جستجو در تالارهای گفتگو

تورم در ايران علل تورم در ادبيات اقتصادي افزايش مستمر قيمت كالاها و خدمات تورم ناميده مي‌شود و براي بيان اين متغير از رابطة نرخ تغييرات شاخص قيمت كالاها و خدمات هر مقطع از زمان نسبت به مقطع زماني قبل استفاده مي‌نمايد. شاخص قيمتي كه براي بيان تورم در اكثر كشورها مورد استفاده واقع مي‌شود شاخص قيمت سبد كالاها و خدمات مصرفي مي‌باشد. دربارة منشاء و علل تورم بحثهاي زيادي در متون اقتصادي مطرح است و هر كدام از اين بحثها ويژگي خاصي را مد نظر قرار مي‌دهند كه بسته به شرايط مختلف اقتصادي در اقتصادهاي مختلف مي‌تواند پررنگ يا كمرنگ باشد. بطور كلي هرگاه تقاضا در اقتصاد بيشتر از عرضه باشد به سرعت قيمت بالا رفته تا تعادل و تساوي تقاضا و عرضه را ايجاد نمايد. اين تعريف كلي مي‌تواند همة وجوه ذكر شده در مورد تورم را در برگيرد. اگر به جزئيات بيشتر اين تعريف بپردازيم علل تورم را بايد در علل افزايش تقاضا و يا علل كاهش عرضه جستجو نمائيم. به عبارت ديگر تورم معلول افزايش تقاضا يا كاهش عرضه مي‌باشد. افزايش تقاضا و كاهش عرضه مي‌توانند منشاءهاي واقعي داشته باشند و مي‌توانند معلول دلايل ذهني و انتظارات و پيش بيني تقاضاكنندگان و عرضه گنندگان از شرايط آتي بازار باشد. تورم معلول از افزايش تقاضا همانطور كه گفته شد افزايش مداوم تقاضا مي‌تواند سبب افزايش مداوم قيمتها گردد. اين موضوع هم در مباحث اقتصاد خرد و هم در مباحث اقتصاد كلان صادق است. در هر دو مبحث عامل اصلي افزايش تقاضا مي‌تواند افزايش درآمد تقاضاكنندگان باشد. به عبارتي افزايش درآمد خود سبب مي‌شود كه تقاضا كنندگان بر ميزان مصرف و استفاده از كالاها و خدمات خود بيفزايند كه در صورت ثابت بودن عرضه كالاها و خدمات، افزايش قيمت اتفاق مي‌افتد. از بعد اقتصاد كلان افزايش درآمدها در جامعه مي‌توانداز طرق مختلفي اتفاق افتد. براي مثال افزايش درآمد (اسمي) مي‌تواند در اثر افزايش حجم پول در اقتصاد باشد كه در اقتصاد ايران در دهه‌هاي قبل اين پديده بوضوح ديده شده است. مكانيزم اثرگذاري حجم نقدينگي بر سطح عمومي ‌قيمتها غالباً‌ از طريق رابطه معروف فيشر تعريف مي‌شود بطوريكه: حجم معاملات × سطح عمومي‌قيمتها = سرعت گردش پول × حجم نقدينگي رابطة فوق كه از اساسي‌ترين اتحادها در نظريات اقتصادي است مبين چگونگي اثر حجم نقدينگي بر سطح عمومي ‌قيمتها مي‌باشد . حجم نقدينگي در اقتصاد با اتحاد زير بيان مي‌شود: + خالص بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي + خالص دارائيهاي خارجي سيستم بانكي = نقدينگي خالص بدهي بخش خصوصي به سيستم بانكي + خالص حساب سرمايه و ساير دارائيهاي سيستم بانكي . خالص دارائيهاي خارجي سيستم بانكي و خالص بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي از عوامل مهم افزايش حجم نقدينگي در ايران به شمار مي‌روند. چنانچه دارائيهاي خارجي سيستم بانكي بدلايلي همانند افزايش درآمدهاي ارزي افزايش يابد يا بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي در اثر افزايش كسري بودجه دولت و مؤسسات و شركتهاي وابسته به دولت افزايش يابد حجم نقدينگي افزايش يافته و نتيجتاً سطح عمومي‌ قيمتها افزايش مي‌يابد. چنانچه ‌اين افزايشها در دارائيهاي خارجي يا بدهي بخش دولتي بصورت مداوم صورت گيرد تورم در اقتصاد بوقوع مي‌پيوندد. يكي ديگر از منشاءهاي افزايش تقاضا مي‌تواند انتظارات يا پيش بيني تقاضاكنندگان از افزايش قيمت كالاها و خدمات در آينده باشد. به عبارت ديگر، وقتي تقاضاكنندگان پيش بيني مي‌نمايند كه قيمتها در آينده افزايش مي‌يابد تقاضاي آيندة خود را براي خريد كالاها و خدمات جلو انداخته و اقدام به احتكار كالا مي‌نمايند اين امر خود سبب افزايش قيمت مي‌شود ولي نمي‌تواند بصورت مداوم منجر به تورم شود مگر اينكه اين رفتار همچنان در دوره‌هاي بعد استمرار داشته باشد. تورم معلول از كاهش عرضه همانطور كه ذكر گرديد كاهش مداوم عرضة كالاها و خدمات مي‌تواند از علل تورم محسوب شود. چنانچه به هر نحو سببي ايجاد شود كه توليدكنندگان و عرضه كنندگان كالاها و خدمات دچار كاهش توليد و عرضه كالاها و خدمات شوند پديده افزايش قيمتها بروز خواهد كرد. اين سببها بسيار زياد مي‌باشند و در اقتصاد ايران به نحو چشمگيري قابل ملاحظه و بررسي است. كاهش عرضه كالاها و خدمات مي‌تواند در دو بخش خارجي و داخلي طبقه بندي گردد. سياستهاي ارزي، سياستهاي بازرگاني خارجي و گمركي ابزارهاي مهمي‌ در افزايش يا كاهش عرضه كالاهاي خارجي در داخل كشور مي‌باشند. براي مثال چنانچه سياست كاهش ارزش پول ملي اجرا شود واردات گران و صادرات پر سود خواهد شد. اين سياست سبب مي‌شود كه از عرضه كالاهاي وارداتي كاسته شود و از طرفي با افزايش صادرات كالا، حجم عرضه كالا در داخل كشور نيز كم شود. سياستهاي تعرفه‌اي و بازرگاني و گمركي و اعمال محدوديتهاي مختلف در اين زمينه همگي مي‌توانند در عرضه كالا و خدمات در كشور به انحاء مختلف تأثير گذارند. در قسمت عرضه كالاها و خدمات داخلي به علل متعددي مي‌توان اشاره نمود كه سبب كاهش عرضه در اقتصاد مي‌شود. بطور كلي هر عاملي كه سبب افزايش هزينه توليد يا كاهش سود توليد كنندگان بشود سبب كاهش عرضة كالاها و خدمات شده و متعاقباً تورم را بدنبال خود خواهد داشت. سياستهايي كه در ايران نيز شاهد آن بوده‌ايم و كم هم نيستند و مي‌توانند در زمرة علل كاهش عرضه محسوب شوند را مي‌توان در قالب عوامل كاهنده سود و فزاينده هزينه دسته‌بندي نمود. از عوامل كاهنده سود مي‌توان به قيمت گذاري كالاها و خدمات و سهيمه بنديهاي اجباري و تعذيرات و مبارزه با گرانفروشي توسط دولت اشاره كرد كه مستقيماً سود توليد كننده را كاهش مي‌دهد و عليرغم اينكه بنظر مي‌رسد اعمال اين سياستها ضد تورمي‌است ولي كاملاً بالعكس عمل نموده و با كاهش سود توليد كنندگان آنها و يا سرمايه گذاران جديد را از بازار خارج نموده و سبب كاهش عرضه كالاها و خدمات در ميان مدت شده و اقتصاد را تورمي ‌مي‌نمايد. از عوامل افزاينده هزينة بنگاههاي توليد مي‌توان به دستة زيادي از سياستهاي مختلف اشاره نمود كه به نحوي از انحاء سبب كاهش عرضه كالاها و خدمات در اقتصاد مي‌شوند. براي مثال ماليات بر توليد كنندگان، سياستهاي