جستجو در تالارهای گفتگو

طراحی اکولوژیکشیوه ای از طراحی است که ساخته های دست بشر را در ارتباطی سالم با محیط طبیعی و بیوسفر قرار دهد، به نحوی که کمترین آسیب و خطر را متوجه زیست بوم نمایند. اساس و محوریت نیز بر ویژگیهای بومی و محیطی است. امروزه درک نامناسبی از طراحی اکولوژیک وجود دارد. در واقع موضوع ایجاد محیط مصنوع سالم، مشکلی نیست که بتوان آن را مانند بسیاری از مشکلات با بهره گیری از تکنولوژی های پیشرفته حل نمود. بسیاری از طراحان به غلط اعتقاد دارند که اگر یک ساختمان را به اندازه کافی به ابزارهای مکانیکی جذب انرژی های پاک همچون سلول های خورشیدی و ژنراتور های بادی و دیگر تجهیزات مدرن مجهز سازند به سرعت به طراحی اکولوژیک در طراحی خود دست یافته اند. امروزه بیشتر مجلات معماری نیز چنین دیدگاهی را نمایش می دهند. حال آنکه چنین رویکردی، تفاوتی عمده با طراحی اکولوژیک دارد. حرکت بوم شناسانهبا حرکت مهندسی به سوی طراحی سبز متفاوت است. در رویکرد صرفا مهندسی، اصولاً از همان ابتدا هدف طراحی دستیابی به سود اقتصادی و بهره وری بیشتر اقتصادی از منابع و امکانات است، اما طراحی اکولوژیک که مد نظر ماست با بصیرت و دانش محیطی آغاز می شود و به روند دستیابی به هماهنگی با محیط ادامه میابد. بدین ترتیب شکل، محتوا و عملکرد سیستم های طراحی شده از همان آغاز می بایست به سوی هدف یکپارچگی بی خطر با محیط طبیعی هدایت شود که می توان گامهای اولیه آن را از طریق ساخت محیط مصنوع به گونه ای مشابه طبیعت آغاز نمود”.(Yeang 2006) باید توجه داشت که برقراری رابطه سالم با محیط، در مقام تعریف و تئوری، ساده اما در عمل، رسیدن به آن در تمامی ابعاد بسیار سخت و پیچیده است. اهداف و اصول کلی اشاره گردید که هدف از طراحی اکولوژیک یکپارچگی بی خطر و ملایم با محیط است. در اصل، در طراحی اکولوژیک روند و فعالیت های انسانی با روند الگوهای وسیع تر و تمایلات فیزیکی طبیعت هماهنگ شده اند. فرضیه حیاتی و پیامد غالب در طراحی اکولوژیک یکپارچگی تمامی سیستم های انسان ساخت با فرایند ها و سیستم های طبیعی در بیوسفر است. منظور از بیوسفر کلیه نقاط قابل زندگی بر روی کره زمین است که واجد حیات بوده و یا استعداد وجود حیات را دارا می باشد. این محیط ها عبارتند از هوا (جو) ، خشکی ها و محیط های آبی. اولین وظیفه ما در تلاش برای طراحی اکولوژیک اجتناب از ایجاد زوال در محیط و طراحی برای پایدار کردن آن است. نهایت تلاش در طراحی اکولوژیک باز گرداندن محیط به حالت اولیه (پیش از ایجاد آسیب ها و تخریبهای ناشی از فعالیت های انسانی) می باشد. طراحی اکولوژیک بیش از همه چیز باید بر اساس نظریه اکوسیستم ها شکل گیرد. واژه اکولوژی از دو کلمه یونانی Oikos (به معنی مسکن، خانه، بستر زیست یا محل زندگی) و Logos (به معنی شناخت، علم یا دانش) تشکیل شده است و معنی تحت لفظی آن عبارت است از « بررسی یا مطالعه موجودات زنده در بستر زیست شان». این واژه برای اولین بار توسط یک زیست شناس عالمانی به نام «ارنست هکل» در سال ۱۸۶۹ میلادی به کار برده شد و معادل آن در زبان فارسی عبارت است از بوم شناسی، محیط شناسی یا کَد شناسی. ارنست هکل به طور کلی دانش اکولوژی مجموعه شناخت هایی است که انسان درباره تاثیر محیط بر روی موجودات زنده، تاثیر موجودات زنده بر روی محیط و ارتباطات متقابل بین موجودات زنده به دست میاید. به عبارت دیگر بوم شناسی درباره تاثیر متقابل موجودات زنده با یکدیگر و محیط بحث می کند. چون مطالعه بیوسفر به عنوان کل محیط قابل زیست امری دشوار می باشد، آن را به قطعات کوچک ، همگن و یکنواخت تقسیم میکند که قابل تعریف نیز باشد که به این قطعات کوچکتر اصطلاحاً اکوسیستم گفته میشود. واژه اکوسیستم برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ توسط تنسلی پیشنهاد گردید که واژه خلاصه شده ای از اسم و کلمه سیستم اکولوژی می باشد. مفهوم ساده و خلاصه اکوسیستم عبارت است از «مجموعه موجودات زنده و محیط زندگی آنها. واژه اکوسیستم بدین جهت پیشنهاد شد که موجودات زنده بخش جدایی ناپذیر محیط غیر زنده اند و نمی توانند خارج از محیط خاص خود زندگی کند؛ به همین دلیل برای مطالعه روی محیط طبیعی باید الزاما موجودات زنده ای را که در همان محیط زندگی می کنند نیز مورد توجه قرار گیرند. “به عنوان یک رشته علمی ، بوم شناسی واکنشی بود نسبت به تمرکز زیست شناسان و گیاه شناسان بر موجودات به صورت مجزا از هم ، همانگونه که روانشناسی گشتالت واکنشی بود نسبت به تمرکز بر عناصر ادراکی افراد به طور مجزا.”(Yeang 2006) بنابرین محیط طبیعی یا بیوسفررا می توان ترکیبی نا همگن یا موزائیکی از اکوسیستم ها دانست که آنرا به صورت یک کل واحد شکل داده اند. تغییرات و ایجاد زوال در اکوسیستم ها باعث ایجاد تغییرات و زوال در محیط طبیعی خواهد گردید. بنابرین اساس طراحی اکولوژیک بر پایه نظریه اکوسیستم ها و در مسیر احیاء و پایداری آنها و ایجاد رابطه ملایم بین سیستم های انسان ساخت با اکوسیستم های طبیعی می باشد. محدودیت های عملی در دستیابی به طراحی اکولوژیک در عمل برای رسیدن به اهداف طراحی اکولوژیک محدودیت هایی وجود دارد، بنابرین نکته قابل بحث در این زمینه این است که حد ایجاد رضایت از طراحی اکولوژیک کجاست؟ ما در ابتدای طراحی باید مشخص کنیم که سطح پاسخگویی اکولوژیک سیستم طراحی شده یا سطح مورد نظر هماهنگی آن با طبیعت به عنوان یک هدف کجاست. ما باید جنبه های مورد نظر خود برای ایجاد هماهنگی با طبیعت را با شرایط بستر، زمینه و برنامه طراحی را اولویت بندی نماییم. در طراحی اکولوژیک بسیار مهم است که طراح این آگاهی را داشته باشد که در عمل، ارائه یک طرح که به طور کامل در تمام وجوه در راستای اهداف طراحی اکولوژیک باشد، غیر ممکن است. همانطور که اشاره شد طراحی اکولوژیک هنوز در ابتدای مسیر طولانی خود قرار دارد. بنابرین بهترین راه این است که طراح تا حدی که ممکن است بیشترین ملاحظات طراحی اکولوژیک را برای سیستم طراحی شده و بوم شناسی محلی آن به کار بندد. به علاوه طراح می تواند مطمئن گردد که سیستم طراحی شده کمترین اثرات منفی را بر روی طبیعت در طول دوران حیات خود داشته باشد و همچنین بتواند بیشترین منفعت را برای طبیعت به ارمغان آورد. به طور مثال طراح باید زیستگاه های تخریب شده و محیط های بایر و آلوده را بار دیگر احیاء کند، پیوستگی فیزیکی اکوسیستم های موجود را حفظ نماید و سلسله مراتب اکولوژیک را تسهیل نماید. طراحی اکولوژیک همچنین در هر منطقه می بایست به صورت خاص آن ناحیه عنوان گردد و حد نهایی دستیابی به اهداف مورد نظر در آن به : نوع پروژه، وضعیت محلی، عوامل تکنولوژیکی و شرایط فیزیکی عملکردی بستگی خواهد داشت. بوم شناسی برعکس مهندسی بیشتر بر پایه درک قرار دارد؛ درک از اکوسیستم ها، موجودات زنده سازنده آن و ارتباط آنها در قالب محیط زیست شان. در این رابطه، می بایست اثرات محیطهای انسان ساخت بر محیط طبیعی و پیامد های مخرب آنها همانند از دست رفتن تنوع زیستی، از دست رفتن حاصلخیزی در اکوسیستم ها و همچنین از دست دادن ظرفیت انجام فرایند های مورد نیاز را به دقت مورد مطالعه و سنجش قرار داد. نویسنده: مریم یوسفی منابع Yeang, keneeth. Ecodesign. london: wiley-Academy, 2006. ماتلاک, جان. مقدمه ای بر طراحی منظر. با ترجمه معونت آموزش و پژوهش سازمان پارکها و فضای سبز تهران. تهران: سازمان پارکها و فضای سبز تهران, ۱۳۷۹٫ مک هارگ, ایان. طراحی با طبیعت. با ترجمه عبدالحسین وهاب زاده. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد, ۱۳۸۶٫