جستجو در تالارهای گفتگو

حوادث خطوط اصلی انتقال خطوط اصلی انتقال كه گاز شیرین خروجی از پالایشگاه ها را به مصرف كننده های عمده در شهرها و كارخانه های صنعتی انتقال می دهد به رغم همه ی تمهیدات پیش بینی شده در طراحی و اجرای آن و همچنین نظارت های مستمری مانند نشت یابی، اندازه گیری ولتاژ به طور دوره ای و... كه در طول بهره برداری آن ها اعمال می گردد، به علت گستردگی و پراكندگی زیادی كه دارد نمی توان احتمال وقوع نشتی را در آن ها نادیده گرفت. در واقع به دلیل فشار بالای عملیاتی خطوط لوله هرگونه نشتی جزیی می تواند خیلی سریع محیط اطراف خود را فرا گرفته و انفجار و آتش سوزی در پی داشته باشد. یكی از علل اصلی ایجاد نشت در خطوط لوله، خوردگی سطوح خارجی لوله ها است. اگرچه تمام خطوط انتقال گاز، تحت پوشش حفاظت «كاتدی» قرار دارند ولی دیده شده كه بیشتر به دلایل مختلفی مانند؛ نامناسب بودن كیفیت پوشش خارجی لوله، نقص در اجرای پوشش و یا سیستم حفاظت كاتدی و ترك خوردگی، لوله به طور موضعی دچار نشت می شود. این نوع خوردگی ها در صورتی كه با نظارت های مستمر و به موقع شناسایی و رفع نقص نگردد، می تواند زمینه ساز بروز نشتی و حوادث ناشی از آن شود. تاثیر عوامل مكانیكی مانند زلزله، لغزش زمین و یا صدمه های مكانیكی وارد شده به لوله را نیز نمی توان در احتمال بروز نشتی لوله ها نادیده گرفت. یكی از تمهیدات ایمنی كه در طراحی خطوط انتقال گاز پیش بینی می شود، نصب شیرهای بین راهی مجهز به سیستم قطع كننده ی اتوماتیك روی خطوط لوله است. این شیرها در فواصل معین بسته به مشخصات طراحی هر خط لوله یعنی كلاس، قطر لوله و غیره در ایستگاه های شیر تعبیه می شوند. نحوه ی عملكرد این نوع شیرها این گونه است كه در اثر فشار ناگهانی به طور خودكار بسته می شوند. بنابراین در صورت بروز نشتی كه سبب افت فشار غیرمتعارف در قسمتی از خط لوله می شود، شیرهای«ال.بی» از دو طرف بسته شده و به این ترتیب تنها گاز در محدوده ی بین دو شیر، تخلیه می شود و از خروج كامل گاز درون خط لوله كه می تواند صدمه های زیادی به بار آورد ممانعت خواهد شد. حوادث ایستگاه های تقویت فشار این ایستگاه ها مشتمل بر تعدای توربوكمپرسور است. خطوط اصلی انتقال گاز كه در مسیر حركت خود به تدریج دچار افت فشار می شود، جهت افزایش فشار به این تاسیسات وارد می گردد . این واحدها همانند سایر تاسیسات گازی در معرض حوادث ناشی از نشت گاز و آتش سوزی قرار دارند و به همین منظور در محوطه ی استقرار توربوكمپرسورها كه بیش از سایر محوطه ها مستعد خطر نشت گاز هستند، تمهیدات ایمنی ویژه ای در نظر گرفته شده است.علاوه بر سنسورهای گاز یاب و یا شعله یاب مستقر در سقف سالن كمپرسورها، سیستم های اعلام خودكار جداگانه ای از قبیل شعله یاب، گاز یاب، و حرارت یاب نیز در محفظه ی توربین هر توربوكمپرسور تعبیه شده است. اكثر این سیستم ها با اتاق كنترل ایستگاه، مرتبط بوده و در صورت بروز آتش سوزی در محفظه ی توربین كمپرسورها اعلام ساعت و فرمان توقف كامل ایستگاه به طور خودكار در اتاق كنترل دریافت می شود، ضمن آن كه همزمان نیز سیستم اطفای حریق خودكار با پاشیدن مواد خاموش كننده به داخل توربین عمل می كند. حوادث شبكه های گازرسانی شبكه های گازرسانی به