جستجو در تالارهای گفتگو

«توتالیتاریسم» و پدیده ی «انسان کرگدنی» برانژه: من زیاد الکل را دوست ندارم. با این حال، اگه نخورم، به هم می ریزم. درست انگار می ترسم. برای همین، می خورم که نترسم. ژان: ترس از چی؟ برانژه: درست نمی دونم، واهمه هایی اند که مشکل بشه توصیفشون کرد. توی زندگی، میون آدم ها، خودم را ناراحت احساس می کنم، پس یه لیوان می خورم. این آرومم می کنه، راحت می شم، فراموش می کنم. (کرگدن، اوژن یونسکو) مقاله ی حاضر، ملاحظات و رویکردی است جامعه شناسانه ـ روان شناسانه نسبت به رفتار خاص انسان در یک نظم اجتماعی ـ سیاسی تجربه شده ی بشری. این نظم ویژه که در تاریخ تجارب بشری مورد توجه قرار گرفته و نتایج، پیامدها و تلخی دهشت بار آن موجبات نابودی میلیون ها انسان بی گناه شده است، به رغم اشکال ظاهری متفاوت از قبیل استالینیسم، فاشیسم، نازیسم و فرانکیسم ایدئولوژی مشترکی داشته که مضمون آن «توتالیتاریسم» است. توتالیتاریسم نظام ایدئولوژیک و سیاسی ـ اجتماعی خاصی است که سلطه ای تمام عیار را در تمام عرصه های پنهان و آشکار شئون زندگی اجتماعی خواستار است و از آن به عنوان نظام ایدئولوژی یا نظام تمامیت خواه و کلیت خواه نام می برند. توتالیتاریسم نظم اجتماعی ـ سیاسی خاصی است به مراتب هولناک تر از استبداد و دیکتاتوری محض. بنیان نظم توتالیتر بر مبنای ایدئولوژیک آرمان گرایی و ناکجاآباد و اتوپیاسازی استوار است. نخبگان در تبلیغ و ترویج و تحکیم و توسعه ی این سیستم تمامیت گرایانه در پیوند و اتحاد موقت با اوباش و گروه های فشار اجتماعی ـ سیاسی نقش مهم و حیاتی را بر عهده دارند. در نظام توتالیتر به علت مسخ شخصیت انسان و گرفتار از خود بیگانگی شدن، انسان ها در فرایندی ایدئولوژیک و از پیش اندیشیده شده، دچار تغییری ماهوی می شوند چنان که گویی در نهایت بدل به «کرگدن» می گردند که هدف و رفتاری جز تخریب و انهدام ندارند. «کنت میناگ» متفکر معاصر، در پژوهشی که در زمینه ی توتالیتاریسم انجام داده است، این پرسش مهم، حیاتی و سرنوشت ساز را فراروی همه ی محققان، عالمان، متفکران و روشن فکران معاصر قرار داده است که آیا به رغم تجربه ی تلخ و هولناک نظام ایدئولوژیک و سیاسی و اجتماعی توتالیتر در تاریخ حیات بشری به طور اعم و دوران معاصر به طور اخص، با توجه به این که این سیستم ریشه در مبانی و نهادهای سرمایه داری صنعتی دارد و علت های آن به قوت باقی و موجود است، امکان ظهور و بروز و تکرار این تجربه تلخ وجود دارد؟ اگر پاسخ احتمالی مثبت باشد، نظام تمامیت خواه در چه قالبی ظاهر می شود و راهبرد مبارزه با آن چیست؟ این مقاله می کوشد تا حد مکان و بضاعت به سهم خود به این پرسش پاسخ دهد.