جستجو در تالارهای گفتگو

فرامرز پایور، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد فرامرز پایور، پدر سنتور ایران فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روی سنتور، نواسازی می‌کرد و تنها در پی بداهه‌نوازی نبود. به بیان دیگر،فرامرز پایور اولین آهنگ‌سازی بود که ساز تخصصی او، سنتور بود. زندگینامه فرامرز پایور (۱۳۱۱-۱۳۸۸): فرامرز پایور نوازنده سنتور و ردیف‌دان و نواساز و تصنیف ساز نامدار موسیقی ایران در ۲۱ بهمن سال ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش علی پایور، هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصورالدوله، نقاش چیره‌دست دوره قاجار بود که با نواختن ویولن، سنتور و سه‌تار آشنایی داشت. فرامرز پایور در سن ۱۷ سالگی، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و همچنین از محضر استادانی چون عبدالله دوامی و نورعلی خان برومند بهره برد. هنگامى که فرامرز پایور برای فراگیری سنتور به کلاس درس استاد ابوالحسن صبا در خیابان ظهیرالاسلام رفت، سه سال از درگذشت آخرین بازماندهٔ سنتورنوازان افسانه‌ای از نسل قدیم، استاد حبیب سماعی، می‌گذشت. صبا که خود در دوره نوجوانی، سنتورنوازی را نزد علی اکبرخان شاهی و با تکنیکی متفاوت با روش خاندان سماعی فراگرفته بود، پس از مدتی معاشرت با حبیب سماعی، روش سنتورنوازی او را برتر از استاد پیشین خود یافت. بنابراین با تلاش فراوان پاره‌ای از بداهه‌نوازی‌های وی را نت‌نویسی کرد. سپس تلاش کرد تا با آموزش روش صحیح سنتورنوازی به تعدادی از شاگردانش، از منسوخ شدن روش سنتورنوازی نزدیک به موازین هنری و زیباشناسی موسیقی دستگاهی ایران جلوگیری کند. فرامرز پایور، یکی از برجسته‌ترین شاگردان استاد صبا شد و تا سال ۱۳۳۶ که استاد صبا درگذشت، از آموزش‌های وی بهره برد. استاد فرامرز پایور از سال ۱۳۳۳، فعالیت خود را در وزارت فرهنگ و هنر وقت و از سال ۱۳۳۷ تدریس سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد. فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روى سنتور، نواسازى مى‌کرد و تنها در پى بداهه‌نوازی نبود. به بیان دیگر، فرامرز پایور اولین آهنگ‌سازى بود که ساز تخصصى او، سنتور بود. فرامرز پایور سپس هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت. در سال ۱۳۴۱ براى ادامه تحصیلات کلاسیک خود که سال‌ها پیش به عشق موسیقى آن را کنار گذاشته بود، از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد. از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسى دانشنامه گرفت و در تمام این سال‌ها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور به محافل دانشگاهى انگلستان انجام داد که برنامه‌هاى دلپذیرى از آن سال‌ها در آرشیو رادیو بی‌بی‌سی وجود دارد. در این سال‌ها، برای شناساندن موسیقی اصیل ایرانی، از طرف دانشگاه لندن و دانشگاه کمبریج از فرامرز پایور خواسته شد تا کنفرانس‌هایی در این زمینه همراه با ساز خود ترتیب دهد. همه این کنفرانس‌ها با موفقیت انجام