هواشناسي كشاورزي

**masi eng** · 30 مهر، ۱۳۹۳

تاريخچه هواشناسي كشاورزي:

پیش خوانش:با ورود به ماه مهر علاوه به فضای حاکم شروع سال تحصیلی،سال زراعی نیز آغازی دوباره دارد برای اوج فعالیت کشاورزی و کشاورزان که امیدوارند بهترین سال را پیش رو داشته باشند و با کمترین صدمات بهترین برداشت محصول خود را داشته باشند. از همین رو با توجه به اهمیت هواشناسی کشاورزی در رابطه با کاهش ریسک محصول دهی در این پست به طور کوتاه به تاریخچه هواشناسی کشاورزی می پردازیم امید که هواشناسی کشاورزی روز به روز جایگاه واقعی خود را یافته و اهمیت آن بیشتر احساس شود تا به این واسطه پیشرفت های علم هواشناسی کشاورزی نیز در میهن مان سرعت بیشتر به خود گیرد...

مروري به مصوبه هاي fao ( سازمان جهاني خواروبار وكشاورزي ) در نوزدهمين اجلاس آن در رم وتوجه به مصوبات اجلاسيه 1970 wmo ( سازمان جهاني هواشناسي ) مشخص مي نمايد كه كشور ايران بعنوان يكي از اعضاي هر دو سازمان جهاني متعهد گرديده است كه در جهت ايجاد بخش هواشناسي كشاورزي و سازماندهي فعاليتهاي آن اقدام نمايد . پس از ايجاد اين تعهد بين المللي است كه ايران بر اساس نيازمنديهاي ملي و پيروي از مصوبه ها ودستورالعملهاي جهاني ، در دهه پنجاه يعني سال 1354 به ايجاد واحد هواشناسي كشاورزي در سازمان هواشناسي كشور مبادرت نموده و براي نخستين بار در تاريخ تشكل سازماني خود اقدام به برگزاري دوره هاي آموزشي هواشناسي كشاورزي مي نمايد و بموازات آن تمامي مناطق كشور را بمنظور شناسائي قطبهاي كشاورزي جهت احداث شبكه ايستگاههاي هواشناسي كشاورزي مورد مطالعه كارشناسي قرار ميدهد و به دنبال آن برنامه آموزش نيروي انساني اين واحد تدارك شده و برنامه هاي زمان بندي شده آموزش پرسنل كارشناس و كمك كارشناس به تعداد نياز 18 ايستگاه هواشناسي كشاورزي و بخش ستادي آن در سازمان ، تحت نظر اساتيد خارجي و ايراني ( عنوان طرح كوانتا ) عملي مي گردد . عليرغم عملي شدن آموزش نيروي انساني واحد هواشناسي كشاورزي ، برنامه هاي پيش بيني شده جهت تامين و تجهيز ايستگاهها و ايجاد مناطق مسكوني به دليل عدم اجراي صحيح برنامه ، بموقع انجام نمي گيرد و طرح مذكور در نيمه راه خود با مشكلات و بن بست هاي اداري و اجرائي مواجه مي گردد و حدود 60% از پرسنل 18 ايستگاه كه برابر 18 كارشناس و 36 نفر كمك كارشناس بوده اند به يكباره به جاي ايستگاهها به سوي اداره مركزي گسيل مي شوند .

مسئولين و اولياي امورسازمان هواشناسي و هسته مركزي باني طرح كوانتا ، پي گيري مسائل را به كندي دنبال نموده و از اعمال مديريت بر اجراي برنامه و سازماندهي نيروهاي آموزش ديده عاجز مي مانند . در اين راستا ادامه فعاليت مهندسين مشاور كوانتا و شركت مهندسين مشاور رم كنسولت در روماني نيز معوق مانده و پس از چندي نيز متوقف مي گردد و در اين ارتباط آموزش عملي پرسنل آموزش ديده هواشناسي كشاورزي در ايستگاهها ، مطلقا“ صورت نمي پذيرد و فعاليت تعريف شده آموزش عملي در امتداد آموزشهاي تئوري انجام نمي گيرد . در اين هنگام مديريت شبكه كه تنها عهده دار مسئوليت اداره ايستگاههاي اقليم شناسي وباران سنجي بوده است ، از سازماندهي 18 ايستگاه تحقيقات هواشناسي كشاورزي كه تنها نقشه هاي ساختماني ونيروهاي آموزش يافته آن را در اختيار داشته است باز ميماند . و از ارائه برنامه اي در سطح مناسب كارشناسي در ايستگاهها ناتوان مي شود .به اين سبب نابسامانيهاي بسيار و تصميم گيريهاي شتاب زده فراوان براي رفع عاجل دشواري ها پديد مي آيد . و نيروهاي كارشناسي وكمك كارشناسي بسياري ناگزير از اعزام به ايستگاههاي سينوپتيك مي شوند كه هيچگونه زمينه مناسب كاري در آنها مهيا نشده بود و كارشناسان هواشناسي كشاورزي ناچار به ديده بانيهاي بسيار معمولي مي گردند كه اساسا“ براي آن تربيت نشده بودند . در چنين شرايطي است كه با وجود فقدان مديريت و عدم پذيرش مسئوليت از ناحيه سازمان براي واحد هواشناسي كشاورزي وتوقف آموزشهاي عملي توسط مشاور در ايستگاهها كه در واقع كليه حركتهاي حقيقي و عملي كارشناسي در اين رشته محسوب مي شود و پراكنده شدن اولياي اجرائي اين طرح و عزيمت كارشناسان خارجي و از دست رفتن اختيار امور از تمام جوانب ، حركتهاي اوليه توسط خود كارشناسان و بصورت غير سازماندهي شده ، بلكه ابتكاري و خودجوش از شهرستانها آغاز مي گردد و به همت كارشناسان هواشناسي كشاورزي ، ايستگاههاي اوليه نظير اكباتان صرفا؛ بر حسب علائق كارشناسي وتعهدات فردي و وجداني ساخته مي شود و ابزار وادواتي تهيه و فعاليتهاي تحقيقاتي آغاز مي گردد . و بدين سان ايستگاههاي تحقيقات هواشناسي كشاورزي اوليه تاسيس گرديده و پا مي گيرند . و در اين راه انرژي وتوان بسياري از پرسنل اين واحد صرف توجيه و ايجاد انگيزه در مسئولين و مديران ناآشنا به اين واحد گرديد .

