غذایی پر توقع نبوده و آب بسیار زیادی نیاز ندارند. همچنین برخی از آنها در برابر شوری خاک مقاومند و دوام وعمر طولانی و سازگاری و استقامت بالایی دارند. مزایای استفاده از گیاهان دارویی در فضای سبز 1-افزایش تنوع در فضای سبز: در کشور ایران اقلیم های متفاوتی وجوددارد بنابراین تنوع گیاهان دارویی آن نیز زیاد است. با توجه به سازگاریها وتوانائیهای گیاهان دارویی که مورد اشاره واقع شد، بکارگیری این گونه ها در فضای سبزتنوع گونه ها و اکوتیپ ها (از نظر رنگ، فرم، اندازه و سازگاری) را دوچندان می کند وضریب اطمینان موفقیت طرح و انعطاف طراحی بیشتر می شود. وجود گیاهان دارویی در فضایسبز نشانه ای از توانایی اقلیمی و احوال فرهنگی منطقه است، در حالیکه استفاده ازگونه های انگشت شمار و غیربومی در فضای سبز شکنندگی اکوسیستم های احداثی را بهمراه دارد. 2-حفظ ژرم پلاسم گیاهان دارویی: چنانچه یک جامعه گیاهی به خاطر نجات ازخطر انقراض مورد حمایت انسان قرار گیرد ناچار به زندگی در محدوده طراحی شده توسط انسان می شود. این محدوده ها شامل باغهای گیاه شناسی و فضای سبز و در بهترین حالات محیط های طبیعی قرق شده می شود. در این مجموعه ها، حفاظت انسان از گیاهان منجر به حذف پدیده های طبیعی مانند چرا، بیماری و آفت، سیل، آتش سوزی و خشکسالی، رقابت ومانند آن می شود. بنابراین طی نسلهای متوالی ژنهای مفید که عامل دوام موجود درمقابل این شرایط هستند از این نسلها حذف می شود. در مورد گیاهان دارویی، این عمل بابرداشت گزینشی گیاهان دارویی سالم و قوی از طبیعت توسط انسان تشدید می گردد و درعوض فراوانی ژنهای غیرمفید که در شرایط طبیعی مرتباً تحت گزینش طبیعی و حذف قرار میگیرند به نحو چشمگیری افزایش می یابد. به این پدیده رانده شدن ژنتیکی می گویند که هرچه جوامع گیاهی و جانوری محدودتر باشد، این پدیده با شدت بیشتری رخ می دهد. درنتیجه این رخداد علیرغم حفظ فرم ظاهری گونه، توانمندی های آن گونه در مقابل شرایط گزینش گر محیط طبیعی به شدت نقصان می یابد و در صورت راهیابی گونه به محیط طبیعی و یا کاهش حمایت انسان، جاندار به سرعت منقرض می گردد. راه جلوگیری از این خطر، توسعه همه جانبه جوامع گیاهی و جانوری در اقلیم های متنوع است. مروری گذرا بر کل مساحتپارکهای شهری، کمربندهای سبز و پارکهای جنگلی موجود و تنوع اقلیمی کشور نشان می دهدکه سطح قابل توجهی از زمینهای قابل کشت در اقلیمهای گوناگون به احداث فضای سبزاختصاص یافته است. با توجه به اینکه برای رسیدن به استانداردهای بین المللی فضای سبز سرانه، به فضای سبزی با چند برابر سطح موجود نیازمندیم، سطح فضای سبز لازم چندبرابر خواهد بود و با واردکردن گیاهان دارویی در فهرست گیاهان مناسب برای فضای سبزجامعه گیاهان دارویی گسترش قابل توجهی پیدا می کند که بعلت این گستردگی سطح واقلیم، تعداد زیادی از عوامل طبیعی اثر خود را بر گیاه اعمال می کنند و علاوه بر آنبرداشت از طبیعت هم کاهش می یابد. چنانچه در اثر اقبال