مجموعه ای از ایستگاه های تقلیل فشار شهری و شبكه گسترده ای از لوله های زیرزمینی كه در سطح هر شهر گسترش یافته اند اطلاق می گردد. این شبكه ها وظیفه گازرسانی به منازل و واحدهای تجاری و صنعتی را در داخل شهرها را به عهده دارند. هر چند فشار گاز درون این شبكه ها در مقایسه با خطوط اصلی انتقال گاز به مراتب پایین تر است و انتظار می رود لوله های مذكور و تاسیسات مربوط به آن كمترین حوداث را داشته باشند ولی به دلیل وسعت و گستردگی زیاد این شبكه ها و قرار گرفتن آن ها در زیر معابر و خیابان ها، گاهی شاهد حوادث ناشی از نشت گاز هستیم.بر اساس اطلاعات موجود بیشتر حوادث منجر به نشتی های عمده در شبكه گازرسانی در اثر حفاری سایر سازمان ها در خیابان ها و معابر اتفاق افتاده است. عدم هماهنگی سازمان هایی نظیر آب و فاضلاب، برق و مخابرات با شركت گاز در موقع حفر كانال باعث برخورد بیل مكانیكی به لوله های گاز و بروز نشتی در آن ها بوده است.در این جا می توان به انواع دیگری از نشتی در شبكه های گازرسانی اشاره نمود كه در اثر جدایی اتصالات شیرهای پیاده رو و یا از محل سرویس های نصب شده در محل انشعابات اتفاق می افتد. نصب اتصال های مذكور به طور غیراصولی توسط پیمانكاران در زمان اجرا و یا وارد آمدن فشارهای غیرمتعارف به اتصالات شیرهای پیاده رو پس از اجرا، از عوامل مؤثر در جدا شدن قطعات این گونه اتصالات بوده و باعث بروز نشتی می شود. در این موارد چون نشتی گاز قابل تشخیص نبوده، در نتیجه به موقع برای رفع آن اقدام نمی شود و در مواردی گاز نشت یافته از راه زمین به داخل منازل مجاور راه یافته و در آن جا انفجار و آتش سوزی به همراه داشته است و در اغلب موارد نیز این گونه حوادث منجر به تلفات جانی شده است. یكی از راه های مؤثر در تشخیص نشتی شبكه های گاز رسانی، استفاده از دستگاه های نشت یاب دستی و ماشینی است كه در اختیار شركت های گازرسانی بوده و به طور دوره ای اقدام به عملیات نشت یابی می گردد. نشت یابی و كنترل آن 1- نشت گاز نشت گاز طبق تعریف عبارت است از خروج ناخواسته گاز كه به علل گوناگون و به طور ناگهانی روی می دهد. همواره امكان بروز پدیده نشت گاز در تاسیسات، خطوط لوله، شبكه های گاز رسانی و منازل اعم از تو كار و یا رو كار وجود دارد و اگر در مكان های سربسته و محصور اتفاق بیفتد، می تواند به حوادث ناگوار و خسارات غیرقابل جبران منجر گردد. ضرورت و لزوم نظارت بر نشت گاز بر دو اصل زیر مبتنی است: الف: به رغم تمام پیشگیری ها و پیش بینی هایی كه برای جلوگیری از بروز نشت در سیستم مشخص شده و اعمال می گردد، باز هم امكان وقوع آن غیرممكن نیست و به عبارت دیگر همواره احتمال وقوع نشت وجود دارد. ب: با توجه به آن كه هم به لحاظ ایمنی و هم به دلایل اقتصادی نشت گاز پدیده ی مطلوبی نیست لذا برای حصول اطمینان از نبود نشتی و یا رفع نشتی های ایجاد شده لازم است به طور جدی و مرتب سیستم های گازی تحت نظارت قرار گیرند. 