از سال 1362 وورود رياست جديد سازمان ، نقطه عطفي در حيات اجتماعي واحد هواشناسي كشاورزي محسوب مي گردد و پس از آن است كه شرايط نابسامان اين واحد بر اثر درك و دريافت صحيح ايشان وحمايت اميدوار كننده ايشان از حركتهاي علمي و فني آن ، خون تازه اي را در شريان هاي اين بخش به جريان مي اندازد . افرادي از اين بخش جهت دوره هاي كوتاه مدت و ميان مدت آموزشي به كشورهاي ديگر اعزام مي شوند و نمايندگاني از آنها در كنفرانس ها و مجامع بين المللي حضور مي يابند وگروهها وكميته هاي كار بوجود مي آيد و برنامه فعاليتهاي ايستگاهها تحت سازمان دهي نسبتا“ منظمي از سوي بخش مركزي آن هدايت مي گردد وواحد هواشناسي كشاورزي سازمان هويت مي يابد . ايستگاههاي تحقيقات هواشناسي كشاورزي هر چند كند ، يكي پس از ديگري احداث مي گردند .

در تيرماه 1367 سمينار “ نقش هواشناسي در افزايش توليدات كشاورزي “ در دانشگاه ساري برگزار مي گردد و بيش از 20 مقاله از سوي كارشناسان هواشناسي كشاورزي وكارشناسان ساير رشته هاي سازمان واساتيد دانشگاه مشهد در اين سمينار ارائه مي گردد كه از لحاظ محتوا و تنوع وتعدد در نوع خودكم نظير بوده و پس از آن از پروژه مشترك هواشناسي كشاورزي وجهادسازندگي در ارتباط با مطالعه و تحقيق پيرامون تاثير متغيرهاي جوي بر ارقام مختلف گندم در بجنورد بازديد به عمل مي آيد واين اوج فعاليتهاي واحد هواشناسي كشاورزي سازمان تا آن مقطع زماني است .

در سال 1370 موافقت نامه اي مابين وزارت كشاورزي ( جهاد كشاورزي فعلي ) و سازمان هواشناسي منعقد مي گردد كه بر اساس آن علاوه بر 18 ايستگاه طرح اوليه كوانتا ، 13 ايستگاه هواشناسي كشاورزي در نقاط مختلف كشور ايجاد شود ، بدين ترتيب تعداد ايستگاههاي هواشناسي كشاورزي تا پايان برنامه توسعه پنج ساله سوم كشور به 31 ايستگاه خواهد رسيد . در شهريور ماه 1380 اولين كارگاه آموزشي هواشناسي كشاورزي در شهر همدان تشكيل گرديد وطي آن مقالات متعددي در باب هواشناسي كشاورزي و ديگر مسائل مرتبط به صورت كاربردي ارائه گرديد . در حال حاضر ( سال 1381 ) 28 ايستگاه فعال هواشناسي كشاورزي در ايران مشغول به كار و برخي از آنها بر روي محصولات جديد بررسي و مطالعه مي كنند به عنوان مثال ايستگاه شهركرد بر روي كلزا و ايستگاه گناباد بر روي زعفران .

**masi eng** · 30 مهر، ۱۳۹۳

اهداف هواشناسي كشاورزي:

- هواشناسي كشاورزي و رابطه ي آن با ساير علوم

- اهميت وضع جوي و آب وهوايي و توليدات كشاورزي نوين

- لزوم تنظيم سيستم زراعي با عوامل محيطي هواشناسي كشاورزي و وضع خاك

- اهميت آمار وضع جوي و آب وهوا در تعيين نيازهاي آبياري محصولات كشاورزي به تاريخ

- كشت آنها ،كود دادن،كنترل آفات و بيماري هاي گياهي

وظيفه ي هواشناسي كشاورزي:

وظيفه اصلي هواشناسي كشاورزي عبارت است ازتقويت توليدات كشاورزي و حيواني به منظور تطبيق كليه عمليات زراعي با ويژگي هاي شرايط جوي و در نتيجه استفاده از منابع اقليمي به بهترين وجه مي باشد

علوم مرتبط با هواشناسي:

· فنولوژي: كه مراحل رويشي گياه و نمو سيكلها يا چرخه بيولوژيكي محصولات زراعي -آفات-بيولوژي كشاورزي :كه عكس العمل گياهان نسبت به شرايط فيزيكي محيط است

· آگرونومي : نقش فنون كشاورزي در اصلاح شرايط رويشي و اكولوژي بحث مي كند.

· پدولوژي: كه از رژيم هيدروترمال (آبي و حرارتي)خاك بحث مي شود

· جغرافياي كشاورزي: كه ناحه بندي اقليمي استفاده از داده ههاي هواشناسي بحث مي كند

اهميت آمار وضع جوي آب وهوا در تعيين نيازهاي آبياري:

تعداد دفعات آبياري وميزان آنها بستگي به نيازهاي اكولوژي و فيزيولوژيكي محصولات دارد. نيازهاي آبياري را در فصول مختلف را مي توان با اندازه گيري تبخير و تعرق بلقوه ارتباط دارد تعيين نمود

آبياري براي تنظيم دماي سطح خاك و دماي لايه ي هواي بالاي آن و براي اجتناب از گرم شدن بيش از اندازه ي ريشه ها و برگ ها استفاده مي شود، آبياري بايد زماني انجام شود كه هوا نسبتا آرام بوده و اغلب در هنگام شب انجام مي شود زيرا هواي گرم و حركت شديد و متلاطم هوا و تشعشع شديد ،اتلاف آب را از طريق تبخير تشديد مي نمايد

ثبت دقيق پارامترهاي هواشناسي در طي دوره هاي قبل از آبياري و همچنين در فواصل بين آبياري ها صورت گيرد

تاثير وضع جوي بر روي تاريخ كا شت:

