جستجو در تالارهای گفتگو

در پاسخ به اين سوال تنها بله يا خير كافي نيست، بايد رفت و ديد و كنكاش كرد. و من ديدم كه كوير با همه داشته هايش، همه نداشته هاي مرا به رخم كشيد و به من خنديد. شايد فكر كنيد كه من شاعر شده ام و يا مجنون؛‌آري كوير مرا مجنون و سرگشته و حيران خود كرد، كوير مرا به خود وا داشت شايد اين نيز يكي از خصايص كوير باشد كه باعث مي شود آدمها در خودشان تعمل كنند. سالهاست كه در بين مردم ما، دانشجويان، اساتيد و دست اندركاران علوم طبيعي از كوير به عنوان سرزميني تفتيده و بي آب و علف ياد مي شود و اين تعريف زشت، كريح و غلط ملكه ذهن ما شد و ما را از درك واقعي كوير وا داشت. در كل مي خواهم اين را بگويم كه كوير آني نيست مه به من و تو فهمانده اند، كوير چيز ديگري است. سرزمين ما ايران با داشتن كوير است كه همه چيز دارد و سرزميني غني و سرشار از نعمت هاي خدادادي است و اگر كوير نداشت ايران ما چيزي را كم داشت. كويري كه مي تواند در بودجه مملكت سهم آوري داشته باشد. فقط بايد كمي به كوير بينديشيم و نياز هاي خودمان را از كوير برداشت كنيم. كمي بايد كوير را مديريت كرد. كوير سرشار است از جذبه و جاذبه؛‌جذبه و جاذبه اي كه مي تواند از نظر اقتصادي، فرهنگي، توريستي، اشتغال و بهبود وضع معيشت كويرنشينان تاثيرگذار باشد، ما بايد كوير را باور كنيم. در يك تعريف جامع و كامل كوير به سرزميني گفته مي شود با قابليت هاي فراوان، كه آنچنان تحت تاثير شديد نمك است كه گياهان زراعي (حتي پسته، خرما، جو و غيره كه نسبت به شوري زياد هم مقاومند) نمي توانند در آن برويند. اما ممكن است گياهان غير زراعي (مرتعي) ولي مقاوم به شوري و قليايي (مانند: گز، ني، خارشتري، اشنيان، گياه شور و غيره) بتوانند در آن برويند. كه در چنين شرايطي به آنها كويرها يا نمكزار هاي گياهدار گفته مي شود و در واقع همان مراتع كويري محسوب مي شوند. اما اگر مقدار نمك خاك از يك حدي تجاوز كند (43mmohs/cm Or 3%) ديگر هيچ گياهي حتي كياهان غير زراعي مقاوم به شوري هم نمي تواند در آن برويد. كه به اين كويرها، كويرهاي فاقد گياه يا كويرهاي واقعي مي گويند. همين جا لازم مي دانم تا تعريف كوير را از بيابان جدا كنم با اين تعبير كه بيابان به يك سرزمين وسيع با خشك ترين اقليم در سطح كره زمين است، ولي كوير منطقه اي است تحت تاثير شديد نمك و در انواع آب و هواي خشك (نيمه خشك، خشك و بياباني) هر كجا كه عوامل براي تشكيل آن فراهم باشد هم به طور طبيعي و هم توسط انسان، در سطحي بسيار وسيع تا سطحي بسيار كوچك بوجود آمده و مي آيد. در واقع كوير مي تواند عارضه اي باشد در يك بيابان و نه خود بيابان. در مقاله پيش رو، قصد داريم تا كاربري ها و قابليت هاي كويرهاي ايران را در شش دسته زير برشماريم ˜ بهره برداري از كوير به عنوان مرتع يا چراگاه براي توسعه دامداري و صنايع وابسته ˜ بهره برداري و استفاده دو چندان از آب و خاك شور مناطق كويري با مديريت صحيح ˜ بهره برداري و استفاده از زمين هاي كويري، خصوصا ماسه بادي هاي مناطق كويري در صنعت ˜ بهره برداري از منابع عظيم انرژي هاي نو (پاك) و تجديد پذير و تمام نشدني مناطق كويري(باد و آفتاب) ˜ بهره برداري از كوير براي جلب توريست و گردشگر ˜ بهره برداري از گياهان روئيده شده در مناطق كويري بهره برداري از كوير به عنوان مرتع يا چراگاه براي توسعه دامداري و صنايع وابسته در مناطق كويري گياهاني چون گز، ني، خارشتري، شور سياه، شورسفيد، اسفناج وحشي(اتريپلكس) و برخي ديگر از گياهان مقاوم به شوري و قليايي مي رويند. و طبق تحقيقات انجام شده،‌ ارزش غذايي گياهان روئيده