پوشش گیاهی استان یزد

[masi eng 47,044]

تنوع و توزیع گونه‌های گیاهی به عواملی همچون شرایط اقلیمی، نوع خاک، وضعیت توپوگرافی و دسترسی به منابع آب بستگی دارد. به دلیل بارش اندک، نوسان شدید درجه حرارت، تبخیر شدید، پایین بودن سطح آب‌های زیرزمینی و نامساعد بودن خاک، استان یزد با کمبود پوشش گیاهی روبرو است و درصد زیادی از مساحت استان فاقد پوشش گیاهی می‌باشد و کمبود پوشش گیاهی عامل اصلی گسترش کویر و حرکت تپه‌های شنی و ایجاد توفان‌های سیاه در این استان است. در کنار این عوامل، بوته‌کنی، تهیه ذغال چوب و چرای بی‌رویه و عدم رعایت اصول صحیح کشاورزی از دیگر عوامل کاهش پوشش گیاهی استان یزد می‌باشد.

انواع پوشش‌های گیاهی استان یزد شامل جنگل‌های طبیعی نیمه انبوه، تنک و جنگل‌های دست کاشت است.

مهم‌ترین جنگل‌های طبیعی استان یزد شامل مناطق زیر می‌باشند:

جنگل‌ باغ شادی (بنه و بادام کوهی) هرات: منطقه جنگلی باغ شادی در جنوبی‌ترین نقطه استان یزد در شهرستان خاتم واقع شده است و از لحاظ نوع، ترکیب و وسعت در استان منحصر به فرد می‌باشد ولی به دلیل شرایط اکولوژیکی حساس و شکننده منطقه و فشار بی‌امان و بسیار زیاد از سوی صاحبان دام‌ها، خسارات جبران‌ناپذیری به گونه‌های باارزش منطقه وارد شده است.

جنگل ارس باجگان: منطقه جنگلی ارس باجگان در ارتفاعات و دامنه جنوبی کوه باجگان شهرستان بافق واقع شده است. درخت ارس از نظر اکولوژیکی و شرایط زیستی معمولاً در مناطق مرتفع و صعب‌العبور رشد می‌کند.

جنگل سنو: این جنگل در 24 کیلومتری شهرستان طبس واقع شده است و بیشتر اراضی این منطقه کوهستانی است و ارتفاعات صعب‌العبوری دارد. در شهریور ماه 1375 خورشیدی هنگام بازدید مرحوم دکتر جوانشیر (از گیاه‌شناسان بزرگ ایران) از رستنی‌های اطراف دامنه کوه شتری در شرق طبس، چوبدستی یکی از روستاییان توجه ایشان را جلب می‌کند که آن را با نام محلی سنو می‌خواندند. آثار جوانه‌های روی آن نشان‌دهنده آن بود که از زبان گنجشک است. این گونه جنگلی به صورت انحصاری در شرق کشور و فقط در این منطقه وجود دارد.

استفاده بی‌رویه از پوشش گیاهی عامل اصلی تخریب جنگل‌های طبیعی استان می‌باشد که سبب شده است در سطح این استان اثری از جنگل‌های انبوه دیده نشده و از وسعت جنگل‌های نیمه انبوه نیز به مقدار زیادی کاسته شود.

جنگل‌های دست‌کاشت دارای پوشش درختچه‌ای و درختی از جمله گز، اسفناج وحشی (آتریپلکس) و تاغ می‌باشند که برای کاهش توفان‌های کویری و تثبیت شن‌های روان کاشته شده‌اند. این گیاهان از پایدارترین گونه‌های کویری می‌باشند که می‌توانند در برابر کم‌آبی و توفان‌های شدید و وزش شن‌های روان پایداری نمایند. این جنگل‌ها در شهرستان‌های ابرکوه، صدوق، خاتم، طبس و میبد دیده می‌شوند.

شرایط طبیعی و محیطی حاکم بر منطقه مانند کمبود منابع آب، خشکی و شوری خاک، باعث ایجاد و گسترش پوشش گیاهی خاصی (عمدتاً مرتعی) شده است. مراتع استان اغلب شامل گیاهان شورپسند است. این مراتع به دلیل اهمیت محیطی و اقتصادی نظیر تولید علوفه، استفاده در داروسازی، ایجاد اشتغال و نیز چشم‌اندازهای طبیعی و تفرجگاهی، ارزش حیاتی دارند. مراتع استان یزد به لحاظ پوشش گیاهی به سه دسته خوب، متوسط و ضعیف دسته‌بندی می‌شوند. مهم‌ترین گونه‌های موجود در این مراتع را درمنه، قیچ، گون، علف شور و اِشنان تشکیل می‌دهند.

