جستجو در تالارهای گفتگو

امیر بانی‌مسعود (عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز) یکی از با نفوذترین معماران هلندی که بعد از پیشگامان داستیل جایگاه خاصی در معماری معاصر دنیا دارد، رم‌کولهاس[1] است. او به سال 1944 میلادی در رتردام[2] هلند به‌دنیا آمد. پس از اقامت خود در اندونزی، بین سال‏های 1952 و 1956 میلادی، به‌عنوان خبرنگار روزنامه و فیلمنامه‏نویس، در آمستردام ساکن شد. او بین سال‏های 1968 و 1972 میلادی، در مدرسه معماری «AA» لندن مشغول به تحصیل بود و حاصل این دوره، دو طرح نظری شامل: «دیوار برلین به‌مثابه اثری معمارانه» (1970) و «مهاجرت، یا زندانیان خودخواسته‏ی معماری»[3] (1972) است. او بعد از به‌دست آوردن بورس تحصیلی در آمریکا، به سال 1972 میلادی، راهی آن کشور شد و در دانشگاه کرنل به پژوهش در رشته معماری پرداخت. از همان زمان، شیفته‏ی شهر نیویورک شد و ماحصل این شیفته‏گی، کتاب «نیویورک در هذیان: بیانیه‏ی معطوف به گذشته‏ای برای منهتن»[4] است که به سال 1978 میلادی منتشر شد. او در سال 1975 میلادی، دفتر معماری کلانشهر«OMA»[5] را در لندن با همکاری الیا و زوزنگلیس[6] و مادلون‌وریزندروپ[7] تأسیس کرد. به سال 1995 میلادی، با همکاری بروس‌مو[8]، کتاب «S, M, L, XL» (کوچک، متوسط، بزرگ، خیلی بزرگ) را منتشر کرد. کولهاس، در سال 2000 میلادی، جایزه پریتزکر را از آن خود ساخت. همچنین، در موزه‏ی هنر مدرن نیویورک در سال 1995 میلادی، نمایشگاهی باعنوان «رم‌کولهاس و جایگاه معماری عمومی»، برگزار کرد. او در سال 1995 میلادی شرکت «AMO» را تأسیس نمود، که به حوزه‏های میان رشته‌ای، به‌ویژه، تحقیق در مورد معماری و جامعه می‏پردازد. نام AMO از قرینه‏ی OMA به‌دست آمده است و در پروژه‏های مشترک، این دو نام به‌صورت AMOMA با یکدیگر ترکیب می‏شوند. لازم به ذکر است، از آخرین دستاوردهای AMOMA، نمایشگاهی است که به سال 2004 میلادی در گالری ملی برلین برپا شد (به‌نقل‌از: استیل، 1997؛ رم‌کولهاس، 1385). کولهاس بدون شک یکی از معماران مطرح جهانی است. معماری که اندیشه‏هایش در مورد ساخت بنا و طراحی شهری، وی را به یکی از بحث برانگیزترین معماران جهان بدل کرده است، و این حتی به زمانی باز می‏گردد که هیچ‌یک از طرح‏های او به مرحله بهره‏برداری نرسیده بود. این امر به سبب دست‌نوشته‏هایش و بحث‏هایی که با دانشجویانش داشت، محقق گردید. همچنین، بارها به‌خاطر فراتر رفتن طرح‏هایش از محدودهای مرسوم و متداول، مناقشه‏های بسیاری را برانگیخت. وی به‌خاطر کتاب‏ها، طرح‏های منطقه‏ای و جامع، پژوهش‏های علمی با گروه‏های دانشجویی، و همچنین، اندیشه‌های جسورانه و جنجال برانگیزش در معماری، شهرت دارد. او در کتاب «نیویورک در هذیان»، به جنبه‏های جذاب شهر نیویورک، که تقریباً فاقد