دوره هاي بحراني يك نوع گياه ،توزيع ناحيه اي آن نوع را تعيين مي نميايد. هر يك از گياهان در كد ژنتيك خود داراي آستانه هاي تحمل نسبت به مقادير گرمايي انتهايي و ابتدايي مقدار معيني از رطوبت مي باشند. اپتيمم بيولوژيكي بين اين مقدار ابتدايي و انتهايي قرار دارد. رژيم حرارتي و رطوبتي خاك ها در طي دوره برداشت محصول و تكامل مراحل اوليه فنولوژيكي بر روي قدرت حياتي گياه در تمام دوره ي رويشي تاثير مي گذارد

پژوهش ها تحت شرايط مصنوعي يا طبيعي در مورد پيش بيني رشد و نمو اندام ها ، تحت تاثير درجات مختلف استرس انجام شده توسط عوامل هواشناسي و همچنين اثرات جمعي وضع جوي بر رشد و نمو و قابليت محصول دهي نباتات و قدرت توليدي حيوانات متمركز بوده اند. با در نظر گرفتن اثر شديد عوامل اقليمي بر گياهان و حيوانات انتظار مي رود كه كشاورزي نوين بتواند ارقام جديد گياهان و نژادهااي انتخابي حيوانات را به بهترين وجهي كه با محيط مطابقت داشته باشند توليد كند.تاثير بارندگي –وضع دائمي خاك و وجود آفتها در آن-ارزيابي سال هاي باراني و خشك همه تحت تاثير مستقيم غير مستقيم اقليم هستند

لزوم تنظيم سيستم زراعي با عوامل محيطي هواشناسي كشاورزي ووضع خاك

تحقيقات هواشناسي ،انجام ارزيابي هاي كيفي و كمي درباره ي تغييرات اقليمي مربوط به فعاليت هاي بشر و لذا بررسي و كنترل فرآيند تلفيقي سيستم هاي اكولوژيكي و كشاورزي در محيط طبيعي بر مبناي علمي و در نتيجه اجتناب از مقادير و ناهماهنگي هاي بسيار مضر مي باشد. از بين بردن جنگل ها تعادل طبيعت و آب و هوا را از بين مي برد.عواقب خشكسالي ،سيلاب،از بين بردن حيوانات،فرسايش و غيره از نظر اكولوژيكي كشاورزي ،به طور كلي سبب منتها درجه تسهيل در ايجاد سيستم اگولوژي مي گردد. تنوع انواع نژادهاي جديد محصولات زراعي و دامي كشت يك نوع محصول سبب وارد آوردن زيان هاي شديد مي گردد

وجود اينورژنهاي(وارونگي دما) درجه حرارت در زمين هاي پست اهميت زيادي در توزيع گياهان در اين نوع حوزه ها و نيز پراكنده گي عمومي گياهان روي دانه ها مي باشد كه ممكن است در ته گودال ها در زمستان موجب سرمازدگي گردد لذاكاشتن محصولات زراعي مقاوم مؤثر است

اهميت وضع جوي و آب و هوايي در توليدات كشاورزي نوین

يكي از وسائل مهم افزايش محصولات كشاورزي ، انطباق تكنولوژي با پارامترهاي اقليمي خاص در نواحي كشت مي باشد.دانستن وضع جوي و اقليمي و تغييرات دوره اي سالانه و چند ساله پديده هاي هواشناسي و انحرافات آنها از مقدار عادي از جمله نيازهاي عمده در كشاورزي مدرن است. در هر مرحله از رشد ونمو و توسعه، موجودات زنده تحت تاثيرشرايط محيط قرار مي گيرند. وضع جوي بر روي محصولات كشاورزي قبل و بعد از كشت و در دوره ي رشد و نمو و دوره ي رسيدن و زمان برداشت محصول و حتي در مدت انبار كردن تاثير مي نمايد. عمليات بعد از عمليات محصول از قبيل خشك كردن بذرهاي ميوه ها سبزيجات و ساير محصولات كشاورزي انبار شده تحت تاثير وضع جوي قرار مي گيرد

وضع جوي در تغذيه و رشد و نمو و سلامتي و قدرت باروزي حيوانات و همچنين در توزيع جغرافيايي آنها مؤثر است. وضع جوي علاوه بر اثر مستقيم بر روي حيوانات به طور غير مستقيم از طريق علف هايي كه حيوانات تغذيه مي كنند و خاكي كه روي آن زيست مي كنند بر روي آنها تاثير دارند. شرايط جوي نه نتها در سيكل يا دوره ي توسعه و رشد ونمو آفات وبيماري ها اثر دارد بلكه در اقدامات كنترل كننده آنها نيز مؤثرند. بدين ترتيب پراكندگي آفت كش ها و حشره كش ها بستگي به تشعشع خورشيد و بارندگي و باد و... دارد.توزيع منطقه اي و برنامه ريزي و احداث

ساختمان هايي كه براي حيوانات وگياهان طرح ريزي شده يا براي ذخيره ي توليدات كشاورزي در نظر گرفته شده است بايستي هماهنگي كامل با شرايط اقليمي داشته باشد

در پاييزهاي خشك بدون باران،هر نوع تاخير در كاشت گندم متحمل خسارات كمتري در مقايسه با وضع اپتيمم نسبت به خسارتي كه احتمالا در پاييزهاي سرد و مرطوب به محصول وارد مي شود دارد.كاشت گندم بعد از برداشت محصول ذرت هاي ديررس هيبريد در پاييزهاي تؤام با بارندگي هاي فراوان باعث تنزل قابل ملاحظه ي عملكرد وحتي از بين رفتن كامل آن خواهد شد

غَلات در واقع گونه‌ای از خانواده گندمیان (گرامینه ها) هستند که گیاهان علفی تک لپه‌ای بوده و دانه‌های ریز آنها، مصرف خوراکی دارد. غلات گیاهانی یک ساله هستند، یعنی چرخهٔ زندگی خود را در یک فصل زراعی به پایان می‌‌رسانند.