کارشناسان محیط زیست و پژوهشگران تاکنون 800 گونه گیاهی در مناطق مختلف این استان شناسایی کرده‌اند که اغلب این گونه‌ها دارویی است و بسیاری از آن‌ها منحصر به استان یزد است و در سایر استان‌ها کمتر یافت می‌شود. بسیاری از مناطق استان یزد کانون گونه‌زایی گیاهی به شمار می‌روند اما در این میان شیرکوه و کوهپایه‌های آن رکورددار تنوع گونه‌های گیاهی است.

[masi eng 47,044]

بادام کوهی

 

بادام کوهی

، نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

سبز رنگی است با برگ‌های باریک و کوچک که در اقلیم نیمه خشک

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

می‌روید. بادام کوهی از خانواده

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

می‌باشد. ارتفاع متوسط گیاه بین ۲٫۵ تا ۳ متر و قطر تاج پوشش آن نیز به ۲ تا ۲٫۵ متر بالغ می‌گردد. گل‌های سفیدرنگ بادام معمولاً قبل از ظهور برگ‌ها در اوایل فروردین‌ماه ظاهر می‌شوند.

 

زیستگاه

 

بادام کوهی در خاک‌های عمیق تا نیمه‌عمیق، سنگ‌ریزه‌دار و بر روی تشکیلات آهکی – سیلیسی در شیب‌های ملایم کوهستان‌ها می‌روید. بومی ایران و منطقهٔ خاورمیانه، گستردگی در مناطق جنوبی، مرکزی و شمال شرق ایران، در کوه‌های آهکی- سنگلاخی است. دامنه‌های ارتفاعی رویش‌گاه بادام کوهی بین ۸۰۰ تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا، در خطوط هم باران ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر قرار گرفته‌اند.

 

خواص بادام کوهی

(خورک - اخرک - ارجنک - ارژن)

 

 

نام های دیگر بادام کوهی:

 

در آذربایجان و زنجان به آق چالی - قره چالی شهرت دارد

 

در لرستان و بختیاری ( ارژن - آرجن - در کردستان به تنگیس و تنگیز شهرت دارد

 

در فارس بخورک - اخرک نامیده می شود

 

خواص داروئی

 

ضد عفونی کننده - تسکین دهنده درد - سرمه آن به چشم جهت تقویت بینایی به کار می رود .

 

مالیدن کوبیده آن ضد شوره وشپش و رشک را از بین می برد .

 

ضماد آن با سرکه جهت زخم های کهنه و زخم های چرکی پوست و زخم های عصبی وچرب و خارش وترکیدن پوست مفید است

 

 

[masi eng 47,044]

بنه یا پسته کوهی

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

بنه یا پسته کوهی یک گیاه دارویی و بسیار خوشمزه می باشد نوع خام بنه ترش است و نیازی به شکستن آن نیست اما با رسیدن این میوه پوسته آن سفت می شود و برای خوردن باید آن را شکست و خورد. طعم آن بسیار خوشمزه می باشد

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

بَنِه یا پسته کوهی (نام علمی:Pistacia atlantica)، (به گویش محلی لارستانی و بستکی: بُّـه ؛ کردی: بەن یا دارقەزوان یا دارەوەن یا گیابەند)، درختی از سرده Pistacia است که واریته‌های مختلفی از آن وجود دارد.

 

از این درخت سه واریته در ایران می‌روید:

کسور یا بنه کابلی (cabulica): این واریته در جهان در کشورهای ایران، افغانستان، جنوب استرالیا و پاکستان می‌روید.

این واریته در ایران در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، کرمان (شاه کوه، کوه جبال بارز) و سیستان و بلوچستان (۱۳ کیلومتری جنوب غرب نصرت‌آباد، کوه تفتان) می‌روید.

بنه کردستانی، کُلخنک یا سقز (kurdica): این واریته در جهان در کشورهای ایران، سوریه، آناتولی، شمال عراق و ارمنستان می‌روید.

این واریته در ایران در استان‌های کردستان، کرمانشاه، خوزستان، کرمان، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان می‌روید.

بنه، چاتلانقوش (mutica): این واریته در جهان در ایران، ترکیه، آناتولی و قفقاز می‌روید.