2- علل نشت نشت گاز به علل مختلف در لوله های گاز و تاسیسات گازی روی می دهد كه مهمترین آن ها عبارت است از: الف-خوردگی: در اثر نقص در عایق كاری و یا اجرا نكردن حفاظت كاتدی صحیح سطوح خارجی لوله ها، امكان بروز خوردگی وجود دارد. گرچه خوردگی ها به طور عمده در سطوح خارجی لوله ها اتفاق می افتد ولی امكان بروز خوردگی داخلی چه در لوله ها و چه در ظروف عملیاتی به علت وجود تركیبات خورنده ای مانند ئیدروژن سولفوره و آب نیز وجود دارد. ب- سایش داخلی: در اثر وجود ناخالصی های همراه با گاز پدیده ی سایش اتفاق می افتد. به طور معمول در محل خم لوله ها و یا در شیرهای كاهش دهنده ی فشار به علت افزایش سرعت گاز، میزان سایش بیشتر است. پ- عوامل خارجی: مانند ضربه های مكانیكی، تماس با كابل برق و یا جریانات القایی. ت- نقص در ساختار متالوژیكی لوله، اتصالات، شیرها و سایر متعلقات ث- نقص در اجرا و نصب شیرها و سایر اتصالات فلنجی و همچنین رزوه ای. ج- نقص در جوش لوله ها و اتصالات جوشی. 3- روش های نشت یابی الف- نشت یابی در لوله ها و اتصالات روكار: برای پیشگیری از وقوع نشت های احتمالی در لوله و اتصالات روكار اقدامات زیر باید به طور مرتب انجام شود. 1ـ مسیر خطوط لوله گاز به صورت عینی بازرسی و با توجه به بو و صدای گاز، تحت نظارت همیشگی قرار گیرد. 2 ـ هر شش ماه یك بار تمام مسیرها از نزدیك بازرسی و سرجوش ها و اتصالات و شیرها به وسیله كف صابون نشت یابی شوند. در تاسیسات گازی نشت یابی به كمك دستگاه های گازسنج انجام می شود. 3 ـ هر دو سال یك بار كلیه خطوط روكار گاز به وسیله بستن شیرها و جدا كردن قسمت های مختلف از یكدیگر از نظر افت فشار بازبینی شود. ب- نشت یابی در لوله های مدفون: 1 ـ بازدید مسیر لوله كشی: مسیر لوله های گاز باید به طور متناوب بازرسی شود و به محض احساس بوی گاز یا علایم نشان دهنده ی نشت گاز نسبت به بررسی دقیق تر آن اقدام كرده و در صورت اطمینان از وجود نشتی رفع شود. 2 ـ نشت یابی دوره ای: در این گونه نشت یابی كه در خطوط لوله كوتاه مانند لوله های زیرزمینی گاز مربوط به كارخانه ها و مصرف كننده های تجاری توصیه می گردد، هر دو سال یك بار تمام شیرهای مصرف كننده بسته و فاشر محبوس داخل شبكه به دقت اندازه گیری و برای مدت چند ساعت امتحان شود و در صورت وجود افت فشار برای تعیین محل نشتی اقدام شود. 3 ـ نشت یابی خطوط انتقال گاز: خطوط لوله ی سراسری انتقال گاز و شبكه های گازرسانی به وسیله دستگاه ها نشت یاب «اف.آی.دی» نشت یابی می شوند. ج- دستگاه های نشت یاب«اف.آی.دی» این دستگاه ها وسایل بسیار حساسی هستند كه برای تشخیص نشت گاز در لوله های تو كار استفاده می شود و انواع مختلفی از آنها وجود دارند. «اف.آی.دی» نوعی نشت یاب مورد استفاده در شركت ملی گاز است كه بر اساس یونیزاسیون شعله ی ئیدروژن كار می كند؛ به این صورت كه در داخل دستگاه یك محفظه احتراق با سوخت ئیدروژن وجود دارد كه هوای لازم را از محیط اطراف جذب می كند و به محض ورود كمترین مقادیر ئیدروكربن های گازی به داخل محفظه، یونیزاسیون محیط اطراف شعله تغییر می كند و نتیجه به صورت علائم بصری و صوتی دیده می شود. میزان نشت گاز هر قدر جزیی باشد سرانجام به سطح زمین خواهد رسید، لذا این دستگاه ها با دقت بالایی كه دارند قادر به تشخیص آن خواهند بود. دقت دستگاه های نشت یاب در حد جزء در میلیون«پی.پی.