جستجو در تالارهای گفتگو

اهمیت نفت در دنیای صنعتی و جنگ کلمانسو رجل سیاسی معروف فرانسه صریحا گفته است: ارزش یک قطره نفت مساوی با ارزش یک قطره خون است. همین نفت بود که در جنگ بین المللی اول و دوم موجب پیروزی متفقین گردید وشکست معروف آلمان در جنگ "وردن" فقط در اثر براه انداختن سی هزار کامیون و اتومبیل متفقین بود که ارتباط ارتش را با جبهه برقرار ساخت و قشون آنانرا درهم شکست. در 15 دسامبر 1918 کلمانسو رئیس الوزرای فرانسه به ویلسن رئیس جمهوری امریکا نوشت: « اگر متفقین نمیخواهند در جنگ شکست بخورند فرانسه جنگجو در موقع باریک حملات آلمان می بایست نفت که از خون افراد در جنگ فردا لازم تر است دارا باشد». لرد کرزن سیاستمدار مشهور مکرر اظهار کرد: متفقین به پیروزی نائل نگردیدند مگر بواسطه وجود نفت. پرزیدنت کویج میگفت: جنگ بدون نفت جنگی است باطل و شکست آن حتمی است. هانری بوانژه در یادداشتی که در 12 دسامبر 1919 قبل از تشکیل کنفرانس صلح بکلمانسو رئیس الوزرای فرانسه نوشت متذکر شد: مملکتی که نفت دارد امپراطوری را دارا خواهد بود. امپراطوری دریاها بوسیله مواد سنگین نفت. امپراطوری آسمانها بوسیله مواد سبک نفتی ـ امپراطوری خشکیها بواسطه بنزین و نفت ـ امپراطوری دنیا بوسیله قدرت مالی که بستگی بماده حیاتی دارد که قیمتی تر و احاطه کننده تر و مسلط کننده تر از خود طلا در روی زمین میباشد.» چرچیل در مجلس عوام انگلستان در موضوع اهمیت نفت ایران برای انگلستان گفت: از مدتی پیش دولت انگلستان برای کسب منافع نفتی ایران از لحاظ حفظ اداره هندوستان و عظمت امپراطوری انگلیس فعالیتهای سیاسی نموده و مخصوصا مراقبت شد که کمپانیهای خارجی سهام شرکت نفت را خریداری ننمایند.» در همان ایام که چرچیل بفعالیتهای سیاسی دولت انگلیسی اشاره میکرد مستر "یرس" قنسول انگلیس در اصفهان با نهارت تامی سهام شرکت را که بین ایرانیان تثسیم شده بود ببهای ارزانی خریداری کرد. یکی از نویسندگان مهم انگلیس در سال 1914 راجع به نفت ایران صریحا اظهار عقیده میکند: « مایع سیاهی که راه خود را در فاصله 145 میل در ظلمت معادن تا جزیره آبادان پیدا میکند یکروز ثابت خواهد نمود که خون لازم برای وجود ما خواهد بود.» اهمیت نفت ایران در جنگ بین المللی اول و همچنین جنگ بین المللی دوم ثابت کرد که راستی نفت ایران مانند خون ملت انگلیس و در صیانت و ادامه سیاست جهانگیرانه او تأثیر فوق العاده داشته است و این اهمیت در زمان صلح نیز باقی است چنانچه دو سال قبل مخبر رویتر خبری منتشرنمود که در تمام جرائد ایران درج گردید. مخبر رویتر صریحا نوشته بود: « نفت ایران صدی هفتادوپنج دستگاه صنعتی و وسائل نقلیه امپراطوری انگلستانرا بگردش در میآورد. روزیکه این معادن تعطیل شود هفتادوپنج درصد صنایع و کشاورزی از بین رفته و بهمین نسبت دریانوردی و آسمان پیمائیهای ما هم تقلیل خواهد یافت.» فصل دوم امتیازاتی که در قرن نوزدهم برای استخراج معادن وکشیدن راه آهن به خارجیها داده شده 1- امتیاز نفت دالکی بشرکت تعاون حقوق (م. هوتز) اولین مرتبه ای که برای استخراج نفت در ایران به اتباع خارجی امتیاز داده شده است امتیازی است که در سال 1884 از طرف دولت ایران جهت استخراج نفت دالکی به (م. ا. هوتز) داده شده است. راجع بکیفیت این امتیاز و مواد و شرایط آن اطلاع زیادی در دست نیست و خلاصه از کیفیت امر را دکتر لورنس لکهارت در جزوۀ که تحت عنوان «تاریخ نفت در ایران از عصرقدیم تا آغاز قرن بیستم» منتشر کرده متذکر شده است. لکهارت مینویسد که: (شرکت تعاون حقوق (م. ا. هوتز) امتیاز نفت دالکی و (سالاخ) واقع در جزیره قشم را گرفت و چاههائی به عمق 270 متر در دالکی و کمی کمتر از آن در (سالاخ) کنده شد و چون اثری از نفت در دو محل مذبور دیده نشد کنسرسیوم دست از تعقیب و فعالیت برداشت و در سال 1901 کنسرسیوم منحل گردید. قهری است با انحلال کنسرسیوم امتیازهم از بین رفته و دیگر بحث در این باب ضرورتی ندارد. 