جستجو در تالارهای گفتگو

اولين تلاش در مسير استقرار صنعت ذوب آهن در ايران در سال 1887 م. توسط مرحوم"حاج محمد حسن امين الضرب" بوده است. وي با اخذ اجازه و انحصار تأسيس کارخانه ذوب آهن از "ناصرالدين شاه" به مدت سي سال و در محل شهر آمل براي خريد توربينهاي بخار، کوره هاي دمشي و نيز ساير تجهيزات يک واحد فولاد سازي از فرانسه اقدام کرد. ارتفاع کوره خريداري شده 8 متر و توليد آن 15 تن آهن خام در شبانه روز بود. اما طرز فکر زمانه و نيز خواست دولتهاي استعمارگر مانع انجام اين مهم شد و وي متهم به اخاذي و ضرب مسکوک اضافه بر مقدار تعيين شده و حتي همکاري با بيگانگان گرديد و با توقيف اموال ، محکوم به پرداخت 765 هزار تومان جريمه شد. پس از گذشت مدتي طولاني، قانوني در تاريخ چهارم اسفند 1305 ه. ش. تصويب شد که به موجب آن از محل وجوه عايدات قند و شکر مبلغ 5/4 ميليون تومان براي ايجاد ذوب آهن اختصاص داده شد و بدين منظور "مسيو هارتمان" در سال 1306 ه. ش. و "مسيو مارتن" در سال 1308 ه. ش. از طرف وزارت فوايد عامه جهت مطالعات ضروري براي احداث واحدهاي توليد آهن و فولاد در ايران انتخاب شدند، ولي اقدامات آنها در اين زمينه نيز به نتيجه نرسيد. حتي سنگ زير بناي يک واحد توليد آهن و فولاد به وسيله "رضاه شاه" در سال 1312 ه. ش. در امين آباد شهر ري (زير مسگر آباد در جنوب تهران) قرار داده شد، اما اين طرح به علت کمبود آب اين محل صورت عمل به خود نگرفت پس از آن در آبان ماه 1316 ه.ش. ( اوايل نوامبر 1937 م. ) قراردادي بين دولت ايران و کنسرسيوم دماگ – کروپ از آلمان براي احداث يک واحد فولاد سازي به ظرفيتي حدود 100 هزار تن فولاد در سال (معادل 300 تن در روز) در کرج واقع در 40 کيلومتري شمال غرب تهران امضاء و تأسيسات آن بين سالهاي 1318 و 1319 ه. ش. (1936 و 1940 م.) بنا شد. اما به علت جنگ جهاني دوم قسمتي از تأسيسات اين کارخانه در راه انتقال از آلمان به ايران به علت خطر نابودي توسط متفقين به حبشه برده شد. قسمتي مفقود و بقيه پس از جنگ به ايران حمل، ولي عملأ همه آنها نابود شدند. تا سال 1339 چندين طرح و قرارداد با کنسر سيوم د ماگ – کروپ براي راه اندازي کارخانه توليد آهن و فولاد در ايران منعقد که هر يک به عللي به اجرا در نيامدند. پس از آن به دعوت دولت ايران کارشناسان شرکت ايرسيد از فرانسه براي بنيان نهادن يک واحد توليد آهن و فولاد در ايران انجام دادند. آنها نقاط کرمان، بافق، قم، ازنا، اصفهان و يکي از بنادر خوزستان را براي استقرار کارخانه فولار سازي مورد مطالعه قرار داده و به اين نتيجه رسيدند که حوالي اصفهان براي استقرار يک کارخانه فولادسازي با ظرفيت 600 هزار تن فولاد خام در سال مناسب مي باشد که تأمين کننده سنک آهن آن معادن چغارت بوده و روش توليد مناسب کوره بلند پيشنهاد شد، اما اين طرح نيز مسکوت ماند. سرانجام توسعه و گسترش مناسبات اقتصادي با اتحاد شوروي در سال 1344 منجر به عقد قرارداد ايجاد کارخانه ذوب آهن اصفهان به ظرفيت 500-600 هزار تن، قابل توسعه در مرحله اوليه تا 9/1 ميليون تن و در مرحله بعد تا چهار ميليون تن شد. براي انتخاب محل دقيق کارخانه در اواسط سال 1344 هيأتي مرکب از کارشناسان ايران و شوروي به اصفهان عزيمت و حدود 11 ناحيه را در اطراف اصفهان از نظر زمين شناسي، مهندسي، شبکه ارتباطي، آب، گاز، برق مورد لزوم، نيروي انساني و ساير عوامل فني اقتصادي و اجتماعي مورد بررسي قرار داده و در نتيجه دشت طبس واقع در شمال قريه ريز در 45 کيلومتري جنوب غربي اصفهان به فاصله 5 کيلومتري زاينده رود را مناسب ترين ناحيه تشخيص دادند. به دنبال آن عمليات ساختماني در نيمه دوم سال 1346 آغاز شد و در 23 اسفند ماه 1350 نخستين کارخانه ذوب آهن در ايران نصب و اولين شمش چدن در دي ماه 1351 تحويل شد. کوره بلند نيز رسمأ در 23 اسفند ماه 1351 توليد خود را آغاز کرد. منبع

