جستجو در تالارهای گفتگو

در سال 1829 میلادی یکی از استادان زمین شناسی موسوم به دانویه جدیدترین ته نشینهای تشکیل دهنده قشر فوقانی زمین را به نام زمینهای دوران چهارم خوانده است. ولی در تقسیمات اخیر از آن به نام دوره یادمی*کنند. مشخصات دوره کواترنری این دوره بر خلاف دیگر دوره*های زمین شناسی بسیار کوتاه و بیش از یک و نیم میلیون سال از عمر آن نمی*گذرد. چون کوهزایی دوره کواترنری دنباله کوهزایی آلپ در پلیوسن است، بعضی از زمین شناسان آن را به نام پلیوکواترنر می*نامند. از طرفی نظر به اینکه یخچالها در این دوره توسعه زیادی داشته*اند، آن را دوره توسعه یخچالها نیز نامیده*اند. در این دوره است که کوههای اروپای شمالی کانادا قسمت مهمی از آمریکای شمالی از یخ پوشیده بوده است. پیدایش انسان چون پیدایش انسان در دوره کواترنری گرفته است، برخی از زمین شناسان و دیرینه شناسان آن را دوره انسان یا دوره آنتروپوزوئیک نیز نامیده*اند. از نقطه نظر دیرینه شناسی ، دوره کواترنری با توسعه فیلها ، شترها و دیگر پستانداران امروزی که در پلیوسن نیز وجود داشته*اند مشخص می*گردد. از نظر دیرینه شناسی ، دوره کواترنری را بر اساس فسیل انسانهای اولیه تقسیم بندی می*نمایند. برای مثال در روسیه مقیاس تقسیمات چینه شناسی این دوره بر اساس مطالعات انسان شناسی مبتنی بر دلایلی نظیر اندازه*های مختلف قد و اعضاء بدن از بدو پیدایش تاکنون صورت می*گیرد. بطور کلی دوره کواترنری با عقب نشینی دریا و پیدایش دوره*ای یخچالی و همچنین پیدایش انسان آغاز می*گردد. تقسیمات دوره کواترنری دوره کواترنری را اغلب به دو زیر دوره تقسیم می*کنند: پلیتوسن: که مطابق با دوره*های قبل از یخبندان و دوره*های یخبندان است. هولوسن: که شامل دوره*های بعد از یخبندان و از چند هزار سال تجاوز نمی*کند. حیات در کواترنری در نواحی خارج از محیطهای یخچالی دوره کواترنری در دریاها دو گروه از موجودات تشخیص داده است. یکی موجودات مربوط به محیطهای گرم مانند گاستروپودها و دیگری موجوداتی که مربوط به محیطهای سرد هستند، مانند بعضی از لاملی برانکیاها. در این دوره یک دسته از موجودات به طرف شمال و دسته دیگر در دوره یخچالی به طرف جنوب کره زمین مهاجرت کرده*اند. از جانوران خشکی مخصوص نواحی گرم می*توان: فیلها ، رینوسرسها و ماستودونها را نام برد. مهمترین موجودات اولین دوره بین یخچالی عبارتند از: الفاس*انتی*کاس و رینوسراس مرکی و بالاخره از موجودات خشکی نواحی سرد می*توان فیل ماموت را نام برد. بطور کلی گیاهان کواترنر شبیه به گیاهان دوره نئوپن و گیاهان امروزه بودند. در موقعی که یخچالها توسعه یافته*اند، گیاهان مشخص نواحی سرد مانند بید علفی توسعه یافته*اند. بر عکس در مواقع سردی یخچالها گیاهان نواحی گرم مانند ماگنولیا در آمریکا دیده شده*اند گیاهانی مانند شمشماد ، سرو خمره*ای و مو در دوره بین یخچالی دیده شده*اند. حرکات کوهزایی در کواترنری کوهزایی در دوره نئون به بیشینه توسعه خود رسیده است. لذا در دوره کواترنری حرکات کوهزایی چندان اهمیت نداشته و چین خوردگی مهمی به وقوع نپیوسته است. مع هذا از این دوره جنبشهای خفیفی در کنار دریاها به موازات چین خوردگیهای دوره نئون مشاهده شده است. پدیده*های آتشفشانی کواترنری با اینکه برخی از زمین شناسان عقیده دارند که پدیده*های آتشفشانی در دوره کواترنری اهمیت چندانی ندارند، ولی در این دوره ، آتشفشانها فعالیتهای زیادی داشته و گدازه های فراوان از آنها باقی مانده است. یکی از مهمترین مراکز آتشفشانی دوره کواترنری آتشفشان ایسلند است که گدازه*های بازالتی از آن به بیرون رانده شده است. پدیده*های آتشفشانی در ناحیه شرقی بن در فرانسه نیز دیده شده است. در اروپای مرکزی و جنوبی چندین آتشفشان متعلق به این دوره شناخته شده است، ولی هم اکنون کاملا خاموش هستند. در آمریکا فعالیتهای آتشفشانی دوره کواترنری در نواحی سیرا (Seerra) کوههای اورگان واشنگتن (آمریکای شمالی) دیده می*شود. در ایران نیز فعالیتهای آتشفشانی کواترنری از جمله سهند و سبلان و تفتان گزارش شده*اند. جغرافیای دیرینه کواترنری بطور کلی باید خاطر نشان کرد که گسترش و پیشروی یخچالها و تشکیلات مربوط به آنها با پیشروری و پسروی دریاها نسبت معکوس داشته است. یعنی هر وقت دریاها پیشروی داشته*اند از وسعت یخچالها کاسته شده و هر گاه دریاها پسروی نموده*اند پیشروی یخچالها و تشکیلات مربوط به آنها توسعه یافته*اند. تغییرات شدید و وسیع دبی آبهای حاصل از ذوب یخچالها موجب ایجاد پادگانه*ای رودخانه شده و نوسان سطح آب دریا یعنی پیشروی و پسرویهای مقدار دریا نیز پادگانه*های ساحلی را بوجود آورده است. تعداد پادگانه*های دریایی کواترنری در مناطق مختلف متغیر بوده و بیشتر در شمال اروپا و یا نواحی مدیترانه شناسایی شده*اند و سن مطلق آنها نیز محاسبه شده است.