توالی و تحول اکوسیستم
منظور از اکوسیستم مجموعه جانداران یک محیط به همراه کلیه عوامل و تشکیل دهندههای آن محیط است. بنابراین بطور خلاصه اکوسیستم را میتوان با عبارت محیط و موجودات زنده آن تعریف کرد. و این واژه از دو کلمه Endogical و System تشکیل یافته است که به معنای مجموعه موجودات زنده و محیط زندگی آنها میباشد. مراد از پدیده توالی ، جایگزین شدن جامعههای زنده و به تعبیر دقیقتر ، انواع اکوسیستمها در یک منطقه بدنبال یکدیگر است. بطور کلی تحول و تکامل اکوسیستم را توالی گویند.
ماهیت تحول و بلوغ ، جایگزین شدن منظم و جهتدار جامعههای زنده ، یکی پس از دیگری است. توالی ، با استقرار کمنیازترین جامعهها آغاز میشود و هر جامعهای شرایط محیط را برای استقرار جامعهای دیگر ، جامعهای پرنیاز تر ازخود ، آماده میسازد. به تعبیری دیگر علت توالی ، نوسان توان رقابت جانداران به دنبال تحول در شرایط محیط است. به عنوان مثال در محیط متشکل از یک لایه چند سانتیمتری خاک ، بوتهها بهتر از درختچهها رشد میکنند. اما وقتی ضخامت خاک افزایش یافت ، توان رقابت درختچهها در برابر بوتهها بالا میرود و جایگزین شدن درختچهها در محل استقرار قبلی بوتهها را ممکن میسازد.
جهات تغییرات در ضمن توالی
همزمان با وقوع توالی ، بسیاری از مشخصات اکوسیستم هر کدام در مسیر معینی تغییر مییابند و یا به بیان دقیقتر وقوع توالی معلول تغییر در عدهای از ویژگیهای اکوسیستم است. برای آسانی بیان جهات تغییر در طی توالی میتوان به صورت زیر طبقهبندی کرد.
• از لحاظ توده زنده و انرژی.
• از لحاظ چرخههای مواد.
• از لحاظ ساختار اکوسیستم و جامعه زیستی.
• از لحاظ ثبات اکوسیستم.
• از لحاظ استراتژی کلی اکوسیستم.