ام» و از حساسیت بالایی برخوردارند، به طوری كه هنگام استفاده در شهرها و یا محوطه های صنعتی باید قبل از آن برای میزان ئیدروكربن های موجود در هوای آن محیط، كالیبره شوند. 4- طبقه بندی نشت نشتی ممكن است به یكی از راه های زیر اتفاق افتد كه در هر صورت باید به عنوان یك پدیده ی خطرناك با آن مواجه شویم: الف ـ نشت تدریجی از سیستم لوله كشی گاز و یا وسایل گاز سوز كه در صورت انتشار در فضای بسته به آرامی تجمع یافته و به حد اشتعال می رسد. این حالت به طور معمول در مواردی كه محوطه فاقد تهویه كافی باشد پیش می آید. ب ـ نشت ناگهانی با حجم زیاد از سیستم لوله كشی و یا وسایل گازسوز كه در اثر شكستگی و یا بروز نقص مكانیكی و یا سهل انگاری اتفاق می افتد و در مدت كوتاهی فضای اطراف را اشغال و آماده ی انفجار می كند. در مورد نشت های نوع اول، وجود دستگاه های گازیاب ثابت می تواند بسیار مفید باشد و قبل از آن كه میزان گاز در محیط به حد خطرناك نزدیك شود با كمك این دستگاه ها می توان به وجود نشتی پی برد و آن را متوقف كرد و یا محوطه را تهویه نمود.در مورد نشت های گروه دوم باید اقدام های ضربتی به مرحله ی اجرا درآید و كوچك ترین غفلت در این موارد موجب عواقب و خسارت های جبران ناپذیر خواهد شد. نشت لوله های انتقال دهنده برای انتقال مواد و سرویس های مختلف عملیاتی بین تاسیسات و واحدهای موجود در پالایشگاه از تعداد زیادی لوله با ابعاد مختلف استفاده شده است.لوله ها بسته به نوع سیال و یا گاز داخل آن ها می تواند حوداث متفاوتی را ایجاد كند. حادثه زمانی به وقوع می پیوندد كه در اثر بروز نشتی قسمتی از محتویات داخلی لوله ها به بیرون سرایت كرده و محیط اطراف خود را آلوده سازد.نشت در لوله های انتقال دهنده بیشتر از ناحیه اتصالات و فلنج ها و یا در اثر سوراخ شدن بدنه ی لوله ها در اثر خوردگی داخلی، سایش و غیره، به وجود می آید.لذا در پالایشگاه ها برای پیشگیری از این پدیده بازرسی های منظم دوره ای و همچنین تنظیم و اندازه گیری میزان خوردگی و سایش داخلی لوله ها با نصب كوپن های شاخص خوردگی در لوله ها انجام می شود. علاوه بر این در مواردی خاص نظیر لوله های انتقال دهنده ی گاز ترش به منظور كاهش میزان خوردگی از مواد بازدارنده ی خوردگی استفاده می شود. گازیاب ها گازیاب ها وسایلی است كه وجود گاز را در غلظت های كمتر از حد پایین انفجار تشخیص داده و هشدار می دهد. این دستگاه ها در داخل خود دارای فیلامنت كاتالیستی از جنس پلاتین هستند كه در غلظت های زیر حد انفجار می تواند امكان تركیب گاز و اكسیژن را فراهم سازد و نسبت به میزان غلظت گاز، دمای فیلامنت تغییر كرده و نتیجه به صورت تغییر مقاومت در یك مدار الكتریكی و پس از آن تغییر جریان حاصله به صورت علائم بصری ـ آنالوگ یا دیجیتال ـ بر روی صفحه ی نشانگر و علائم صوتی مشخص می شود. این دستگاه ها از نظر كاربردی به دو گروه زیر تقسیم می شوند: 1 ـ گازیاب های دستی و قابل حمل: این نوع گازیاب ها قابل حمل بوده و توسط افراد در مسیر لوله گاز و یا محل های مورد نظر حركت داده می شوند كه در صورت برخورد با هرگونه نشتی با توجه به حساسیت دستگاه، به وسیله ی علائم هشدار دهنده ی وجود گاز و میزان آن را اعلام می كند. كاربرد این گونه گازسنج ها موارد زیر است: الف ـ نظارت بر لوله های روكار از لحاظ وجود نشت های احتمالی. ب ـ اندازه گیری و حصول اطمینان از نبود گاز قبل از اقدام به جوشكاری بر روی خطوط