افراطي حمايت از نيروي كار و قوانين بيمه‌اي بالاخص در مورد سهم كارفرما در پرداخت بابت بيمه‌هاي اجتماعي، بيكاري، بازنشستگي، درماني و غيره يا ساير مقررات مربوط به حداقل دستمزد و همچنين اعمال محدوديت بر بنگاهها در مورد تأمين مواد اوليه، سرمايه‌اي و واسطه‌اي از خارج يا از داخل از طريق وضع مقررات اخذ مجوزها و موافقتها همگي مي‌توانند بمثابه هزينه براي توليد كنندگان تلقي شده و نهايتاً سبب خروج بنگاه از صنعت يا كاهش انگيزه سرمايه‌گذاري جديد در زمينه مربوطه گردد. بطور كلي تمام عواملي كه به نحوي سبب كاهش امنيت اقتصادي شوند در زمرة موانع سرمايه‌گذاري تلقي شده و در ميان مدت سبب كاهش عرضه شده و نهايتاً تورم ‌خواهند بود. اين گروه از عوامل را نيز در تاريخ دهه‌هاي گذشتة ايران بوضوح مي‌توان ديد. از جملة اين عوامل مي‌توان به حوادث طبيعي‌‌، اغتشاشات داخلي، جنگ، مصادرة اموال و سرمايه‌ها توسط دولت و وضع مقررات ويژه در تعيين مجدد حدود و ثغور مالكيت سرمايه، تغيير نظام حكومتي، قيمت گذاريها و محدوديتهاي مختلف بر خريد و فروش و توليد كالاها، اعتصابات كارگري، سهميه بنديها و عوامل بسيار ديگري اشاره نمود كه احصاء و بحث در مورد آنها هر كدام احتياج به مجلدي دارد. اثر ازدحام دولت (Crowding out effect) يكي ديگر از عوامل كاهش عرضه در اقتصاد شناخته شده است. اثر ازدحام دولت به معني بزرگ شدن دولت در اقتصاد است بطوريكه منطقة فعاليت بخش خصوصي را تنگتر نمايد. به عبارت ديگر هنگامي كه دولت و مؤسسات وابسته به آن در فعاليتهاي اقتصادي شركت مي‌كنند با توجه به طبيعت بخش دولتي كه از اقتدار و امكانات و سرماية بيشتري برخوردار است عرصة فعاليتهاي بخش خصوصي را كوچك مي‌نمايد. از طرفي بخش دولتي بعنوان يك بخش ناكارا از لحاظ اقتصادي شناخته مي‌شود زيرا انگيزة سود در آن ضعيف است نتيجتاً‌ اين جايگزيني تدريجي سبب تضعيف بخش عرضة اقتصاد شده كه در تداوم آن منجر به پديدة تورم در اقتصاد مي‌گردد. عوامل متعدد ديگري را مي‌توان بر شمرد كه به نحوي بر شروع يا تداوم تورم اثر دارند كه از ذكر آنها خود داري مي‌شود. روند تاريخي تورم از 1315 تا1380 در طي تاريخ 66 سال گذشته، اقتصاد ايران ارقام تورمي ‌از 0/17%- تا 5/110%+ را تجربه نموده است كه خلاصة آن در جدول زير مشاهده مي‌شود اين ارقام خلاصه آمار ارائه شده در جدول بعدي مي‌باشد. [TABLE=class: MsoNormalTable, width: 392] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent][/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] قبل از انقلاب[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] بعد از انقلاب[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] در كل دوره 63 ساله[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] تعداد سالهاي با تورم منفي[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 3[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 0[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 3[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] تعداد سالهاي با تورم يك رقمي[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 25[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 2[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 27[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] تعداد سالهاي با تورم 20 -10%[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 9[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 9[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 18[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] تعداد سالهاي با تورم 40-20 %[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 2[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 11[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 13[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] تعداد سالهاي با تورم بيش از 40 %[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 3[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 1[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 4[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 202, bgcolor: transparent] جمع تعداد سالها[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 42[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 23[/TD] [TD=width: 132, bgcolor: transparent] 65[/TD] [/TR] [/TABLE] بررسي جدول فوق نشان مي‌دهد كه در سالهاي متعددي در قبل از انقلاب تورمهاي كم و منفي تجربه شده است و تورمهاي بيش از 20 % غالباً از پديده‌هاي بعد از انقلاب بوده است. فقط در سالهاي 1320 تا 1322 در اوان جنگ دوم جهاني در قبل از انقلاب نرخهاي تورم بالا مشاهده مي‌شود. ميانگين تورم در 42 سال قبل از انقلاب 2/12 % بوده ولي ميانگين تورم 23 سال بعد از انقلاب 4/20 % مي‌باشد. چنانچه سالهاي (جنگ جهاني دوم) 1320 تا 1322 را از محاسبات خارج نمائيم ميانگين تورم در قبل از انقلاب به 1/6 % مي‌رسد كه در مقايسه با رقم 4/20 % بعد از انقلاب بسيار كمتر است. شاخص قيمت كالاها و خدمات در مناطق شهري ايران و نرخ تورم در سالهاي 1315- 1380 [TABLE=class: MsoNormalTable, width: 468] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] سال [/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] شاخص بهاي خرده فروشي[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] نرخ تورم %[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] سال[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] شاخص بهاي خرده فروشي[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] نرخ تورم %[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] سال[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] شاخص بهاي خرده فروشي[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] نرخ تورم %[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1315[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 