گونه‌های سردسیری غلات (گندم، جو و چاودار) در فصل پاییز و اوایل بهار کشت شده و در اواسط تا اواخر تابستان هم برداشت می‌‌شوند. گونه‌های گرمسیری غلات (برنج، ذرت، ذرت خوشه‌ای و ارزن) نیز با توجه به شرایط آب و هوایی در اواخر بهار یا اوایل تابستان کشت شده و اواخر تابستان یا اوایل پاییز هم برداشت می‌‌شوند.

تاریخچه

هزاران سال است که این گونه گیاهان، در تأمین غذای بشر نقش حیاتی ایفا می‌‌کنند. باستان شناسان جوامع ابتدایی توانسته‌اند از ویرانه‌های قدیمی مراکز سکونت انسان، دلایلی به دست آورند که نشان می‌‌دهد غلات در تمدن های اولیه بشری هم کشت می‌‌شده‌اند و برای مثال، گندم در سرزمین حاصلخیز میانرودان به عمل می‌‌آمده است. بین النهرین امروزه بخش هایی از ترکیه، عراق، سوریه و ایران را تشکیل می‌‌دهد. شواهد به دست آمده نشان می‌‌دهد که در 16.000 تا 10.000 سال قبل از میلاد، انسان ما قبل تاریخ در این ناحیه گندم تولید می‌‌کرده است.

همچنین هر جا که جامعه‌ای تشکیل شده، یکی از انواع غلات در پیدایش آن نقش داشته اند. مثلاً برنج در تشکیل جوامع نخستین کشور چین و ذرت هم در تشکیل جوامع آفریقایی مؤثر بوده اند.

انواع غلات

گندم: به آب و هوای خنک در فصل رشد، آب و هوای گرم و خشک در فصل برداشت نیاز دارد. برنج: آبیاری و بارندگی در کشت این گیاه ضروری است. میانگین دما در 4 تا 6 ماه از فصل زراعی باید 21 درجه سانتی گراد یا بالاتر باشد. ذرت: به آب و هوای گرم با رطوبت کافی نیازمند است. این گیاه معمولاً در آمریکای شمالی و جنوبی و همچنین آفریقا کشت می‌‌شود. جو: به آب و هوای خنک در فصل رشد نیاز دارد. جو مطمئن‌ترین غلات در شرایط شوری خاک، خشکی یا سرمای زمستان است. جو در زمین هایی که گندم قادر به رشد در آنها نیست هم پرورش می‌‌یابد. ارزن: از پر محصول‌ترین غلات در شرایط خشک است و در خاک های غیر حاصلخیز هم رشد می‌‌کند. این ماده در آسیا و آفریقا، ماده غذایی مهمی برای انسان و دام می‌‌باشد. جو دوسر: پیشترها خوراک اصلی مردم اسکاتلند بشمار می‌آمد. در سراسر دنیا از این ماده غذایی به عنوان خوراک دام هم استفاده می‌‌نمودند. چاودار یا گندم سیاه: از سازگارترین غلات نسبت به شرایط سخت آب و هوایی است. در آب و هوای سرد کشت می‌‌شود.

اهمیت امروزی غلات

در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی، بیش از 80 درصد غذای مردم از غلات تأمین می‌‌گردد. سهم غلات در غذای مردمان اروپایی 45 تا 55 درصد بوده و در ایالات متحده آمریکا تقریباً 20 تا 30 درصد می‌‌باشد.

امروزه نزدیک به 70 درصد سطح زیر کشت یک میلیارد هکتاری جهان را غلات اشغال نموده اند. تقریباً نیمی از کل نیازهای غذایی انسان به ویژه در آسیا به طور مستقیم از غلات تأمین می‌‌گردد. همچنین تولید غلات در مقایسه با دیگر فراورده‌های غذایی از جمله گوشت، تخم مرغ، شیر و... بسیار بیشتر است. تولید سالانه غلات در جهان، بیش از یک میلیارد و هفتصد میلیون تن می‌‌باشد. گندم، برنج و ذرت سه محصول مهم هستند که هر کدام تقریباً یک چهارم تولید سالانه غلات را تشکیل می‌‌دهند.

برنج، غذای عمده و روزمره مردم نواحی گرم و مرطوب است. این غله معمولاً در زمین هایی تولید می‌‌شود که بتوان آنها را در برخی فصول سال غرقاب یا گل- آب نمود. گندم به عنوان غله‌ای سازگار، عمدتاً در زمین های چمن طبیعی و همچنین در مناطقی که آب و هوا برای کشت ذرت مناسب نیست، به عمل می‌‌آید. گندم از غلاتی است که در نواحی سرد هم کشت می‌‌شود. این غله در سراسر جهان در فصول مختلفی کشت می‌‌شود، به طوریکه در هر ماه از سال، گندم در یکی از نقاط جهان در حال برداشت می‌‌باشد. ذرت هم به عنوان یک گیاه گرمسیری، در مناطقی که رطوبت و حرارت کافی در فصل زراعت فراهم باشد، رشد می‌‌نماید.

ارزش غذایی غلات

غلات منبع انرژی برای انسان هستند. در کشورهای در حال توسعه، این دسته مواد تمام رژیم غذایی را در بر می‌‌گیرند. غلات حاوی هیدرات کربن، پروتئین، چربی، مواد معدنی و انواع ویتامین هستند که البته ضمن مراحل مختلف نگهداری و تهیه، ممکن است بخشی از مواد مغذی مذکور از بین برود.

دانه غلات که کاریوپس یا گندمه نام دارد، منبع خوبی برای تغذیه انسان می‌‌باشد. میزان پروتئین برنج از گندم کمتر است. میزان ویتامین های ضروری (از جمله تیامین) برنج صیقل داده شده هم از برنج قهوه‌ای کمتر می‌‌باشد، چون سبوس خود دارای ویتامین های گوناگونی است که در مرحلهٔ صیقل دهی از برنج جدا می‌‌گردد.

