بهداشت و پرورش آبزیان

[masi eng 47044]

در ماهیان استخوانی بدون فلس که اتولیتهای مناسبی هم برای تعیین سن ندارند بایستی از ساختارهای دیگر بدن جهت تعیین سن استفاده کرد. ۱- فلس تکنیک های جمع آوری ، تمیز کردن، آماده سازی فلس ها: از آنجایی که فلسها نسبت به ساختارهای سخت دیگر در بدن ماهیان کثیرالانتشارترند بیشتر از سایر قسمتهای بدن برای تعیین سن استفاده می شوند از طرف دیگر فلسها راحت تر جمع آوری و قرائت می شوند. معمولاً برای تهیه فلس جهت تعیین سن از فلسهای ناحیه میانی و جانبی بدن استفاده می شود. اکثراً از ناحیه میانی بدن و زیر باله پشتی و بالای خط جانبی به جهت اینکه دارای فلسهای متقارن و بزرگ، با خطوط منظم و مشخص است استفاده می شود. برای مطالعه سن از روی فلسها باید فلسها از قسمتهای مختلف بدن جدا شود و نتایج بدست آمده از آنها باهم تطبیق داده شود تا بتوان مناسب ترین منطقه را برای برداشتن فلس تعیین کرد. از آنجایی که ممکن است اندازه و مورفولوژی فلسها با هم متفاوت باشد باید از چندین فلس برای این کار استفاده کرد زیرا برای مثال ممکن است یک خط سالیانه از یک فصل بطور مشکوک ظاهر شود ولی در فلس دیگر واضح باشد. بعلاوه چون امکان تجدید فلسهای از دست رفته وجود دارد، ممکن است فلسهای جدید که خطوط سالیانه متفاوتی دارند جایگزین شده باشند. پس از کنار زدن مکوس و مواد زائد روی فلسها با فشار در جهت دم ماهی به کمک انبر با حرکتی سریع و محکم فلسها جدا می شوند. فلسها را در پاکتهای کاغذی مخصوصی که حاوی اطلاعات بیومتریک ماهی است قرار می دهند. روی فلسها نباید موادی باقی مانده باشد. همچنین فلسها نبایستی به هم چسبیده باشند. اگر نیاز به تمیز کردن فلسها باشد می توان از آب گرم یا محلول پتاس سوز اور یا چند بار شستشو با الکل ۹۵ درصد و یا موادی که پس از شستشو با آب برطرف می شوند استفاده کرد. جهت آماده سازی فلسها روشهای مختلفی وجود دارد: ۱- تهیه کپی های مثبت یا منفی با استفاده از ورقهای نرم سلولوئیدی ۲- قرار دادن فلسها در سطحی بین شیشه و اسلاید و فشردن آنها توسط باندهای شیشه ای وخشک کردن آنها ۳- استفاده از ورقهای دوبل پلاستیکی برای ایجاد اثرات فلس برروی آنها بدون استفاده از گرما، فشار و مواد شیمیایی استفاده از اثرات فلس نسبت به روشهای فوق جهت تعیین سن مزایایی دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: ۱- این علائم روشن هستند حتی اگر فلس اصلی چنین شرایطی نداشته باشد. ۲- اثرات فلس بزرگتر بوده و بوسیله نور عبوری دیده می شوند. ۳- امکان مطالعه چندین فلس بطور همزمان وجود دارد. معمولاً روی فلسها یک سری خطوطی دیده می شود که که از مرکز فلس بطرف لبه کشیده می شود که به آنها کانالهای شعاعی (Radius) گفته می شود که باعث انعطاف پذیری آنها بخصوص در فلسهای ضخیم می شود. اصولاً روی فلسها دوایر متحدالمرکزی وجوددارد که هرساله در نتیجه تغییر آهنگ رشد ایجاد می شوند. در فصول سرد سال به علت کاهش سرعت رشد این خطوط به هم فشرده تراست که باعث می شوند در مطالعه فلسها یکسری نواحی روشن و تیره بصورت متناوب دیده شود(پرافکنده حقیقی،۱۳۷۶). یک منطقه تیره به همراه یک منطقه روشن معرف یک سال از عمر ماهی است. البته روی فلسها یکسری خطوط دیگری هم به چشم می خورد که نسبت به حلقه های سالیانه وضوح کمتری دارند که به آنها حلقه های اضافی گفته می شود این حلقه ها در نتیجه تغییرات غیر دوره ای در رشد ماهی در طول سال بوجود می آیند مانند تغییر در تراکم مواد غذایی. برای تعیین سن معمولاً از دو نوع فلس شانه های(کتنوئید) و دایره ای(سیکلوئید) استفاده می شود که بخش مورد مطالعه در هر دو فلس قسمت قدامی فلس است. ۲- اتولیت ماهیان فاقد گوش خارجی و میانی بوده و تنها دارای گوش داخلی هستند که به نام لابیرنت (Labyrinth) خوانده می شود که بجز عمل شنوایی در اعمال تعادلی نیز دخالت دارند. بخش تحتانی گوش داخلی دارای سه حفره است که درون آنها سنگریزه های شنوایی یا اتولیتها قرار دارند. جنس اتولیت ها از کربنات کلسیم بوده و همانند فلس ماهیان دارای تزئینات دایره ای هستند که معرف سن ماهی است. گوش داخلی دارای سه جفت اتولیت به نامهای Sagita, Lapillus, Asteriscus می باشد. در مطالعات اتولیت از Sagita که بزرگترین سنگریزه شنوایی است استفاده می شد ولی جدیداً هر سه جفت اتولیت در شمارش و مطالعه علائم مربوط به سن مورد استفاده قرار می گیرند. طرح والگوی شکل گیری حلقه ها روی اتولیت همانند ساختارهای دیگری است که برای تعیین سن استفاده می شوند به این معنی که به موازات رشد ماهی این اعضا هم رشد کرده و با تغییر آهنگ رشد یکسری خطوط و حلقه هایی روی آنها تشکیل می شود که در تعیین سن کاربرد دارند. رشد جسمی ماهی و رشد اتولیتها همانند زنجیر به هم مرتبط می باشد. اتولیتها اولین ساختارهای آهکی هستند که در مراحل جنینی تشکیل می شوند این ساختارها در تمام طول حیات ماهی بدون تغییر باقی می مانند البته ممکن است در شرایط نامناسب بازجذب شوند. اتولیتها حکم جعبه سیاه هواپیما را دارند که حاوی اطلاعات گذشته ماهی است بخصوص به مطالعه مراحل حیات اولیه ماهی کمک شایانی می نماید. اتولیتها حاوی اطلاعات روزانه ماهی می باشند. علائم روزانه روی اتولیت بصورت نوارهای روشن و تیره مشخص شده است که اصطلاحاً آنها را DGI (Daily Grow Increament) می نامند. مناطق روشن معمولاً پهن تر از نوارهای تیره هستند. مناطق روشن مربوط به دوره روشنایی روزانه با درجه حرارت بالای آب می باشد که اصطلاحاً ناحیه «برتری کلسیم» هم خوانده