تعریف آئین
از مجموع نظراتی که درباره آئین وجود دارد (1) به این جمع بندی رسیده ام که:
آئین عبارت از رفتارهای منظم و معناداری است که برای یادآوری تجارب دینی یا خاطرات ملی به صورت فردی یا جمعی انجام می شوند.
در دین اسلام و مکتب تشیع ( که طبیعتا بحث من منحصر در آن خواهد بود( رفتارهایی مثل نماز، روزه، حج، زیارت مرقد اهل بیت و برگزاری عزاداری برای آن ها را می توان آئین نامید. آئین هایی که شیعیان آن ها را در اشکال تعریف شده و در فواصل زمانی منظم اقامه می کنند.
تعریف داستانک
اما در تعریف داستانک و برای تعیین کمیت آن مرزگذاری دقیقی صورت نگرفته است. آن چه محل اتفاق نظر است این که داستانک از دوجهت با داستان کوتاه تفاوت دارد:
نخست) این که داستانک حجم بسیار کمتری از داستان کوتاه دارد.
دوم) این که پایان داستانک غافل گیر کننده، شگفت انگیز و ضرورتا دور از انتظار مخاطب است. (2)
در این جا تفاوتی میان داستان ناگهانی (3) و داستان برق آسا (4) وجود دارد؛ داستان ناگهانی با نتیجه ای دور از انتظار مخاطب پایان می یابد، یعنی اتفاقی در پایان رخ می دهد که مخاطب توقع آن را نداشته و تمام پیش بینی خود را نقش بر آب دیده است. اما داستان برق آسا با غافل گیری مضاعفی همراه است و تاثیری بسیار بیش تر از داستان ناگهانی دارد. تعبیر من در این باره این است که در داستان برق آسا به اصطلاح مو بر تن مخاطب سیخ می شود، انگار که واقعا برق او را گرفته یا سیلی محکمی خورده باشد. شاید هم با خواندن کلمات پایانی داستان برق آسا بی اختیار اشکی بر گوشه چشم خواننده بنشیند.
می توانم داستانک آئینی را این طور تعریف کنم که این داستانک می کوشد تا با حجم کوتاه خودش روایتی از یک آئین یا روایتی از مواجهه اشخاص با یک آئین ارئه دهد.