البته به خاطر داشته باشید که با وجود همهٔ موادی که ذکر شد، غلات غذای کاملی بشمار نمی‌آیند. مصرف این مواد به تنهایی نمی‌تواند یک رژیم غذایی متعادل و کامل محسوب گردد. میزان پروتئین و در واقع اسیدهای آمینه غلات و همچنین ویتامین موجود در آنها محدود است. برای این که یک فرد بالغ بتواند 65 تا 80 گرم پروتئین مورد نیاز خود را تنها از طریق غلات تأمین کند، باید مقدار بسیار زیادی از این دسته مواد بخورد که در عوض، به دلیل این که غلات حاوی هیدرات کربن هستند، فرد ممکن است چاق شود. بسیاری از پروتئین های گیاهی به همین دلیل که اسیدهای آمینه کافی ندارند نمی‌توانند به تنهایی در رژیم غذایی افراد مورد استفاده قرار گیرند، بلکه در کنار آنها باید از پروتئین های حیوانی و سبزیجات و حبوبات هم استفاده نمود. البته پروتئین های حیوانی که از انواع حیوانات تأمین می‌‌شوند، خود متکی بر منابع گیاهی و از جمله غلات هستند. چون اغلب از انواع گیاهان و غلات، به عنوان خوراک دام استفاده می‌‌شود.

امروزه مهندسین ژنتیک سعی می‌کنند تا با اصلاح نباتات، غلاتی با پروتئین هایی که اسیدهای آمینهٔ ضروری بیشتری داشته باشند، تولید نمایند. مقدار دو اسید آمینه ضروری به نام های لیسین و ایزولوسین در غلات کم است و تمام متخصصین اصلاح نباتات تلاش می‌کنند غلاتی که میزان بیشتری از این دو نوع اسید آمینه داشته باشند را تولید نمایند.

غلات بیشترین شکل انرژی خود را به صورت نشاسته عرضه می‌‌کنند. استفاده از دانه کامل غلات، منبع خوبی برای فیبر گیاهی و اسیدهای چرب ضروری می‌‌باشد. از برنج به صورت پخته یا آرد برنج استفاده می‌‌شود. معمولاً غلات را برای استفاده تبدیل به آرد می‌‌کنند. گندم یکی از این غلات است که بیشتر آرد آن به کار می‌‌رود. از انواع غلات آرد شده در تهیهٔ نان، پاستا، دسر، پیراشکی، کلوچه و... استفاده می‌‌کنند. البته آرد را گاهی از سیب زمینی، شاه بلوط، حبوبات و... هم تهیه می‌‌کنند.

آب و هوای مناسب برای رشد غلات

عوامل مختلف آب و هوایی قادرند طرز رشد، میزان عملکرد و همچنین کیفیت محصول را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین تولید اقتصادی هر نوع غله در هر ناحیه، کاملاً تابع شرایط آب و هوایی می‌‌باشد. گندم، جو و چاودار که به دلیل کوچک بودن بوته شان، غلات کوچک نام می‌‌گیرند، به بارندگی سالیانه 300 تا 1300 میلیمتر نیاز دارند و به صورت دیم هم کشت می‌‌شوند.

برنج به حرارت و بارندگی کافی (یا آبیاری کافی) نیاز دارد. معمولاً برنج در نواحی که سالانه نزدیک به 1000 میلیمتر یا بیشتر بارندگی دارند کشت می‌‌شود. ذرت هم با این که یک گیاه گرمسیری است در آب و هوا و ارتفاعات مختلف از نواحی پست تا ارتفاع 3000 متری از سطح دریا کشت می‌‌گردد.

جو از همهٔ غلات مقاوم تر است و می‌‌توان آن را حتی در کشور سیبری هم کاشت. گندم از همهٔ غلات رایج تر است. معمولاً گیاهان سردسیری را در نواحی گرمسیری، البته در نواحی بلند و خنک کوهستانی می‌‌کارند که در این صورت، کشاورزان می‌‌توانند به دلیل شرایط مساعد و خنکی کوهستان های نواحی گرمسیر، هر ساله چند بار غلات بکارند.

غلات گرمسیری را در نواحی پست گرمسیری که آب و هوای معتدلی دارند می‌‌کارند و همچنین می‌‌توان این غلات را در نواحی معتدل، البته در فصل هایی که سرما و یخبندان نباشد کشت نمود. معمولاً این دسته انواع بهاره و زمستانی دارند.

ساختمان دانه غلات

دانه غلات، میوه خشکی است که اصطلاحاً به آن گندمه و به زبان عامیانه دانه یا غله می‌‌گویند. این دانه دارای چندین لایه خارجی بوده که خارجی‌ترین لایه را پریکارپ می‌‌نامند و همچنین دو قسمت به نام های آندوسپرم و گیاهک دارد. غشای تخمدان، پوست دانه و لایه آلورون که در مجموع سبوس را تشکیل می‌‌دهند، در مرحلهٔ تهیه آرد از غلات جدا می‌‌شوند. حتی گاهی گیاهک را هم از دانه جدا نموده و با سبوس مخلوط می‌‌نمایند. سبوسی که گیاهک داشته باشد، پروتئین بیشتری نسبت به آندوسپرم نشاسته‌ای دارد. چون پروتئین گیاهک از هر قسمت دیگری در دانه بیشتر است. آردی که در تهیهٔ آن از تمام قسمت های دانه غلات استفاده نموده باشند نسبت به آرد سفید، که برای تهیه آن سبوس و گیاهک را جدا نموده‌اند دارای مواد مغذی بیشتری می‌‌باشد.

مراحل رشد غلات

دوره رشد غلات شامل مراحل جوانه زنی، پنجه زنی، تشکیل روزت، ساقه رفتن، تشکیل گل و تشکیل میوه است که هر کدام از این مراحل را به اختصار در اینجا توضیح می‌‌دهیم:

