جستجو در تالارهای گفتگو

چندي پيش در خبرها ‌آمده بود پزشكي كه در سفر به خارج از كشور دچار زنبورگزيدگي شده بود، بعد از بازگشت به ايران در باغ شخصي خود مجددا به‌وسيله زنبورگزيده و اين بار، نيش اين حشره كوچك باعث شوك و نهايتا فوت او شد.آنچه اتفاق افتاد، پديده‌اي است به نام «شوك آنافيلاكسي»؛ يك واكنش حساسيتي ناگهاني، شديد وحتي كشنده که علايم آن شامل كهير، فشارخون پايين، گشادي عروق، خارش، ورم گلو و... است... در موارد شديد بيمار به شوك مي‌رود و اگر بلافاصله درمان نشود، باعث مرگ او خواهد شد. عواملي كه باعث بروز شوك آنافيلاكسي مي‌شود، متفاوت است؛ از نيش حشرات گرفته تا بعضي غذاها و داروها. بار اولي كه بدن با ماده حساسيت‌زا (آلرژن) تماس پيدا مي‌كند، واكنشي نشان نمي‌دهد اما بار دوم برخورد با آن باعث بروز واكنش شديدي مي‌شود و ماده‌ا‌ي به نام هيستامين در بدن آزاد مي‌شود كه باعث بروز علايم خواهد شد. علل و عوامل شايع‌ترين عوامل شوک آنافيلاکتيک عبارتند از: غذاها: در غرب، كره بادام‌زميني، آجيل، گندم، ميگو و خرچنگ‌هاي خوراكي، شير و تخم‌مرغ باعث بروز اين شوك مي‌شوند و در كشورهاي جنوب شرق آسيا، نخود و در خاورميانه كنجد. داروها: هر دارويي ممكن است توانايي ايجاد شوك آنافيلاكسي را داشته باشد اما معروف‌ترين دارو در اين ميان «پني‌سيلين» است. آنافيلاكسي به پني‌سيلين، در يك نفر از هر 10 هزار نفر ديده مي‌شود. اين واكنش‌ها، به‌خصوص در موارد تزريق پني‌سيلين بيشتر بروز مي‌كند و داروهاي خوراكي كمتر باعث اين واكنش‌ها مي‌شوند. داروهاي حاجب يددار كه در mri و عكسبرداري‌ها استفاده مي‌شوند نيز مي‌توانند باعث بروز واكنش‌هاي آنافيلاكسي شوند. البته خوشبختانه استفاده از اين مواد حاجب به تازگي كاهش يافته است. • نيش حشرات:نيش حشراتي مانند زنبور و همچنين نيش مار نيز مي‌تواند باعث بروز علائم آنافيلاكسي در افراد مستعد شود، به‌خصوص اگر قبلا به‌وسيله حشرات گزيده شده باشند، احتمال بروز شوك آنافيلاكسي بيشتر مي‌شود. ساير موارد:مواد نگهدارنده كنسروها، زعفران و گرده گل‌ها نيز مي‌تواند باعث بروز واكنش‌هاي آنافيلاكسي شود. البته چنين واكنش‌هايي اغلب با بلعيدن يا تزريق آلرژن رخ مي‌دهد. تشخيص آنافيلاكسي با علايمش شناخته مي‌شود. افراد با سابقه واكنش‌هاي حساسيتي بيشتر در معرض خطر آنافيلاكسي هستند و تست‌هاي پوستي مي‌توانند كمكي باشد كه نشان دهند چه ماده‌اي مي‌تواند باعث بروز واكنش‌هاي شديد شود. پيشگيري تنها راه پيشگيري، اجتناب از تماس با مواد حساسيت‌زا (مانند پني‌سيلين) است اما در بعضي موارد براي درمان بعضي عفونت‌ها، فقط پني‌سيلين جوابگو است. در اين صورت ممكن است پزشك از روش حساسيت‌زدايي استفاده كند كه در آن ماده حساسيت‌زا، به دفعات به مقادير بسيار كم، به