منبع : مجله مهندسی متالورژی، شماره بهار 1388 بحران جهانی و سگالشی در برنامه ‏ریزی برای تولید آهن و فولاد در ایران چکیده برای گرایش به توسعۀ پایدار، ملاحظات فنی/ مهندسی، زیست محیطی، مالی/ اقتصادی و اجتماعی/ انسانی و توجه به ذخایر محدود انرژی و مواد اولیه و نیاز نسل‏ های آینده به این مواد الزامی است. در این ارتباط عرضه و تقاضا، کارایی و کاربرد، بازیابی و بازیافت مواد اولیه قابل مصرف در صنایع به همراه شاخص‎ های سرمایه‎ گذاری و الگوهای تولید و مصرف مواد از اهمیت چشمگیری برخوردارند. یکی از شرایط توسعه پایدار در حوزه استخراج و استحصال مواد مهندسی، کنترل و توازن بین تولید و مصرف است. به این دلیل هنوز درآمد سرانه و تولید و مصرف سرانۀ فلزات به ویژه آهن و فولاد در کشورها همچنان معیارهایی برای ارزیابی/ رشد اقتصادی کشورها به شمار می ‏آیند. طبق آمار جهانی، کشورهای چین، ژاپن، آمریکا، روسیه و هندوستان پنج کشور تولید کنندۀ عمدۀ آهن و فولاد به شمار می‎ روند. ایران نیز با تولید حدود 10.2 میلیون تن فولاد خام در سال 2008 میلادی در مقام نوزدهم در رتبه ‏بندی جهانی قرار داشت. تولید آهن و فولاد در ایران کمتر از میزان مصرف فولاد مورد نیاز بازار داخلی است، لذا به علت افزایش تقاضای مصرف فولاد در ایران، حتی تقاضای تولید فولاد تا حد 170 میلیون تن در سال نیز مطرح شده است! بحران اقتصادی جهانی از اواخر سال 2007 میلادی در آمریکا شروع و علی‏ رغم تلاش‏ های صورت گرفته برای مهار آن، هم اکنون پیامدهای آن به اروپا و آسیا منتقل شده است. به تبع آن بحران، به علت عدم توانایی خرید، مصرف آهن و فولاد کاهش و مشکلات ناشی از کاهش تولید، بخش عظیمی از تولید شرکت‏ های سازندۀ فولاد، انباشت یا زیر قیمت تمام شده، عرضه می ‏شود. با تداوم بحران جهانی، انتظار می ‏رود قیمت آهن و فولاد کاهش بیشتری پیدا کند. در این صورت با توجه به نیاز روز افزون کشور به مصرف آهن و فولاد ساختمانی، آیا روند گسترش تولید آهن و فولاد در ایران و به تبع آن احداث واحدهای نوین برای تولید فولاد ساختمانی بر اساس برنامه‎های گذشته باید تداوم پیدا کند؟ یا این‏که به علت رکود اقتصادی در بازار جهانی و انباشت و عرضه هرچه بیشتر این محصولات در این زمان با توجه به محدودیت درآمد، بازنگری برنامه ‎های تولید آهن و فولاد، خرید فولادهای ساختمانی از بازارهای جهانی و سرمایه‎ گذاری در بخش‎های دیگر از جمله احداث واحدهای جدید برای تولید فلزات استراتژیک، فولادهای ویژه، ... منطقی نیست؟ مقدمه از سال 2008 میلادی قیمت فلزات نخست در بازار بورس امریکا و سپس در اروپا و هم اکنون در آسیا سیر نزولی طی می‏ کند. قیمت فلزات در بازار جهانی تابع ميزان تولید و مصرف و عرضه و تقاضا است. از عوامل موثر بر تولید فلزات، ذخيــرۀ مالــي كشورها (Country Money Supply) است و ذخيرۀ مالي نیز با رشد توليد کشورها، هماهنگ است. رشد توليد از طريق افزايش كاربرد و تقاضا براي کاربرد فلزات در صنعت تحقق پیدا می ‎کند. زماني ‏كه عرضۀ فلزات زیاد باشد، قیمت‎ ها کاهش و هرگاه عرضه كم باشد، قيمت‏ ها افزايش پیدا می‏ کند. افزايش قيمت فلزات مي ‎تواند روی مصرف آنها اثر منفي و افزایش كاربرد فلزات می ‏تواند منجر به کاهش قیمت آنها شود. كاربرد دیگر فلزات، آلياژها و مواد جايگزيني، عواملی براي توازن تولید و مصرف و تثبیت قیمت‏ هاست. عامل موثر ديگر بر قيمت فلزات، نرخ بهره (Treasury Bill Rate) است. افزايش نرخ بهره می ‎تواند بر قيمت فلزات اثر مثبت و در نتیجه بر تقاضای فلزات، اثر منفی داشته باشد. شـاخـص قيـمت مــصـرف كــنـنده‌ (Country Consumer Price Index) در كشورها، عامل موثر ديـگری برای کنترل نرخ تورم است. افزايش اين شاخص، می‏ تواند باعث افزايش بهره و افزايش قيمت فلزات و کاهش مصرف شود. شاخص توليدات صنعتي (Country Industrial Production) نيز یکی دیگر از عوامل موثر بر تغيير قيمت فلزات است، زيرا بخش عمدۀ فلزات در تجهيزات صنعتي به کار می‏روند. افت و خيز قيمت نفت نيز مي‎تواند بر قيمت فلزات تاثير داشته باشد. اهميت عرضه و تقاضای نفت و استراتژيك بودن آن براي همه كشورها به غير از كشورهاي نفت خيز، ناشي از تاثیر شدید عرضۀ کم و کاربرد آن در صنایع است. عامل موثر دیگر بر قیمت فلزات، شاخص‎ هاي سياسي (The Political Tension Index) است. رويدادهاي مهم سياسي/ نظامي كشورها می ‏تواند کم و بیش در بحران‏ های اقتصادی جهانی موثر باشد. قابل توجه این‏که هر افت و خيزي در قيمت‎ ها، به طور حتم لازم نیست مربوط به رويدادهاي همزمان با آن تغيير و تحولات باشد، چه بسا عوارض اصلی متاثر از آن ممکن است پس از یک دورۀ زمانی، موثر واقع شود. در جهان رقابتی امروز، پیشرفت و توسعۀ اقتصادی و قدرت نظامی، هدف اصلی اغلب دولت‎ها است. لذا راهبرد سیاسی دولت‎ ها در برنامه‎ریزی کلان در جهت توسعۀ اقتصادی و نظامی است. توسعۀ اقتصادی از دید کشورهای توسعه یافته، دسترسی به رشد اقتصادی زیاد از طریق تامین منابع جدید و انباشت ثروت به هر قیمت و شیوه برای گرایش به توسعۀ پایدار است در حالی‎ که توسعۀ اقتصادی از دیدگاه کشورهای در حال رشد، کاهش واردات و مشارکت در صادرات و راه یابی به بازارهای بین المللی است. اشتراک دو دیدگاه در گسترش و ارتقای سطح فناوری به عنوان مهم ‎ترین عامل موثر در پیشرفت و توسعه، تولید ثروت، کارآفرینی، افزایش سطح کمی و کیفی کالاهای رقابتی و همچنین حفظ و استفاده بهینه از منابع و ذخایر طبیعی است. در برخی از کشورهای در حال توسعه، علی رغم وجود منابع اولیۀ غنی، ساختار و برنامه‏ریزی برای رشد و توسعه بر اساس اولویت‎ ها وجود ندارد. برخی از کشورها استراتژی رشد را در تجمیع منابع حول یک یا چند زمینه خاص فناوری با مزیت نسبی بیشتر، متمرکز کرده ‎اند. آهن از نظر فراوانی در زمین بعد از آلومینیم دومین فلز است، اما خصوصیات مطلوب، ارزانی و قابلیت بازیافت فولاد و کاهش مصرف انرژی و آلودگی زیست محیطی آن در صورت بازیافت قراضه، فولاد را به پرمصرف‏ترین فلز تبدیل کرده است. رشد مصرف فولاد با جوان‎ تر شدن جوامع و افزایش جمعیت جهان، بی‏ثباتی اقتصادي و سياسي در كشورهاي رو به توسعه، تقاضای چين، هند، برزیل و سایر کشورهای در حال رشد و همچنین افزايش هزینه‎ های حمل ‌و نقل با نوسان‏ های فاحشی همراه است و این تغییرات، عرضه و تقاضای فولاد و قيمت آن را نیز تحت تاثیر قرار می‏دهد.