جستجو در تالارهای گفتگو

بطور كلي ارتباط رشته گياهان دارويي و معطر با رشته شيمي موضوع مقاله تحقيقي : ارتباط گياهان معطر با رايحه درماني و شيمي بوي خوش ميتواند موجب پيدايش ژرف ترين و فرار ترين احساسات گردد . بو تقريبا به شكل ناگهاني همانند احساساتي نظير خوشحالي ، خوشي ، عشق يا خنده انسان را در بر مي گيرد و به محض اينكه فرد بخواهد آنرا درك كند كم كم از بين مي رود . نمونه اي از اين حالت سرمستي و جذبه ، امواج لذت بخشي است كه در تمام بدن انسان جاري بوده كه موجب ايجاد تصورات و احساسات تازه در انسان مي شود . ولي اگر فرد بخواهد بداند كه چه رويدادي در حال وقوع است ، احساس مزبور همانند حبابهاي صابون ناپديد مي گردد و انسان براي صحبت پيرامون آن دچاركمبود واژه خواهد بود . حس بويايي رابطه بسيار نزديكي با حافظه دارد . حافظه بويايي بسيار دقيق و تقريبا پاك نشدني است . بنابراين مي توان از بوهها براي بياد آوردن خاطره هاي فراموش شده استفاده كرد . با توجه به آنكه دستگاه بويايي مانند دروازه اي است كه بخش نيمه هوشيار روان ، گشوده مي شود ، بنابراين انتظار مي رود كه استفاده از روان درماني با تحريك حس بويايي ، جهت درمان بيماري هاي رواني مفيد باشد . به دنبال درك ارتباط شاخه گياهان معطر با گياهان دارويي و تبيین ارتباط اين بخش با علم شيمي و نحوه استخراج اسانس و كاربرد درماني آنها در علوم مرتبط با شاخه گياهان معطر و عطري كه همان رايحه درماني است تصميم به بررسي و تحقيق در اين زمينه شد كه به اختصار به توضيح آن مي پردازيم . اسانسها ،‌افشره اي غليظ و بسيار قوي مي باشند . هر قطره اسانس برابر دست كم 28 گرم گياه مي باشد . ا زاسانسهاي گياهي مي توان به روش زير استفاده كرد . 1. به شكل خوراكي ( به روش بلع ) 2. استفاده موضعي روي پوست ( ماساژ ،‌شتسشو ، مشت و مال ) 3. براي بهداشت پوست و نيز استفاده ا زآن جهت مصارف آرايشي ( مانند مالش پوست صورت ، كمپرس ها ، ماسك ها ، لوسيون ها و كرمها ) . 4. بهداشت مو 5. استفاده از طريق دستگاه تنفسي به صورت بخور يا افشانه استنشاقي . اسانسهاي گياهي عميقا درون بافتها و دستگاه گوارش خون نفوذ مي كنند . بنابراين استفاده خارجي از اسانسها ، راه بسيار موثري جهت درمان بيماريهاي برخي از اندام ها مي باشد . شيمي اجزا تشكيل دهنده اسانسهاي گياهي : اسانسهاي گياهي فرار بوده و ملكولهاي سازنده آنها ، اغلب كوچك هستند . بيشتر آنها در بر گيرنده 10 يا 15 اتم كربن مي باشند . تقريبا همه مولكولهاي موجود در اسانسهاي گياهي ، از كربن و هيدروژن يا كربن ،‌هيدروژن و اكسيژن ساخته شده اند . مهم ترين عوامل موثر بر تركيب شيميايي اجزاي تشكيل دهنده اسانسهاي گياهي 2 عامل هستند كه يكي از آنها يعني فرآيند تقطير با بخار آب ، فرآيندي مصنوعي است و ديگري نوع تركيبات موجود در اسانس ، در شمار ويژگيهاي ذاتي گياه مي باشد . فرآيند تقطير با بخار آب عمدتا فيزيكي بوده ،‌فقط تركيبات فرار و غير قابل حل در آب را از گياه جدا مي كند . مهم ترين تركيبات شيميايي استخراج شده با اين روش:ترپن ها ، ترپنوئيد ها و