بيمار تزريق مي‌شود تا حساسيت به آن كاهش يابد. البته چنين كاري فقط در شرايط كنترل‌شده و به‌وسيله متخصص امكان‌پذير است. به افرادي كه سابقه چنين حساسيت‌هايي داشته‌اند، توصيه مي‌شود وسايل موردنياز براي درمان شوك (ماند آمپول آماده مصرف اپي‌نفرين) را هميشه همراه خود داشته باشند. به علاوه، در صورت مراجعه به پزشك يا دندان‌پزشك، وضعيت خود را با پزشك حتما در ميان بگذارند و قبل از خوردن هر دارو، با پزشك يا داروساز داروخانه در مورد احتمال بروز حساسيت مشورت كنند. والدين كودكاني كه چنين واكنش‌هايي داشته‌اند نيز بايد به اولياي مدرسه در مورد احتمال بروز حساسيت يا شوك آنافيلاكسي اطلاع‌رساني كنند و داروهاي لازم را در اختيار آنها (كادر مدرسه) قرار دهند تا در صورت بروز وضعيت اورژانس استفاده شود. تست پني‌سيلين معروف‌ترين دارويي كه مي‌تواند باعث بروز واكنش‌هاي آنافيلاكسي شود، پني‌سيلين است که از 70 سال پيش كه ساخته شد، نجات‌دهنده جان انسان‌هاي زيادي بوده اما از خطرهاي آن هم نبايد غافل شد. هيچ‌كس از خطر بروز شوك آنافيلاكسي بعد از تزريق آمپول پني‌سيلين در امان نيست. حتي اگر قبلا آن را بدون مشكل تزريق كرده باشد، باز هم ممكن است به خطر بيفتد. از هر 10 هزار نفر، يك نفر در معرض بروز اين عوارض است. البته در سال‌هاي اخير ميزان كارايي اين تست هم مورد ترديد قرار گرفته و عده‌اي معتقدند حتي تست پني‌سيلين هم ممكن است باعث بروز شوك در برخي افراد شود اما به هر حال همين تست در بسياري موارد، حساسيت به پني‌سيلين را قابل تشخيص مي‌كند. افرادي كه بعد از تست مشخص مي‌شود دچار حساسيت شديد هستند، نبايد آموكسي‌سيلين و آمپي‌سيلين و حتي سفالوسپورين استفاده كنند. در چنين مواردي پزشك از ساير گروه‌هاي آنتي‌بيوتيك‌ها استفاده مي‌كند. حساسيت به پني‌سيلين گاه فوري (ظرف چند دقيقه) اما گاه تاخيري است (بعد از يكي، دو روز)، واكنش‌هاي فوري خطرناك هستند و مي‌توانند كشنده باشند اما واكنش‌هاي تاخيري معمولا چندان خطرناك نيستند اما باز هم ممكن است به رسيدگي‌هاي پزشكي نياز داشته باشند. درمان با اپي‌نفرين شوك آنافيلاكسي جزو اورژانس‌هاي پزشكي است و به رسيدگي فوري نياز دارد. اولين و موثرترين راه براي درمان آن هم يك چيز است؛ تزريق اپي‌نفرين! اپي‌نفرين به سرعت علايم آنافيلاكسي را رفع مي‌كند. اين دارو را بايد در سرنگ‌هاي آماده تزريق و در كيت‌هاي اورژانس نگهداري كرد تا در صورت لزوم بتوان سريع و بدون اتلاف وقت تزريق را انجام داد. بهترين محل براي تزريق هم عضله ران است. اگر نزديك كسي هستيد كه دچار شوك آنافيلاكسي شده، سريع با اورژانس تماس بگيريد. بازكردن راه‌هاي تنفسي هم يكي از مهم‌ترين كارهاي اوليه اورژانس است. گاهي علاوه بر اپي‌نفرين، مايعات نيز به صورت داخل رگي به