جستجو در تالارهای گفتگو

از صفحات سند چند برگی ازدواجتان كدام یكی را بدقت خوانده‌اید؟ فقط صفحه مربوط به مهریه را یا صفحه شروط ضمن عقد را؟ یا صفحه‌ای كه نام و مشخصات شما و همسرتان را كنار تاریخ عقد ثبت كرده؟ شما در عقدنامه‌تان بیشتر دنبال خاطره‌ها می‌گردید یا واقعا می‌دانید روزی كه پشت سرهم زیر صفحاتی را كه سردفتر تند و تند آنها را ورق می‌زند، امضا می‌كردید چه بار مسوولیتی را به دوش گرفته‌اید‌؟ حال و هوای حاكم بر دفترخانه‌های ازدواج وقتی زوج‌ها به همراه خانواده‌هایشان برای هرچه زودتر جاری شدن صیغه عقد هیجان‌زده شده‌اند، واقعا دیدنی است مخصوصا اگر سردفتر به چند خانواده به صورت همزمان وقت داده باشد و ازدحام جمعیت باعث كمبود وقت و سریع انجام‌شدن كارها شود. درست در چنین مواقعی است كه زوج‌ها وقتی با سند ازدواج روبه‌رو می‌شوند و می‌فهمند باید زیر تمام صفحات آن را امضا كنند تمایل دارند هرچه زودتر كار تمام شود بدون آن‌كه حتی كنجكاو شوند با این امضا‌ها زیر بار چه تعهداتی می‌روند. بیشتر سردفترها فقط صفحات عقدنامه را ورق می‌زنند و بدون هیچ توضیحی درباره مندرجات سند با انگشت نشان می‌دهند كه زوج‌ها كجاها را باید امضا كنند در حالی كه سند ازدواج به خاطر مسئولیت ‌آور بودنش سندی مهم است كه زوج‌ها بخصوص خانم‌ها باید از بندبند آن مطلع باشند چون اگر غیر از این باشد وقتی پیچ و خم‌های زندگی شروع شود تمام امضاها دست و پاگیر می‌شوند. یكی از بندهای عقدنامه می‌گوید: زوج ضمن عقد شرط كرد كه هر گاه طلاق بنا به خواسته زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه، تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد زوج موظف است نصف دارایی خود را كه در زمان زناشویی با او به دست آورده یا معادل آن را با نظر دادگاه به صورت بلاعوض به زوجه منتقل كند پس اگر مردی این شرط را امضا كند مشمول موضوع تصنیف در دارایی‌های مشترك می‌شود و زن مطلقه می‌تواند با ارائه دادخواست این مبالغ را مطالبه كند. شروط دوازده‌گانه در یكی دیگر از بندهای عقدنامه آمده است زوج به زوجه وكالت بلاعزل با حق توكیل به غیر داد كه با رجوع به دادگاه و دریافت مجوز پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه كند. پیداست اگر مردی با این شرط موافقت كند زن می‌تواند در دادگاه اقامه دعوا كرده و تخلف زوج از شروط مندرج در عقدنامه را اثبات كند و با حكم دادگاه به دفترخانه رسمی طلاق مراجعه كند چون در این صورت از سوی زوج وكیل است كه اصالتا (شخص خودش) یا وكالتا (با انتخاب وكیل و تفویض وكالت به وی) خود را مطلقه كند. نكته: تقریبا بیشتر حقوقدان‌ها و مشاوران خانواده بر این نكته اتفاق نظر دارند كه داشتن شروط ضمن عقد از داشتن مهریه‌های سنگین بهتر است چون شروط ضمن عقد تلاشی است برای برابر شدن حقوق زن و مرد. پس لازم است مردها بدانند اگر پای چنین شرطی در عقدنامه را امضا می‌كنند حق طلاق را در صورت تحقق این دوازده شرط به همسرشان داده‌اند: - خودداری شوهر از دادن نفقه زن به مدت 6 ماه به هر عنوان حتی با توسل به اجبار، - سوءرفتار یا سوءمعاشرت زوج به حدی كه ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل كند، - ابتلای زوج به بیماری‌های خطرناك و درمان‌نشدنی به نحوی كه دوام زندگی زناشویی را برای زوجه به خطر بیندازد، - جنون زوج در مواردی كه فسخ نكاح شرعا ممكن نباشد، - بی‌توجهی به رای دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی كه طبق نظر دادگاه منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد، - محكومیت شوهر به حكم قطعی به مجازات 5 سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی كه بر اثر ناتوانی در پرداخت منجر به 5 سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی منتهی به 5 سال بازداشت یا