لوله و یا ظروف عملیاتی و یا هرگونه عملیات گرم دیگری كه در داخل تاسیسات گازی صورت می گیرد. ج ـ برای اطمینان از نبود گاز در مكان های محصور مانند حوضچه ها، مخازن، موتورخانه و... قبل از ورود به آن ها. 2ـ گازیاب های ثابت: این نوع گازیاب ها كه برای تشخیص گاز به طور دائمی به كار می روند بیشتر در محیط های صنعتی، سالن ها یا كارگاه ها نصب می شوند و به دو دسته تقسیم می شوند: الف ـ گازیاب های منفرد: این نوع گازیاب ها به صورت مستقل عمل نموده و بیشترین جنبه كاربرد آن ها غیرصنعتی است و در واحدهای مسكونی، موتورخانه ها، ساختمان ها، آبدارخانه ها و... استفاده می شود.گازیاب های ثابت برای گاز طبیعی و ارتفاع بالا و برای گاز مایع در سطوح پایین نصب می گردد. ب ـ گازیاب های شبكه ای: این سیستم از یك مركز كنترل اصلی و دستگاه های تشخیص دهنده و حساس به گاز تشكیل شده كه در نقاط مختلف تاسیسات نصب می گردد. كاربرد عمده ی آن ها در سالن های تاسیسات، انبارها و یا محفظه های توربین ها است. تابلوی اصلی این سیستم كه به تمام دستگاه های حس كننده ی گاز مرتبط است در اتاق كنترل و یا مركز آتش نشانی قرار می گیرد و سنسور ها یا حس كننده ها در نقاطی از تاسیسات یا انبار نصب می شود كه احتمال نشت گاز در آن محل ها وجود دارد. هر یك از سنسورها به محض تشخیص گاز با ارسال علامت به اتاق كنترل، كاربر را از محل و میزان نشتی با خبر می سازد. گازها و مواد خطرناك تاسیسات گازی در فرآیند شیرین سازی گاز ترشی كه از چاه ها به پالایشگاه ها وارد می شود یا در واحدهای جانبی مانند گوگردسازی یا در سایر تاسیسات گازی با گازهای خطرناك و مواد مختلفی سر و كار داریم. هر یك از آن ها به نوعی می تواند باعث آلودگی محیط زیست شده یا سلامتی افراد را تهدید نماید. در این بخش به طور مختصر به ویژگی های بعضی از این مواد و خطرهای ناشی از آن ها اشاره می شود. هیدروژن سولفوره گاز ئیدروژن كه به مقدار كم و به عنوان یك ماده سمی و ناخواسته همراه گاز ترش به پالایشگاه ها وارد می شود، طی یك عملیات خاص و با استفاده از آمین در واحدهای پالایش از گاز ترش جدا می گردد. وجود مقادیر جزیی در حد یك هزار«پی.پی.ام» از این گاز در محیط، سلامت انسان را تهدید می كند. لذا نشتی آن حتی به میزان كم از ناحیه لوله های انتقال دهنده و یا ظروف عملیاتی كه بیشتر در واحدهای گوگرد سازی واقع شده می تواند خطرهایی را برای سلامتی كاركنان داشته باشد. برای رفع آثار سوء زیست محیطی گاز ئیدروژن سولفوره آن را پس از تفكیك از گاز ترش به واحدهای گوگرد سازی انتقال می دهند و در آن جا طی یك دوره انجام واكنش های شیمیایی به گوگرد تبدیل می شود.سپس گازهای باقیمانده وارد كوره ی زباله سوز شده تا در آن جا پس از اكسیده شدن به صورت گازهای كم خطر به محیط واردشود. تركیبات گوگردی یكی از عناصر اصلی این گروه، اكسیدهای گوگردی است كه در پالایشگاه ها تولید شده و از مهم ترین عوامل آلوده كننده هوا است. سایر تركیبات گوگردی شامل گاز H2S كه بسیار خطرناك و كشنده است، كربونیل سولفید و كربن دی سولفید نیز در واحدهای پالایشگاهی و تاسیسات جنبی آن ایجاد می شود. 1- اكسیدهای گوگردی:گاز سولفور دی اكسید كه بیشتر در اثر سوخت های فسیلی مثل زغال سنگ مصرفی نیروگاه های حرارتی و پالایشگاه ها از راه سوختن گازهای زائد مشعل اصلی در كارخانه های تولید اسید سولفوریك و كودشیمیایی و همچنین توسط اتومبیل ها تولید می شود، یكی از آلوده كننده های عمده ی هوا است. این گاز در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی جذب شده و باعث تورم، تحریك و ترشح مخاط می شود. اگر غلظت گاز SO2 یك «پی.