29/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent][/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1337[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 87/3[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1359[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 33/19[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/23[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1316[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 35/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/22[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1338[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 37/4[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/13[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1360[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 78/23[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/23[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1317[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 38/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/9[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1339[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 71/4[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/7[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1361[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 33/28[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/19[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1318[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 41/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 3/6[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1340[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 79/4[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 5/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1362[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 52/32[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/14[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1319[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 46/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/13[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1341[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 83/4[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1363[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 90/35[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/10[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1320[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 70/0[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/51[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1342[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 88/4[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1364[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 35/38[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/6[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent]1321[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent]37/1[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent]5/95[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent]1343 [/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent]10/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent]4/4[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent]1365[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent]47/47[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent]8/23[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1322[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 89/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 5/110[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1344[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 11/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/0[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1366[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 62/60[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/27[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1323[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 97/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/2[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1345[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 15/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/0[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1367[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 14/78[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 9/28[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1324[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 54/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 5/14-[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1346[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 19/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 9/0[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1368[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 76/91[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/17[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1325[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 24/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/11-[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1347[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 27/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 5/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1369[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 00/100[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/9[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1326[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 39/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/6[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1348[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 46/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/3[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1370[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 71/120[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/20[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1327[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 66/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 3/11[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1349[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 53/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1371[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 12/150[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/24[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1328[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 72/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] ½[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1350[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 84/5[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/5[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1372[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 36/184[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/22[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1329[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 26/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/17-[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1351[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 21/6[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/6[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1373[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 28/249[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/35[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1330[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 45/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 5/8[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1352[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 91/6[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/11[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1374[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 25/372[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/49[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1331[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 62/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/6[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1353[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 99/7[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/15[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1375[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 8/458[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 2/23[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1332[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 86/2[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/9[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1354[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 79/8[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/10[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1376[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 2/538[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 3/17[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1333[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 31/3[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 9/15[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1355[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 23/10[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 4/16[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1377[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 6/635[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/18[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1334[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 37/3[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 7/1[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1356[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 78/12[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 9/24[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1378[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 1/763[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/20[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1335[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 66/3[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 8/8[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1357[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 