جستجو در تالارهای گفتگو

در شهریور 1323 زمانی که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین تهران را اشغال کرده بودند، حسین گل گلاب تصنیف سرای معروف، از یکی از خیابان های معروف شهر می گذرد. او مشاهده می کند که بین یک سرباز انگلیسی و یک افسر ایرانی بگو مگو می شود و سرباز انگلیسی، کشیده محکمی در گوش افسر ایرانی می نوازد. گل گلاب پس از دیدنِ این صحنه، با چشمان اشک آلود به استودیوی روح الله خالقی (موسیقی دان) می رود و شروع به گریه می کند. غلام حسین بنان می پرسد ماجرا چیست؟ او ماجرا را تعریف می کند و می گوید: کار ما به اینجا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی بزند ! سپس کاغذ و قلم را بر می دارد و با همان حال، می سراید: ای ایران ای مرز پرگهر ای خاکت سرچشمه ی هنر دور از تو اندیشه بدان پاینده مانی و جاودان ای دشمن! ار تو سنگ خاره ای من آهنم جان من فدای خاک پاک میهنم... همانجا، خالقی موسیقی آن را می نویسد و بنان نیز آن را می خواند و ظرف یک هفته، تصنیف "ای ایران" در یک ارکستر بزرگ اجرا می شود. سرود «اي ايران» دقيقا در 27 مهر ماه سال 1323 در تالار دبستان نظامي [دانشکدۀ افسري فعلي] و در حضور جمعي ازچهره‌هاي فعال در موسيقي ايران متولد شد. شعر اين سرود را «حسين گل گلاب» استاد دانشگاه تهران سروده بود، و از ويژگي‌هاي آن، اول اين است که تک‌ تک واژه‌هاي به کاررفته در سروده، فارسي است و در هيچ يک از ابيات آن کلمه‌اي معرب يا غير فارسي وجود ندارد. سراسر هر سه بند سرود، سرشار از واژه‌هاى خوش‌ تراش فارسى است. زبان پاكيزه‌ اى كه هيچ واژه بيگانه در آن راه پيدا نكرده است، و با اين همه هيچ واژه‌ اىنيز در آن مهجور و ناشناخته نيست و دريافت متن را دشوار نمى‌سازد. دومين ويژگي سرود «اي ايران» در بافت و ساختار شعر آن است، به‌ گونه‌ اي که تمامي گروه‌هاي سني، از کودک تا بزرگ‌ سال مي‌توانند آن را اجرا کنند. همين ويژگي سبب شده تا اين سرود در تمامي مراکز آموزشي و حتي کودکستان‌ها قابليت اجرا داشته باشد. و بالاخره سومين ويژگي‌اي که براي اين سرود قائل شده‌اند، فراگيري اين سرود به لحاظا مکانات اجرايي است که به هر گروه يا فرد، امکان مي‌دهد تا بدون ساز و آلات و ادوات موسيقي نيز بتوان آن را اجرا کنند. آهنگ اين سرود که در آواز دشتي خلق شده،از ساخته‌هاي ماندگار «روح‌الله خالقي» است. ملودي اصلي و پايه‌اي کار، از برخي نغمه‌هاي موسيقي بختياري که از فضايي حماسي برخوردار است، گرفته شده. اين سرود در اجراي نخست خود به‌ صورت کر خوانده شد. اما ساختار محکم شعر و موسيقي آن سبب شد تا در دهه‌هاي بعد خوانندگان مطرحي همانند «غلامحسين بنان» و نيز «اسفنديارقره‌باغي» آن را به‌ صورت تک‌ خواني هم اجرا کنند. در سالهاي اوليه پس ازانقلاب، اين سرود براي مدت کوتاهي به‌عنوان «سرود ملي» از راديو و تلويزيون ايران پخش مي‌شد، اما بعدا چند سالي از رسانه‌هاي داخلي حذف شد تا در دهۀ اخير که باز درمناسبت‌هاي مختلف تاريخي، آن را مي‌شنويم. ای ایران ای مرز پرگهر ای خاكت سرچشمه هنر دور از تو اندیشه بدان پاینده مانی و جاودان ای … دشمن ارتو سنگ خاره ای من آهنم جان من فدای خاك پاك میهنم مهر تو چون شد پیشه ام دور از تو نیست اندیشه ام در راه تو ، كی ارزشی دارد این جان ما پاینده باد خاك ایران ما سنگ كوهت دُر و گوهر است خاك دشتت بهتر از زر است مهرت از دل كی برون كنم برگو بی مهر تو چون كنم تا … گردشجهان و دور آسمان بپاست نور ایزدی همیشه رهنمای ماست مهر تو چون شد پیشهام دور از تو نیست ، اندیشه ام در راه تو ، كی ارزشی دارد اين جانما پاینده باد خاك ايران ما ایران ای خرم بهشت من روشن از توسرنوشت من گر آتش بارد به پیكرم جز مهرت بر دل نپرورم از … آب و خاك و مهرتو سرشته شد دلم مهرت ار برون رود چه می شود دلم مهر تو چون ، شد پیشهام دور از تو نیست ، انديشه ام در راه تو ، كی ارزشی دارد اين جان ما پاینده باد خاك ایران ما