بيمار داده مي‌شود. در بعضي موارد بيمار به اكسيژن يا حتي احياي قلبي-ريوي نيز نياز دارد. 10 نکته درباره تست پني‌سيلين تست‌هاي پوستي مي‌توانند براي شناسايي بعضي مواد حساسيت‌زا (مانند پني‌سيلين) كمك‌كننده باشند. براي شناسايي بعضي مواد حساسيت‌زاي خوراكي نيز مي‌‌توان از تست‌هاي خوني استفاده كرد اما حساسيت و احتمال بروز علائم آنافيلاكسي‌ها را فقط به كمك تاريخچه يا قرارگرفتن در معرض آن ماده آلرژن مي‌توان شناخت، نه با تست‌هاي پوستي. 1. تست پني‌سيلين هم مانند تزريق آن بايد به‌وسيله پزشك يا پرستار آموزش‌ديده انجام شود. 2. تست بايد در مطب يا بيمارستان يا آزمايشگاه مجهز انجام شود كه درصورت بروز شوك وسايل درمان فراهم باشد. 3. قبل از انجام تست، تاريخچه‌اي از بيمار گرفته مي‌شود كه آيا سابقه حساسيت به پني‌سيلين داشته يا نه. 4. تزريق در وضعيت خوابيده انجام مي‌شود. 5. لازم است بيمار تا 30 دقيقه بعد از تزريق تحت‌نظر باشد. بيشتر شوك‌ها 30-20 دقيقه بعد از تزريق رخ مي‌دهند. 6. تست دو مرحله دارد؛ خراش پوستي و تست داخل جلدي. در مرحله خراش، يك قطره محلول رقيق‌شده پني‌سيلين روي خراش ريخته (در قسمت جلوي ساعد) و وضعيت بيمار به مدت 15 دقيقه تحت‌نظر گرفته مي‌شود. درصورتي كه كهير، خارش و قرمزي در دايره‌اي با قطر 15-5 ميلي‌متر در محل خراش‌ ديده شد، نشان‌دهنده مثبت بودن (حساسيت به پني‌سيلين) است. در غير اين صورت مرحله دوم انجام مي‌شود. در مرحله دوم، محلول پني‌سيلين رقيق‌شده داخل جلد تزريق مي‌شود و باز هم علايم طي 20-15 دقيقه تحت‌نظر گرفته مي‌شود. اگر بعد از اين مدت سفتي و قرمزي با قطر بيش از 5 ميلي‌متر يا كهير و خارش شديد ديده شد، تست مثبت است. البته طبق پروتكل (دستورات اجرايي تصويب‌شده) جديد تست پني‌سيلين، اين تزريق بايد در 3 مرحله از غلظت‌هاي بسيار كم شروع شود و طي 3 مرحله در فاصله 20 دقيقه غلظت آن كمي بيشتر شود اما در ايران اين پروتكل چندان رعايت نمي‌شود. 7. بعد از انجام تست، لازم است بيمار تا نيم ساعت در محل بماند و پزشك يا پرستار او را تحت‌نظر داشته باشند چون گاهي بعد از طي چند دقيقه، ممكن است علايم شوك در بيمار ديده شود. اگر در اين مدت بيمار احساس خارش شديد، كهير يا تنگي نفس كرد، بايد فوري اطلاع دهد. 8. چند روز قبل از انجام تست، بهتر است داروهايي مانند آنتي‌هيستامين‌ها، ضدافسردگي سه‌حلقه‌اي و هيدروكسي‌زين مصرف نشود چون اين داروها مي‌توانند باعث سركوب واكنش‌هاي حساسيتي شوند و جواب تست به طور كاذب منفي شود. 9. كمي خارش يا قرمزي در محل تست،‌ نشانه واكنش‌هاي شديد و خطرناك نيست و اغلب بعد از مدتي برطرف مي‌شود. 10. درصورت مثبت بودن تست، معمولا محل تزريق در وسط ورم مي‌كند و كمرنگ است و اطراف آن هاله قرمزرنگي ديده مي‌شود. سلامت نیوز