2- امتیاز (بارون ژولیس روتر) عدۀ تصور میکنند که اولین امتیازیکه برای استخراج و بهره برداری نفت ایران داده شده امتیاز دارسی در سال 1901 میلادی میباشد ناچاریم که برای رفع این اشتباه قدری جلوتررفته و امتیازی که در 1289 ناصرالدین شاه (29 سال قبل از امتیاز دارسی) به (بارون ژولیس روتر) داده است مختصر بحثی نموده و روشن نمائیم که از مدتها قبل از اینکه دارسی امتیاز نفت جنوب را بگیرد کلیه معادن نفت ایران مطمح نظر انگلیسها بوده و میخواستند تصاحب و تصرف نمایند. بحث درباب امتیاز (روتر) صرف نظر از اینکه بحث مستقیم و مرتبط با همان امتیاز موجب انعقاد قرارداد جدید نفت گردیده کم و بیش معرفی میکند و نشان میدهد که هیئت حاکمه مردمی را که امروز در بدترین شرایط زندگی از حیث بهداشت و فرهنگ و زندگانی روزانه میباشند چه کسانی بوده اند و چگونه مسائل حیاتی این کشور را سطحی وعامیانه تلقی کرده و میخواستند با مسخره بازی جدی ترین مسائل مربوطه به کشور را که در سرنوشت نسل های آینده کشور تأثیر داشت حل نمایند. قسمتی از اسناد و مدارک مربوط بامتیاز (روتر) در کتابیکه اخیرا بنام (سپهسالار اعظم) از طرف آقای محمد فرهاد معتمد منتشر گردیده عینا نقل شده و آقای فرهاد معتمد در جمع آوری اسناد سیاسی مربوط بتاریخ سه ساله مملکت ایران از1287 تا 1290 هجری قمری زحمتی بسزا کشیده و بنحوی که آقای سیدمحمدعلی جمال زاده در تقریظ مختصری که بر آن کتاب نوشته متذکر شده اند زحمات آقای فرهاد قابل تقدیر است ولی متأسفانه معزی الیه اعطای امتیاز به «بارون روتر» را طبق مصالح کشور دانسته و معتقدند که اگر آن امتیاز عملی میشد کشور ایران از این بدبختی و فلاکت نجات می یافت و حتی درباره مخالفین عقیده خود دست بتکفیر سیاسی زده و در صفحه 162 کتاب نامبرده چنین مینویسد: (عدۀ از مورخین با آن مخالفت نموده و گاهگاهی در مطبوعات آنرا منتشر ساخته و گویا مایلند باهم آهنگی با سیاست تزاری محبوبیتی در نزد مملکت عظیم کارگری تحصیل نمایند). البته چنین تکفیر سیاسی از جوانی که اولین اثر فکری خود را منتشر ساخته شایسته نبوده و در هرحال بنده با تقدیر از زحمات ایشان و توجه بتکفیری که نموده اند تا اندازه ای که مربوط بموضوع مورد بحث است وارد شده وعقیده خود را مینگارم و البته قضاوت موضوع بعهده خوانندگان خواهد بود. قرارداد نامبرده در تاریخی که میرزا حسین خان سپهسالارصدراعظم این کشور بود منعقد شد. میرزا حسین خان که بدواً بلقب مشیرالدوله و سپس به لقب سپهسالار اعظم ملقب گردید فرزند نبی خان امیردیوان قزوینی است که در زمان محمدشاه و اوائل سلطنت ناصرالدین شاه رئیس دیوانخانه (عدلیه اعظم) بود. در اوائل سلطنت قاجاریه دولت ایران مأمورین سیاسی ثابتی درلندن وبمبئی نداشت تا در سال1267هجری میرزا تقی خان امیرکبیر در صدد بر آمد که سفارتی در لندن و قونسولگری در بمبئی دائر نماید و پس ازجلب موافقت دولت انگلستان شفیع خان نائب آجودان باشی را با (مصلحت گزاری) و لقب شارژ دافری نامزد سفارت لندن نمود و میرزاحسین خان با منصب (کارپردازی) و لقب (قونسولگری) مأمور تشکیل قونسلگری در بمبئی شده و مشارالیه موفق بتشکیل قونسلگری در بمبئی و و جلب نظر مساعد دولت انگلیس بخود گردید. میرزا حسین خان پس از مراجعت از مأموریت بمبئی بایران بچند مأموریت از قبیل قفقاز و اسلامبول نیز گسیل شد ـ و بالنتیجه در 1287 قمری بمقام صدارت عظمی ایران رسید و مشارالیه تمایل مخصوصی بانگلیسها داشت بحدی که لرد کرزن راجع بدوره صدارت میرزا حسین خان چنین اظهار عقیده میکند: (حرارت انگلیس دوستی در تهران در هیچ تاریخی باین درجه بالا نرفته بود).