جستجو در تالارهای گفتگو

متن:بابک زیرک مدیر پروژه:رسول بشاش طراح:بابک زیرک اخیرا در بخشی از پهنه ی باغ قدیمی و با شکوه مجموعه ی فرهنگی - تاریخی نیاوران،موزه ای در فضای باز با عنوان باغ کتیبه ها افتتاح شد که آثار و اسناد تاریخی نگاشته شده بر صخره های سنگی ایران را طی دورانی متجاوز از 5 هزار سال در خود جای داده است و به جرئت می توان ادعا کرد موزه ی یاد شده - به تایید کارشناسان زبان های باستانی و کتیبه شناسان - نمونه ای بی همتا در جهان به شمار می آید.ایم مجموعه،علاوه بر نمایش تطور و تحول خط از نقوش ابتدایی تا شکل گیری الفبا،پژوهش های بسیار مهمی را درباره ی فرهنگ و دانش دنیای کهن میسر می کند. برنامه ریزی برای ایجاد این گنجینه به سال 1382 باز می گزدد،هنگامی که مدیریت پروژه ی ساماندهی مجموعه ی فرهنگی - تاریخی نیاوران بر عهده ی نگارنده بود و برحسب اتفاق با پروژه ای آشنا شدم که عبارت از شناسایی،باز پیرایی و نهایتا برداشت و نمونه برداری دقیق از بقایای کتیبه های صخره ای و سنگی در حوزه ی جغرافیایی ایران - در گستره ی تاریخی خود - بود،کاری که فعلا در محدوده ی کنونی کشور قابل اجراست،گرچه ابعاد کار به سبب آنکه بخش بسیار بزرگی از آثار نوشتاری و نشانه های جک شده بر صخره ها در محدوده های جغرافیایی امپراتوری های ایرانی پیش از اسلام و به عبارت صحیح تر در حوزه ی فرهنگی و تمدنی ایران بزرگ قرار دارند،دامنه هایی بسیار فراتر از مرزهای کنونی کشور را در بر می گیرد. مثلا بسیاری از کتیبه های هخامنشی در ارمنستان کنونی جای دارند،در افغانستان،ترکمنستان و ازبکستان (ماورالنهر قدیم) نیز کتیبه های زیادی از دوره ی اشکانی قابل شناسایی است.در مرزهای شمال غربی ایران در محدوده ی دریاچه ی وان نیز،کتیبه ی خشایار شا به سه زبان پارسی باستان،عیلامی و بابلی ،یادگاری ارزشمندی محسوب می شود.کتیبه هایی نیز از داریوش کبیر در ترعه ی سوئز،درباره ی حفر این کانال و ارتباط رود نیل به دریای سرخ - که امکان حرکت کشتی های امپراتوری هخامنشی را در دو حوزه ی آبی مهم فراهم ساخت - در سرزمین مصر گنونی بر جای مانده است. این کتیبه ها دیرینه ترین اسنادی بر جای مانده است که در آن ها از خلیج فارس نام برده شده است.آثار پیش گفته متاسفانه - با وجود اهمیت تاریخی بسیار - در شرایط مساعدی قرار ندارند و نیازمند توجهی ویژه اند.در این راستا،پژوهشکده ی معاونت حفظ و احیای سازمان میراث فرهنگی از سال 1368 به نمونه برداری با تهیه ی مولاژ از کتیبه های صخره ای ایران همت گماشت.دراین سال متاسفانه کتیبه ی معروف پهلوی ساسانی در مشکین شهر - با وجود تلاش برای نگهداری آن - به دست سوداگران،دچار ضایعه ای جدی و جبران ناپذیر شد.بازتاب این امر در افسوس و اندوه بسیار دوستداران فرهنگ و تاریخ،و اقدام به تهیه ی مولاژها متجلی گردید.