می شود. مناطق تیره مربوط به رژیم شبانه یا سردی آب است که به ناحیه «برتری ماتریکس» معروف است. رشد اتولیتها در ارتباط با متابولیسم داخلی کلسیم و تولید اسید آمینه بوده و اولین علائم رشد معمولاً بعد از جذب کیسه زرده بر روی آنها ظاهر می شود. ناحیه مربوط به رشد سریع پهن تر بوده و علائم و تزئینات روی آن به خوبی مشخص هستند ولی در دوره رشد کند میکروکریستالها با فاصله کمتر و فشرده تر قرار می گیرند. چنانچه مطالعه علائم روزانه مورد نظر باشد بهتراست که از ماهیان جوانتر برای اینکار استفاده شود. مهمترین فاکتور در شکل گیری علائم روزانه عبارتند از درجه حرارت آب، نور، دسترسی به غذا و PH که از این میان مهمترین نقش را حرارت ایفا می کند به گونه ای که در ماهیانی که در درجه حرارت نسبتاً ثابتی نگهداری می شوند تشخیص دو ناحیه روی اتولیت مشکل است. ۳- خارها و شعاع باله ها در ماهیان استخوانی بدون فلس که اتولیتهای مناسبی هم برای تعیین سن ندارند بایستی از ساختارهای دیگر بدن جهت تعیین سن استفاده کرد. در Cat fish برای این کار معمولاٌ از بین خارهای سینه ای و مهره ها این انتخاب صورت می گیرد. اما خارهای سینه ای نسبت به مهره ها ارجحیت دارند چرا که جمع آوری آنها نیاز به کشتن ماهی ندارد همچنین جمع اوری آنها در آزمایشگاه سریع تر بوده و حلقه های اشتباه کمتری در برشهای آن وجود دارد. البته ممکن است سن کمتر از سن واقعی تخمین زده شود. تنها عیب استفاده از خارهای سینه ای این است که در ماهیان مسن تر ممکن است حلقه ها تیره و تار شوند. برای بعضی از ماهیان از قبیل Suchers وSturgeon بهترین ساختمان برای تعیین سن شعاع باله می باشد. دو روش برای جدا کردن خارها (چپ یا راست) به کار می رود. اولین روش پیچاندن همزمان و شل کردن خارهاست که در محل مفصل به طرف دم ماهی صورت می گیرد. دومین روش بدین شکل است که ماهیان بزرگ خار را با انبردست (در ماهیان کوچک بوسیله انبرکهای مخصوص) محکم گرفته و بطرف بیرون می کشیم تا بندها شل شوند. خارهای چپ را مطابق با حرکت عقره های ساعت و خارهای راست را مخالف حرکت عقربه های ساعت می چرخانیم. در مورد ماهیان بزرگ ممکن است بریدن عضلات دور خارها لازم باشد. بایستی خارها را قبل از نگهداری در پاکت در هوای آزاد خشک کرد. برای تهیه شعاع باله آنرا درست زیر محل مفصل به کمک قیچی یا انبر جدا می کنیم. بافتهای غشایی اضافی را با خراشیدن از آن دور می سازیم. سپس برای پاک کردن باقیمانده بافتها از مواد تمیز کننده خانگی استفاده کرده آنها را در هوای آزاد خشک کرده و نگهداری می کنیم. برش و آماده سازی خارها و شعاع باله ها: برای برش تیغه ها تعیین محل مناسب که دربرگیرنده حلقه های سالانه باشد مشکل است. ضخامت برشها به فاکتورهای زیادی بستگی دارد اما بطور معمول نازک ترین برشها بهترین دید را خواهند داشت. شعاع باله ها معمولاً در انتهای شیار پائینی برش داده می شوند. برشها را می توان روی لامهای شیشه ای یا پلاستیکی نگهداری کرد و به مطالعه آنها پرداخت. به غیر از فلس، اتولیت و شعاع باله ها دیگر بخشهای اسکلتی بدن ماهی مانند ستون فقرات، سرپوش آبششی حتی مهره ها برای تعیین سن بکار می روند. تمام این ساختارها دارای حلقه های رشد هستند زیرا رسوب متفاوت نمکهای کلسیم و تعدادی از حلقه ها را دارند که به سن ماهی ارتباط دارد. به هر حال مطالعه این قسمت های اسکلتی معمولاً در حالت تازه عملی تر است. با استفاده از کلیه اندامهای سخت ذکر شده و پاره ای محاسبات می توان سن ماهی را تعیین کرد برای این کار از روشهای بسامد طولی و ترکیب سن وکلیدهای طولی- سنی استفاده کرده و در نهایت رشد و سن را بطور قطعی تخمین می زنند. در روش بسامد طولی اصول روش اینست که طولهای ماهی از یک سن به شکل یک توزیع طبیعی منجر می شوند. اطلاعات نمونه برای تمام جمعیت گونه مورد مطالعه در یک کاغذ نمودار کشیده می شود و از طریق ترسیم طولهای احتمالی در سنهای مختلف، رشد متوسط در یکسال مطالعه می شود. البته این روش فقط برای گونه هایی که یک تخمریزی محدود فصلی دارند قابل استفاده است. ترکیب یا تناسب مختلف گروههای سنی در نمونه بدس آمده یا در جمعیت یک ترکیب سنی نامیده می شود. ترکیب سنی معمولاً بوسیله محاسبه تمام گونه های یک صید محاسبه می شود. ممکن است رشد افزایش در اندازه یا همراه با افزایش سن تعریف شده باشد. افزایش در اندازه یا وزن در طول فواصل زمانی متوالی اندازه گیری شده هنگامیکه بعد (طول یا وزن) یک ماهی بخصوص رسم می شود در برابر زمان(سن)، نمودار، یک طرح نموداری منحنی رشد را نشان می دهد. رشد قطعی میانگین کل رشد در هر سن می باشد و معمولاً برای هر گروه سنی ترسیم می شود. از سوی دیگر رشد ویژه، افزایش رشد در هر فاصله زمانی است و دلالت بر درصد رشد در شروع فاصله زمانی دارد. در حقیقت از تقسیم اختلاف لگاریتم طول ثانویه و اولیه به تفاوت مدت زمان تغییر طول ثانویه و اولیه رشد ویژه قابل محاسبه خواهد بود. پیشینه پردازی پیشینه پردازی روشی برای برآورد اندازه ماهی در سنین پائین تر می باشد.در این روش وجود یک ارتباط متناسب بین طول ماهی و مقدار افزایش اندازه ساختمانهای مورد بررسی مورد نظر می باشد. برای این کار برشهایی را از شعاع باله ها و خارها تهیه می کنند که بطورکامل حلقه ها را نشان دهد. برای اندازه گیری قطر یا شعاع هر حلقه از مرکز تا لبه بیرونی هر حلقه بلندترین محور انتخاب می شود. دو روش مناسب در این زمینه تکنیکهای متقارن و رگرسیون هستند.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران

[masi eng 47044]

) مقدمه

 

استفاده از داروهای ضد باکتریایی در درمان بیماریهای ماهی ، به دلیل تماس دارو با محیط و مشکلات ایجاد کننده در سلامت انسان اهمیت خاصی یافته و موجب نگرانی دست اندرکاران صنعت پرورش آبزیان در دنیا گشته است . متاسفانه در حال حاضر به علت جوان بودن صنعت آبزی پروری در کشور و کمبود نیروهای متخصص لازم در زمینه بهداشت و بیماریهای آبزیان ، کاربرد داروها و مواد شیمیایی خارج از سیستم صحیح تشخیص و تجویز رسمی صورت گرفته و بدون در نظر گرفتن باقی مانده های دارویی، اثرات آلایندگی آن ها در طبیعت و عوارض سوء این مواد بر روی انسان (مانند اثرات سمی، واکنش های ازدیاد حساسیت، بروز عفونتهای ثانویه، اختلالات در سوخت و ساز و اختلالات روی اجزاء اکوسیستم آب و خاک ) مصرف می شوند. در مقاومت آنتی بیوتیکی، امکان انتقال میکروبهای مقاوم به انسان و به خطر افتادن سلامت عمومی جامعه وجود دارد و خسارت ناشی از این امر اجتناب ناپذیر است. مقاومت میکروبی باعث می شود که درمان بیماریها دچار اختلال شده و پرورش دهندگان ماهی دچار زیان های اقتصادی شوند و عمدتا آنتی بیوتیک برای میزبان سمی نمی باشد ولی مصرف طولانی مدت، مکرر، بیش از حد و کمتر از مقدار طبیعی آن در آبزیان موجب شیوع جمعیت باکتریهای مقاوم در ماهی سخت پوستان و میکروفلور آب شده است . استفاده بی رویه از آنتی بیوتیکها خصوصا انواعی که مصرف مشترک انسانی دارند، زمینه ساز ایجاد مقاومتهای باکتریایی ،به خطر افتادن امنیت غذایی و بهداشت عمومی و نا پایداری صادرات محصولات غذایی می شوند. این نحوه استفاده از آنتی بیوتیکها با عث ایجاد سویه های مقاوم باکتریایی شده و مشکلات زیادی به همراه می آورد . برای مثال موجب بروز بیماریهایی می شود که درمان آنها بسیار مشکل و در بعضی موارد غیر ممکن است و در نهایت موجب گسترش بیماری و شیوع یک همه گیری بدون درمان در جامعه می گردد . برای مثال در صنایع پرورش میگو در اکوادور ، مصرف بی رویه آنتی بیوتیکها موجب مقاومت آنتی بیوتیکی بر علیه ویبریوکلرا در انسان گردیده است . البته در این موارد ، ضعف بهداشت عمومی در همه گیری بیماری نقش مهمی را داشته است .

 

● انواع و مکانیسم مقاومت دارویی

 

یافته های جدیددر زمینه بیولوژی مولکولی و جمعیت، بیانگر این واقعیت است که مقاومت درمقابل داروهای ضد باکتریایی، پدیده ای غیر قابل اجتناب است که در نتیجه طبیعت خاص و یا سازگاری سلول باکتریایی نسبت به آنتی بیوتیکها و ایجاد تغییرات ژنتیکی ایجاد می گردد . مقاومت به دو صورت طبیعی و اکتسابی ایجاد می گردد . مقاومت طبیعی عموما یکی از ویژگی های اساسی گونه های باکتری ها بوده و تمامی افراد یک گونه را شامل می شود و بستگی به مواجهه قبلی با آنتی بیوتیک ندارد . این نوع مقاومت ناشی از وضعیت فیزیولوژیک بیوشیمیایی یا مورفولوژیک ذاتی و خص باکتری است که مانع از اثرات آنتی بیوتیک می شود. تشخیص این نوع مقاومت آسان است بطوری که در مواجهه کم ارگانیسم، با آنتی بیوتیک نیز مشخص می گردد . از این نوع مقاوت طبیعی باکتری پزودوموناس آئروژینوزا به تترا ساکلین اشاره کرد . مقاوت اکتسابی مقاومتی است که باکتری قبلا نسبت به دارو حساس بوده و در اثر مواجهه قبلی مقاوم شده است . این مواجهه باعث ایجا فشار انتخابی (selectiv pressure ) می شود که موجب رشد بیش از حد و سریع سلولهای مقاوم و ظهور یک سری سلول های مقاوم میگردد.