عمومی، گیاهان دارویی به فضای سبز مدارس، منازل و داخل آپارتمانها و روی پشت بامها راه یابد، به انقلابی سبزدر این زمینه دست خواهیم یافت. 3-جبران بخشی از هزینه ها: اختصاص منابع مرغوب آب و خاک به احداث فضای سبز که بواسطه رشد شهرهای بزرگ در اراضی درجه یک کشاورزی امری غیرقابل اجتناب گردیده است، سطح وسیع و در حال گسترش فضای سبز و هزینه های کاشت و داشت و کادر فنی و اجرایی احداث فضای سبز، بهای سنگینی است که شهروندان برای سلامت خود و محیط زیست باید پرداخت کنند، بهایی که صرفه جویی و گریز از آن، مخارج بهداشتی و هزینه های اجتماعی بسیار بیشتری ببار خواهد آورد. در دید کلان برآورد ارزشهای معنوی زیست محیطی، حفاظتی، تفریحی و مانند آن در فضای سبز نیاز به امکاناتی گسترده و تخصص هایی است که بتوان بر اساس آن به بیان ارزش واقعی پرداخت. این ارزشهابرای اکثریت مردم بخوبی ارزش های ریالی قابل لمس نیست. با کشت گیاهان دارویی درفضای سبز بخشی از هزینه های ریالی قابل بازیافت است و با توجه به نزدیکی این مکانها به مراکز صنعتی و تجاری هزینه حمل و نقل نیز کاهش می یابد. نیاز آبی گیاهان بومی معمولاً کمتر از گیاهان غیربومی است که این امر صرفه جویی در مصرف آب آبیاری است. در این مسیر فرصت شغلی ایجاد می شود و داوطلبانی مانند فارغ التحصیلان کشاورزی ومنابع طبیعی، محصلین مدارس، بازنشستگان و افراد عادی در قبال درصدی از سود میتوانند مراحل دیگری از تولید مانند برداشت، جداسازی و خشک کردن گیاهان دارویی را انجام دهند 4-تأمین اهداف آموزشی، تحقیقاتی و گردشگری: علیرغم سابقه طولانی استفاده از گیاهان دارویی و وجود انواع گیاهان دارویی در کشور متأسفانه درصد کمی ازفرهیختگان جامعه و تحصیلکردگان علوم گیاهی، کشاورزی و منابع طبیعی با این گیاهان آشنا هستند و برای افزایش آگاهیهای اجتماعی، در این زمینه باید آموزش مسئولین و دولتمردان، مردم عادی و تحصیل کردگان از مقاطع دبیرستان تا دانشگاه و حتی متخصصین فضای سبز بصورت عمومی و رایگان صورت گیرد. کاشت گیاهان دارویی در فضای سبز امکاناین آموزش را فراهم می کند. در کشورهایی مثل شیلی و هند افزایش نجومی و سالیانه سطح فضای سبز مرهون توجه به آموزش عمومی و مشارکت مردمی است. در امر پژوهش، گرچه افراد محدودی در امر کشت و کار گیاهان دارویی تخصص دارند، توسعه کمی شناخت گیاهان دارویی قدم گذاری در مراحل بعدی امر پژوهش را ممکن می سازد. اختصاص فضای سبز محیطهای آموزشی به کشت گیاهان دارویی، زمینه برای تحقیق در جنبه های مختلف گیاهان دارویی را ممکن می سازد و سازگاری این گونه ها را معلوم می کند. در شهرهایی که جاذبه های گردشگری دارند، وجود باغهای گیاه شناسی و فضاهای سبز دارای گونه های بومی کشور و گیاهان دارویی تأثیر بسزایی در جذب گردشگران متخصص بدان شهرها دارد. 5-کنترل فرسایش بادی: در مکانهایی که زمین به اختیار و یا از روی اضطرار بصورت آیشرها می شود و زمان آیش با وزش بادهای شدید و یا رواناب ناشی