آموزش تاپستری

[Astraea 25,351]

«تاپستری» واژه انگلیسی است و در زبان فرانسه به آن « تاپیسری » می گویند و آن به معنای پارچه ای است با بافت ساده (گلیم بافت) که پود آن روی تار را به طور کامل بپوشاند و نقش های متفاوتی ایجاد کند.

به طور کلی این نوع بافته ها در ابعاد و حجم های کوچک و دیوار کوب و احجام پیکره مانند، کاربردی همچون تابلوهای نقاشی و مجسمه را دارد و در جهت زیبایی سازی محیط و گرمی دهنده ی فضای مورد نظر، مورد استفاده قرار می گیرد. این احجام عظیم و سنگین همچون دیوار کوب ها، یا دیوار آویزها، حجم های پیکره ای، الیاف بافته های جدا کننده فضا و حتی دیوار های ساخته شده از الیاف، علاوه بر زیبایی بخشیدن به فضا در ارتباط با معماری نیز مطرح می شود. همچنین در صحنه آرایی نیز به عنوان عناصر صحنه به کار می رود.

در تهیه ی این اثر هنری از تکنیک های مختلف نساجی و بافندگی از قبیل قالی بافی، گلیم بافی ، جاجیم بافی، ورنی بافی، پارچه بافی، دارایی بافی، کارت بافی، مکرمه بافی، میل بافی، چاپ سیلک، باتیک، قلمکار، نمد مالی، سوزن دوزی، چهل تکه و ... می توان استفاده کرد.

از اواخر قرن 11.م در اروپا گلیم های دیوار آویز برای تزیین دیوار کلیساها و کاخ ها بافته می شد که از داستان های مذهبی، اساطیری، رزمی و بزمی برای بافت آنها استفاده می شد.

پیدایش این هنر در کشور های اروپایی، مانند فرانسه بوده که برای پوشاندن دیوار های بلند و همچنین گرما بخشی ساختمان ها از این تکنیک استفاده می کردند.

یکی از اولین تاپستری های شناخته شده دریک مقبره ی مصری است که 1400 سال قبل از میلاد بافته شده است. مدرک دیگری از وجود پیشینه و قدمت این هنر، نمونه های است که در موزه«آرمیتاژ یا هرمیتاژ» مسکو موجود است. این نمونه ها در مقبره ی هفت برادر در «تمیسیوک» (شمال شرق ساحل دریای سیاه) توسط بافندگان مصری و یونانی بافته شده است.

در اواخر سال 1914.م ویلیام موریس نقاش، شاعر وصنعت گر انگلیسی مدرسه ای به نام باوهاوس را در آلمان تاسیس کرد که جستجوهای نوین در مورد بافته ها و پارچه ، از این مدرسه و در اوایل سال های 1920.م شروع شد. اولین منسوجاتی که در کارگاه های بافندگی باوهاس تولید شد، بافته های تصویری یا تاپستری بودند که تحت تاثیر نقاشی های (پل کله) بافته می شد.

در ایران نیز بافندگان کاشان ثابت کرده بودند که می توانستند فرش های تصویری ببافند، چنان که با بهترین کار های استادان چینی و اروپایی دوره گوتی برابری کند. این معنی را از روی پرده های مینیاتوری که برای زینت دیوار کاخ ها بافته شده است می توان یافت. سه نمونه از این نوع کار در دست است که از آن جمله، تنها یکی از پرده شکار متعلق به مجموعه مور، دارای تصویر است. این پرده که در کمال زیبایی است مانند بعضی از قالی های بزرگف گویی یکی از مینیاتور های عالی اواسط قرن دهم است که به بافتنی انتقال یافته.

منسوجات تصویری بسیار نفیس دیگری از این دوره در موزه های دنیا موجود است که با تکنیک های مختلف نساجی چون قالی بافی، گلیم بافی، زری بافی، سوزن دوزی و قلمکار اجرا شده است و از اوج هنر تاپستری در ایران حکایت می کند.

[Astraea 25,351]

 

 

 

 

 

 

 

[Astraea 25,351]

«تاپستری»، به منسوجاتی گفته می‌شود که ابعاد تجسمی دارد و آنها را به دیوار می‌آویزند یا به ‌صورت احجام پیکره ‌مانند در فضا یا روی زمین قرار می‌دهند و کاربردشان مثل تابلوی نقاشی یا مجسمه است و در تهیه آنها از تکنیک‌های مختلف نساجی و بافندگی استفاده می‌کنند.