پی.ام» باشد، سبب انقباض مجرای تنفسی می شود و در افراد آسمی یا دارای تنگی نفس حتی در غلظت های 0/25-0/5 PPM باعث ناراحتی ریوی می گردد. در هوای مرطوب گاز SO2 به اسید سولفوریك تبدیل می شود و خطر سوزش آوری و تحریك كنندگی آن به مراتب افزایش می یابد. این گاز برای گیاهان نیز زیان آور است و بنابراین حد مجاز آن برای گیاهان خیلی كمتر از انسان و جانواران است. گاز SO2 در غلظت بیست «پی.پی.ام» در محیط باعث سرفه و اشك چشم می گردد و در غلظت سی «پی.پی.ام» جدای از اشك ریزی شدید چشم بوی آن بسیار ناخوشایند است. این گاز در غلظت های صد تا دویست «پی.پی.ام»در هوا سلامتی انسان را به خطر می اندازد، ولی در غلظت های شش صد تا هشت صد «پی.پی.ام» پس از چند دقیقه سبب مرگ می شود. 2- ئیدروژن سولفوره: گازی است بسیار خطرناك با بوی تخم مرغ گندیده كه همراه با گاز ترش و از راه چاه های گوگردی به پالایشگاه وارد می شود و معمولا طی عملیات شیرین سازی و تفكیك از گاز ترش به واحد گوگردسازی منتقل و در آن جا به گوگرد تبدیل می شود. این گاز در غلظت كم باعث سردرد و تهوع و در غلظت صد و پنجاه«پی.پی.ام» موجب ورم ملتحمه و سوزش غشای بینی می شود. همچنین در غلظت دویست«پی.پی.ام» بوی آن به خوبی قابل تشخیص نیست و باعث تحریك چشم و ریه می گردد. در غلظت پانصد«پی.پی.ام» نیز چنانچه انسان برای پنج تا سی دقیقه در معرض آن قرار گیرد اسهال و التهاب به وجود می آورد و تعادل فرد را مختل می سازد. این گاز به سرعت از میان حفره های غشای ریه عبور می كند و وارد جریان خون می شود و به علت اشكالات تنفسی در غلظت هزار«پی.پی.ام» سبب بیهوشی سریع می شود و در صورتی كه خیلی سریع تنفس مصنوعی داده نشود شخص می میرد.این گاز سنگین تر از هوا است و حد مجاز آن در محیط های پالایشگاهی و صنعتی 10«پی.پی.ام» است. مانند گاز طبیعی قابلیت انفجار دارد ولی مرز پایین انفجار آن 4/3 درصد حجمی در هوا است. اكسیدهای كربن دو تركیب عمده ی آن دی اكسیدكربن و مونواكسیدكربن است كه به منابع تولید و ضررهای هر كدام به طور جداگانه اشاره می شود. 1- دی اكسیدكربن: این گاز كه بیشتر در اثر احتراق سوخت های فسیلی در منازل و اتومبیل ها و سوختن گازهای زائد در مشعل پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی و همچنین در نیروگاه های حرارتی و سایر صنایع تولید و به جو وارد می شود،یكی از آلاینده های مؤثر در ایجاد پدیده ی گلخانه ای است؛ تجمع گاز CO2 و بعضی دیگر از گازها در بالای جو زمین یعنی لایه ی تروفسفر مانند یك مانع شیشه ای در گلخانه عمل می كند. یعنی باعث می شود پرتوهای خورشید از جو عبور كند ولی از خروج گرمای زمین به سطوح بالای جو جلوگیری شود و بنابر این گرم شدن و افزایش تدریجی دمای زمین را موجب می شود. گازهای دیگری كه در پدید آمدن اثر گلخانه ای تاثیر می گذارند عبارتند از CFCS, NOXو