از بارندگی روبروست،یکی از راههای بسیار مؤثر در کنترل فرسایش خاک، بر جای گذاشتن بقایای محصول قبل ازآیش است. بقایای محصولاتی مانند کرچک و ماریتیغال که تنها بذر آنها برداشت می شود،برای تأمین این هدف مناسب به نظر می رسد. همچنین استفاده از گیاهان دارویی چندساله مانند زوفا، اسطوخودوس و آویشن می توانند در کنترل فرسایش بسیار مؤثر باشند. بومادران استاندارد تحمل نسبتاً خوبی در مقابل چرای احشام دارد. کاشت گیاهانی مانندسنا، اکاسیا و اکالیپتوس در مجاورت کویر، موانع مناسبی در جلوگیری از پیشروی کویرهستند. خارشتر، کور و هندوانه ابوجهل با شیبهای تند بسیار سازگارند، بنابراین کشتآنها در زمینهای شیب دار می تواند عامل مهمی در حفظ خاک باشد. گیاهان دارویی نظیر اکالیپتوس جهت احداث بادشکن و جلوگیری از فرسایش بادی بسیار مؤثر هستند. بنابراین گیاهان دارویی در ارائه خدمات بوم شناختی نیز بسیار توانمند هستند. فضای سبز شهری بر اکولوژی شهری به ویژه اقلیم، هوا، خاک،آب های زیر زمینی و جامعه حیوانی تاثیر می گذارد. مهم ترین اثر فضای سبز در شهرها،کارکردهای زیست محیطی آنهاست که شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنی دارکرده است و با آثار سوء گسترش صنعت و کاربرد نادرست تکنولوژی مقابله نموده، سبب افزایش کیفیت زیستی شهرها می شوند. امروزه جامعه شناسان، روان شناسان و پزشکان براین باورند که فضای سبز افزون بر تامین بهداشت جو و محیط مکانهای مسکونی، نقش مثبتی در سلامتی شهروندان به عهده دارد. شناخت گونه های گیاهی بومی که می توانند در طراحی فضای سبز به کار آیند، با توجه به کمبود آب و کیفیت نامساعد خاک در اکثر نقاط کشور،با استفاده از گونه های بومی به صورت ضرورتی اجتناب ناپذیر در می آید. گیاهان وفضای سبز در روند زندگی انسانها به خصوص هنگام فراغت از کار و تکاپو به دنبال مامنی جهت التیام اعصاب و روان انسان، نقش مؤثری دارند و این نقش در بقای حیات در کره خاکی با اهمیت تر می گردد. ضرورت ایجاد و حفظ پوشش سبز گیاهان یکی از بدیهیات زندگی است و مثلث بقا و دوام انسان که شامل آب، هوا و غذا است بدون وجود گیاه هیچ گاه تکمیل نمی گردد ، زیرا هم تأمین اکسیژن و هم غذاسازی فقط با وجود گیاه امکان پذیرخواهد بود. با توجه به ضرورت در حیات انسانی و از آنجا که انسان موجودی است تنوع طلب، لذا در فضای سبز شهری علاوه بر ضرورت اهمیت و بهاء دادن به درختکاری، ایجادتنوع هم از دیگر فاکتورهای مهم به نظر می رسد استفاده به جا و مناسب از پوشش گیاهی،احداث و نگهداری فضای سبز نیاز به تجربه و دانش، تحقیق و تفحص و شناخت نیازهای گونه های گیاهی مختلف دارد، تا رابطه دیرین انسان و طبیعت تقویت شود و انسان بار دیگر باطبیعت فراموش شده آشتی نماید. در ایجاد تنوع گیاهی در فضای سبز شهری همواره محدودیتهای هوا و اقلیم، خشکی، باد، تابش بیش از حد خورشید و غیره وجود دارد که همین امرباعث کاهش تنوع می گردد. در پایان یادآور می شویم تنوع محیط