 

● مکانیسم ایجاد مقاومت اکتسابی :

 

 

۱) مقاومت کروموزمی ناشی از موتاسیون خود بخودی :

 

موتاسیون در جت مقاومت در برابر آنتی بیوتیک به طور خود بخودی و با نسبت ۱۰تا ۱۰ اتفاق می افتد که این پدیده به باکتری آنتی بیوتیک بستگی دارد . چنین تصور می شود که موتاسیون کروموزومی ، مسوول مقاومت در برابر ترکیبات کینولون می باشد . به طوری که مقاومت به کینولون ها فدیمی مانند اسید نالیدیکسیک و اسید اگزو لینیک در عوامل بیماری زایی مثل آئر و موناس سالمونسیدا ویبریو آنگوئیلا روم ویرسینیاراکری مشاهده شده است . کینولون های جدید مثل سارافلوکساسین و آنروفلوکساسین در مقابل مقاومت چند تایی سویه های آئروموناس و آئرمونانس سالمونسیدا موثر هستند . با این حال اساس دقیق مولکولی سیر موتاسیون که موجب مقاومت باکتریایی می شوند ، ناشناخته است . یکی از راههای جلوگیری از موتاسیون و ایجاد مقاومت ، استفاده ازترکیب دارویی است .

 

۲) مقاومت ناشی از تبادلات ژنتیکی :

 

باکتری از نظر ژنتیکی دارای دو ساختار به نام کروموزوم و پلاسمید است که در ایجاد مقاومت نقش دارند . هر دو ساختار دارای DNA دو رشته ای بوده و هر دو در ارتباط با غشاء داخلی سلول باکتری هستند . برای بقاء باکتری پلاسمید ضروری نبوده ولی این اجزاء دارای عوامل ژنتیکی هستند که در مقاومت آنتی بیوتیکی وحدت باکتری موثر است . پلاسمیدها (فاکتور R) حاوی ۵۰۰ ۲۰ژن هستند که توانایی مقاومت نسبت به تعداد زیادی از داروها را دارا هستند. اهمیت این نوع مقاومت به این دلیل است که بیشتر در بین باکتری های غیر بیماریزا اتفاق می افتد . برای مثال باکترهای آئر موناس موجود در آب و روی ماهی نسبت به اسید اگزو لنیک مصرفی مقاوم می شوند . این باکتری درصورت مصرف آب یا ماهی آلوده ، فاکتور مقاومت خود را به یک عامل بیماری زای مهم انسان مثل اشرشیا کلی انتقال می دهد . اشرشیا کلی مقاوم می توانندبا عث ایجاد عفونت غیر قابل درمان در انسان گردد که از نظر بهداشت عمومی خطرناک است . برای ایجاد این نوع مقاومت ، پلاسمید از سه طریق زیر منتقل می شود .

 

● انواع مقاومت ناشی از انتقال پلاسمید :

 

الف ) انتقال بی واسطه (ترانسفورماسیون )

 

ساده ترین روش انتقال است که در آن باکتری ، مولکول DNA برهنه ای را که در اثر تجزیه سلول باکتری ها درمقابل پنی سلین دیده شده است . انتقال ژن از طریق ترانسفوماسیون در خاک و اقیانوس ها هم اتفاق می افتد و نقش مهمی در تبادلات ژنتیکی در طبیعت ایفا می کند .

 

ب)انتقال با واسطه

 

انتقال ژنهای باکتری از طریق ویروسهایی به نام باکتریوفاژ که باکتری را تحت تاثیر قرار می دهند ، انجام می گیرد . در این روش به طور تصادفی به دلیل اختلالات ایجاد شده در چرخه زندگی ویروس ، ژن های باکتری به پوشش پروتئینی (کپسید ) فاژ الحاق یافته و در ادامه ویروسهای حامل ژن ،آنها را به یک باکتری دیگر وارد می کند . میزان DNA انتقالی بستگی به اندازه ویروس و مرحله ای از چرخه زندگی ویرس داشته و اغلب درصد ژنوم دهنده را شامل می شود . ج) الحاق :شاید پیچیده ترین و در عین حال مهم ترین روش انتقال ژن در باکتری ها محسوب می شود و بیشتر شبیه به یک جفتگیری جنسی است . در این روش اطلاعات ژنتیکی از طریق تماس مستقیم دو سلول معاوضه می گردد . آغاز کار به وسیله دهنده (سلول +F ) است که دارای توانایی ایجاد خار جنسی یا F را دارا می باشد خار F بصورت یک عضوء لوله مانند برای انتقال یک طرفه DNA از دهنده به گیرنده عمل می کند و با انقباض خود موجب نزدیک شدن دو سلول به هم می شود . در این روش DNA پلاسمیدی به تنهایی یا به همراه DNA کروموزومی منتقل می شود . در عوامل بیماریزایی باکتریایی وقوع مقاومت دارویی باواسطه پلاسمید رایج تر از مقاومت ناشی از کروموزوم ها می باشد . ژن های پلاسمید متحرک تر از ژن های کروموزومی است . ژن های موجود در پلاسمید ویژگیهای مشخصی مثل مقاومت دارویی ، آنزیم های متابولیکی و عوامل حدت زا را در بر می گیرد . انتقال ، بیشتر بین باکتری های منفی و به ندرت بین گرم مثبت ها اتفاق می افتد . بزرگترین کارایی این نوع مقاومت ، انتقال ژن به یک عامل فوق العاده بیماری زا مثل اشرشیا کلی است . مقاومت ناش از انتقال پلاسمیدنسبت به چهار نوع داروی ضد میکروبی در ویبریوسالمونیسیدا ، ویبریو آنگوئیلاروم آئروموناس سالمونیسیدا ، ادوارد زیلا تاردا ، سیترو باکترفروندی و یریسنیاراکری دیده شده است. علاوه بر پلاسمیدها عوامل ژنتیکی (transpoposons ) سکانس های جابجا شونده DNA می باشند که توانایی انتقال بین دو باکتری و بین کروموزوم میزبان یا درپلاسمید خودشان را دارا می باشند . عده ای معتقدند که ترانس پوزن ها علت ایجاد باکتری های مقاوم به تعدادی از داروها می باشند . مقاومت به پنی سیلین و تترا ساکلین در باکتری ها ناش یاز این مکانیسم است . نکته مهم اینکه مقاومت ناشی از پلاسمید در عوامل بیماری زای ماهی نسبت به کینولون ها گزارش نشده است . زیرا این ترکیبات فرایندهای پلاسمید را مهار می کنند . در بین عوامل بیماری زای ماهی ، بتالا کتاماز به طور وسیعی در گونه های آئرومونانس دیده می شود .