شده در مناطق كويري 15-10 برابر بيشتر از گياهان روئيده شده در سايه مي باشد. و ما مي توانيم با پخش سيلاب و كاشت گياهان مرتعي، يعني افزودن بر گياهان موجود و همين طور رعايت تعادل دام و مرتع و اقدامات ديگر، مراتع كويري را تقويت كرده و بر ظرفيت آنها بيفزاييم و با توجه به اينكه مراتع كويري بهترين چراگاه براي حيواناتي نظير بز و شتر مي باشد. ما مي توانيم از اين راه دامداري و صنايع پيراموني آن (فراورده هاي دامي، پوست، پشم، لبنيات، قالي بافي، گليم بافي و غيره) را توسعه داده و باعث اشتغال و بالا بردن درآمد دامداران و ساكنان كوير و حواشي آن گرديم. بهره برداري و استفاده از گياهان روئيده شده در مناطق كويري ˜ اكثر گياهان روئيده شده در كوير در صنايع عطر و ادكلن، نقاشي، نساجي و دارو سازي كاربرد دارند. كه از آن جمله مي توان به گياهاني همچون ˜ استفاده از ني براي ساختن حصير و ديگر وسايل مشابه و در بيان كلي استفاده از گياهان روئيده شده در مناطق كويري به منظور تهيه صنايع دستي و عرضه آن به گردشگران و بازار هدف ˜ استفاده از كاكل ني براي تهيه جارو ˜ استفاده از محصول ني معروف به كركرك در تهيه سيمان ˜ استفاده از اشنيان براي تهيه چوبك (ماده شوينده با ارزش و سالم به وي‍ه براي تميز نگه داشتن لباس و بهترين جايگزين براي شوينده هاي زيانبخش شيميايي) ˜ استفاده از خاكستر اشنيان براي بدست آوردن ماده قليايي قابل مصرف در صنايع فرش و فرش بافي (جايگزين ماده شيميايي سود سوز آور) ˜ استفاده از برگ خارشتري براي تهيه ترنجبين ˜ استفاده از چوب درختچه گز در صنايع نئوپان ˜ استفاده از انگبين گزهاي داراي عصاره شيرين در تهيه شيريني گز ˜ استفاده از گياهي بنام استبرق كه مي توان از آن ابريشم بسيار ظريف و با كيفيت تهيه كرد بهره گيري از كوير براي جلب توريست و گردشگر ˜ استفاده از گياهان كويري در جلب توريست؛ كويرهاي فاقد گياه در فصل تابستان و پاييز بس ديدني و زيبا هستند. اما كويرهاي گياهدار در فصل بهار چيز ديگري هستند. در فصل بهار، پهنه اي از كوير پوشيده از ني با گل هاي بنفش و كاكل هاي زرد رنگ، بوته هاي زيباي خارشتري، شورسياه و شور سفيد و ديگر گياهان، قاليچه اي از طرح و رنگ را به رخ مي كشند. و اين همه زيبايي توامان است با آواز و پرواز پرندگان و چراي حيواناتي نظير شتر، آهو، جبير و خرگوش كه هر گردشگري را مدهوش خود مي كند و اين است كويري زنده و پويا و مايه فخر و مباهات. ˜ كويرهاي فاقد گياه نيز بدليل داشتن قشرها و لايه هاي نمكي به اشكال و رنگ هاي مختلف مي توانند براي گردشگران جذاب و تماشايي باشند. بخصوص اشكال زيباي تپه هاي ماسه اي هنگام طلوع و غروب آفتاب، كه نشانگر شكوه و عظمت كوير و آفريدگار بي همتاي آن مي باشند ˜ از ديگر جاذبه هاي توريستي كويرهاي ايران، آفتاب داغ و سوزان آن مي باشد. كه مي توان به نوعي خاص از اين آفتاب براي جلب توريست استفاده كرد. مثلا مي توان از ماسه ها و سنگ هاي داغ كوير ( اغلب دماي ماسه ها از دو برابر دماي هواي محل تجاوز مي كند) جهت پختن تخم مرغ يا كباب كردن برخي از حيوانات و خزندگان و همين طور جوش آوردن آب كتري براي تهيه چاي استفاده كرد. كه اينها مي توانند جاذبه هاي بسيار زيبا و به ياد ماندني از كويرهاي ايران براي توريست هاي باشد كه در كشورهايشان كوير و بيابان و اين چنين آفتاب داغي ندارند. ˜ طبق آمار هاي موجود در كشورمان بالغ بر هكتار تپه هاي ماسه اي داريم كه از اين تپه هاي ماسه اي مي توان با انجام مسابقات موتور سوار ي و اتومبيل راني (رالي كوير) و همين طور مسابقات اسكي بر روي شن به جذب گردشگر در كوير كمك كرد.