جغرافیایی ایران و حاکم بودن وضعیت آب و هوایی گوناگون از منطقه ای به منطقه دیگر در پهنه وسیع کشور، سبب رویش جامعه گیاهی متنوعی شده است. این تنوع که سیمای جغرافیایی گیاهی و به دنبال آن جغرافیای زیستی را جان می بخشد، چه از نظر اقتصادی و چه از نظر اکولوژیکی اهمیتشایان توجهی دارد. گروهی از گیاهان دارویی مانند رزماری، اسطوخودوس، بومادران،سانتولینا، گل محمدی، انواع ختمی، اکالیپتوس، ، کارم رنگی، مورد، خرزهره،همیشه بهار، برگ بو، اقاقیا، کرچک قرمز، مغربی، کم و بیش در فضای سبز کشور کشت میشوند ولی گروه دیگری مانند کورک، سرخارگل، خارشتر، گل گاو زبان، گاو زبان بوراگو،بابونه، بومادران استاندارد، زوفا، سداب، بیدمشک، عناب و سماق، قابلیت واردشدن درفضای سبز را دارند اما تابحال مورد توجه جدی قرار نگرفته اند. منبع

خیابانها در بافت شهرها به عنوا ن شریانهای حیاتی و سلسله اعصاب شهری از اهمیتی شایان برخوردار هستند.از این رو طراحی آنها رویکردی جدی و کارشناسانه را می طلبد که پاسخگوی تمامی نیاز و توقع شهروندان از چنین فضاهایی باشد.یکی از عمده ترین ایتم ها در طراحی خیابان،پیاده رو و بطور کلی معابر شهری فضای سبز آنهاست که عمدتا در طراحی ها نادیده گرفته می شود. با توجه به اهمیت فضای سبز خیابانی در این بخش سعی بر آن بوده تا مطالبی پیرامون این مهم گردآوری شده تا شاید جهت استفاده شما عزیزان مفید واقع شود. نقش های فضای سبز پياده روها : -تعديل شرايط محيطی( سايه اندازی، تعديل سنی دما ،رطوبت و... ) -كنترل نسبی آلودگی ( آلودگی صوتی ، نور و هوا) -پوشاندن مناظر بد و تعديل خط آسمان -هدايت ديد رانندگان وسايط نقليه -تعريف و خوانايی فضاها -كنترل حركت سواره و پياده 1- درختان در معابر شهری: عناصر گياهی مورد استفاده در جداره خيابانها عمدتا شامل دو گروه از گياهان است : گياهان پرچينی و درختان عدم استفاده از گياهان پوششی به درختچه ها دلايل مختلفی دارد كه مهمترين آن كمبود فضای اختصاص داده شده به كاشت گياهان كنار پياده روهاست و اما از درخت به اين دليل استفاده می شود كه درخت ارزانترین و ساده ترين وسيله ای بوده كه از طريق آن می توان كيفيت فضاهای شهری خصوصا خيابانها را ارتقا بخشيد. درخت می تواند نقش های گوناگون و متنوعی را در خيابانها داشته باشد. تركيب نور و گیاه در شب زيبايی خاصی به خيابانها و شبكه های دسترسی می دهد ضمنا از نظر عملكردی درخت وسيله سيار مناسبی جهت تفكيك فضاهای مخصوص عابر پياده از سواره و نظاير آن است تنه وشاخه درختان گاهی مانند ستونهای ممتد ، لبه برجسته و در عين حال شفاف بوجود می آيد. وجود آنها در امتداد مسير پياده و سواره برای عابر پياده سپر ايمنی ايجاد می كند. بايد توجه داشت كه هر درختی مناسب كاشت در معابر نيست و بايد خصوصياتی داشته باشد: -فاقد عوامل مزاحمی مثل خار، بوی بد، ميوه های آلوده كننده و ... باشد. -با شرايط اقليمی از لحاظ كاركردی هم خوانی داشته باشد (‌مثلا در اقليم گرم و خشك