جستجو در تالارهای گفتگو

هنر و معماری در يک محدوده ی زمانی و مکانی ساکن نخواهد ماند و برای درک و شناخت معماری امروز ايران بايد از معماری دوران پيشين آگاهی داشت تا بتوان آن را مورد ژرفکاوی قرار داد . ايرانيان در طول تاريخ پر فراز و نشيب فرهنگ خود ، پيوسته به آفرينش های هنری ديگر جوامع توجه هوشمندانه داشته اند و کوشيده اند از تجربه های آنان بهره گيرند . شايد يکی از عوامل مهم پيشرفت هنر در ايران را بتوان در فرهنگ و تمدن های گوناگون و گاه متضادی دانست که پيوسته مردم ايران با آنها در تماس بوده اند . يکی از دوره های مهم معماری ايران که نقطه ی عطفی در تاريخ هنر ، معماری و شهرسازی کشور محسوب می گردد ، دوران طولانی سلسله قاجار است که نقش بسزايي در تکوين معماری معاصر کشورمان دارد . کمبود مطالعات علمی و پژوهش های گونه شناختی از معماری سبک نوين ( تهرانی ) باعث شده که اين دوره به عنوان « حلقه ای مفقوده » در فرآيند معماری و شهرسازی ايران قلمداد گردد . با پيدايش انقلاب صنعتی و در پی آن پيشرفت های علمی – تکنولوژيکی کشورهای اروپای غربی ، موج نوگرايي اين کشورها را فرا گرفت و تبعات آن جهان را درنورديد . ارزش ها و معيارهای غربی هنگامی که به ايران رسيد به جامعه ای وارد شد که خود در تلاش برای نوسازی خويش بود . در کنار اين تلاش ، البته ما شاهد گشايش درهای جامعه بر روی ارزش ها و معيار ها ی برونی نيز هستيم . جامعه ای که احساس می کند برای ادامه حيات بايد دگرگونی هايی را پذيرا باشد . بدين سان تهران مکان تبلور کالبدی انديشه های نو می گردد و مفهومی نوين در قالب « مکتب تهران » می يابد ، همان گونه که معماری و شهرسازی نيز رخساره ای ديگر می يابد . گو اينکه اين نووارگی را کم تر در محتوا که در شکل جستجو می کند. 1- در ادامه به روند شکل گيری « مکتب تهران » در معماری و شهرسازی می پردازيم . موقعيت استراتژک تهران ، مکان يابی آن را به عنوان شهر – دژی مناسب توسط صفويان موجب گشت. ويژگی های سياسی - امنيتی مشابه عهد صفويه در دوران فرمانروايي آقا محمد خان قاجار ، وی را به انتخاب اين مکان ممتاز برای پايتختی ايران ترغيب نمود که گويای درايت او بود. 2- آقا محمد خان بنيانگذار سلسله قاجار طی منشور سلطنتی و مهر خود تهران را به عنوان پايتخت ايران در سال 1200 ه .ق (1785 م) برمی گزيند. در اين هنگام جمعيت تهران حدود ده هزار نفر است . 3- نخستين حصار تهران توسط شاه تهماسب صفوی احداث شد (961 ه.ق) وی چهار باغ و چنارستان در اين روستا پديد می آورد .حصار تهماسبی با 114 برج (به تعداد سوره های قرآن) و 4 دروازه به نام های شميران ، دولاب ، شاه عبدالعظيم و قزوين احداث گرديد. در ابتدای دوره قاجار 2 دروازه ديگر به نام های دروازه دولت و محمديه در اين حصار ايجاد می شود. 4- آثار شاخص دوره ی سلطنت آقا محمد خان 1211- 1193 ه.ق : - مرمت و توسعه ی عمارت ديوانخانه مربوط به دوره ی زنديه - ساخت عمارت خروجی - احداث برج آقا محمد خانی 5- در عهدفتحعلیشاه فصل نوينی در تاريخ ايران باز شد . اعضای سفارتخانه های انگليس ، روسيه ، فرانسه و عثمانی در تهران استقرار يافته و اين شهررا مرکز فعاليت خود قرار دادند. 6- پيوستن ايران به عهد نامه وين (1815 م) در مورد مصونيت سفر فرستادگان سياسی هر کشور در کشور ديگر . به همين منظور نخستين بار در دوره فتحعليشاه وزارت امور خارجه تاسيس و« معتمد الدوله نشاط اصفهانی » از اديبان اصفهان به سمت اولين وزير امور خارجه منصوب شد . 7- در پی انقلاب صنعتی و جنگ های ايران و روس تماس با دولت های اروپايي رو به افزايش گذارد اين دولت ها در پی اهداف سياسی ، اقتصادی و نظامی خود مردم ايران را با اصول و انديشه های اروپايي از شيوه ی حکومت ، جنگ ، علوم و فنون نظامی ، ساخت استحکامات ، مهمات و جنگ افزار و ديگر قلمرو های صنعت ، تکنولوژی ، فرهنگ ، هنر و معماری آشنا نمودند .

