جستجو در تالارهای گفتگو

ایلنا نوشت: آیات عظام مکارم شیرازی، سبحانی، علوی گرگانی به بازماندگان فاجعه منا تسلیت گفتند. آیت الله مکارم شیرازی گفت: صمیمانه به آنانی که خانواده های خود را در این فاجعه از دست دادند تسلیت عرض می کنم و انشاءالله ذخیره یوم المعاد آنان خواهد بود. وی با بیان اینکه فاجعه منا فاجعه عظیمی است افزود: خداوند به بازماندگان آنان صبرو اجر دهد. آیت الله مکارم شیرازی با بیان اینکه جانباختگان آمرزیده هستند تاکید کرد: آنان حجشان درست است و هیچ شکی در درست بودن این حج نیست. وی در پایان شفا عاجل مجروحان را از خدوامند منان خواستار شد. آیت الله سبحانی هم با بیان اینکه جانباختگان لباس احرام پوشیدند ولی این لباس کفن آخرتشان شد، برای آنان از درگاه خداوند طلب اجر و بازماندگان کشته شده این حادثه را به صبر دعوت کرد. آیت الله علوی گرگانی گفت: برای حادثه دیدگان این واقعه از مرد و زن، ایرانی وغیر ایرانی از خداوند اجر وافر طلب می کنم وبه خانواده این عزیزان تسلیت می گویم.

مقدمه کشور ایران سالهای متمادی است که از پدیده های طبیعی همچون زلزله و سیل متحمل خسارتهای بیشماری میگردد و یکی از این پدیده های طبیعی که اخیرا مورد توجه خاص هم قرار میگیرد، پدیده زمین لرزه است. متاسفانه نگرش حاکم بر زلزله، قبول خسارتزا بودن آن است. بدین معنی که هم مردم و هم دولت پذیرفته اند که زلزله می کشد، خسارت میزند و نابود می کند. چنین نگرش ویران کننده ای در جای جای زندگی ما، و نیز برنامه ها و طرح های ارائه شده از سوی دولت و ارگانهای ذیربط کاملا مشهود است. بسیاری از برنامه های جاری و دیدگاه ها و سخنرانی های مدیران و مسئولان، بدون کوچکترین توجهی به نظرات کارشناسان و متخصصان این وادی، فقط به بحث بعد از زلزله و جبران خسارت های ایجاد شده توجه دارد. بیمه زلزله یکی از مواردی است که بدون کوچکترین مطالعه علمی نسبت به آن، در حال حاضر در کشور اعمال میشود بدون آنکه به پیامدهای شرایط حاکم بر آن توجه گردد. متاسفانه در مورد بیمه زلزله نیز دیدگاه، فقط دیدگاه جبران خسارت می باشد، بدون توجه به اینکه بیمه زلزله چقدر می تواند در جهت اصلاح شرایط ساخت و ساز و تشویق به به سازی لرزه ای مفید واقع شود. شاید به جرات بتوان گفت که یکی از مهمترین ابزار های کشور های توسعه یافته برای جبران و کاهش خسارت های ناشی از زلزله، بیمه زلزله می باشد. در چنین کشور هایی بیمه زلزله، علاوه بر جبران خسارت های ناشی از زلزله، به منظور تشویق در جهت ساخت و ساز صحیح و ایمن استفاده می شود. با وجود این در کشور ایران با شرایط کنونی، حاکم بر بیمه زلزله، این بیمه نه تنها نخواهد توانست جبران کننده خسارت های مالی باشد، بلکه تهدیدی جدی برای ساخت و ساز صحیح خواهد بود. بدین معنی که با شرایط حاضر، بیمه زلزله، کشور را به سوی فاجعه ای مضاعف می کشاند. در مطلب حاضر با مقایسه وضعیت بیمه زلزله در کشور های توسعه یافته و کشور ایران، به بررسی آسیب های ناشی از چنین روندی خواهیم پرداخت و در نهایت جمع بندی و ارائه پیشنهاداتی در جهت اصلاح آن خواهیم داشت. بیمه زلزله در سایر کشور ها بیمه زلزله در کشور های زلزله خیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است و این کشور ها توانسته اند با انجام مطالعات گسترده ریسک و خطر توسط متخصصان و مهندسان زلزله و سازه، قیمت های واقع