سايه مناسب فراهم كرده اما با از دست دادن برگهای در زمستان مانع يخ زدگی معابر شود. -فاقد سيستم ريشه ای سطحی و گسترده باشد زيرا وجود چنين سيستم ريشه ای باعث آسيب ديدگی كف پوش معابر،پی ساختمانها و تاسيسات زيرزمينی خواهد شد. -در صورت وجود سيستمهای هوايی انتقال نيرو، ارتفاع درخت بايد به گونه ای باشد كه با سيستم ها تداخل پيدا نكند. -در برابر آلودگی هوا و خاك مقاوم باشد. -ارتفاع تاج درخت از زمين بايد حداقل دو متر باشد تا برای عابرين ايجاد مزاحمت نكند و از طرفی نيازمندهرس دائمی نباشد -قامت گياه و ويژگی های زيبا شناختی آن بايد با ساختار فضا هماهنگ باشد. -تغييرات فصلی محسوس داشته باشد تا باعث درك گذشت زمان توسط مردم گردد و ظواهر طبيعت را به خوبی وارد محيط سازد. علاوه بر معيارهای عمومی كه برای انتخاب گونه بايد مد نظر قرار بگيرند، بايستی به بسياری از عوامل زيباشناختی نيز توجه داشت بطور مثال اگر در كنار يك خيابان يك سری كاربردی های عمومی نظير پارك ، موزه ، مركز خريد و... وجود داشته باشد بايستی به نحوی تاكيد شوند . طراحی كاشت و در عين حال گونه هايی انتخابی،نسبت به يك خيابان كه در دوطرف آن هيچ گونه كاربری عمومی مهمی وجود نداردمتفاوت خواهد بود در اين حالت بهترين طراحی كاشت ، طرحی است كه از روی آن بتوان تفاوت كاركردی فضای مجاور با نواحی اطرافش احساس كرد. به طور عينی اگر شخصی را در نظر بگيرد كه سوار بر اتومبيل از خيابان درحال عبور است در شرايط مطلوب وی بايد بتواند محل هر يك از كاربری های عمومی را از تفاوتهای پديدآمده در وضعيت پوشش گياهی جداره های خيابان درك كند. تفاوتهای ساختاری در وضعيت پوشش گياهی می تواند به گونه ای باشد كه به عنوان يك عامل تاكيدی بيانگرتغيير عملكرد در خيابان بوده ( مثلا بيانگر وجود موزه) و بيننده را نسبت به بررسی و شناخت اين تغيير به فراست اندازد يا به عنوان يك نشانه مانا شخص بتواند بر اساس تصوير ذهنی تغيير يافته در نوع كاشت ، جهت شناخت مكان يا توصيف آن برای ديگران استفاده كند. ساختار فضايی بافت پيرامون خيابان نيز بر طراحی كاشت اثر مستقيم می گذارد. اين مورد بويژه از لحاظ ارتفاعی مطرح است به اين ترتيب كه بايد بين ارتفاع درختان حاشيه خيابان و ارتفاع ساختمانهای محاور در دو طرف تعامل برقرار باشد. فاصله كاشت درختان در كنار خيابان بر اساس گستردگی تاج درخت در سن بلوغ و فضای اطراف تنه درخت از ديگر مواردی هستند كه در طراحی كاشت بايد به آنها توجه داشت . 2- سايه اندازی درختان در معابر شهری : یکی از مهمترين مزايای كاربرد درختان در فضاهای شهری ( با توجه به اقليم و تابش شديد آفتاب در اكثر ايام سال در بسياری از نقاط ايران) سايه اندازی و تامين سايه است چرا كه درختان بواسطه عملكردهای چند گانه دوام و كارايی بيشتر نسبت به عناصر مصنوع نظير انواع سايبانها ، قابليت استفاده بيشتری دارند. نكته ای كه در هنگام انتخاب گونه های گياهی بايد به آن توجه داشت. محاسبه سطح سايه