05/14[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 0/10[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1379[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 5/859[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/12[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 51, bgcolor: transparent] 1336[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 83/3[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 6/4[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1358[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 64/15[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 3/11[/TD] [TD=width: 50, bgcolor: transparent] 1380[/TD] [TD=width: 94, bgcolor: transparent] 4/957[/TD] [TD=width: 63, bgcolor: transparent] 1/11[/TD] [/TR] [/TABLE] تورم در دهه‌هاي اخير عليرغم عوامل مؤثر و علل تورم كه ذكر آن رفت مي‌توان پديدة تورم را بدليل مشكلات ساختاري بعنوان يك پديده پولي ديد، زيرا افزايش حجم پول در عمل نمي‌تواند نرخ بهره را پايين آورده و سبب رشد سرمايه گذاري و نتيجتاً افزايش عرضه بشود. يكي از علل اين مسئله نظام بانكي كشور است كه نرخهاي بهره در آن بر اساس تقاضا و عرضة منابع مالي تعيين نمي‌شود. به عبارت ديگر اثرگذاري بخش پولي بر بخش حقيقي اقتصاد بسيار ناچيز مي‌باشد. نتيجتاً‌ افزايش حجم نقدينگي منجر به افزايش قيمتها مي‌گردد و در عرضة كالا و خدمات نقش قابل توجهي ندارد. وجود اين پديده در اقتصاد كشور سبب گرديده است تا اكثر محققين علل افزايش قيمتها را در افزايش اجزاء نقدينگي بيابند. هرچند عواملي كه ذكر آن پيشتر رفت در ايجاد و تداوم تورم در ايران مؤثر بوده و هست. بررسي تاريخي سطح عمومي ‌قيمتها و اجزاء حجم نقدينگي نشان مي‌دهد كه افزايش حجم نقدينگي در سالهاي قبل از انقلاب بدليل افزايش حساب خالص دارائيهاي خارجي سيستم بانكي در اثر افزايش درآمدهاي نفتي بوده ولي در پس از اتقلاب افزايش حساب خالص بدهي بخش دولتي به سيستم بانكي ناشي از تأمين مالي كسري بودجه دولت و شركتها و مؤسسات وابسته به دولت توسط استقراض از سيستم بانكي بوده است كه سبب افزايش حجم نقدينگي شده است. اين دو روند عمده يعني افزايش درآمدهاي خارجي قبل از انقلاب و افزايش استقراض از سيستم بانكي در بعد از انقلاب از مهمترين روندهاي مهم تورم زا در ايران بشمار مي‌روند. عليرغم تلاشهاي به عمل آمده از طريق اعمال سياستهاي مختلف پولي، مالي و ارزي و طرح و اجراي برنامه‌هاي توسعه دولت در كنترل تورم در بعد از انقلاب از موفقيت چنداني برخوردار نبوده است. جدول زير ارقام پيش بيني و عملكرد برنامه‌هاي توسعه بعد از انقلاب را در مورد تورم، توليد و نقدينگي مقايسه مي‌نمايد. از اين جدول بوضوح مشاهده مي‌شود كه در اكثر موارد هدفگذاري برنامه‌ها نتوانسته است تحقق يابد. مقايسه ارقام پيش بيني و عملكرد برنامه‌هاي توسعه بعد از انقلاب [TABLE=class: MsoNormalTable] [TR] [TD] برنامه‌ها[/TD] [TD=width: 54, bgcolor: transparent] سال[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] % رشد نقدينگي پيش بيني برنامه[/TD] [TD=width: 65, bgcolor: transparent] % رشد نقدينگي[/TD] [TD=width: 71, bgcolor: transparent] % تورم پيش بيني برنامه[/TD] [TD=width: 55, bgcolor: transparent] % تورم[/TD] [TD=width: 112, bgcolor: transparent] % رشد توليد ناخالص داخلي پيش‌بيني برنامه [/TD] [TD=width: 83, bgcolor: transparent] % رشد توليد ناخالص داخلي[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 60, bgcolor: transparent] سالهاي برنامة اول[/TD] [TD=width: 54, bgcolor: transparent] 1368 1369 1370 1371 1372[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 4/19 7/11 2/9 9/5 3/5[/TD] [TD=width: 65, bgcolor: transparent] 5/19 5/22 6/24 3/25 2/34[/TD] [TD=width: 71, bgcolor: transparent] 5/20 8/16 3/14 4/11 9/8[/TD] [TD=width: 55, bgcolor: transparent] 4/17 9 7/20 4/24 9/22[/TD] [TD=width: 112, bgcolor: transparent] 9/7 2/9 8/6 5/8 3/8[/TD] [TD=width: 83, bgcolor: transparent] 1/3 1/12 9/10 5/5 8/4[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 60, bgcolor: transparent][/TD] [TD=width: 54, bgcolor: transparent] 1373[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] -[/TD] [TD=width: 65, bgcolor: transparent] 5/28[/TD] [TD=width: 71, bgcolor: transparent] -[/TD] [TD=width: 55, bgcolor: transparent] 2/35[/TD] [TD=width: 112, bgcolor: transparent] -[/TD] [TD=width: 83, bgcolor: transparent] 6/1[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 60, bgcolor: transparent] سالهاي برنامة دوم[/TD] [TD=width: 54, bgcolor: transparent] 1374 1375 1376 1377 1378[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] +5/12 +5/12 +5/12 +5/12 +5/12[/TD] [TD=width: 65, bgcolor: transparent] 6/37 37 2/15 4/19 1/20[/TD] [TD=width: 71, bgcolor: transparent] +4/12 +4/12 +4/12 +4/12 +4/12[/TD] [TD=width: 55, bgcolor: transparent] 4/49 2/23 3/17 1/18 1/20[/TD] [TD=width: 112, bgcolor: transparent] +1/5 +1/5 +1/5 +1/5 +1/5[/TD] [TD=width: 83, bgcolor: transparent] 5/4 8/5 4/3 8/3 6/1[/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 60, bgcolor: transparent] سالهاي برنامة سوم[/TD] [TD=width: 54, bgcolor: transparent] 1379 1380 1381 1382 1383[/TD] [TD=width: 95, bgcolor: transparent] 9/19 4/17 3/15 14 13[/TD] [TD=width: 65, bgcolor: transparent] 3/29 8/28 - - -[/TD] [TD=width: 71, bgcolor: transparent] 8/20 18 7/15 2/14 1/13[/TD] [TD=width: 55, bgcolor: transparent] 6/12 4/11 - - -[/TD] [TD=width: 112, bgcolor: transparent] 5/4 5/5 5/6 7/6 8/6[/TD] [TD=width: 83, bgcolor: transparent] 7/5 8/4 - - -[/TD] [/TR] [/TABLE] + متوسط برنامه