شد و از سوی این دانشگاه‌ها به دریافت جوایزی نائل گردید. استاد فرامرز پایور را باید از نخستین رواج دهندگان گروه‌نوازی با ساختار سازهای ایرانی به شمار آورد و وی با دانش وسیعی که در زمینه موسیقی داشت و همچنین علاقه‌مندی و پی‌گیری فراوان توانست بسیاری از آموخته‌های خود از استادانی چون صبا و دوامی و برومند را در قالب کتاب سامان دهی کند که ردیف فرامرز پایور برای سنتور و همچنین نت نویسی نزدیک به 200 تصنیف به روایت استادش عبدالله خان دوامی از جمله این کارهاست. فرامرز پایور در اجراهای گروهی خود با تعدادی از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز و هوشنگ ظریف (تار)، رحمت‌الله بدیعى و علی اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده‌است. فرامرز پایور در دههٔ ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی اصغر بهاری، محمد موسوی و محمد اسماعیلی، «گروه اساتید» را تشکیل داد و سرپرستی، آهنگ‌سازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری ارائه دادند. تلاش‌های پایور، پلى بود بین میراث صبا و محجوبی و آن جریانی که جوانان موسیقی‌دان و تحصیل‌کرده در دانشکده هنرهای زیبا از اوایل دهه ۱۳۵۰ به راه انداختند و موسیقى ایرانی امروز را الگو شدند. در فاصله زمانی بین این دو، حدود پانزده سال، هیچ کس جز استاد فرامرز پایور، کار جدى و پی‌گیر در زمینهٔ موسیقى اصیل انجام نمى‌داد. فرامرز پایور در نظم و انضباط شخصی هم شخصیتی ویژه بود،دآنهایی که با وی در این سال‌ها در داخل و خارج از ایران کنسرت داده‌اند به شفقت و دلسوزی‌اش به اعضای گروه و توجه‌اش و این که اعضاء احساس تبعیض نکنند، بارها اشاره کرده‌اند. این انضباط ، البته به شاگردانش هم انتقال یافته‌است و برخی از شاخص ترین نوازندگان سنتور و تار در زمره شاگردان این چهره نامی به شمار می‌روند. سبک و شیوه استاد فرامرز پایور سبک نوازندگی استاد فرامرز پایور از همان ابتدا تا به حال، تقریبا ثابت مانده است سبک و شیوه استاد فرامرز پایور را از دو بعد می توان بررسی کرد: اول از بعد سنتورنوازی ایشان و دوم از بعد آهنگسازی. نحوه سنتورنوازی پایور، سبک جدیدی است که کمی هم رنگ و لعاب سبک حبیب سماعی را به خود گرفته است و آن هم به دلیل تعلیمات استاد صبا بوده است. البته استاد صبا در نوازندگی سنتور مهارت و چیره دستی حبیب را نداشت ولی توانست از نظر اطلاعات پایه ای و شناخت ردیف موسیقی کمکهای شایانی به استاد فرامرز پایور بنماید. سبک نوازندگی استاد فرامرز پایور از همان ابتدا ( به استناد آثار باقیمانده از آن زمان) تا به حال، تقریبا ثابت مانده است. بدون تردید با گذشت زمان بر مهارت و چابکی نوازندگی اش افزوده شده است ولی سبک کلی وی ثابت بوده است. چابکی و سرعت مضرابهای فرامرز پایور و در عین حال شمرده بودن ریزهایش (چنانکه معروف است که میگویند" در عین سرعت می توان تعداد ریزهایش را شمرد!")