مشتقات فنيل پرو پان مي باشند . مولكولهاي محلول در آب اسيد ها و قند ها ، مولكولهاي بسيار بزرگ و قطبي غير قابل تقطيرتوسط بخار و مولكولهايي مانند تانن ها ،‌ فلاونوييد ها ، كاروتنوييد ها و پلي ساكاريد ها در اين شمارند و نمي توان آنها را بر اساس روش مورد استفاده جهت استخراج اسانسهاي گياهي جدا سازي كرد . تركيبات شيميايي موجود در اسانس هاي گياهي را مي توان به سه دسته اصلي تقسيم كرد : 1. مونوترپن ها و مونوتروپنوييد ها 2. سيسكويي ترپن ها و سيسكويي ترپنوييد ها 3. مشتقات فنيل پروپان دو دسته اول مسير بيو سنتز متفاوتي داشته ، تنها از لحاظ تعداد كربنها با يكديگر تفاوت دارند ، بدين معنا كه دسته اول واجد 10 اتم كربن و دسته دوم واجد 15 اتم كربن مي باشند . سومين دسته اصولا مسير بيو سنتز متفاوتي دارد . از سوي ديگر بر اساس نوع اتمهاي موجود در ساختار مولكولهاي سازنده و بيو سنتز مي توان اجزا اسانس ها را در سه دسته جا داد : 1. مونوترپن ها و سسكويي ترپن ها : جزو هيدرو كربن ها هستند و تنها از هيدروژن و كربن ساخته شده اند . 2. گروههاي عاملي موجود در اسانسها : علاوه بر كربن و هيدروژن ، داراي اكسيژن نيز هستند . 3. فنيل پرو پان ها ==++== الف . كتونها : ويژگيهاي اصلي اسانسهاي گياهي مانند : زوفاو مريم گلي ، مرهون وجود مونوترپنوييد هاي كتوني مي باشد . كاربرد اسانسهاي مزبور بيشتر در رابطه با رايحه درماني است ، يعني موجب آساني و افزايش جريان لحاظ مي شوند و واجد اثر سيتو فلاكتيك نيز مي باشند . ب . آلدئيدها : اجزا اصلي اسانس گياهي مانند بادر نجبويه Melissa Officinalis و Cymbopogon nardus كاه كلي ، به ليموLippa citrodora و اكاليپتوس Eucalyptus ،Citrodora) مونو ترپنوييد هاي آلدئيدي مي باشند .) آلدئيد هاي موجود در اين اسانس ها اثر آرام بخش دارند . به علاوه ثابت شده است كه سيترال واجد اثرات شديد گند زدايي مي باشد . ج . استرها : حاصل واكنش بين اسيد و الكل بوده ، ويژگي بارز آنها داشتن اثرات ضد قارچ و آرام بخش مي باشد . همچنين روي دستگاه مركزي عصبي ،‌ اثر تسكين دهنده داشته و عوامل قوي از بين برنده اسپاسم هستند . اسانس بابونه رومي حاوي تعداد زيادي استر است كه معمولا در اسانس بقيه گياهان يافت نمي شود . معمولا استر ها معطر بوده ، اغلب رايحه اي بسيار شبيه به ميوه دارند . استرها بيشتر مواقع در ايجاد عطر و طعم گياهان نقش دارند ، مثلا ليناليل استات به مقدار زياد در اسطوخودوس و ترنج يافت مي گردد . اسانهاي گياهي كه استر هاي گياهي ، تركيبات اصلي سازنده آنها مي باشند زياد نيستند ، ولي بوي شاخص گياه ، مربوط به اين تركيبات مي باشد . د . الكلها : اگر يك مولكول الكل با يك مولكول ترپن پيوند يابد ،‌تركيب حاصل الكل ناميده مي شود . ترپن الكلها از جمله مفيد ترين مولكولها در رايحه درماني مي باشند . معمولا ترپن الكلها گند زدا بوده ، اثر مثبت انرژي زايي دارند . ترپن الكل شاخص موجود در اسطوخودوس است Aniba roseaodora ،‌اسانس پتي گرن ، بهار نارنج و گشنيز ، لينالول است . ترپي نن-4- اول تركيب اصلي موجود در درخت