SO2 كه توسط صنعت و در اثر استفاده از سموم كشاورزی به محیط وارد می شود. 2-منوكسید كربن: گازی است بی رنگ و بو و مزه كه وزن مخصوص آن نزدیك به هوا (0.967gr/cm3) است. این گاز كه در اثر احتراق ناقص سوخت های فسیلی در منازل، اتومبیل ها، كارخانه ها، پالایشگاه ها و سایر صنایع تولید و سپس وارد جو می شود از جمله گازهای خطرناك برای سلامتی انسان ها است. مقدار كم آن باعث مشكلات تنفسی، سردرد و تحریك مخاط بینی می شود. همچنین با هموگلوبین خون تركیب می شود و تشكیل كربوكسی هموگلوبین می دهد و ظرفیت حمل اكسیژن را در خون كاهش می یابد. در صورتی كه غلظت این گاز در محیط به هزار «پی.پی.ام» افزایش یابد ظرف مدت یك ساعت باعث بیهوشی و پس از چهار ساعت باعث مرگ خواهد شد. مخلوط این گاز با هوا قابلیت انفجار دارد و مرز پائین انفجار آن 12/5 درصد حجمی این گاز در هوا است. مركاپتان ها گازطبیعی كه به وسیله شبكه های شهری منتقل و به مصرف كنندگان خانگی و تجاری عرضه می شود باید به حدی بو دار باشد كه اگر گاز نشت یافته در فضا به مقدار یك پنجم حد پایین انفجار خود برسد، قابل تشخیص باشد، لذا به گاز كه در حالت طبیعی خود فاقد بو است به مقدار معین مواد بودار افزوده می شود.مركاپتان ها كه جزو تركیبات آلی گوگرد دار است دارای بوی بسیار بدی است و به دلیل همین ویژگی در صورت هرگونه نشتی گاز حس بویایی تحریك شده و تشخیص داده می شود. فرمول شیمیایی عمومی آن ها R-SH است كه R نشان دهنده بنیان ئیدروكربوری و S نشان دهنده گوگرد است.متداول ترین انواع آن بوتیل مركاپتان و ایزو پروپیل مركاپتان است كه از خاصیت بوداركنندگی زیادی برخوردار می باشد. معمولا برای به دست آوردن خواص مطلوب تر از مخلوط دو یا چند نوع مركاپتان با نسبت های معین استفاده می گردد. به طور مثال مركاپتان مصرفی برای تزریق به گاز طبیعی شهری از هشتاد درصد «آی.پی.ام»، ده درصد «تی.بی.ام» و ده درصد«ان.پی.ام» تشكیل یافته است. استنشاق این مواد به میزانی كه در گاز طبیعی تزریق می شود اثر سویی برای انسان ندارد ولی در غلظت های زیاد و محیط های بسته بسیار سمی و خطرناك است. افرادی كه در ایستگاه های «سی.جی.اس» شهرها به مقتضای شرایط كاری با این گونه مواد روبرو هستند لازم است در زمان تزریق مواد به داخل دستگاه بودار كننده از حفاظت كننده ها نظیر دستكش پلاستیكی، عینك مخصوص مواد شیمیایی و ماسك تنفسی مناسب استفاده كنند و اگر مواد بودار كننده به هر علتی با پوست و یا چشم تماس پیدا كند، باید فوری محل را با آب شستشو داده و در صورت ادامه ی سوزش و یا خارش به پزشك مراجعه كنند. سولفور آهن: سولفور آهن كه به عنوان یك ماده آتش زا شناخته می شود بیشتر در جداره ی فلزی ظروف پالایشگاهی و خطوط انتقال گازی تشكیل می شود كه در معرض دائمی گازهای H2S همراه با گاز ترش قرار دارند. به تدریج این ذرات سولفوری از دیواره ها جدا شده و در مسیر حركت گاز در داخل *****ها و یا بسترهای كاتالیستی رسوب گذاری می كنند. این مواد به محض قرار گرفتن در معرض اكسیژن هوا سریع واكنش نشان داده و شروع به كندسوزی می كند. بنابراین هنگام باز كردن درب *****ها و ظروف محتوی كاتالیست ها و یا زمان توپك رانی در ایستگاه های دریافت توپك باید تمهیدات خاص ایمنی و مراقبت های ویژه رعایت شود تا از شعله ور شدن آن ها و خطرهای ناشی از آن پیشگیری گردد. تزریق گاز تزریق گاز به معنای جایگزینی گاز با هوا و یا گاز دیگر است. اصطلاح تزریق گاز هم در زمان تزریق گاز طبیعی به درون خطوط لوله و یا شبكه ها و تخلیه هوا و هم در مورد تخلیه ی گاز و جایگزینی آن با هوا به كار می رود.