 

● انواع مقاومت آنتی بیوتیکی بر اساس مکانیسم بیو شیمیایی :

 

۱) تغییر در آنتی بیوتیک که از دو طریق صورت می پذیرد :

 

الف ) تولید معیوب آنزیمهایی که موجب از بین رفتن دارو می شود (پنی سیلین ها ، سفالوسپورین ها ) ب) اضافه کردن یک گروه مواد شیمیایی و آنزیمی که مانع از فعالیت باکتری می شود (آمینو گلیکوزیدها)

 

۲) اختلال در جذب:

 

بعضی از باکتریها به طور طبیعی به برخی داروها مقاوم هستند ریزا پوشش سلولی آن ها نسبت به آنتی بیوتیکهای خاص غیر قابل نفوذ است . مثلا در مورد باکتری های گرم منفی که به صورت طبیعی نسبت به پنی سیلین مقاوم و باکتر ی های هوازی به طور ذاتی به آمینو گلیکوزیدها مقاوم هستند .

 

۳) انتشار آنتی بیوتیک به خارج :

 

باکتر یهای گرم منفی با کسب یک پروتئین غشای داخلی ، به طور اکتسابی به دارو به ویژه تتراساکلین ها مقاوم هستند . این پروتئین به طور فعال دارو رابه خارج سلول پلمپ کرده و باعث کاهش جذب دارو و نرسیدن غلظت لازم تتراساکلین برای مهار سنتز پروتئین می شود . اهمیت این مکانیسم اختصاصی نبودن آن برای دارو است . مثلا درضد عفونی کننده ها ، مس و سایر فلزات سنگین که برای نابود کردن باکتری ها به کار می روند و گسترش مقاومت میکروبی در آن نقش دارد این مکامیسم موثر است .

 

۴) بهره گیری ازیک راه متابولیکی متفاوت :

 

در مقاومت پنی سیلین توسط استافیلو کوک و استر پوکوک دیده شده است .

 

۵) تغییر شکل در محل هدف:

 

علل نا معلوم مقاومت شامل حالت فیزیولوژیک ارگانیسم (حالت مقاوم یا ساکن ) ، غیر فعال شدن یا آنتا گونیست بودن با سایر داروها ، غیرفعال شدن دارو به وسیله آنزیم های تولید شده در محل عفونت توسط سایر باکتری ها و حالت آنتاگونیستی اثرات دارو با مواد زائد سلولی یا اجسام خارجی و توقف فعالیت دارو در PH پایین و هیپوکسی است .

 

● اهمیت مقاومت آنتی بیوتیکی در انسان :

 

ایجاد مقاومت ضد میکروبی بیشتر مربوط به باکتری های روده ای حیوانات خونگرم می باشد، به طوری که فرد با تغذیه مواد آلوده (آب ، گوشت ، و ... ) که حاوی اجرام مقاوم هستند دچار بیماری می گردند . عده ای معتقد هستند که امکان انتقال بیماریهای مشترک (زئو نوز ) و ناشی از غذا (Food borne ) و حتی عوامل بیماریزای مقاوم به دارو از طریق تولیدات شیلاتی بسیار کم است . گزارشات منتشره بیانگر وجود یک بیماری ناشی از غذا در اثر مصرف ماهی خام است .

باکتری مرتبط با این بیماری که گاهی در میگو و حتی سایر جانداران دریایی مثل ماهی یافت می شود ویبریو پاراهمولیتیکوس است که باعث بروز مسمومیت غذایی و ناراحتی گوارشی در انسان می شود .در حال حاضر این باکتری ، عامل ۲۵% موارد مسمومیت غذایی درژاپن است . این باکتر ی را می توان در آب و هوای گرم از انواع آبزیان ازجمله ماهی ، میگو، صدف و خرچنگ جدا کرد . علائم مسمومیت غذایی با این باکتری در انسان بسته به تعداد باکتری بلع شده و موجود در روده دارد که از یک اسهال خفیف همراه با درد و ناراحتی گوارشی تا بیماری شبه وبا متغیر است . طول دوره بیماری ۲تا۵ روز بوده و معمولا نشانه های بیماری ۱۵ ساعت بعد از مصرف غذای آلوده ظاهر می شود . در امریکا فقط ۱۰درصد بیماری های ناشی از غذا مربوط به محصولات آبزیان است که بیشتر در نتیجه مسمومیت ناشی از مصرف ماهی مناطق جزایر مرجانی (ciguatera ) مسمومیت غذایی ناشی از مصرف ماهی تون و ماکرل و مصرف نرم تنان به صورت خام و صدف خوراکی است . در حالی که ۹۰ درصد بقیه مربوط به به بیماریهای غیر باکتریایی است . مساله اساسی ، مقاومت چند گانه است به طوری که باکتری که مقاوم به یک دارو است توانایی مقاومت به سایر داروهای مشابه از نظر ساختار و یا هم خانواده را نیز پیدا می کند . نماد این نوع مقاومت در مورد سالمونلا است . البته احتمال وجود سالمونلا در غذاهای آبزیان نیز وجود دارد ولی اعمال عمل آوری روزانه ای محصولات در دماهای بالا، مشاهده سالمونلا را غیر ممکن می کند . سوالی که مطرح می شود این است که چرا اهمیت مقاومت آنتی بیوتیکی در آبزیان ناچیز است. جواب را با ید در وجود عوامل و موانع طبیعی در آبزیان دانست که مانع از انتقال فاکتور مقاومت و ایجاد باکتری های روده ای پاتوژن مقاوم در انسان می گردد. این عوامل درجه حرارت ، میکروفلور طبیعی ، تفاوت های تکاملی و فیزیولوژیک می باشند . عمده ترین مانع طبیعی ، درجه حرارت ماهیان است که خونسرد میباشند، یعنی دمای بدن ثابت نبوده و وابسته به دمای محیط است . این دما در ماهی برای اغلب باکتری های روده ای که در انسان عفونت ایجاد می کند مناسب نمی باشد زیرا انسان مانند حیوانات خونگرم بوده و اغلب عوامل بیماری زای ناشی از غذای انسانی دمای گرم و مشابه با درجه حرارت بدن انسان را ترجیح می دهند. از بین باکتر ی های روده ای تنها لیستریا مونوسیتوژنز قادر به تکثیر در دمای پایین می باشد. بنابراین تنها تعداد محدودی از عوامل باکتریایی ماهی در آب و هوای معتدل توانایی ایجاد بیماری درانسان را دارند . یه طور کلی خطر ایجاد بیماری در انسان توسط عوامل بیماری زای ماهی پایین گزارش شده است لازم به ذکر است که در آب و هوای گرم (پرورش ماهیان گرم آبی ) اجرامی مانند آئرو موناس هیدرو فیلا و گونه های اداردزیلا جزوء مهمترین پاتوژن های روده ای هستند که امکان بیماری زایی در انسان را دارند . در مصب رودخانه و در ماهای گرم سال جنس های مختلف ویبریو یکی از گونه ای غالب به شمار می روند . بنابراین شیوع فصلی بیماریهای ناشی از غذا ، در مصرف ماهی خام و آب مصرفی آلوده به این گونه نمود خاصی دارد .

