بذر شاهی

[masi eng 47,044]

زنوفون، تاریخ نویس یونانی 400 سال پیش از میلاد مسیح به این گیاه اشاره کرده و می گوید ایرانیان از این گیاه در هنگام غذا استفاده می کنند. این گیاه در بین مصریان باستان، رومیان و یونانیان هم شهرت داشته است. در ایران و مراکش از بذر این گیاه برای تقویت میل جنسی استفاده می شد. از بذر آن برای رنگرزی هم استفاده می شود. در بین اعراب از این گیاه زیاد استفاده می شود زیرا گیاهی است که پیامبر اسلام به آن توصیه کرده اند.

ترتیزک(Lepidium sativum) گیاهی یکساله و سریع الرشد است که ارتفاع آن به 60 سانتی متر می رسد. دو تا سه هفته پس از کاشت بذر، قابل برداشت است. گلهای آن سفید-صورتی بوده و تنها 2 میلی متر قطر دارد. گل آذین آن به صورت خوشه ای است. تره تیزک دارای کربوهیدرات، قند، فیبر، پروتئین، ویتامین A، بتاکاروتن، اوتئین و زئاتین، تیامین( B1)، ریبوفلاوین( B2)، نیاسین( B3)، پنتوتنیک اسید( B5)، B6، فولات(B9)، ویتامین C، E و K، کلسیم، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر و پتاسیم است.

برگهای پایه ای این گیاه برگچه های بلندی دارد. برگهای قابل خوردن آن دارای بریدگی های عمیق است. گل آذین خوشه ای متراکم است. غلاف حاوی بذرها بیضی شکل، برافراشته و کرکدار است. L. sativum L بر اساس مشخصات برگ، ساقه و ریشه به سه واریته vulgare، crispum و latifolium تقسیم می شود.

ترتیزک مناسب کشت هیدروپونیک نیز بوده و در آبهای کمی قلیایی رشد می کند.

این گیاه به انواع خاکها و شرایط هوایی مقاومت دارد تنها، تحمل یخ زدگی را ندارد. در دمای معتدل به سرعت رشد می کند. جوانه زنی در دماهای پایینتر کاهش می یابد. ترتیزک زمانی برداشت می شود که دو جفت برگ اولیه رشد کرده باشند.

این گیاه به محیطی نیمه سایه نیاز دارد و نور مستقیم آفتاب باعث از بین رفتن محصول می شود. برخلاف ترتیزک آبی به آب زیادی نیاز ندارد ولی خاک همیشه باید مرطوب باشد.

قسمتهای مورد استفاده این گیاه برگها و دانه های آن است. برگهای آن به عنوان chandrashoor و بذرهای آن به عنوان halloon شناخته می شوند. در طب سنتی هند( آیورودا) از بذر و برگ این گیاه برای کاهش ناراحتی های پس از زایمان استفاده می شود. این گیاه در طب سنتی هند از دیرباز مورد استفاده بوده است. بذر این گیاه تلخ، افزایش دهنده متابولیسم و حرارت بدن، پاک کننده سموم، ایجاد کننده رنگ قرمز بر روی پوست، شیرافزا، مقوی، تقویت کننده قوای جنسی، برطرف کننده درد چشم، درمان کمبود ویتامین C و مدر است. بذر این گیاه برای درمان آسم، سرفه، درمان رگ به رگ شدگی( به صورت ضماد)، جذام، بیماری های پوستی، اسهال خونی، سوء هاضمه و کمر درد هم استفاده می شود. گزارشات نشان می دهد که بذر این گیاه برای درمان کمبود قند خون مفید است. از ضماد بدست آمده از بذر این گیاه برای برطرف کردن درد و تورم استفاده می شود.

كك چغندرقند( chaetocnema tibialis) از آفت این گیاه محسوب می شود.

ترتیزک معمولا مشکلی در هنگام پرورش ندارد ولی خشک شدن زیاد در نتیجه هوای داغ و یا رطوبت هوا می تواند باعث گسترش زنگ بر روی برگها شود.

در شرایط رطوبت بالا باید مراقب شیوع بیماری های قارچی بود.

تکثیر این گیاه با بذر صورت می گیرد.

این گیاه هیچ گونه تداخلی با داروها و یا گیاهان دیگر ندارد.