انداز درختان در نواحی بيابانی و نيمه بيابانی در فصل تابستان و زمستان دارای اهميت است يعنی كوتاهترين و بلندترين سايه – زيرا در تابستان وجود سايه و در زمستان نبود سايه اهميت دارد بويژه اينكه درخت مورد نظر از گونه های هميشه سبز باشد كه در اين صورت سايه زمستان آن می تواند باعث يخ زدگی معابرگردد. نكاتي در خصوص سايه اندازی درختان : * سايه اندازی درختان در معابر با جهت شرقی – غربی و در مورد پياده روهای شمالی خيابان اهميت فراوانی دارد. در صورتی که پياده روهای جنوبی عموما به وسيله ساختمانهای مجاورسايه موردنياز تامين می گردد و وجود درختان نقش چندانی در ايجاد سايه ندارد. * در معابر با جهت شمالی - جنوبی بواسطه آنكه جهت تابش خورشيد با جهت خيابان یکی است عمدتا درختان به اندازه معابر شرقی- غربی در سايه اندازی پياده روها نقشی ندارد. پياده روهای جنوبی عمدتا به وسيله ساختمانهای مجاور سايه اندازی می شونددر اين حالت گياهان سايه مورد نياز دسترسی سواره راتامين خواهند نمود. گياهان با ارتفاع مختلف ، سطوح سايه مختلفی ايجاد می كنند. بر اين اساس خط لبه سايه می تواند در طراحی بسيار مهم باشد. 3- ضوابط طراحي فضاي سبز معابر : دسترسی های پياده رو : -شكل آن نواری است -عرض آن حداقل 90 تا 150 سانتيمتر است -فاصله كاشت نهال درخت در آن از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پياده رو نبايد از 3 تا 3.5 متر كمتر باشد. -معابر مختص عبور پياده ، بايد بوسيله درختچه هايی به ارتفاع حداكثر 40 سانتيمتر پوشيده شود. -سطح خاك ، تقريبا بايد هم سطح معبر پياده باشد. دسترسی های كند رو : -شكل آن نواری است -فضای سبز بايد در دو طرف دسترسی استقرار يابد. -عرض آن حداقل 90تا 150 سانتيمتراست -فاصله كاشت درخت، از نخستين عامل ساختمان با احتساب عرض محور پیاده حداقل 3 تا 3.5 متر است. -سطح خاك ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، پائين تر باشد. دسترسی های تندرو : -شكل آن نواری است -بايد در دو طرف و در ميان دسترسی استقرار يابد. -عرض آن در هر طرف حداقل 5.2 متر و در وسط1/1متر باشد. -حداقل فاصله عرضی نخستين درخت از عرض دسترسی پياده بايد 3.5متر باشد. -سطح خاك در نوارهای هر طرف، بايد تقريبا هم سطح حاشيه های عبور وسايل نقليه باشد. -سطح خاك در نوار ميانی ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، بالاتر قرار گيرد. دسترسی های خيلی تندرو : -شكل آن نواری است. -محل استقرار در دو طرف ودر ميان دسترسی. -حداقل عرض نوار فضای سبز در هر طرف ، 13 متر و در ميان، 1/1متر است. -حداقل فاصله عرض آخرين درخت از عرض دسترسی پياده ، بايد 3.5 متر باشد. -سطح خاك در نوارهای هر طرف بايد تقريبا هم سطح حاشيه های عبوروسايل نقليه باشد. -سطح خاك در نوار ميانی ، بايد نسبت به سطح عبور وسايل نقليه ، بالاتر قرار گيرد. منبع