بیشتر شود و حكم مجازات در حال اجرا باشد، - ابتلای زوج به هر گونه اعتیاد مضر كه به تشخیص دادگاه به زندگی خانوادگی خلل وارد كند، - زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترك كند یا 6 ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت كند، - محكومیت قطعی زوج در ارتكاب به جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر كه آبروی زوجه را به خطر بیندازد، - باردار نشدن زوجه از زوج بعد از 5 سال به علت عقیم بودن یا عوارض جسمی دیگر، - مفقودالاثر شدن زوج و مراجعه نكردن به دادگاه 6 ماه بعد از مراجعه زوجه به دادگاه و ازدواج مجدد زوج بدون رضایت زوجه یا اجرا نكردن عدالت بین همسران به تشخیص دادگاه. پس با تحقق هر یك از این شروط و اثبات آن در دادگاه، زن می‌تواند با استفاده از وكالت ضمن عقد با مراجعه به دادگاه خانواده و پس از قطعیت حكم نسبت به اجرا و ثبت صیغه طلاق در دفتر رسمی ثبت طلاق اقدام كرده و خودش را مطلقه كند. شروط ضمن عقد تقریبا بیشتر حقوقدان‌ها و مشاوران خانواده بر این نكته اتفاق نظر دارند كه داشتن شروط ضمن عقد از داشتن مهریه‌های سنگین بهتر است چون شروط ضمن عقد تلاشی است برای برابر شدن حقوق زن و مرد اما مهریه پولی است كه زیاد هم نسبت به وصول آن نمی‌توان امیدوار بود. برای همین زوج‌ها قبل از جاری شدن صیغه عقد می‌توانند توافق كنند تا حقوقی چون حق تحصیل، اشتغال، حق انتخاب محل سكونت یا شرط تضمین پرداخت مهریه از سوی یك یا 2 نفر از اعضای خانواده یا آشنایان زوج را در عقدنامه درج كنند. در واقع شرط وكالت در طلاق یا همان چیزی كه مردم به عنوان حق طلاق می‌شناسند هم از جمله این شروط است. این شرط به زن حق می‌دهد تا خود را وكالتا طلاق دهد یعنی زن وكیل مطلق از طرف شوهر خود باشد كه هر زمان بخواهد یا پس از تحقق امری معین و اثبات آن در دادگاه خود را مطلقه كند. البته درج این شرط در عقدنامه به این معنی نیست كه دیگر مرد نمی‌تواند همسرش را طلاق دهد. در واقع مرد در شروط ضمن عقد فقط به صورت وكالتی این حق را به همسرش می‌دهد و زن هم به عنوان وكیل در طلاق این را می‌داند كه این حق یا شرط ضمن عقد به معنای انتقال كامل و مطلق حق از سوی شوهرش نیست و مرد هم می‌تواند بنا بر شرایطی از این حق استفاده كند. بد نیست بدانید كه شروط ضمن عقد با محتوایی چون ممنوعیت ازدواج دوم برای مرد، عدم نزدیكی یا طلاق در مدت معین مثلا 5 سال قابلیت اجرا ندارد اما می‌تواند زن در شروط ضمن عقدش این نكته را بگنجاند كه مثلا مهریه او به دخترش تعلق بگیرد (شرط صلح مهریه به فرزند)‌.

یك وكیل دادگستری گفت: شروط ضمن عقد بسیار ارزشمند است و بهتر است خانم‌ها به جای مهریه‌های سنگین، شروط ضمن عقد محكمی برای همسران‌شان بگذارند تا در طول زندگی به استناد آنها بتوانند حقوق نسبتا برابری با همسر خود داشته باشند. به گزارش سیماب به نقل از ایسنا، دكتر محمد ادیب گفت: ازدواج یك قرارداد است كه حقوق و تكالیفی را بر دوش مرد و زن قرار می‌دهد، اما رسوم حاكم بر جامعه باعث شده ما كمتر به این مساله توجه كنیم همه افراد اوایل ازدواج توجه‌شان به حاشیه‌های ازدواج است، خواستگاری و مراسم عروسی، جهیزیه و... ،توجه نمی‌كنند كه پای یك قرارداد و عقد را دارند امضا می‌كنند و باید متوجه این مساله باشند كه به موجب این قرارداد چه تعهداتی نسبت به طرف مقابل دارند. وی افزود: متاسفانه در كشور ما بیشتر مردم عادت دارند نخوانده پای قراردادها را امضا كنند، این مساله در ازدواج بیشتر هم اتفاق می افتد و بیشتر اوقات دختر و پسری كه می‌روند برای ازدواج، همان موقع كه سند ازدواج‌شان می‌خواهد امضا شود، سند نكاحیه را كه شرایط در آن نوشته شده برای اولین بار می‌بینند و امضا می‌كنند و در آن موقع هم زیاد از مفاد سند ازدواج سر در نمی‌آورند، چون از طرفی اصطلاحات فنی و