جوانه زنی: این مرحله با نفوذ ریشه در پوست دانه و غشای تخمدان آغاز می‌‌شود. ریشهٔ اولیه چندان پر پشت نیست، اما ریشه‌های ثانویه که شامل ریشه‌های نا بجا هم می‌‌شود، در مراحل اولیه رشد به وجود خواهند آمد که این ریشه‌های ثانویه قوی تر بوده و قدرت کافی برای نگه داشتن گیاه در خاک را دارند. پنجه زنی: پس از آن که اولین برگ های گیاه سطح خاک را شکافت و ساقه اصلی شروع به رشد نمود، مرحله پنجه زنی آغاز می‌‌گردد؛ یعنی جوانه‌های موجود در محل اتصال برگ های پایینی به ساقه، فعال شده و شروع به رشد می‌‌کنند. تشکیل روزت: برگ های گیاه در فاصلهٔ دو مرحله پنجه زنی و ساقه رفتن رشد نموده و بلند می‌‌شوند و مجموعه‌ای برگ را در ابتدای ساقه ایجاد می‌‌کنند. این مرحله را تشکیل روزت می‌‌نامند. ساقه رفتن: در این مرحله ساقه طویل می‌‌شود. در اوایل این مرحله، گل آذین هم تشکیل می‌‌شود. تشکیل گل آذین: در این مرحله گل آذین بوته از داخل غلاف خارج می‌‌شود. گل کردن غلات معمولاً زمانی که گل آذین داخل غلاف است یا بلافاصله پس از تشکیل گل آذین صورت می‌‌گیرد. گل های گیاهان خانواده گرامینه، به صورت گروهی به وجود می‌‌آیند. منظور از گل آذین، آرایش گل یا طرز قرار گرفتن گل روی ساقه است. مجموع چند گلچه که روی محور گل آذین است را سنبلچه می‌‌گویند. میوه: زمانی که میوه می‌‌رسد، غشای تخمدان نازک شده و به پوست دانه می‌‌چسبد. این گونه میوه‌ها را گندمه گویند، مثل دانه گندم، ذرت و چاودار. دانه بعضی غلات حتی پس از برداشت هم داخل غلاف باقی می‌‌ماند، مثل برنج و جو.

برداشت محصول

برداشت غلات باید به موقع صورت گیرد. برداشت زودتر یا دیرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کیفیت آن می‌‌شود. تأخیر در برداشت غلات دانه ریز، سبب ریزش دانه، خوابیدگی یا شکستن بوته‌ها در کشتزار و بالاخره کاهش میزان ماده خشک می‌‌گردد. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پایین آمدن کیفیت غلات می‌‌گردد.

وزن دانه‌ها تا زمان رسیدن دانه افزایش می‌‌یابد، ولی پس از آن رو به کاهش می‌‌گذارد. همچنین دانه‌های نارسی که زود هنگام برداشت می‌‌شوند، چه در کشتزار و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما و آفات از جمله کپک زدگی قرار می‌‌گیرند. زمان مناسب برای برداشت دانه، هنگامی است که آندوسپرم دانه‌های غلات سفت شده و میزان رطوبت آن هم به 18 درصد رسیده باشد. در کشورهای توسعه یافته برای دروی محصول تنها از وسایل مکانیکی همچون کمباین استفاده می‌‌شود. اما در کشورهای در حال توسعه از روش های گوناگونی همچون استفاده از داس برای برداشت محصول استفاده می‌‌نمایند....

تأمین غذا از طریق تولید برنج و معرفی نمونه های مساعد با وضعیت جوی كه كیفیت آن مورد قبول مصرف كننده باشد، از جمله تلاشهایی است كه در مؤسسه تحقیقات برنج انجام می گیرد، بیش از یك دهه از تشكیل ساختار جدید و مستقل شدن مؤسسه می گذرد. در طول این مدت، معرفی ارقام كیفی قابل كشت كه در سال 1383 توسط یك كشاورز نمونه به 13 تن در هر هكتار از رقم هیبرید رسید، نشانگر توانایی، دانش و تخصص افراد مؤسسه و همسویی با جامعه كشاورزی است. گذر از تولید كمی ارقام پرمحصول، تغییر در شیوه های محلی كشت، معرفی ارقام مقاوم به بیماریها، آفات و شوری و همچنین استقلال در تولید برنج كشور از جمله برنامه های مؤسسه تحقیقات برنج است. دكتر فرامرز علی نیا در این باره به تشریح دیدگاهها و تجارب مؤسسه پرداخت.

،چرا در مباحث مربوط به برنج، همواره كمیت آن را در نظر می گیرند. چرا همیشه از برنج پرمحصول یاد می كنید؟ یكی از دغدغه های همه كشورهای دنیا تأمین غذای مردم است. البته این بدان معنی نیست كه فقط كمیت مورد نظر باشد، بلكه كیفیت آن نیز لحاظ می شود. به عنوان نمونه در دوران هشت سال دفاع مقدس، كشت ارقام پرمحصول مانند سپیدرود، خزر و آمل (3)، نیاز جامعه بود كه در دستور كار قرار گرفت. در گذشته ما نیازمند تولید بیشتر بودیم. این نیاز حالا هم وجود دارد. اما رفته رفته هنگامی كه تولید برنج به حدی رسید كه پاسخگوی تأمین غذای مردم شد، بحث كیفیت آن نیز به طور جدی مطرح شد. از طرف دیگر در كشور ما كیفیت خاصی مطرح است كه با كشوری مانند ژاپن تفاوت بسیاری دارد. آنچه برای مصرف كننده در ژاپن كیفی است، برای مصرف كننده ما كیفی نیست. در نزد ما كیفیت برنج به مواردی مانند قد كشیدن دانه هنگام پخت، سفت نشدن بعد از سرد شدن و مسائل بیوشیمیایی آن مربوط می شود. برنج صدری، بی نام و طارم برای ما برنجهای كیفی اند. در هندوستان و پاكستان، باسماتی ها همین وضعیت را دارند. ما رفته رفته برای این كه كیفیت را با كمیت همراه كنیم، اقدامات كاربردی فراوانی در مؤسسه انجام دادیم.

،این اقدامات چه فعالیتهایی را شامل شده است؟ چه نمونه هایی از ارقام حذف یا اضافه شدند؟ رقم آمل (3) را از رده خارج كردیم چون كمیت محصول در درجه دوم اهمیت قرار گرفت سپس نوبت به معرفی ارقامی رسید كه كمیت را با كیفیت به همراه داشت. بعد از تحقیقات اساسی و فراوان به ارقامی مانند شفق، درفك و كادوس رسیدیم. رقم فجر را به مازندران معرفی كردیم و ارقام دیگر را به گیلان.