طراحی شهری و معماری باکیفیت است، می‏پردازد. او در این کتاب می‌نویسد: «شهرِ متعلق به این کره‌ی دربند، [...] پایتخت نفس[9] است، جایی که علم، هنر، شعر و صور جنون تحت شرایط ایده‌آل برای ابداع، تخریب، و احیای جهان پدیدارها با هم رقابت می‌کنند. [...] منهتن محصول نظریه‌ای صورت‌بندی نشده است، نظریه‌ی منهتنیسم، که برنامه‌اش چیزی نیست مگر وجود داشتن در جهانی تماماً مصنوع دست آدمی، و زیستن در بطن افسانه و خیال[10]. [...] کل شهر به کارخانه‌ای برای تولید تجارت دست انسان بدل گشت، جایی که دیگر نه واقعیتی در کار بود و نه طبیعتی. انضباط دوبعدی شبکه، آزادی تصویرناپذیری برای هرج و مرج و آشوب سه‌بعدی ایجاد می‌کند. [...] شهر می‌تواند به‌طور همزمان منظم و سیال باشد، کلانشهری مبتنی بر آشوبی خشک و منظبط. [...] جزیره‌ای اسطوره‌ای که در آن می‌توان اختراع و آزمون شیوه‌ی زندگی کلانشهر، و معماری مناسب آن را به‌مثابه‌ی نوعی آزمایش [علمی] جمعی به انجام رساند» (به‌نقل‌از: برمن، 1379: 351). او در این کتاب، فرهنگ تراکم و ازدحام، تکنولوژی مدرن و کیفیت ناشی از کمیت چشم‌گیر پدیده‏های شهری را موجد ارزشی می‏داند که به هیچ‌وجه کمتر از شهرسازی ایده‌آلیستی و معماری آکادمیک مدرن نیست. کتاب بعدی کولهاس، که حدود 17 سال بعد از کتاب «نیویورک در هذیان» به‌چاپ رسید، «کوچک، متوسط، بزرگ، خیلی بزرگ» نام دارد. این کتاب با همکاری طراح و گرافیست کانادایی، بروس‌مو، انتشار یافت. کتاب مذکور، یک نوآوری در مباحث معماری و به‌خصوص در شهرسازی را ارائه می‌دهد و مشتمل بر عکس‏ها، نقل‌قول‏ها، تصاویر گرافیکی، مقالات، اندیشه‏های گوناگون و کارهایی است که به‌وسیله دفتر معماری رم‌کولهاس تهیه شده است. عنوان کتاب و مباحث آن و همچنین پروژه‏ها و مقالات درج شده در آن، به تناسب مقیاس از کوچک به بسیار بزرگ مرتب شده‏اند. هدف کولهاس این است که کتاب را، بدون نیاز به شروع از صفحه اول، از هر کجا بتوان شروع کرد و به هر ترتیبی که خواننده مایل است، قابل مطالعه باشد. کتاب «کوچک، متوسط، بزرگ، بسیار بزرگ» کولهاس در یکی از مجلات تایم به‌عنوان کتابی پر زرق و برق، برای نسلی که با MTV [کانالِ تلویزیونی موسیقی] و اندیشه‏های ژاک‌دریدا بزرگ شده‏اند، توصیف شده است. یکی از بخش‌های مهم کتاب که جوهره‌ی اندیشه رم‌کولهاس در حیطه شهرسازی است، مقاله «شهر عام»[11] می‌باشد. او در این نوشته، سخن را با این پرسش آغاز می‏کند که: «آیا شهر امروز- از هر نظر- مانند فرودگاه امروز است؟ آیا این همانندی را می‏توان به‌صورت یک تئوری بیان کرد؟ و اگر چنین است، شکل و وضعیت نهایی آن چگونه خواهد بود؟» (کولهاس، 1385: 185). او در پاسخ به پرسش خود می‏نویسد: «انطباق این دو، تنها به قیمت دفع هویت امکان‌پذیر است» (کولهاس، 1385: 185) .