دارالفنون نام مدرسه‌ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را می‌توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. در نوشته‌های ایرانی، تا دیرزمانی همهٔ دانشگاه‌های خارجی را دارالفنون می‌خواندند. مدرسه قدیمی دارالفنون كه نخستین و بزرگ‌ترین مدرسه به سبك جدید است، 154سال پیش در روز یكشنبه نهم دی‌ماه 1231خورشیدی افتتاح شد .13روز بعد، بانی نیك‌اندیش آن میرزاتقی‌خان امیركبیر در حمام فین كاشان به امر ناصرالدین‌شاه و به دست حاجی‌علی‌خان فراشباشی کشته شد.

باغ فردوس: [/url] آدرس : خیابان ولی‌عصر، نرسیده به میدان تجریش‌، خیابان باغ فردوس به دستور محمدشاه قاجار در 1264 ق‌، قصری برای او در نزدیكی تجریش ساخته شد، اما با بیماری و مرگ او، قصر نیمه تمام ماند و او در همان قصر نیمه تمام محمدیه (در محل محمودیه فعلی‌) از دنیا رفت‌. هم زمان با ساخت قصر محمدیه‌، درباریان نزدیك به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی كردند. از جمله‌، حسین‌علی‌خان معیرالممالك باغی احداث كرد كه به باغ فردوس مشهور شد. عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبك قاجاریه و معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هریك از قطعات‌، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند كه از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به نظر میآمدند. سپس‌، دوست‌علی‌خان‌، پسر حسین‌علی‌خان‌، به همت معماران اصفهانی و یزدی‌، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ برپا كرد و نام آن را رشك بهشت گذاشت‌. پلكان و بخش‌های دیگری از ساختمان از مرمر اعلای یزد و دیوارهای داخل اتاق با كاغذهای طلایی برجسته پوشانده شده بود. اما دوست‌علی‌خان اعتنای چندانی به باغ و ساختمان آن نكرد و با گذشت زمان ساختمان رو به خرابی گذاشت تا حدی كه سنگ‌های مرمر آن كنده و به عمارت امیریه (مدرسه‌نظام‌) برده شد. بعد از آن مالكیت باغ چند بار دست به دست شد. سرانجام در 1318 ق‌، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، محمدولی‌خان سپهسالار تنكابنی آن را از ورثه امین‌الملك خرید. [url=[Hidden Content]; سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای مطبق‌، قنات باغ فردوس را نیز احیا كرد و سر دری با شكوه در مظهر قنات (میدان گاه فعلی باغ فردوس‌) ساخت‌. ولی به دلیل بدهی به تجارت‌خانه طومانیانس‌، باغ را به او داد و طومانیانس نیز باغ را در ازای بدهی‌، به دولت رضاخان واگذار كرد. سرانجام‌، در 1316 ش‌، وزارت معارف (آموزش و پرورش‌) آن‌جا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن تأسیس كرد. در 1350 ساختمان موجود در باغ به مركز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت‌. مساحت باغ فردوس 20000 متر مربع و طول آن 280 متر وشیب آن از شمال غربی به جنوب شرقی است‌. هم‌چنین‌، دكترمحمود افشار یزدی در 1316، قسمتی از باغ و ساختمان اندرونی را كه حدود 6000 متر مربع بود، خرید و به تدریج با خریدن قطعات اطراف‌، مساحت باغ را به 12000 متر مربع رسانید. سپس در 1337، باغ و ساختمان‌های داخل آن را وقف امور فرهنگی كرد; از جمله در 1352، قسمتی از آن برای استقرار مؤسسه لغت نامه دهخدا و مؤسسه باستان شناسی به دانشگاه تهران واگذار شد كه هم‌چنان دایر است‌‌. باشگاه بانک ملی: آدرس : خیابان فردوسی ساختمان سردار اسعد یا باشگاه بانك ملی در 1292 ساخته شده است‌. ساختمان منزل مسكونی جعفرقلی خان سردار اسعد و معمارش استاد محمد معمار باشی‌، مشهور به بابا، بوده است‌. معمار باشی‌، معمار ساختمان موزه گنجینه نیز بوده است‌. این ساختمان مدتی باشگاه بانك ملی بوده‌، اما هم اكنون فعالیتی در آن انجام نمی‌شود و قرار است كه به موزه بانك ملی تبدیل شود. اشیای موزه را هدایایی تشكیل می‌دهد كه از سوی بانك‌های ایرانی و خارجی به مناسبت پنجاهمین سال تأسیس بانك ملی (1357) اهدا شده است‌.