،خصوصیت این رقمها چیست؟ آیا فقط به همین رقمها اكتفا شد؟ برای نمونه می توان از رقم فجر یاد كرد. از چهار سال قبل این رقم برای كشت به استان مازندران معرفی شد. این رقم، نزدیك به ارقام محلی است كه عطر و طعم آن قابل توجه و عملكرد آن بیش از دو تن در هر هكتار است. بعد از این فعالیتها كه رشد كمی تا حدودی كمرنگ شد، رقم هیبرید را معرفی كردیم. هیبرید، آخرین یافته تحقیقاتی است.

،آیا این رقم توانست انتظارات شما و تولیدكننده را برآورده كند؟ وضعیت بسیار مناسب كشت، عملكرد خوب و رضایت تولیدكننده در مورد رقم هیبرید جالب توجه بود. بعد از گذشت هفت سال، یك كشاورز در استان گیلان 13 تن در هكتار برداشت كرد. این میزان برداشت، در جای خود نشان از عملكرد موفق بخش تحقیقات و همت تولیدكننده داشت. اگر بپذیریم كه 13 تن در هر هكتار نمی تواند به طور گسترده مدنظر باشد، عملكرد بالای هشت تن در رقم هیبرید مورد انتظار ماست.

،در مباحث مربوط به كمیت و كیفیت محصول چه فرآیندی طی می شود؟ با توجه به امكانات موجود، هر یافته اعم از رقم یا مواردی مانند توصیه های استفاده بهینه از كود و مدیریت آب، به عنوان طرحهای تحقیقاتی ترویجی مدنظر قرار می گیرد. این پژوهشها در مؤسسه انجام و برای بررسی عملی وارد زمینهای زراعی و آزمایشهای مربوط به خاك و عملكرد رقم، در زمینهای زراعی كاملاً بررسی و نتایج آن ثبت می شود. اگر همه بررسیها به نتایج مثبتی بینجامد، آن محصول به عنوان "رقم" به وزارتخانه معرفی می شود.

،كشاورزان در این فرآیند چه نقشی دارند؟ آنها را در مراحلی وارد عمل می كنیم كه همه موارد مربوط به رقم انجام شده است.

كشاورزان محور و مقصد نهایی تحقیقات هستند. آخرین یافته ها و تحقیقات زمانی به بار می نشیند و توسعه و گسترش می یابد كه كشاورز آن را به كار گیرد و عملكردها را در هر هكتار افزایش دهد. در غیر این صورت توسعه نمی یابد و بازدهی ندارد.

،اقدام مؤثرتر دیگری هم در دستور كار شما قرار دارد؟ هم اكنون یك ایستگاه در تنكابن در غرب استان مازندران داریم. در سال 84 اجازه یافته ایم تا ایستگاههای تحقیقاتی در اصفهان، خوزستان، فارس، سیستان و بلوچستان دایر كنیم.

این ایستگاهها در انتقال یافته ها و هدایت فنی و تخصصی كشاورزان وارد عمل خواهند شد.

تطبیق پذیری ارقام، وضعیت آب و هوایی، كیفیت و كمیتها را در این ایستگاهها پیگیری خواهیم كرد این در حالی است كه متأسفانه به هیچ عنوان وضعیت مناسبی از نظر تخصیص بودجه نداریم. نام یك مؤسسه ملی را داریم، اما امكانات و بودجه در خور توجهی برای فعالیتهای خود نداریم. در حد وضعیت موجود مشغول به كار هستیم به طوری كه اكنون، 40 درصد كارهای مربوط به كشت برنج انجام شده است، اما بیش از 10 درصد بودجه را نگرفته ایم. این عدد هم فقط به حقوق افراد اختصاص می یابد. ،آیا این برخوردها به حیاتی بودن محصول برنج لطمه وارد نمی كند؟ وقتی حداقل انتظارات یك مؤسسه ملی برآورده نمی شود، هیچ راهی در پیش نداریم. اگر حتی یك ششم بودجه دیگر محصولات محوری را داشتیم، می توانستیم امیدوارانه گام برداریم. این شاید تأسف بزرگی باشد كه برآوردها زیر یك میلیارد تومان است. نوع حمایت از برنج باید همانند دیگر محصولات محوری باشد. اگر به گردشگری فكر می كنیم، اگر دنبال خودكفایی هستیم، اگر نگرش ملی داریم نباید این چنین برخورد كنیم چون آب، خاك و آفتاب به تنهایی برای برنج كافی نیست و حمایت می خواهد.

،سرانه مصرف برنج چه میزان و در چه استانهایی قابل تأمین است؟ 40 كیلوگرم مصرف سرانه در كشور فقط در استانهای گیلان و مازندران تأمین می شود. این دو استان نباید به هیچ قیمتی تضعیف شوند. استانهای دیگر نقش محوری ندارند ولی تأثیرگذارند. این تأثیر به میزان تولید آنها بستگی دارد اما استانهای گیلان و مازندران بیشترین فشارها را تحمل می كنند و كمترین امكانات را در اختیار می گیرند. وقتی به كشورهای چین، هند، تایلند و فیلیپین نگاه می كنیم، آمارهای جالبی را می بینیم آنها مصرف سرانه دارند و ما هم همین وضعیت را دنبال می كنیم، اما تفاوتها، گاه خیلی زیاد است. در كشور فیلیپین كشت رقم هیبرید از صفر به 300 هزار هكتار در مدت سه سال می رسد. این امر نشان دهنده عزم ملی دولت و ملت آن كشور است. امیدوارم این عزم در كشور ما هم وجود داشته باشد.

،سیاستهای كلان و ساختارهای وزارتخانه تا چه اندازه در فعالیتها و بحث برنج تأثیرگذار است؟ نمونه ای را یادآور می شوم و جواب شما را با آن می دهم. در سال زراعی 1382 خرید تضمینی برنج كمی دیر اعلام شد، اما همین مسأله 40 درصد سطح زیركشت را كاهش داد. اما رفته رفته در سالهای بعد از آن سیر صعودی و افزایش، خود را نشان داد. در سال 1380، 15 هزار هكتار و در سال 1383، 70 هزار هكتار سطح زیركشت را به برنج اختصاص دادیم. هنگامی كه قبل از شروع كشت دولت اعلام می كند كه خرید تضمینی انجام می دهد، همه چیز سیر صعودی به خود می گیرد و كشاورزان با دلگرمی بیشتر و توان مضاعف مشغول به كار می شوند. پیش بینی ما برای سال 1384، زیر كشت رفتن 80 هزار هكتار است.