 

تاپستری (tapestry)‌ به پارچه‌هایی می‌گویند که مبنای آن به شیوه گلیم بافت تهیه شده باشد. شیوه ساده موسوم به گلیم بافت در نساجی به معنای آن است که پود به ‌طور کامل روی تار را بپوشاند و نقوش گوناگونی ایجاد کند.

 

این هنر، حدود ۵۷ سال پیش، پس از سه قرن در ایران دوباره احیا شد و به نام«گلیم‌های تصویری» در کارگاه‌های میراث فرهنگی در دستور کار قرار گرفت.

نساجی از قدیمی‌ترین تولیدات و مشاغل جوامع بشری به حساب می‌آید؛ از نخستین پارچه‌های زمخت و ساده‌ای که انسان توانست بر قامت کشیده تا از مزاحمت حشرات وگزند سرما نجات یابد تا پارچه‌های غیرکاربردی که صرفا برای زیبایی و تزئین تولیدمی‌کرد، قرن‌ها گذشته است. از آنجا که هدف از تولید پارچه، الزاما فراهم کردن چیزی که پوشش مناسبی برای اندام بدون پشم آدمی نبود و نیازهای عالی‌تر و ظریف‌تری رانیز شامل می‌شد، پارچه‌هایی برای زیبایی محیط زندگی نیز به مرور تولید شد؛ نوعی ازتولید که هدف هنری آن از هدف مصرفی این، اهمیت بیشتری داشت.

 

پارچه‌های گلیم‌بافت در ترکیب و امتزاج با تکنیک‌های دیگر نساجی و بافندگی مثل: قالیبافی، جاجیم‌بافی، ورنی‌بافی، پارچه‌بافی، میل‌بافی، مکرمه‌بافی، باتیک،چاپ سیلک، نمدمالی، سوزن‌دوزی، چهل‌تیکه، قلمکار و… جلوه‌های غیرمنتظره‌ای ازانواع «تکسچر» یا بافت‌ (Texture)‌ و رنگ را مقابل چشم قرار می‌دهند و زمانیکه این قابلیت فیزیکی با سلیقه فردی و زیبایی‌شناسی هنرمند ترکیب می‌شود، می‌توان انتظار داشت که چه میزان گسترده‌ای از تنوع بصری و زیبایی‌شناسی را با هنر تاپستری می‌توان ارائه کرد.

 

تاپستری از زمان‌های دور به ما رسیده و نمونه‌هاییاز آن‌ که متعلق به کشورهای مختلف جهان است از گذشته باقی‌مانده است. ازجمله:

۱ ـ آثاربه دست آمده از منطقه پازیریک ایران

۲ ـ قطعه‌ای مربوط به قرن اول میلادی با نقش صلیب در کشور پرو

۳ ـ آثار به جا مانده از قبطی‌ها از قرن دوم تا نهم میلادی در مصر

۴ ـ آثار به جا مانده از پارچه‌های ابریشمین در «کواسو» چین

۵ ـ آثار اروپایی مربوط به قرن یازدهم میلادی و سوزن‌دوزی‌های «بایو» در فرانسه و«سن سرئون» در کولونی.

تاپستری قرن‌ها با ابعاد بسیار وسیع و با گره گلیم بافته می‌شده و پوشش گرمی برای دیوارهای کلیساها و کاخ‌ها بوده است. تاپستری چنین هنری است، یعنی از هر چیزی می‌توان هنر ساخت.

 

انواع ماتریال در آفرینش دست‌ساخته‌هایش جالب توجه است، زیرا مواد مورد استفاده درکارهایش به مرور زمان و کسب تجربه بیشتر تغییر می‌یابد و او هم ذهن خود و هم تاپستری را وسعت می‌بخشد. مثل:

 

ـ پشم رنگ شده با ضخامت‌های مختلف، ابریشم، نخ، گونی، طناب، کنف یا پشم و نخ خام که رنگرزی و به شکل‌های مختلف پیچیده شده‌اند.

 

ـ چراغ‌های ریز رنگی بر حسب رنگ جدا می‌شدند. شلنگ‌های نوری که در شهر لابه‌لای درخت‌ها به کار رفته بود.

 

ـ مهره‌های سفالی، چوبی، قرقره‌های چوبی قدیمی، پارکت، پارو‌های چوبی آب‌خورده،زنگو‌له‌های زنگ‌زده و….

این هنر گرم، دلپذیر و بشدت خانگی در بسیاری موارد در مقایسه با مجسمه‌سازی،هنری زنانه محسوب می‌شود. تاپستری در غنای فضاهای داخلی و زیبایی خیره‌کننده‌ای که هم روح و جان بومی دارد و هم بشدت بین‌المللی است از جمله فعالیت‌های خلاقی است که باید بیش از اینها به آن پرداخته شود.