 

مانع طبیعی بعدی آن است که تولید مثل در ماهی وابسطه به دما می باشد و در دمای پایین انتقال فاکتور مقاومت ازطریق ترانسفورماسیون والحاق پایین می باشد . امروزه ثابت شده که mg و ca موجود در آب های دریایی موجب کاهش شدید (%۹۰ ) در فعالیت بیولوژیک اکسی تتراساکلین ، کینو لون ها و اسید اگزو لینیک می شود . بنابراین بسته به محل زندگی ماهی که در دریا یا آب شیرین است . سویه های باکتر یایی تجمع یافته در روده ها ممکن است حساس یا مقاوم گردند .از موانع طبیعی دیگری که در جلوگیری از انتقال مقاومت نقش مهمی ایفا می کند طبیعت سیار میکروفلور در ماهی است . یعنی حضور باکتر ی ها در دستگاه گوارش ماهی رابطه مستقیم با فلور و غذا داشته و در اثر تغییرات محیطی یا غذایی میکرو فلور نیز دست خوش تغییر می گردد. در حقیقیت ماهی که برای مدت زمانی طولانی گرسنگی می کشد دارای یک دستگاه گوارش استریل می گردد . اغلب باکتری های روده ای انسان و سایر عوامل بیماری زای انسانی به دلیل شرایط فیزیولوژیک و دمایی در مهرداران خونسرد توانایی تجمع یافتن ر حیوانات آبزی را از دست می دهند . با جمع بندی این مطالب باید گفت که خطر اصلی استفاده از داروها در آبزیان در سلامت جامعه محدود به تماس غیر مستقیم با دارو می باشد . بنابراین اعمال روش های درمانی بر روی آب که یکی از راههای مهم انتقال باکتری های مقاوم است ، موجب کاهش این خطر می گردد. در غیر این صورت عوامل بیماری زای باکتریایی ماهی به محیطی که تماس نزدیکی با بدن انسان دارد عادت کرده و توانایی بقاء در روده انسان را می یابند . با وضع قوانین خاص در بعضی از کشورها استفاده از داروهای میکروبی در آبزیان محدود شده و در نتیجه سلامت عمومی کمتر تهدید می گردد. در امریکا فقط اکسی تتراساکلین romet ۳۰ و در انگلستان اکسی تترا ساکلین ، اسید اگزو لینیک ، آموکسی سیلین و co trimazine استفاده می شوند . در حالی که در بعضی کشورها سیستم نظارتی موثر وجود نداشته وپرورش دهندگان ماهی از هر دارویی که توانایی تهیه آن را دارند استفاده می کنند . البته این مشکل محدود به شیلات نبوده و در تمام مراکز پرورش حیوانات وجود دارد . تعیین این که استفاده از آنتی بیوتیک ها در صنعت آبزی پروری خطرناک است یانه کار دشواری است جون اطلاعات دقیقی از عوامل موثر در انتقال فاکتورهای مقاومت از باکتری های غیر بیماریزای موجود در آب به عوامل بیماریزای انسانی موجود در آب و خاک در دست نمی باشد . فقدان اطلاعات معتبر در مورد عوامل دارویی مورد استفاده در صنایع دامی و به خصوص صنعت آبزیان ، این گمان را در اذهان ایجادمی کند که آیا مصرف داروهای ضد میکروبی برای سلامت و بهداشت جامعه خطر ناک است یا نه ، تا زمانیکه اطلاعات درست و علمی وجود نداشته باشد این حدس و گمان ادامه یافته و حتی تشدید خواهد شد . اگرچه تعیین شیوع باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک در تولیدات آبزیان که مصرف انسانی دارند و تعیین منشاء باکتری و راه انتقال مقاومت بسیار مشکل است ولی حصول به آن بسیاری از حدس ها و گمان ها را از بین خواهد برد.