در این صورت در كل كشور 250 هزار هكتار زیر كشت ارقام پرمحصول می رود.

،در مورد رقم هیبرید، آیا همین حركت را دنبال می كنید؟ برای طرح خودكفایی برنج در 10 سال آینده وارد عمل شده ایم. افزایش تولید و ضایعات كمتر به همراه تحقیقات بیشتر و برنامه های فنی قویتر را دنبال می كنیم. این امر سبب خواهد شد تا در 10 سال آینده بتوانیم 200 هزار هكتار را زیركشت برنج هیبرید ببریم.

**masi eng** · 30 مهر، ۱۳۹۳

ایستگاه هواشناسی کشاورزی :

شامل انواع سنسورها به منظور اندازه گیری پارامتر های میزان تشعشع آفتاب، دما و رطوبت خاک، ساعت آفتابی، دما و رطوبت برگ، سمت و سرعت باد، دما و رطوبت هوا، فشار هوا، DSR، RSR، TSR

امکان تامین برق از طریق پنل خورشیدی

[TABLE=class: normal]

[TR]

[TD][/TD]

[TD=align: justify]ارسال اطلاعات از بسترهای مخابراتی با سیم و بی سیم[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

قابلیت اندازه گیری پارامترهای جوی مرتبط با کشاورزی، محاسبه نیاز آبی محصول از طریق محاسبه ETc، تشخیص و هشدار سرمازدگی محصول

**masi eng** · 30 مهر، ۱۳۹۳

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

در استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی و زنجان، به کشاورزان توصیه می‌شود برای پیشگیری از خسارت احتمالی محصولات تابستانه و بهاره به‌ویژه سیب‌زمینی در انجام عملیات برداشت، تسریع کنند.

رئیس اداره هواشناسی کشاورزی امروز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با اعلام این خبر گفت: بر اساس داده‌های هواشناسی در استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، کرمان، مازندران و گلستان برای روز چهارشنبه بارش پراکنده باران گاهی همراه با رعد و برق و وزش باد و در استان‌های اردبیل، گیلان، مازندران و خراسان شمالی در روز جمعه بارش پراکنده باران یش‌بینی می‌شود. مسعود حقیقت افزود: در استان‌های آذربایجان‌های شرقی و غربی و زنجان، به کشاورزان توصیه می‌شود از انجام هرگونه عملیات خاک‌ورزی در اراضی کشاورزی برای جلوگیری از فشردگی خاک، تا پنجم آبان‌ماه خودداری کنند. وی خاطرنشان کرد: در این مناطق همچنین کشاورزان برای پیشگیری از خسارت احتمالی به محصولات تابستانه و بهاره به‌ویژه سیب‌زمینی در انجام عملیات برداشت تسریع کنند. حقیقت ادامه داد: در استان‌های کرمانشاه، کردستان، همدان، لرستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد به کشاورزان توصیه می‌شود از بذور اصلاح‌شده با نیاز کم‌آبی استفاده کنند و عملیات بوجاری بذور را به‌منظور جلوگیری از گسترش علف‌های هرز در مزارع دیم انجام دهند. وی تصریح کرد: به‌دلیل احتمال صاعقه و بارندگی آخر هفته در استان‌های گیلان و مازندران، دامداران منطقه از چرای دام در ارتفاعات خودداری کنند و محصولات برداشت‌شده خود را به انبارهای مسقف انتقال دهند. رئیس اداره هواشناسی کشاورزی یادآور شد: در استان‌های تهران، البرز، قم، قزوین و مرکزی، گلخانه‌داران برای جلوگیری از بروز سفیدک در محصولات، دمای گلخانه را در درجه 16 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر تنظیم و از نور کافی استفاده کنند. حقیقت تأکید کرد: در استان اصفهان به غله‌کاران مناطق مرکزی استان (اقلیم معتدل گرم) توصیه می‌شود نسبت به آماده‌سازی زمین‌های خود برای کشت در اواخر مهر یا اوایل آبان‌ماه اقدام کنند. وی اظهار داشت: به سیب‌زمینی‌کاران خراسان جنوبی نیز توصیه می‌شود که از کشت مجدد سیب‌زمینی به دلیل احتمال سرمازدگی اواخر پاییز خودداری کنند. حقیقت همچنین گفت: در استان‌های فارس، بوشهر و هرمزگان، کشاورزان اقدام به مبارزه مکانیکی با علف‌های هرز برای رسیدن تابش نور خورشید به سطح زمین و کم کردن خطر سرمازدگی در باغ‌ها استفاده کنند. وی در پایان افزود: در استان ایلام و خوزستان، به پرورش‌دهندگان آبزیان توصیه می‌شود دریچه ورودی استخرهای پرورش ماهی را کنترل کنند تا بر اثر سیلاب احتمالی، آسیبی به آبزیان و تأسیسات وارد نشود./

**masi eng** · 31 تیر، ۱۳۹۴

سامانه توسعه هواشناسی کاربردی( تهک ) کشاورزی

توصیه های کاشت،داشت و برداشت

سامانه تهک ( توسعه هواشناسی کاربردی) کشاورزی از ابتدا تا انتهای کار با کشاورزان عزیز

تحلیل بارش های پائیزه 14 سال قبل و پیش بینی بارش پائیز 1394 بزودی

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

پیش بینی 6 ساعته بارش تا تاریخ 94/05/03

ورود

هواشناسي كشاورزي

ارسال های توصیه شده

masi eng 47,044

لینک به دیدگاه

masi eng 47,044

لینک به دیدگاه

masi eng 47,044

لینک به دیدگاه

masi eng 47,044

لینک به دیدگاه

masi eng 47,044

لینک به دیدگاه

به گفتگو بپیوندید

سایت نواندیشان

انجمن نواندیشان

فعالیت ها

جریان فعالیت های من

کسب درآمد کنید