این واریته در ایران در استان‌های گیلان، آذربایجان، همدان، کردستان، کرمانشاه، مرکزی، کرمان، کرمان، فارس، لرستان، تهران، خراسان و سیستان و بلوچستان می‌روید.

 

ویژگی‌ها

ارتفاعش تا ۷ یا ۹ متر نیز رسیده‌است در بعضی از مناطق کوهستانی مانند کردستان ایران به میوه آن «قزوان» می‌گویند که برای خوشبو کردن دوغ و روغن حیوانی و همچنین در درست کردن ترشی استفاده می‌کنند. درخت بنه منبع تولید شیره سقز است. سقز که در گویش کردی منطقه بانه به آن (بنِشت) گفته می‌شود صمغی به رنگ سبز خیلی روشن، غلیظ و بسیار چسبنده‌است که استفاده دارویی فراوان داشته و به عنوان یک ملین قوی در درمان یبوست و درمان ناراحتی‌های گوارشی استفاده می‌شود. ۲۵ درصد از شیره سقز حاوی روغن پرارزش و صنعتی تربانتین است که کاربردهای فراوانی در صنعت دارد. علاوه بر این از شیره سقز در تهیه آدامس، عطر، خوشبوکننده‌ها، حشره کش‌ها و در صنعت داروسازی در تهیه نرم‌کننده‌ها و ضد عفونی کننده‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر این در صنعت پلاستیک سازی، تهیه واکس کفش و چرم و صنعت چاپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعلت نبود صنایع تبدیلی مناسب، اکثر سقز تولیدی در ایران به خارج از کشور صادر گردیده و به عنوان مواد پایه بسیاری از صنایع فوق‌الذکر بکار برده می‌شود. اگر چه آمار دقیقی از تعداد درختان بنه در بانه موجود نیست اما تعداد آنها بین ۱۰ تا ۲۰ هزار اصله تخمین زده شده‌است. به طور متوسط از هر درخت ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ گرم سقز بدست می‌آید که در شرایط مناسب و سالهای پرباران این مقدار بیشتر هم می‌شود. در بانه درخت بنه اغلب بصورت توده‌های مخلوط با درختان بلوط در روستاهای کانی سور، سیاحومه، دارینه، باشوان، بنه ژاژ، همزلان، ویسک، رشکی، خجک و … مشاهده می‌شود.

 

میوه این درخت هم‌زمان با رسیدن خرما «زامردان» میوه‌اش می‌رسد و قابل مصرف است. نوع نارس این میوه که به صورت خام و بدون نیاز به شکستن پوسته (قبل از سخت‌شدن پوسته) خورده می‌شود،بنه‌چه یا به گویش محلی در منطقه سروستان بنه‌شه خوانده می‌شود. به گویش محلی درمنطقه نی ریز نیز به بنه شک خوانده می‌شود میوه درخت بنـِه ریز و مُدَوَر «گِرد» و کروی‌مانند و به رنگ سبز تیره‌است، و به نام برکُو معروف است. البته نوع دیگر نیز هست که کمی ریزتر است و به نام «کِهُن» معروف است. مغز میوه بنه به پسته شبیه ولی بسیار کوچک‌تر است. به دلیل سخت بودن پوست دانه آن، در شرایط عادی نمی‌توان با کاشت آن نهال تولید کرد بلکه دانه آن پس از چند سال ماندن در محیط و سایش پوسته یا ترک خوردن در یخبندان در بهار جوانه می‌زند. میوه‌اش ترش مزه و برنگ سبز تیره‌است.

در هرمزگان و حوالیِ بندرعباس آنرا «کَسودَنگ» Kasoudang و در بوشهر «کُلخُونگ» Kolkhong می‌نامند. در ایلام آنرا قولەنگ و در کردستان قەزوان می‌نامند.

در کشورِ ترکیه آنرا «مِلَنجیک» Melengic می‌نامند – به صورتِ تجاری بسته بندی شده، به فروش می‌رسد و به کشورهایِ دیگر صادر می‌شود.

در مناطقی از ایران مغز میوه بنه رسیده را در پس از آسیاب یا له کردن در آب جوش ریخته و غذایی به نام آب‌بنه با آن درست می‌کنند. در استان کرمان به این غذا «قاتق بنه» گفته می‌شود. بنه از حبوبات بسیار گرم محسوب می‌شود و به خاطر روغنی بودن، این دانه چربی و البته انرژی بسیاری در خود دارد.