وظایف طراحی شهری

[Mohammad Aref 120452]

تعداد تعاریفی که از طراحی شهری شده، تقریباً به تعداد طراحان شهری می‌باشد. مطابق نظر اسکروچ (Schurch) مباحث قابل ملاحظه ای پیرامون واژه «طراحی شهری» وجود دارد و برای فهم بهتر از طراحی شهری، مطالعه و بررسی مجموعه تفکرات، اعتقادات و برداشت‌هایی که بسیاری از اندیشمندان برای مفهوم طراحی شهری ارائه داده‌اند، کاری مفید و هوشمندانه است. اپلیارد می‌گوید که تنها تعریف یک رشته خاص از طراحی شهری وجود نداشته یا نباید داشته باشد (Appelyard). با در نظر گرفتن این عدم شفافیت در تعاریف است که آکن کردیتور (Kreditor) و جورج وارکی (Varkki) به نتیجه ای مشابه مبنی بر نبود توافق مشترک در مسائل مربوطه در متون طراحی شهری رسیده‌اند. وارکی نیاز به شفافیت و تعریف بیشتر نقش طراحی شهری و کاربرد آن در عمل را بیان کرده است. افرادی مثل جاناتان بارنت (Jonathan Barnatt) طراحی شهری را «بدون طراحی ساختمان‌ها» نام برده‌اند.

 

 

تقریباً تمام این تعاریف، طراحی شهری را پلی می‌انگارند که فاصله میان شهرسازی و معماری را درنوردیده است. تعریفی که اغلب برای طراحی شهری بکار می‌رود به این صورت است که طراحی شهری به قلمرو عمومی در حوزه کالبدی شهر توجه دارد و از این رو بین دو طیف مقیاس تثبیت شده از طراحی قرار می‌گیرد، یکی معماری که به شکل کالبدی قلمرو خصوصی ساختمان منفرد می‌پردازد و دیگری طرح ریزی شهری و منطقه ای که سازمان قلمرو عمومی را در زمینه ای گسترده تر مد نظر دارد. سایر تعاریف اساتید طراحی شهری ایران نیز به شرح ذیل می‌آید:

 

کوروش گلکار: طراحی شهری فعالیتی است میان رشته ای و گروهی که توامان دربرگیرنده فرآیند مسئله گشایی و راه حل‌هایی (فرآورده‌هایی) است که هدفشان سازمان بخشی کالبدی عرصه عمومی شهر به نحوی است که موجب ارتقای کیفیات عملکردی، زیست محیطی و تجربه زیباشناختی مکان‌های شهری گردد.

 

جهانشاه پاکزاد: در هر سطحی از محیط زندگی که نیازمند توجه به مسائل کیفی باشد طراحی شهری می‌تواند و باید مشارکت داشته باشد. خواه جزئی کوچک از یک فضای شهری باشد خواه تصمیم گیری و تهیه چشم انداز ملی، ولی طراح شهری نباید فراموش کند که حیطه تخصص وی کدام است و به آن قانع باشد. به عنوان مثال طراحی پارک وظیفه و تخصص معمار منظر و طراحی مبلمان شهری وظیفه و تخصص طراحی صنعتی است و طراح شهری نباید آنرا جزو وظایف خود به شمار آورد.

 

کامران ذکاوت: طراحی شهری به عنوان یک دانش چند تخصصی دارای حضوری فعال در کلیه زمینه‌های اجتماعی و محیطی است که با کیفیت محیط زیست انسان سر و کار دارد و دامنه فعالیت آن از سطح شهر و فراشهر تا سطح طراحی فضای شهری است.

 

دکتر گلکار همچنین معتقد است طراحی شهری به مثابه یک حوزه معرفتی، از لحظه تولد تا مرحله بلوغ خود، میزان قابل توجهی از تکامل نظری و پیشرفت‌های روش شناختی را تجربه نموده است. تطور طراحی شهری در ۵ الگوی متمایز و از نظر زمانی متوالی تحت عناوین:

 

1. پیش طراحی شهری،
   
2. طراحی شهری آرایشی،
   
3. طراحی شهری عملکرد گرا،
   
4. طراحی شهری ادراکی،
   
5. و طراحی شهری پایدار تجلی می‌یابد.
   

 

تکامل مفهومی طراحی شهری دو جانبه بوده و جنبه‌های ماهوی و رویه ای این رشته را در بر می‌گیرد. از دیدگاه تکامل ماهوی، مؤلفه‌های بیشتر و جدیدتری از کیفیت طراحی شهری توسط دانش پژوهان بازشناسی شده است. به بیان دیگر در حالی که مفهوم کیفیت، در مرحله جنینی طراحی شهری، به عنوان مقوله ای صرفاً بصری تصور می‌گردید، اینک به عنوان پدیده ای پیچیده و چند جانبه متشکل از چهار مؤلفه زیبا شناختی عینی، زیبا شناختی ذهنی – ادراکی، عملکردی و زیست محیطی فهم می‌گردد. همچنین از دیدگاه تکامل رویه ای، جهت گیری طراحی شهری از بعد فرآورده به بعد فرایند فعالیت‌ها تغییر یافته است.

در نتیجه این تحولات، موضوع نظام‌های جامع هدایت و کنترل طراحی شهری مورد تاکید قرار گرفته و جعبه ابزار طراحی شهری نیز به میزان قابل توجهی غنی تر گردیده است و در کنار پروژه‌های سنتی، ابزارهای نوینی همچون دستور کار طراحی شهری، چارچوب استراتژی طراحی شهری راهنمای طراحی شهری، سیاست طراحی شهری و برنامه طراحی شهری را دربرگرفته است.

 

منبع: پژوهشکده شهرسازی و معماری سپیدار