رشد و توسعه روزافزون شهرنشینی با گسترش کالبدی شهرها رابطه مستقیم دارد. توسعه فیزیکی شهرها دوری از طبیعت و قطع رابطه انسان را با محیط زیست طبیعی موجب می شود. در سال های اخیر طرز زندگی، نوع تفریحات و نیازهای اجتماعی مردم تغییر قابل توجهی کرده است. توسعه سریع شهرها چهره محیط زیست را دگرگون ساخته که به نوبه خود باعث تغییر شکل تفریحات شده است. احتیاجات اجتماعی نیز تحت تأثیر مستقیم اقتصادی و صنعتی قرار گرفته و فرم تازه ای یافته است. احتیاجات روانی افراد از محیط زیست به متغیرهای گوناگون سن، طبقه اجتماعی، فرهنگی، تجربیات گذشته، اهداف و روش زندگی روزانه مردم بستگی دارد. احتیاجات فردی و گروهی متأثر از عوامل فوق الذکر است. بدین ترتیب احتیاجات یک کودک، یک نوجوان و یا یک فرد بالغ حتی در صورت نیازهای واحد با یکدیگر متفاوت است و نحوه دستیابی به این اهدف از طرق مختلف صورت می گیرد. به این معنی که همه مردم در هر سن و طبقه ای می خواهند در پارک تفریح کنند. تفریح کودکان دویدن و سر و صدا کردن است. در صورتی که یک فرد مسن ترجیح می دهد در گوشه ای بنشیند و از زیبایی محیط لذت ببرد. فضای سبز که بخشی از سیمای شهر را تشکیل می دهد، به عنوان یکی از پدیده های واقعی از نخستین مسائلی است که انسان همواره با آن در تماس بوده و خواهد بود. این مقوله دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی می باشد. گستردگی ابعاد این امر، پژوهش دقیق و همه جانبه را موجب گردیده است. ضروریات زیست محیطی، اجتماعی و فرهنگی در فضای سبز ایجاب می نماید در پاسخگویی به نیازهای مبرم دست به مطالعه زده و در جستجوی راه حل های مناسب و امکان پذیر باشیم. هدف از طراحی پارک در حقیقت جستجوی عوامل ضروری در ایجاد فضای سبز مناسب شهری از دیدگاه های زیست محیطی، اوقات فراغت، زیباشناسی، فرهنگی و غیره می باشد. دانلود مقاله

ارائه و توسعه مدلي به منظور ايجاد همـاهنگي بين دو يا چند سازمان متولي مسـائل مربوط به مديريت شهري (داود كياكجوري) آمايش فرهنگي و عدالت شهري در مناطق 12گانه شهرداري مشهد (حسين بهروان) بارزسازي تغييرات پوشش سبز اصفهان با استفاده از داده هاي ماهواره اي (عليرضا سفيانيان) بانـك زمـين شـهري و ضـرورت ايـجاد آن در كـلان شـهرها، نمـونه مـوردي: شـهر شـيراز (مهيـار اردشيري) بررسي پيامدهاي حاشيه نشيني بر نظام فرهنگي مشهد (نوروز نيمروزي) بررسي تاثير عملكرد شوراهاي شهر بر اثربخشي شهرداري ها، مطالعه موردي: شوراي اسلامي شهر و شهرداري آباده (كريم آذربايجاني) بررسي تاثير ويژگي هاي مسير در فراواني وقوع تصادفات (ماشاءالله سعيديان)

از دیدگاه حفاظت محیط زیست، فضای سبز شهری، بخش جاندار ساخت کالبدی شهر را تشکیل می دهد. در این مبحث همچنین این موارد نیز پرداخته شده است. انواع فضاهای سبز، نقش و اهمیت فضاهای سبز در زندگی شهری، عملکردهای فضای سبز و نقش عمده فضای سبز. این مقاله در مورد گونه شناسی کاربری و گیاهی فضاهای سبز شهری، عناصر و عوامل فضاهای سبز عمومی و معیارهای منظرسازی فضاهای سبز و باز شهری می باشد. دانلود مقاله