جستجو در تالارهای گفتگو

پرسش و كنجكاوي جزو جدا نشدني كودكان است. هر چيزي در اين دنيا مي‌تواند علامت سوالي براي آن‌ها باشد. كودكان به‌طور طبيعي كنجكاو هستند زيرا هرچه در اين دنيا مي‌بينند براي آن‌ها جالب و تازه است. اين پرسش‌ها از مسائل ساده و كم‌اهميت آغاز مي‌شود و به‌تدريج به سوال‌هاي پيچيده منتهي مي‌شود. به‌عنوان مثال بسياري از كودكان درباره مسائل جنسي از والدين و اطرافيان مي‌پرسند. در پاسخ به اين قبيل سوال‌هاي كودكان، همان‌طور كه دليلي وجود ندارد والدين نتوانند سوالات آن‌ها را صادقانه جواب دهند، دليلي هم وجود ندارد براي جواب دادن به اين قبيل سوال‌ها وارد جزئيات شوند. سن مناسب براي آگاه كردن كودك از مسائل جنسي زماني است كه او سوال مي‌كند. وقتي كودك با تعجب مي‌پرسد كه بچه از كجا مي‌آيد، نبايد به او گفته شود از انباري! راهكارهاي چگونگي پاسخ درست به پرسش‌هاي كودكان در اين زمينه را دكتر كتايون خوشابي، فوق تخصص روان‎پزشكي كودكان در اختيار شما قرار مي‌دهد. از چه سني آغاز مي‌شود؟ سنين 3 تا 5 سالگي به بعد سن سوال‌كردن است و بخشي از پرسش‌هاي كودكان نيز در مورد مسائل جنسي است. از حدود 5 سالگي به بعد ممكن است كنجكاوي‌هاي جنسي به‌گونه‌اي ديگر در ميان كودكان ديده شود. به‌عنوان مثال پسر بچه‌اي كه مادر خود را در حال عوض كردن لباس مي‌بيند، مي‌خواهد او را نگاه كند اما پدر و مادر بايد پوشش مناسب را در منزل و هنگام استحمام فرزند‌شان داشته باشند.پس مسئله مهم اين است كه پدر و مادر هنگام استحمام فرزند جنس مخالف‌شان پوشش مناسب را حفظ كنند. در آموزه‌هاي ديني ما هم آمده است كه وظيفه استحمام پسر بعد از 3 سالگي به‌عهده پدر است. اين موارد جزئياتي است كه والدين بايد در رفتار خود با فرزندان‌شان به آن‌ها دقت كنند. كودكان را بي‌اعتماد نكنيم در بعضي از موارد كودكان سوال‌هايي مي‌پرسند كه پدر و مادر فكر مي‌كنند مناسب سن‌شان نيست و نمي‌دانند چگونه بايد به اين پرسش‌ها جواب دهند. در اينگونه مواقع نبايد به هيچ عنوان به كودك دروغ گفته شود. اگر پدر و مادر نمي‌دانند كه چه جوابي بدهند، بايد جواب را به تعويق بيندازند و مثلا بگويند «هر وقت بزرگ‌تر شدي من برايت توضيح مي‌دهم»، « وقتي به مدرسه رفتي من جواب تو را خواهم داد.» در واقع به تعويق انداختن و فرصت گرفتن بهترين كاري است كه والدين مي‌توانند انجام دهند. نبايد اطلاعات اشتباه به كودك داده شود. با دروغ گفتن نه تنها كنجكاوي كودك تامين نمي‌شود بلكه اگر چيزي به كودك گفته شود و او متوجه دروغ والدين شود، كنجكاويش بيشتر هم خواهد شد. مثلا برخي پدر و مادرها به فرزندشان مي‌گويند«ما تو را خريديم» همين اطلاعات غلط باعث بي‌اعتمادي كودك به والدين مي‌شود. مهم آن است كه والدين در برابر اين نوع پرسش‌ها به‌خود مسلط باشند و ضمن آن‌كه شنونده خوبي هستند به كودك اجازه دهند سوال را كامل بپرسد. بايد توجه داشت، اگر والدين به‌عنوان نزديك‌ترين افراد به كودكان مورد اعتماد آن‌ها نباشند، به كودكان ياد مي‌دهند نسبت به سايرين هم احساس بدبيني و منفي‌گرايي پيدا كنند. به اين ترتيب كودكان كم‌كم مي‌آموزند به هيچ كس اعتماد نكنند كه اين ممكن است تبعات بدي را در آينده براي آن‌ها به‌وجود آورد. كودكان منحرف هستند؟ صرف كنجكاوي كودك نبايد پدر و مادر را دچار اين خطا كند كه كودك‌شان انحرافي دارد. كودكان پاك هستند و به هيچ‌عنوان مسائل انحراف جنسي در مورد آن‌ها مطرح نيست. كودكان كنجكاوي‌هاي طبيعي دارندكه بايد در حد سن‌شان به آن‌ها پاسخ داده شود. بنابراين نبايد اين طور تصور كرد كه با اين پرسش‌ها كودك دچار انحراف‌هاي جنسي است. بايد مراقب بود وقتي بچه‌ها با هم هستند بازي‌هاي نامتعارف با يكديگر انجام ندهند. بچه‌ها از 5 سالگي و به‌دنبال همان كنجكاوي هستند. بنابراين والدين بايد مراقب باشند اين قبيل بازي‌ها انجام نشود چون اگر بچه‌ها از اين بازي‌ها لذت ببرند، مرتب آن را تكرار مي‌كنند. پيشگيري هميشه مقدم بر درمان است به همين دليل والدين بايد تلاش كنند بچه‌ها را در سنين پايين و حتي در سنين بالا با هم تنها نگذارند و مراقب بازي‌هاي‌شان باشند. ‌اگر كودكان در اتاق هستند حتي درصورت هم‌جنس و هم‌سن بودن يا بزرگ‌تر بودن بهتر است در اتاق را نبندند و والدين مرتب بايد به آن‌ها سر بزنند. اين نكته مهمي است كه از رواج بازي‌هاي نامتعارف در ميان كودكان پيشگيري مي‌كند. درصورتي كه كودكان با خواهر و برادر يا ساير هم‌بازي‌هاي خودشان اين قبيل بازي‌هاي جنسي را كنند، بايد به‌شدت در اين زمينه با كودك برخورد شود تا دوباره تكرار نكند. اگر جواب را ندانستيم، چه كنيم؟ بهتر است اول مشخص شود كه آيا والدين به راستي جواب را نمي‌دانند يا حجب و حيا يا ناآگاهي از نحوه پاسخ مانع از ارائه جواب مي‌شود. در صورتي كه والدين به درستي جواب سوالي را ندانند بايد به كودك بگويند سعي مي‌كنند جواب اين سوال را پيدا كنند و اگر جواب سوالي را نبايد داد بايد گفته شود: «فعلا براي سن تو زود است و هروقت بزرگ‌تر شدي درباره اين مسائل با هم صحبت مي‌كنيم.» ولي براي بزرگ‌تر شدن بايد يك زمان مشخص را براي كودك اعلام و‌تعيين شود. بهترين فرد براي پاسخگويي؟ پدر و مادر اصلح‌ترين افراد براي پاسخگويي به پرسش‌هاي كودكان هستند. مگر اين‌كه كودك سوال‌هاي تخصصي داشته باشد كه در اين صورت والدين مي‌توانند به كودك بگويند: «وقتي پيش دكتر رفتيم مي‌تواني سوال‌هاي خود را مطرح كني» و «من مي‌توانم از پزشك خودت بخواهم توضيح لازم را به تو بدهد.» ولي معمولا كودكان اين قبيل پرسش‌ها را با پزشك‌شان مطرح نمي‌كنند و اغلب از پدر و مادرها مي‌پرسند. مثلا خيلي از اوقات اين سوال براي آن‌ها مطرح مي‌شود كه نوزاد از كجا و چطور به دنيا مي‌آيد كه توصيه مي‌شود با توجه به سن كودك به اين پرسش پاسخ داده شود. لازم نيست والدين وارد مسائل جنسي شوند. آن‌ها مي‌توانند فقط راجع‌ به مسائل علمي صحبت كنند. حتي به كار بردن كلماتي مانند اسپرم و تخمك مشكلي براي كودك ايجاد نمي‌كند چون اين قبيل مسائل علمي بوده و مربوط به آناتومي بدن هستند. چشم و گوشش باز مي‌شود؟ بچه‌ها ممكن است از طريق دوستان، اطرافيان يا از منابع ديگر اطلاعات نادرست دريافت كنند. با توجه به اين‌كه در حال حاضر در عصر انفجار اطلاعات قرار داريم و بچه‌ها به راحتي مي‌توانند بيشترين اطلاعات را در هر زمينه‌اي به دست بياورند و ديگر مانند گذشته تنها والدين منبع اطلاعات نيستند؛ بهتر است خانواده و والدين هم بنا بر پيشرفت زمان جلو روند و براساس سن كودك اطلاعات اوليه را در اختيار كودك قرار دهند. اين‌كه والدين فكر كنند درصورت دادن هرگونه اطلاعات ممكن است حرمت‌ها شكسته شود يا به‌اصطلاح چشم و گوش كودك باز شود تنها يك باور فرهنگي است. اين سنين به هيچ‌عنوان زمان مناسبي براي دادن آگاهي مسئله جنسي نيست و تنها حفاظت جنسي اهميت دارد تا كودك مورد آزار قرار نگيرد. چگونه امنيت كودك‌مان را تامين كنيم؟ اهميت آموزش درست جنسي تا به آن حد است كه كودكاني كه اطلاعات درست و آگاهي مناسبي دارند، ميزان آسيب‌پذيري‌شان كمتر است درحالي‌كه بچه‌هايي كه بدون آگاهي و اطلاعات بزرگ مي‌شوند آسيب‌پذيري بيشتري پيدا مي‌كنند و خطر سوءاستفاده جنسي در اين كودكان كه هيچ اطلاعاتي از مسائل جنسي ندارند، بيشتر است. البته اين به آن معنا نيست كه بايد مسائل جنسي را به كودك آموزش داد بلكه بايد تنها درباره حفاظت از خودشان به آن‌ها آموزش‌هاي لازم را داد. آن‌ها بايد بياموزند، به كسي اجازه ندهند به اندام‌هاي خصوصي آن‌ها دست بزند. معمولا كودكان درباره خصوصي بودن اندام‌هاي خودشان اطلاع دارند و مي‌دانند كدام قسمت‌ها خصوصي به حساب مي‌آيد ولي درصورت ناآگاهي كودك بايد حتما بعضي اندام قسمت‌هاي خصوصي كودك هستند و نبايد بگذارند كسي به آن‌ها دست بزند. دادن اين اطلاعات آموزش جنسي نيست بلكه آموزش حفاظت جنسي است. به اين ترتيب كودك مي‌آموزد در محيط‌هاي اجتماعي مانند مهدكودك و مدرسه چگونه از خودش مراقبت كند. بايد به كودك آموخت اگر فردي به او نزديك شد بلافاصله به بزرگ‌ترهاي قابل اعتماد مانند پدر و مادر اطلاع دهد. وارد جزئيات نشويد اين نكته را فراموش نكنيد كه به هيچ عنوان نبايد درباره جزئيات مسائل جنسي با كودك صحبت شود و كودك تنها بايد درباره حفاظت جنسي بداند. حتي در مورد بقل كردن كودك كه در فرهنگ ما بسيار متداول است نبايد اجازه داد افراد غريبه‌ كودك را بغل كنند چون ممكن است همه آن‌ها نيت خير نداشته باشند. كودك در سنين بالاتر لمس خوب و لمس بد را تشخيص مي‌دهد و اگر احساس بدي از لمس پيدا كند نبايد اجازه دهد اين لمس صورت بگيرد. هنگام بلوغ كودك را تنها نگذاريم همان‌گونه كه در شرع مقدس اسلام آمده مسائل مربوط به بلوغ بايد توسط والد جنس موافق گفته شود از يك سو مادران بايد در مورد دوران بلوغ و تغييرات دوران بلوغ با دختران صحبت كنند و از سوي ديگر هم پدران با پسران خودشان. به هيچ عنوان توصيه نمي‌شود دختر با پدر و پسر با مادر در اين مورد صحبت كند. بايد به بلوغ به‌عنوان يك اتفاق مثبت و خوب نگاه شود و حتي براي آن‌ها به مناسبت بالغ شدن هديه‌اي درنظر گرفته شود. به اين ترتيب بچه‌ها از اين‌كه بزرگ مي‌شوند احساس خوبي نسبت به‌خود پيدا مي‌كنند. درصورت نبود پدر يا مادر، نزديكان درجه يك هم‌جنس هم مي‌توانند در اين زمينه كمك‌كننده باشند. از دوران بلوغ چه مي‌دانيد؟ بهداشت رواني بلوغ، مسئله مهمي است كه بايد به آن توجه داشت. از آنجا كه در اين دوران نوجوانان احساس استقلال مي‌كنند، زمينه‌هاي لجبازي، نافرماني و سركشي در اغلب آن‌ها وجود دارد. نوجوانان با والدين لجبازي مي‌كنند و نسبت به قبل پرخاشگرتر و حساس‌تر مي‌شوند كه اين‌ها در دوران بلوغ طبيعي قلمداد مي‌شود و تقريبا تمام نوجوانان اين دوران را مي‌گذرانند. بنابراين بهتر است هم والدين نسبت به‌خصوصيات دوران بلوغ اطلاعات داشته باشند و هم خود نوجوانان راجع‌به تغييرات جسمي و روان‌ شناختي اين دوره آگاهي پيدا كنند. داشتن اين دانش باعث مي‌شود هم والدين و هم نوجوانان راحت‌تر اين دوران را پشت‌سر بگذارند. نكته حائز اهميت آن است كه نگه داشتن حرمت‌ها و ارزش‌هاي اخلاقي و مذهبي در خانواده در تربيت جنسي كودكان بسيار كمك‌كننده است. پوشش و رفتار والدين بر كودكان بسيار اثرگذار است. هر چه در خانواده‌اي ارزش‌هاي اخلاقي بيشتر باشد، اين ارزش‌ها بهتر به فرزندان منتقل شده و ميزان آسيب‌پذيري آن‌ها در اجتماع كمتر مي‌شود.