گرایانه و حقیقی برای نرخ های حق بیمه زلزله تعیین نموده، آن را در مسیر صحیح هدایت نمایند. برای مثال در کشوری غیر از ایران، حق بیمه برای یک سازه حدود 10 درصد هزینه ایمن سازی آن برآورد میشود. بدین ترتیب که اگر هزینه ایمن سازی یک سازه 15 میلیون تومان باشد، حق بیمه ای که برای یک سال بیمه زلزله پرداخت می شود، چیزی حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان خواهد بود. مالک هر ساختمان بر اساس اینکه ساختمان وی چقدر در مقابل زلزله آسیب پذیر است مجبور به پرداخت حق بیمه میباشد و صاحبان سازه های آسیب پذیر مسلما می بایست مبلغ بیشتری پرداخت کنند. این به معنی استفاده صحیح از دست آورد های علم مهندسی زلزله چه در مرحله برآورد خطر زلزله، و چه در مرحله آسیب پذیری زلزله ای می باشد. چندین روش مختلف برای برآورد آسیب پذیری سازه ها وجود دارد. ولی فرایند کلی آن عبارتست از تحلیل اینکه سازه در چه ساختگاهی ساخته شده و بطور کلی شتاب طراحی ساختگاه چقدر است، و در نهایت بررسی آسیب پذیری زلزله ای که شامل پارامتر های مختلفی از جمله، نوع سازه، کیفیت ساخت، کیفیت اسناد نظارت عمر سازه و سایر پارامتر های دخیل در عملکرد سازه در مقابل زلزله می باشد. در چنین نظام بیمه ای، اینکه کجا ساخته ایم؟ و چگونه ساخته ایم؟ مهم است. و این یعنی تشویق مالکین به انتخاب دقیق تر ساختگاههای ایمن ( با رعایت فاصله مناسب از گسل و دوری از مکان های مستعد زمین لغزش ) و نیز دقت در انتخاب سازه های مقاوم در برابر زلزله. چنین قوانینی از طرف دیگر، باعث خواهد شد تا عموم مردم همواره با سوالات مهمی از جمله "آیا سازه من در برابر زلزله ایمن است؟" روبرو شوند و این امر باعث خواهد شد تا اهمیت زلزله و خسارت های ناشی از آن بصورت غیر مستقیم ( جدای از آموزش های مستقیم ) در بطن جامعه وارد شود و مطمئنا تاثیر آن بیش از آموزش های مستقیم بوده و در نهایت منجر به فرهنگ سازی در جهت ساخت و انتخاب سازه های ایمن خواهد شد. بیمه زلزله در ایران جالب توجه است که در ایران بیمه ای تحت عنوان «بیمه زلزله» نداریم، و زلزله بصورت زیرمجموعه ای از آتش سوزی پوشش داده ميشود. شاید بهتر باشد قبل از نام گذاری بیمه آتش سوزی توجه نماییم که کدام یک از این پدیده ها خسارت بیشتری در طول سالیان گذشته وارد نموده است. در آن صورت شاید بیمه آتش سوزی تحت بیمه زلزله قرار می گرفت. در کشور ما آنچنان ابتدایی با بیمه زلزله برخورد می شود که گویی زلزله امری بسیار دور از ذهن است و تا کنون خسارتی به کشور ما وارد نکرده است. قضیه بیمه اجباری زلزله در حالی مطرح می شود که بنیان علمی صنعت بیمه کشور در رابطه با بیمه زلزله بسیار سست بوده و اغلب شاهد اظهار نظر هایی کاملا اشتباه و غیر واقعی از سوی مسئولین ذیربط در این زمینه می باشیم. متاسفانه ما هرگز به این نکته توجه نکرده ایم که رسالت جبران کننده بودن بیمه زلزله، در اولویت دوم نسبت به تشویقی بودن آن قرار دارد. بعد از زلزله زرند که گروه مهندسی جمعیت کاهش خطرات زلزله ایران، به این منطقه زلزله زده اعزام شده بود، شاهد بودیم که بلافاصله شرکت های بیمه ای، بازار یابهای خود را به مناطق کمتر آسیب دیده فرستاده بودند تا از ترس و هراس ایجاد شده بین مردم استفاده کنند و بتوانند مشتریان بیشتری را جذب نمایند. برای مثال یکی از مغازه داران، محل کسب خود را که یک سازه خشت