جستجو در تالارهای گفتگو

مقدمه: غنی بودن حوضه زاگرس از ساختارهای حاوی هیدروکربور در منطقه خاورمیانه موجب شده است که تعدادی از مخازن نفتی و گازی این منطقه به طور مشترک در بین کشورها واقع گردد. این مخازن به لحاظ زمین شناسی یکپارچه بوده ولی از لحاظ مالکیت اشتراکی است. رقابت بین کشورهای همسایه موجب شده است که این مخازن مرزی نسبت به مخازن درون کشور در اولویت بهره برداری قرار گیرد. علاوه بر این بزرگترین مخازن گازی و نفتی ایران در مرزهای سیاسی واقع شده اند. لذا شناخت بیشتر از این مخازن موجب بهره برداری بهتری از آنها خواهد شد. در اینجا به بررسی این مخازن می پردازیم. مخازن هیدروکربوری مشترک کشور ما با کشورهای همسایه یعنی عراق، کویت، عربستان، قطر، امارات و عمان دارای مخازن اشتراکی است. حداقل 15 مخزن در این ارتباط وجود دارند. این در حالی است که امکان مشترک بودن تعدادی دیگر از مخازن در هاله ای از ابهام واقع شده است (شکل 1). مخازن مشترک خشکی ایران با کشور عراق می باشد. در طول مرز مشترک ایران و عراق 5 مخزن نفتی نفت شهر(سابقاً نفت شاه)، دهلران، پایدار غرب، آزادگان و یادآوران (سابقاً حسینیه-کوشک) وجود دارد. هم اکنون ميادين دهلران، پايدار غرب و نفت شهر در حال توليد بوده و دو ميدان يادآوران و آزادگان نيز در مراحل مختلف توسعه قرار دارند. ادامه میدان نفت شهر در عراق با نام میدان "نفت خانه" معروف است. میادین آزادگان و یادآوران به ترتیب در مجاورت میادین "مجنون" و "سنباد" عراق واقع شده­اند ولی در مورد ارتباط (ساختمانی و پیوستگی مخزنی) این میادین اطلاعی در دسترس نیست. 10 میدان باقی مانده آبی با کشورهای همسایه خلیج فارس مشترک می باشند. میدان گازی آرش تنها میدان مشترک ایران با کشور کویت در آبهای خلیج فارس است. به نظر می رسد که ادامه این میدان در آبهای کویت با میدان "دورا" در ارتباط باشد. میادین نفتی اسفندیار، فروزان، فرزاد (a) و فرزاد (b) با کشور عربستان مشترک می باشد. میدان نفتی اسفندیار در آبهای عربستان به میدان "لولو" تبدیل می گردد. بخش عربستانی میدان فروزان نیز در این کشور با نام میدان "مرجان" شناخته می شود. میادین فرزاد (a) و(b) گاهی با نامهای میادین فارسی (a) و (b) نیز از آنها یاد می شود. بخش خارجی میدان فرزاد (a) در عربستان با نام میدان "حصبه" شهرت یافته است. تاکنون مخزن مشترکی بین ایران و بحرین در آبهای خلیج فارس کشف و گزارش نشده است. میدان گازی فوق عظیم پارس جنوبی که در ادامه به میدان شمال تبدیل می­شود با کشور قطر مشترک می باشد. این میدان بزرگترین و مهمترین میادین اشتراکی ایران و دنیا است. میادین نفتی بلال، رشادت ایران و الخلیج قطر بسیار نزدیک به خط مرزی می­باشد ولی از ادامه ساختار­های این مخازن در کشور مقابل اطلاع معتبری در دسترس نیست. مخازن سلمان، فرزام، نصرت از مخازن مشترک ایران با امارات متحده عربی است که این میادین در کشور همسایه به ترتیب با نامهای "ابولبخوش"، "فلاح" و "فاتح" شناخته شده­اند. امکان مشترک بودن مخازن دنا، اسفند، مبارک و صالح جنوبی با این کشور نیز وجود دارد. تنها میدان مشترک ایران و عمان میدان گازی هنگام می باشد. بزرگترین میدان گازی مشترک دنیا (پارس جنوبی-شمال قطر) در بخش قطری 20 سال زودتر از بخش ایرانی اکتشاف و به بهره برداری رسیده است. همچنین در حال حاضر امارات متحد عربى از ميدان مشترك سلمان و عربستان از ميدان مشترك فروزان بيش از دو برابر ايران برداشت مى کنند. از سوى ديگر، برداشت يك جانبه از ميدان هاى مشترك، افت فشار را در بخش بهره بردارى شده کاهش و در نتيجه، منابع نفت و گاز را به سوى ديگر سوق مى دهد. ضمن اين که اين پديده (مهاجرت) سبب مى شود کشورى که در حال بهره بردارى يك جانبه است، از سهم بيشترى بهره مند شود. جبران انرژى از دست رفته نيز، هزينه هاى مضاعفى را درزمينه اعمال روش­هاى افزايش مجدد توليد از جمله تزريق آب، گاز، فرآورى مصنوعى و ... در پى خواهد داشت. اینها همه اهمیت شناخت، مطالعه و توسعه میادین مرزی را نشان می دهد. شرح مختصری در مورد مخازن مشترک 1) میدان نفتی نفت شهر ميدان نفتی نفت شهر در فاصله ١٠٠ کيلومتر شمال غربی ایلام و ٢٣٠ کيلومتری جنوب غربی کرمانشاه واقع است. این میدان در سال 1923 در تاقدیس نفت شهر کشف گردید. ميدان نفت خانه بخش عراقی میدان نفت شهر، در سال ١٩٢٧ توسط شرکت نفت انگليسی و عراق کشف کرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي به " ميدان نفتي نفت شهر " تغيير نام يافت. تنها ميدان نفتي در حال توليد استان کرمانشاه دارای 692 میلیون بشکه نفت و کلاهک گازی می باشد. آسماری فوقانی (بخش کلهر) با ضخامت 71 متری در این میدان خواص مخزنی دارد. شیل های گورپی (98 متر) سنگ منشأ و انیدریتهای گچساران سنگ پوش این مخزن می باشد. تخلخل متوسط سنگ مخزن درحدود 13 درصد است. نفت سبک )º (api=42با درصد سولفور 6/0 از این میدان برداشت می شود. 2) میدان نفتي دهلران ميدان دهلران در سال1351 کشف شد. ميزان نفت خام درجاي اوليه اين ميدان 4212 ميليون بشكه است که 635 ميليون آن را ميتوان برداشت کرد. همچنین این میدان دارای کلاهک گازی می باشد. در طول جنگ تحميلي چاههاي اين ميدان به آتش کشيده و توليد از آنها متوقف شد. از ميدان نفتي دهلران تا سال١٣٧٠ حدود ١٢ ميليون بشكه نفت برداشت شده است. سنگ مخزن این میدان سازندهای سروک، پابده و آسماری می باشد. نفت خام دهلران داراي 3/43 درجه api و درصد وزني گوگرد آن 7/2 است. 3) میدان نفتی پایدار غربی این میدان در سال 1359 کشف گردید. سازند های آسماری و گروه بنگستان (بویژه سروک) در این میدان سنگ مخزن می باشند. نفت ميدان پایدار غرب از نوع سنگين است (درجه سبکی نفت در آسماری 9/17 درجه و بنگستان 4/21 درجه است) و فشار طبيعی مخازن به تنهایی پاسخگوی استمرار توليد نفت نيست. از این رو وجود تلمبه های نفت بر سر چاه ها ضروری است. این میدان دارای کلاهک گازی و نفتی با درصد سولفور 5/1 درصد است.