 

● باقی مانده های آنتی بیوتیکی :

 

آن چه مسلم است در آبزیان مساله باقی مانده دارویی نسبت به مقاومت باکتریایی از اهمیت کمتری برخوردار است . استفاده معقول وصحیح از این داروها بر اساس استانداردهای تعیین شده اهمیت بسیاری دارد و در صورت وجود باقی مانده های دارویی عوارضی مانند تهوع ، استفراغ ، اختلالات جنینی ؛ آلرژی ، اثرات سمی ، تغییر در فلور و ایجاد مقاومت دارویی را در بر خواهد داشت . مشابه دام ها در آبزیان نیز یک برنامه منظم و مجاز در استفاده از داروها وجود دارد و بهتر است به فاصله زمانی بین حذف آنتی بیوتیک و مصرف محصولات آبزیان توجه کامل مبذول شود درمان کمتر یا بیشتر از مدت زمان توصیه شده می تواند باعث شکست درمان ، و یا ایجاد عوارض ذکر شده گردد. میزان حذف آنتی بیوتیکی از بافت های ماهی نیز شدیدا بسته به درجه حرارت آب متغیر است . زمان های اختصاصی پرهیزاز مصرف دارو قبل از صید (wthdrawal time ) نیز بسته به نوع دارو متفاوت است . درمواردی که زمان قطعی پرهیز از مصرف دارو قبل ز صید داده نشده باشد ، طبق قاعده کلی این زمان (درجه روز ۵۰۰=تعداد روز * درجه حرارت آب ) در نظر گرفته می شود . این امر به طور مشخصی می تواند یک تخمین ابتدایی و اولیه از میزان حذف آنتی بیوتیک باشد زیرا درجه حرارت آب به طور دایم نوسان داشته و در روزهای مختلف نیز متفاوت است . و هم چنین علاوه بر درجه حرارت عوامل دیگری نیز وجود دارند که میزان حذف دارو را تحت تاثیر قرار می دهند . فارماکوکینتیک آنتی بیوتیک به طور باور نکردنی در گونه های مختلف ماهی متفاوت است . امروزه در دنیا بسیاری از از بخش های صنعت آبزیان شروع به کاهش استفاده و وابستگی خود به داروهای ضد میکروبی کرده اند . پیشرفت در تولید واکسن ، محرک های ایمنی و پروبیوتیک ها (ساختار این مواد استفاده از باکتری های مفید و آنزیم آن ها می باشد )در آینده ای نزدیک جای درمان دارویی را خواهد گرفت ولی تا آن زمان ، انجام یک سری کارها در جهت پیش گیر ی از بروز مقاومت آنتی بیوتیکی احساس می گردد. مصرف بی احتیاط آنتی بیوتیک ها باعث به پایان رسیدن دوره درمانی آنها شده و در آینده ای نه چندان دور بایستی آنتب بیوتیک ها را از فهرست داروهای درمانی حذف کرد آگاهی از طیف اثر ، دز و دستور ترکیبی دارو ، استفاده از آب با کیفیت مناسب ، کاهش استرس و استفاده از جیره های مناسب ، استفاده از داروهای ضد میکروبی تحت نظر دامپزشک و تحت کنترل سیستم نظارتی و علمی و استفاده از ضد عفونی کننده های مناسب از راه کارهای مهم در غلبه ب این معضل است . واکسیناسیون به عنوان موثرترین روش در درمان و پیشگیری بیماری و به خصوص در مورد بروز مقاومت های چند تایی توصیه می گردد. هم چنین می توان با استفاده از روشهای نوین در تولید داروها اقدام به تولید یک سری داروهای ضد میکروبی اختصاصی نمود . هم چنین می توان به انجام یک سری تحقیقات در جهت کاهش تولید و آزاد شدن و انتقال باکتری های مقاوم اقدام کرد .

دکتر کاظم عبدی، مهران مرادی، فرهاد محمدی

 

منابع :

۱ تاج بخش ، حسن (۱۳۷۶) باکتری شناسی عمومی

۲ فقیهی ، سید محمد (۱۳۷۸) : عوارض آنتی بیوتیکها در دامپزشکی

۳ عبدی ، کاظم (۱۳۸۰) : اطلاعات و کاربرد داروهای آبزیان

۴ joint FAO/NACA/WHO study group (۱۹۹۹) : food safatry issues associated with products from aquaculture Bangkok Thailand

۵ Aiello S,E(۲۰۰۰) : the mreck veterinary manual eighth edition merck & co INC. USA

۶ DixonB,A (۲۰۰۱) : the biology of antibiotic resistance. Jounal of the world aquaculture. Vol ۳۲.no :۲

۷ Mac millan , jr (۲۰۰۱) : aquacul ture and antibiotic resistance . journal of the world aquaculture , vol ۳۲ no: ۲

۸ Roberts R.J. (۱۹۸۲) : microbial disease of fish , academic press . London

پایگاه اطلاع رسانی سازمان دامپزشکی کشور

[masi eng 47044]

آموزش پرورش ماهی

 

رشد ماهيها : رشد ماهيان و عواملي كه روند رشد تحت تأثير آنهاست براي پرورش دهنده ماهي ، در درجه اول اهميت قرار دارند ، زيرا حداكثر رشد ماهي در حداقل مدت زمان با حداقل مقدار غذا ، هدف اصلي اوست .

ماهي جانوري خونسرد است و جهت حفظ درجه حرارت بدن خود ، مجبور به صرف انرژي نيست ، بدين لحاظ ، يك ماهي نسبت به يك جانور خونگرم ، از لحاظ تبديل مواد غذايي به پروتئين بدن ، از كارآيي و استعداد بيشتري برخوردار است .

تغذيه ماهيان انرژي مورد نياز ماهي از غذا تأمين ميشود ، بهر حال اين انرژي در اصل از خورشيد توليد مي شود . انرژي خورشيد به وسيله گياهاني كه براي ساختن كربوئيدرات ها، انرژي مصرف مي نمايند، به غذا تبديل مي گردد. جانوران اين گياهان را خورده و انرژي ذخيره شده را جهت انجام فعاليت هاي خود مورد استفاده قرار مي دهند ، بنابراين گياهان بعنوان توليدكنندگان اوليه مواد غذايي شناخته شده اند ، كه اين مواد به صور ديگر تبديل مي گردد و سپس در اختيار ماهيان قرار مي گيرد. در زير بطور فشرده نيازهاي غذايي ماهيان مورد اشاره قرار مي گيرد.

تركيبات معدني ماهـيان از مـواد مـعدني بيشماري استفاده مي نمايند كه عناصر ذيل ضرورت بيشتري براي آنان دارد كه عبارتند از : كلسيم ، فسفر ، سديم ، موليبدن ، كلر، منيزيم، آهن، سلينيوم، يد، منگنز، مس، كبالت و روي كه عوامل ياد شده از طريق محصولات جنبي كشتارگاهها همچون پودر ماهي در اختيار ماهيان قرار مي گيرد.