چاي و مرز نگوش باغي است . اين اسانسها داراي خواص مشتركي مانند اثر گند زدايي ،‌ بوي خوشايند ، ويژگيهاي مطلوب و سميت بسيار كم مي باشند . هـ . اترهاي حلقوي : سينئول كه اكاليپتول نيز خوانده مي شود ،‌ نوعي اكسيد است . سينئول در مقايسه با ساير اجزاء موجود در اسانس گونه اي متفاوت اكاليپتوس ، خلط آوري قوي مي باشد . اين تركيب كم و بيش در همه اسانس هاي گياهي وجود دارد . و . فنول ها : در بين مونوتروپنوئيدها ، فنولهايي مانند تيمول و كارواكرول ،‌از قويترين ضد باكتريها محسوب مي گردند . در رايحه درماني از فنول ، به علت محرك بودن آن استفاده مي شود . 3 . فنيل پروپان ها : جدول خواص فنيل پروپان هاي موجود در اسانسها : [TABLE=class: MsoTableGrid] [TR] [TD=width: 189, align: center] منشا: [/TD] [TD=width: 189, align: center] خاصيت: [/TD] [TD=width: 189, align: center] فنيل پروپان: [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] ميخك [/TD] [TD=width: 189, align: center] گند زدا [/TD] [TD=width: 189, align: center] اوژنول [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] دارچين [/TD] [TD=width: 189, align: center] محرك – محرك پوست [/TD] [TD=width: 189, align: center] سيناميك آلدئيد [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] تخم باديان [/TD] [TD=width: 189, align: center] افزاينده ي ترشحات [/TD] [TD=width: 189, align: center] آنتول [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] ترخون ، ساسافراس ، ريحون ، جعفري ، جوزبويا [/TD] [TD=width: 189, align: center] خلط آور – ضد اسپاسم [/TD] [TD=width: 189, align: center] متيل كاويكول [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] - [/TD] [TD=width: 189, align: center] پيشاب آور [/TD] [TD=width: 189, align: center] سافرول ، ميرييستيسين [/TD] [/TR] [TR] [TD=width: 189, align: center] - [/TD] [TD=width: 189, align: center] ضد اسپاسم . سقط آور ( آپيول ) ، محرك دستگاه عصبي و مركزي ، توهم زا ( ميريستيسين ) [/TD] [TD=width: 189, align: center] آپيول [/TD] [/TR] [/TABLE] اوژنول كه جز اصلي تشكيل دهنده اسانس ميخك است ،‌ علاوه بر داشتن اثرات گند زدا و ضد قارچ ، داراي خاصيت بي حس كننده موضعي نيز مي باشد . همچنين گزارش شده است كه از پيشرفت برخي فرآيند هاي سرطاني جلوگيري مي كند . ساير تركيبات متداول اين دسته شامل سافرول ( موجود در كافور و ساسا فراس ) ،‌ مير يستيسين ( موجود در جوزبويا ) و آپيول ( موجود در جعفري ) هستند . با وجود آنكه در رايحه درماني از بيشتر اسانسهاي گياهي به شكل مفيد استفاده مي گردد ولي مصرف دراز مدت و يا استفاده از آنها با غلظت زياد ،‌تاثيري سمي دارد . توانايي بالقوه جوزبويا براي آنكه بعنوان نوعي توهم زا اثر كند ( مصرف مقدار داروي مورد نياز براي بوجود آوردن اين تاثيرات ، خطرناك بوده و سبب بروز صدمات جدي و يا مرگ مي شود . گرداوری معصومه دیوانعلی.. متخصص گیاهان دارویی و طب سنتی