برای این كار می توان از گازهای خنثی مانند نیتروژن یا گاز كربنیك استفاده كرد كه متناسب با طول و قطر لوله مقدار گاز خنثی مورد نیاز تغییر می كند.تزریق به اشكال مختلفی انجام می شود كه در زیر می آید؛ روش های تزریق روش مستقیم: در این روش هوا با گاز طبیعی درون لوله بدون واسطه و با توجه به حد سرعت مشخص، جایگزین خواهد شد و هوا در نقطه و یا نقاط مشخص در انتهای هر مسیر تخلیه می گردد. به نحوی كه حداقل اختلاط گاز را داشته باشد. باید توجه كرد عاملی كه سبب به وجود آمدن حداقل اختلاط بین گاز و هوا می شود حد سرعت مجازی است كه باید در هنگام انجام عملیات تخلیه رعایت گردد. بر همین اساس حداقل سرعت مجاز برای انجام عملیات تخلیه مستقیم 2M/Sec می باشد. باید دقت شود كه حداكثر سرعت مجاز برای انجام عملیات تخلیه نباید از 20M/SECبیشتر باشد. لازم به ذكر است كه باید از به كار بردن سرعت های كمتر و یا بیشتر از حد مجاز به شدت اجتناب شود. روش غیر مستقیم: در این روش برای جلوگیری از اختلاط بین گاز و هوا، از گاز واسطه استفاده می شود و به منظور جلوگیری از اختلاط گازها با یكدیگر به سرعت های پایین تری نسبت به روش مستقیم تخلیه گاز احتیاج است. در این روش به دلیل وجود یك گاز واسطه میان گاز طبیعی و هوا حداقل اختلاط بین آن ها به وجود می آید. به منظور به حداقل رساندن اختلاط بین گاز طبیعی، گاز واسطه و هوا معمولا خطوط انتقال، گاز واسطه را بین دو جاروپیگ (PIG برس دار) قرار می دهند. در این روش علاوه بر آن كه میزان اختلاط بین گازها به حداقل می رسد در اثر حركت جاروپیگ، آب باقیمانده در محل های LOW POINT خطوط لوله نیز تخلیه می شود.ضمن آن كه در این حالت به گاز واسطه ی كمتری نیاز است. اصول ایمنی در تزریق قبل از شروع فرآیند تزریق گاز باید از تمام مسیرها بازدید شود و از بسته بودن تمام شیرها، اطمینان حاصل كنیم. در صورتی كه مسیرهای لوله كشی طولانی و مقدار انشعاب ها زیاد باشد لازم است كه روی نقشه ی لوله كشی ترتیب و مراحل تزریق گاز برای مسیرها را با رنگ های مختلف و شماره گذاری مشخص نمائیم. شیر تزریق گاز در هر مرحله، مسیر مربوطه و شیر تخلیه با یك رنگ و یك شماره مشخص می شود. توصیه می شود صرف نظر از اندازه ی شبكه و تعداد انشعابات، راه اندازی و تزریق گاز بر اساس نقشه و كد گذاری های مذكور انجام شود. در عملیات تزریق گاز و تخلیه ی هوا با استفاده از گاز طبیعی باید ضمن رعایت كامل موارد ایمنی و استفاده از افراد متخصص و با تجربه در این زمینه، تمام وسایل و تجهیزات مورد نیاز به ترتیبی مهیا شوند كه در روش تزریق گاز برای هر پروژه تهیه شده است. جریان تزریق گاز و تخلیه هوا باید بدون وقفه ی زمانی و تا عاری شدن كامل خط از هوا ادامه یابد و برای اطمینان از این مورد در طول عملیات، اندازه گیری و آزمایش مخلوط خروجی از لوله تخلیه با دستگاه گازسنج ضروری است. منبع: پتروپارس