، ویژگی خاص نوازندگی اوست. دقت بالای استاد فرامرز پایور چنان است که به ندرت دیده شده که نتی را به اشتباه اجرا کند. نگهداری و تنظیم صحیح وزن قطعات در اجراهایش همیشه مورد توجه بوده است. سر ضربها (آکسان ها) را به طور دقیق اجرا می کند و سرعت و تمپو قطعه تا پایان به خوبی حفظ می شود. استفاده از درابهای زیبا و در عین حال مشکل (سه نت با فاصله)، و تکیه های پاکیزه، از تخصصهای استاد فرامرز پایور در نوازندگی است. همینطور پاملخی ها و جفت مضرابهای غیر معمول و ابداعی اش، چنانکه چهارمضراب معروف اصفهان وی بدلیل برخورداری از تمام این ویژگیها، یکی از مشکل ترین و سنگین ترین چهارمضرابها برای سنتور محسوب می شود و یا قطعه «پژواک» که فرامرز پایور آن را در ریتم لنگ نوشته، در عین سختی از ملودی بسیار زیبایی نیز برخوردار است. از دیگر ویژگیهای سنتورنوازی فرامرز پایور می توان به کم و زیاد کردن و یا خفه کردن مناسب و به موقع صدای سنتور اشاره کرد که تبحر وی در آن، زبانزد خاص و عام است. استاد فرامرز پایور هیچگاه در اجرای یک قطعه، خود را دربند یک اکتاو نمی کند و همیشه تا حد امکان از تمام اکتاوها و قابلیتهای سنتور استفاده می کند. فرامرز پایور مهارت ویژه ای نیز در اجرای پاساژهای مشکل و جابجایی اکتاوها دارد. علاوه بر اینها، استاد فرامرز پایور در قسمتهای آوازی قدرت بداهه نوازی بالایی نیز دارد و هیچ گاه بداهه نوازی هایش ملال آور و کسل کننده نیست و همینطور جواب آوازهایش، بسیار دقیق و حساب شده است که خود بسیار نیز روی این موضوع تاکید می کند. جدا از تمام این ویژگیها استیل و فرم زیبای دستان و بدن فرامرز پایور در هنگام نوازندگی بسیار زیبا است. بدون تردید، فرامرز پایور معرف بهترین استیل را در نوازندگی سنتور بوده است. صاف نشستن پشت سنتور، تحرک کم بدنش حتی در موقع اجرای قطعات سنگین همگان را شیفته خود می کند. سبک آهنگسازی استاد فرامرز پایور نیز سبک جدیدی است که باید آن را از 2 بعد بررسی کرد: اول قطعاتی که فرامرز پایور مخصوص سنتور نوشته است و دوم قطعات مخصوص ارکستر. فعالیت‌هاى اجرایی فرامرز پایور در زمینه موسیقی : فرامرز پایور بر کار گروه‌هاى دیگر و تصحیح نقاط ضعف آنها نظارت داشت - فرامرز پایور بیش از هزار و پانصد اجراى گروهی و فردى روى صحنه‌هاى داخل و خارج از کشور داشته است. - آهنگ‌سازى و تنظیم قطعات فراوان موسیقی - فرامرز پایور صدها شاگرد از چهار نسل متوالی داشت. - نت‌نویسى قطعات فراوانی از پیشینیان - حضور در هنرستان و هنرکده موسیقى ملى، اداره هنرهاى زیبا و واحد موسیقى رادیو تلویزیون ملى ایران - کتب آموزشى سنتور را فرامرز پایور نگارش کرده است (دومین کتاب «دستور سنتور» را در ۱۳۴۰ بعد از زنده یاد حسین صبا نوشت که تاکنون پرفروش‌ترین کتاب آموزش موسیقى در ایران بوده است.) - فرامرز پایور بر کار گروه‌هاى دیگر و تصحیح نقاط ضعف آنها نظارت داشت. آلبوم های فرامرز پایور: سبک آهنگسازی استاد فرامرز پایور سبک جدیدی است • شهرناز (فرامرز پایور، حسین تهرانی) • پرنیان (فرامرز پایور) • ضرباهنگ (فرامرز پایور، حسین تهرانی) • شهرآشوب (فرامرز پایور، حسین تهرانی) • دلنواز (فرامرز پایور، حسین