و گلی بود به قیمت بسیار اندکی به مدت یک سال برای سقف خسارت 10 میلیون تومان بیمه کرده بود. جالب است بدانیم که سازه های خشت و گلی در تمام زلزله های گذشته امتحان خود را پس داده اند و شاهد خسارت های بیشمار جانی و مالی از سوی چنین سازه هایی بوده ایم. با این حال میبینیم که متولیان صنعت بیمه کشور بدون کوچکترین توجهی به هشدارهای صادر شده از سوی متخصصان امر زلزله اقدام به بیمه نمودن سازه ای می نمایند که محکوم به نابودیست و در این شرایط فرد بیمه کننده خوشحال از اینکه ملک خود را بیمه کرده است از نو سازی این سازه با مسخره یاد می کند. این یک نمونه در مورد محل تجاریست و در مورد منازل مسکونی نیز دقیقا چنین روالی وجود دارد یعنی فرد دیگر هیچگونه رغبتی در جهت ایمن سازی و بهسازی محل سکونت یا کسب خود نخواهد داشت! ما در کشور ایران شاهد روالی مناسب و علمی در محاسبه حق بیمه زلزله ساختمانها نیستیم و در واقع در کشور ایران بر خلاف سایر کشور های زلزله خیز جهان عمل می شود. کیفیت سازه، یکی از مهمترین فاکتور ها در تعیین نرخ بیمه زلزله می باشد در حالی که در صنعت بیمه کشور کیفیت ساختمان هیچگونه تاثیری در نرخ بیمه پرداختی ندارد. بدین ترتیب که در ایران فرقی نمی کند که منزلتان خشت و گلی باشد یا بتن مسلح، روی شیب مستعد زمین لغزش باشد یا نه، به هر حال حق بیمه ای که پرداخت می کنید یکی خواهد بود و این یکی از مهمترین آسيب هایی است که شرایط کنونی بیمه زلزله بر کشور وارد می کند. یعنی سازه خوب با سازه بد هیچ تفاوتی ندارد. پیشنهاد مشاهده کردیم که صنعت بیمه کشور در زمینه بیمه زلزله بر خلاف آنچه که باید باشد بسیار ضعیف بوده و مطالعات تخصصی بسیار اندکی در این زمینه انجام پذیرفته است. و به دلیل پیشنهاد بیمه زلزله از سوی شرکت های بیمه ای بدون مطالعه صحیح باعث گردیده تا بیمه هیچگونه حالت تشویقی در جهت ایمن سازی و بهسازی ساختمان ها نداشته باشد. از سوی دیگر این مطلب که آیا با چنین نرخ های بیمه و بدون مطالعات ریسک و خطر در زمینه زلزله شرکت های بیمه ای خواهند توانست خسارت ایجاد شده را جبران کنند خود جای بسی تامل دارد. آنچه که از نظر متخصصان زلزله کشور در شرایط کنونی الزامی به نظر می رسد انجام هر چه سریعتر مطالعات تخصصی، مهندسی و مدیریتی بنیادی و گسترده در زمینه بیمه زلزله در کشور است تا شرایط کنونی چنین بیمه ای که مطمئنا گسترده شدن آن کشور را بسوی فاجعه مضاعف خواهد کشاند اصلاح گردد. مطمئنا نیاز اجرایی طرح هایی چون بیمه اجباری زلزله، شناخت کامل موضوع و شرایط حاکم بر ایران و از سوی دیگر واقعی کردن نرخ بیمه ها و نیز استفاده از متخصصان کشور در جهت برآورد سریع آسیب پذیری سازه ها می باشد. اگر تمام تفکر شرکت های بیمه ای براساس نظام مالی و حداکثر سود می باشد و نیازی به سرمایه گذاری در جهت مطالعات اساسی در این زمینه نمی بینند نگرش سازمان های غیر دولتی و تخصصی در زمینه زلزله حفظ جان انسانهاست. لذا سازمان های غیر دولتی اجازه نخواهند داد تاجان انسانها قربانی ندانم کاری و عدم علم کافی مدیران گردد. آیا وقت آن نرسیده که ساختار های حیاتی کنترل سازه ها با همکاری و همیاری تمام گروه های در گیر در این امر بتواند از تمام امکانات موجود استفاده نموده و ساختاری نظام مند و اصولی به مباحثی همچون بیمه زلزله بدهد؟ به نقل از ماهنامه راه و ساختمان شماره 21