حقوقی است و از طرف دیگر آن موقع دو طرف در حال و هوای دیگری هستند. این وكیل دادگستری با بیان این كه براساس قوانین مدنی ایران حقوق و تكالیف به صورت برابر بین زن و شوهر تقسیم نمی‌شود، عنوان كرد: زن به موجب عقد ازدواج بسیاری از حقوق مدنی و معنوی خود همچون حق سفر، اشتغال، انتخاب مسكن، ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر را از دست می‌دهد و در قبال آن حقوق مادی مانند مهریه و نفقه را به دست می‌آورد كه در بسیاری از موارد دستیابی به این حقوق مادی هم با مشكل همراه است. ادیب در ادامه افزود: برای رفع نابرابری میان زن و مرد و برای اینكه یك تعادلی بین این حقوق و تكالیف برقرار شود، می‌توانیم از شروط ضمن عقد استفاده كنیم. وی اظهار داشت: شروط ضمن عقد متاسفانه در جامعه ما رایج نشده است و حتی بسیاری از افراد تحصیل‌كرده هم از آن استفاده نمی‌كنند چون اولا، همه جامعه از این شروط آگاه نیستند و نمی‌دانند كه چنین شروطی را می‌توانند بگذارند، دوما هم اینكه ما می‌گوییم از این شروط استفاده كنید بسیاری می‌گویند اصلا زندگی كه بخواهد با این شرط و شروط باشد بهتر است كه شروع نشود. ادیب گفت: هر 12 موردی كه زن و مرد برای عقد امضا می‌كنند. شروطی است كه مرد به زن وكالت می‌دهد با اثبات آن شرایط برای طلاق وكالت داشته باشد، یعنی آن 12 مورد را برای ازدواج امضاء نمی‌كنیم بلكه برای طلاق امضاء می‌كنیم. این وكیل دادگستری عنوان كرد: این شروط شامل حق مسكن، كار، تحصیل، طلاق، تقسیم دارایی‌های مشترك در هنگام جدایی و حضانت فرزندان است، باید در هنگام عقد نكاح در دفتر خانه ثبت اسناد رسمی در قباله ازدواج ثبت شود. وی با اشاره به اینكه شروط ضمن عقد می‌تواند شامل هر خواسته مشروع و معقول و معینی باشد افزود: با استناد به ماده 1119 قانون مدنی طرفین می‌توانند تمامی شروطی را كه مخالف مقتضای ذات عقد نباشد برای یكدیگر بگذارند. ادیب در پایان گفت: البته شروط نباید مخالف مقتضای ذات باشد بنابراین اگر زنی حین عقد شرط كند كه از همسرش تمكین نكند شرط هم باطل است و هم عقد را باطل می‌كند. .

راستي شما چقدر از شروط ضمن عقد مطلعيد؟! در اين مقاله، به معرفي شروط ضمن عقد و بررسي اجمالي موانع بر سر راه زنان براي گنجاندن اين شروط در عقدنامه‌ها پرداخته‌ايم. آماري كه به آن استناد شده، از پاسخ‌هاي دانشجويان يكي از دانشگاه‌هاي دولتي به يك پرسش‌نامه به‌دست آمده است. در جامعة ما، مردان با تكيه بر موادي از قانون مدني1 از حقوقي برخوردار شده‌اند كه به‌واسطة آن به‌راحتي مي‌توانند از تحصيل و اشتغال و... زنان جلوگيري كنند يا حتي بدون ارائة دليل و علت مشخصي، زن خود را طلاق دهند. چون سلب برخي اختيارات خاص از مردان اغلب با موانع جدي فقهي روبه‌روست و تا اصلاح قوانين به ‌نفع زنان راه درازي در پيش است، بهتر است زنان اختياراتي را كه قانونگذار به‌طور مستقيم براي آنها پيش‌بيني نكرده است، با استفاده از شروط ضمن عقد به‌دست آورند. مادة 1119 قانون مدني اجازة لازم براي اين كار را به زنان داده است: «طرفين عقد ازدواج مي‌توانند هر شرطي كه مخالف مقتضاي عقد مزبور نباشد، ضمن عقد ازدواج يا عقد لازم ديگري بنمايند...» «در نكاح، مانند ساير قراردادها، ممكن است ارادة طرفين به پاره‌اي تعهدات فرعي، كه خارج از اركان و عناصر اصلي قرارداد است، تعلق گيرد. اين تعهدات فرعي را شروط يا شرايط ضمن عقد گويند.»2 به عبارت ساده‌تر، طرفين ازدواج حق دارند در ضمن عقد، شروطي را لحاظ كنند كه مي‌تواند، براي زنان پشتوانة نسبتاً محكمي براي داشتن حداقل حقوق به‌شمار آيد. اين شروط متفاوت با شروطي است كه در قباله‌هاي ازدواج درج شده است. از مهم‌ترين اين شروط حق تحصيل، اشتغال، مسكن (تعيين اقامتگاه)، وكالت در طلاق، تقسيم دارايي‌هاي مشترك بعد از طلاق و حضانت فرزندان پس از طلاق است.