تهرانی) • کرشمه (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر) • پریزاد (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر) • دلکش (اجرای آثار درویش‌خان با ارکستر) • دستگاه ماهور و سه‌گاه (فرامرز پایور، هوشنگ ظریف و محمد اسماعیلی) • نغمه‌هایی در دستگاه شور و ماهور (ارکستر پایور) • شور، چهارگاه، به یاد حبیب سماعی (فرامرز پایور) • دستگاه همایون (فرامرز پایور، محمد اسماعیلی) • رهاورد (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی) • چهارباغ (گروه اساتید به سرپرستی فرامرز پایور، خواننده: علی رستمیان) • ضرب اصول (فرامرز پایور، حسین تهرانی) • حاصل عمر (پایور، بهاری، تهرانی) • حکایت دل (گروه پایور، خواننده: علی رستمیان) • ارغوان (گروه پایور، خواننده:علی رستمیان) • شب مهتاب (مجموعه تصانیفی که علی رستمیان با گروه پایور خوانده‌است) • نوای دل • بداهه‌نوازی نوا، راست پنجگاه (فرامرز پایور) • رِنگ شهر آشوب (فرامرز پایور) • گروه‌نوازی • گفتگو (اجرای آثاری از فرامرز پایور) • پرده عشاق (گروه پایور، خواننده: محمدرضا نوربخش) • سروش بهار (ساخته استاد فرامرز پایور، خواننده: بهرام باجلان) • مویه (گروه دلنوازی با همکاری فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد موسوی) • دل شیدا (ارکستر پایور، آواز اصفهان، خواننده: شهرام ناظری) • کنسرت اساتید موسیقی ایران (گروه اساتید، آواز ابوعطا، خواننده: شهرام ناظری) • لیلی و مجنون (گروه پایور، دستگاه شور، خواننده: شهرام ناظری) • خلوت گزیده (گروه اساتید به سرپرستی فرامرز پایور خواننده: محمدرضا شجریان) • کرشمه نرگس (فرامرز پایور، جلیل شهناز، محمد اسماعیلی) • راز دل • انتظار دل • انتشار مجموعه‌ای از آثار پایور به پاس نیم قرن فعالیت هنری وی از سوی موسسهٔ ماهور • هفت پیکر • آواز محمود کریمی (سنتور: فرامرز پایور، سه تار: داریوش صفوت) • تنها یک خاطره (فرامرز پایور، محمدرضا لطفی) • تعدادی از برنامه‌های گلها با همکاری استاد فرامرز پایور: شماره ۱۰۳، ۱۰۷، ۱۲۳، ۱۲۴، ۱۳۳، ۱۳۷، ۱۵۰، ۱۵۶، ۱۵۸، ۱۶۲، ۱۸۱، ۱۸۲، ۱۸۳، ۱۸۵، ۱۰۲ • و آثار بسیار دیگر تألیف‌های فرامرز پایور: فرامرز پایور اولین آهنگ‌سازى بود که ساز تخصصى او، سنتور بود. ο دستور سنتور،۱۳۳۵ ο سی قطعه چهارمضراب برای سنتور، ۱۳۵۱ ο هشت آهنگ اجرای سنتور، ۱۳۵۷ ο گفتگو، ۱۳۵۸ ο ردیف (چپ‌کوک) برای سنتور، ۱۳۵۹ ο دوره چپ‌کوک ردیف استاد صبا، ۱۳۵۹ ο فانوس، ۱۳۶۱ ο رِنگ شهرآشوب، ۱۳۶۳ ο ردیف ابتدایی، ۱۳۶۷ ο رهگذر (دونوازی برای سنتور و فلوت)، ۱۳۶۸ ο ردیف و تصانیف استاد دوامی، ۱۳۷۵ ο مجموعه پیش‌درآمد و رِنگ، ۱۳۷۷ در گذشت فرامرز پایور: آلبوم های فرامرز پایور,تألیف‌های فرامرز پایور,فرامرز پایور فرامرز پایور در سال 1388 در گذشت فرامرز پایور در سال‌های ابتدایی دهه هشتاد به دلیل سکته‌ مغزی از ادامه فعالیت های هنری بازماند. استاد فرامرز پایور مسلم موسیقی در روز 18 آذر 1388 بر اثر حمله شدید مغزی در یکی از بیمارستانهای تهران در گذشت. منابع: hamshahrionline.ir