جستجو در تالارهای گفتگو

مقدمه کاربرد مواد شیمیایی مختلف ، از جمله سموم یا آفتکشها (pesticides) در خاک مزایای زیادی دارد . از جمله این مزایا می توان به دوام بیشتر ، حفاظت در برابر اشعه ماوراء بنفش ، کاربرد سریع ، هزینه کارگری کم ، تاثیر زیست محیطی مناسب و امکان هدف قرار دادن یک منطقه خاص اشاره کرد . در مقابل ، کاربرد سموم در خاک مستلزم این است که آن ماده دارای خواص فیزیکی شیمیایی خاصی باشد ، بنابراین تعداد معدودی از سموم برای مصرف در خاک مناسب هستند . علاوه بر این، کاربرد سموم در خاک به تکنیک خاص و زمانبندی مصرف نیاز دارد . این موارد تحت تاثیر روابط خاک و آب (Soil-water relation ) ، مجموعه خاک – گیاه – هوا ( Soil-plant-atmosphere continuum ) و نحوه حرکت سموم همراه آب موجود در خاک قرار دارند . مقدار مورد نیاز سم بستگی به هدف کاربرد آن دارد . به طور کلی سموم به دو منظور در خاک مصرف می شوند : الف ) تیمار خاک ، که جهت کنترل علف های هرز ، آفات و بیماریهای خاکزاد انجام می گیرد . ب ) تیمار محصول ، که سم جذب ریشه ها می شود و این مواد به طور سیستمیک گیاهان را در برابر آفات و بیماریهای هوازاد ( روی اندام های هوایی ) حفاظت می نماید . این دو رهیافت دارای خواص مشترک و اختلافاتی می باشند . تجهیزات لازم در هر دو مشابه است ، اما زمانبندی مصرف سم در آنها متفاوت است . غالباً کاربرد سموم در خاک یک تیمار پیشگیری است که عملاً محصول را از خطرات بالقوه ، یعنی آفات و بیماریهای که ممکن است محصول را تهدید نماید ، حفاظت می کند . در این مورد شرایط اقلیمی و عوامل کنترل کننده رشد و نمو آفت ، بیماری و یا علف هرز با کارایی سم مورد استفاده تداخل پیدا می کند . بنابراین شناخت عوامل موثر بر کاربرد سموم در خاک در خصوص تصمیم گیری برای مصرف این مواد ضروری است . در اینجا به اختصار در مورد روابط خاک – آب – گیاه بحث می شود . روابط بین خاک ، آب و گیاه خاک از ذرات جامد سنگ های کوچک ، ذرات معدنی و مواد آلی تشکیل شده است . نسبت ذرات با اندازه های مختلف بافت ( Texture ) خاک را تعیین می نماید . فضای خالی بین ذرات خاک تخلخل یا خلل و فرج خاک ( Soil voids ) نامیده می شود که اساساً شامل حفرات (Pores ) می باشد . وقتی خاک به نقطه اشباع (Saturation point ) می رسد همه خلل و فرج خاک با آب پر می شوند . این حالت پس از بارندگی سنگین یا بارندگی طولانی و یا آبیاری اضافی (Overirrigation ) مزارع رخ می دهد . گیاهان می توانند آب موجود در حفرات کوچک با اندازه قطر بین ۶۰ تا ۲/. میکرومتر را جذب نمایند . آب موجود در این حفرات را در اصطلاح آب در دسترس گیاه (Plant available ) می نامند . زمانی که همراه این حفرات از آب تخلیه شوند ، خاک به نقطه پژمردگی دائم (Permanent wilting point )رسیده است . مقدار آب در دسترس گیاه اساساً به بافت خاک بستگی دارد . خاک های شنی که نسبت بالایی از ذرات درشت دارند اساساً حفرات بزرگی را می سازند ، درحالیکه خاک های رسی با داشتن نسبت بالایی از ذرات کوچک اساساً حفرات کوچک و ریز را می سازند . نتیجه اینکه خاک های شنی اشباع مقدار زیادی از آب را به واسطه زهکشی از دست می دهند ، زیرا که بالغ بر ۲۹ درصد حجم کل این خاک از حفرات درشت تشکیل شده است. در مجموع بهترین شرایط برای رشد گیاه در خاک های لومی که ۲۹ درصد آن را حفرات کوچک تشکیل می دهد وجود دارد . به هر حال در خاک خشک امکان ندارد تمام آب در دسترس گیاه ، بدون آنکه گیاه دچار تنش خشکی شود ، جذب گیاه گردد . در این حالت وقتی رطوبت خاک به نقطه پژمردگی دائم برسد ممکن است باعث مرگ گیاه گردد . مقداری از آب در دسترس گیاه که می تواند بدون ایجاد هر نوع تنش خشکی توسط گیاه جذب شود در اصطلاح آب در دسترس سهل الوصول (Read- ily available water ) نامیده می شود . این آب با حفرات با قطر بین ۶۰ تا ۵/۱ میکرومتر جای دارد . زمانبندی کاربرد سموم در خاک بر اساس روابط بین خاک ، آب و گیاه ، سموم را بایستی زمانی در خاک مصرف نمود که رطوبت خاک در محدوده آب در دسترس سهل الوصول باشد . در واقع در خاک های اشباع ممکن است سم شسته شده و از دست برود و در خاک های خشک هم ممکن است سم به حالت محلول در نیاید . البته در محدوده آب در دسترس سهل الوصول زمانبندی کاربرد سم به حلالیت آن در آب و همچنین به هدف مورد نظر بستگی دارد .بنابراین : موادی که حلالیت در آب بیشتری دارند ، در محدوده رطوبتی پایین و موادی که حلالیت در آب کمتری دارند در محدوده رطوبتی بالا تاثیر بهتری می گذارند . البته به طور کلی مواد دارای حلالیت بالا در طیف وسیعی از رطوبت می توانند تاثیر مناسب داشته باشند . زمانبندی کاربرد سموم در طی روز ، در صورتی که سم قبل از کاشت یا در زمان کاشت مصرف شود ، تاثیری ندارد .در صورتی که سم پس از کاشت مصرف شود دو حالت وجود دارد : در صورتی که کاربرد سم در خاک علیه آفات و بیماریهای هوازاد گیاه باشد ، کاربرد آن بایستی در زمان صبح انجام شود . این امر جذب موثر سم توسط گیاه را تضمین می کند ، زیرا که نرخ فتوسنتز در اواخر صبح و ابتدای بعدازظهر بالا است و این به تبخیر زیاد و جریان آب در گیاه به خاطر باز بودن روزنه ها منجر می شود . در صورتی که کاربرد سم در خاک علیه آفات و بیماریهای خاکزاد باشد یا جهت کنترل علف های هرز در مزرعه باشد ، کاربرد آن بایستی در عصر انجام شود . کاربرد سم در هنگام عصر اجازه می دهد در طی شب و قبل از اینکه جریان مستقیم مواد به سمت ریشه ها در صبح آغاز شود ، تا حدودی رسوب غیرمستقیم آن در خاک رخ می دهد .