تركيبات آلي كه خود شامل مواد زير هستند: پروتئين ها

پروتئين ها تركيبات آلي پيچيده اي هستند كه از واحدهاي اسيد آمينه ساخته شده اند و از طريق اسيدهاي ديواره روده به داخل خون جذب و يا جهت توليد انرژي مي سوزند. منابع گياهي و غالباً حيواني در تأمين پروتئين مصرفي ، در جيره غذايي مصرفي ، تغذيه مصنوعي پرورش دهندگان گنجانده مي شود. چربيها

اين مواد از واحدهاي اصلي به نام اسيدهاي چرب تشكيل مي شوند . اطلاعات در مورد جزئيات نياز ماهي به چربي در دست نيست، لذا در غذاهاي ويژه مصنوعي اهميتشان در درجه دوم قرار دارد. ئيدرات هاي كربن

اين مواد شامل گروه وسيعي از مواد شامل قندها، نشاسته ها و سلولز هستند، ساده ترين ئيدرات هاي كربن، قندها و پيچيده ترين آنها پلي ساكاريدها است . اين مواد غالباً در تغذيه مصنوعي ماهياني به كار مي رود كه از طريق آنزيم آميلاز، قادر به بهره وري از محصولات گياهي هستند. ويتامينها : براي سلامت ماهي ضروري و شامل دو دسته اند

محلول در آب كه شامل موارد زير هستند:

الف) تيامين كه در غلات و حبوبات و سبزيجات و خميرترش (Yeast) و بافت حيواني يافت مي شود و كمبود آن باعث كمي رشد و تشنج ها است.

ب) پيريدوكسين، كه در خمير ترش، غلات وحبوبات موجود است و كمبود آن كم خوني ماهي را به دنبال دارد.

ج) اسيد اسكوربيك كه در سبزيجات و بافت حيواني موجود و كمبود آن باعث خونريزي بافتها مي شود.

محلـول در چربي كه خود شامـل ويتامين هاي A-D- KوE مي باشد الف) ويتامين A در روغن ماهي موجود و از طريق گنجاندن پودر ماهي در جيره غذايي تأمين مي شود. ب) ويتامينD از طريـق تأثير نور ماوراء بنفـش در پوست ماهي ساخته مي شود و كمبود آن اختلال در فرآيند استخوان سازي را باعث مي شود. ج) ويتامين E و K در بافت گياهي و سبزيجات موجود و كمبود آنان باعث كم خوني و اختلال در انعقاد خون مي گردد.

 

 

 

عوامل زير نيز در رشد ماهيان آب شيرين از اهميت برخوردارند : چه در آب شيرين و چه شور ماهي بدليل خونسرد بودن ، ميزان فعاليت بدنش با افزايش حرارت بسرعت زياد مي شود، لذا هرچه درجه حرارت بيشتر، انرژي بيشتري مورد نياز ماهي است . بطور معمول در نقاط گرمسير نسبت به نقاط سردسير رشد ماهيان آب شيرين بيشتر است.

 

جريان آب :ماهيان آب شيرين در صورتيكه در آبي با جرياني سريع نگهداري شوند، نسبت به موقعيكه در يك استخر بسر مي برند، مجبور هستند كه براي شنا كردن و موضعگيري در مقابل جريان آب ، انرژي بيشتري مصرف نمايند.

اندازه بدن : ميزان سوخت و ساز يك ماهي كوچك بالاتر از ميزان مزبور در يك ماهي بزرگ است . بنابراين در عرصه تكثير و پرورش آبزيان، عملاً معلوم شده كه ماهي كوچك ، برحسب واحد وزن بدن به غذاي بيشتر نياز دارد.

ساير عوامل: افزايش مستمر و ممتد فعاليت بدني يا سوخت و ساز ، نياز به انـــرژي يك ماهي را ترقي مي*دهد. اينگونه افزايش عمدتاً نتيجه عواملي هستند كه به عوامل فشار مشهورند كه شامل ازدحام ، سطوح پائين اكسيژن ، آلودگي ، ميزان هاي آمونياك ، همگي عوامل فشار موجود در عرصه تكثير و پرورش محسوب مي*گردند كه ميزان نياز به انرژي را افزايش داده و قادرند بطور نامطلوبي بر ميزان رشد تأثير بگذارند.

 

استحصال تخم و بچه ماهي: در صنعت تكثير و پرورش آبزيان ، واژه تخم يا بچه ماهي به مراحل جواني حيوان مورد استفاده جهت ماهيدار نمودن استخرهاي پرورش ماهي اطلاق مي*گردد. تهيه و تأمين بچه ماهي در زمينه پرورش ماهيان تحت تأثير وجود اختلافي مهم بين رفتار تخم ريزي گونه هاي مختلف ماهيان قرار دارد. به عبارت ديگر برخي از انواع ماهيان آب شيرين از روي ميل در استخرهاي پرورش ماهي تخم*ريزي مي*كنند و تأمين تخم به راحتي صورت مي*گيرد و برخي در كارگاه تخم ريزي مي*كنند.

بهترين نوع ماهي شناخته شده كه به سهولت در استخر تخم*ريزي مي*نمايند ، ماهي تيلاپيا است. نوع ديگري از سيستم تكثير ماهياني كه در آب شيرين استخرها به حد بلوغ و تخم*ريزي و بهره*برداري مي*رسد ماهي قزل*آلا است. البته وجه تمايز آن با ماهيان ديگر آب شيرين ، در استفاده از استخرهاي بتوني بوده كه ويژه اينگونه ماهيان است. در صورت عدم استفاده از اين گونه استخرها لازم است در شرايط حوضچه تخم*ريزي ماهيان قزل*آلاي مولد از استخر برداشته و با استفاده از دست ، از طريق وارد آوردن فشار بر روي بدن ماهي تخم كشي صورت و سپس تخمهاي بارور شده را به خارج از حوضچه ( استخرهاي غيربتوني ) هدايت كرد.

 

 

 

آب:منـشاء آب شـيرين جـهت پرورش ماهيان، بارندگي است كه با توجه به موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي محل تغيير مي*كند. چشمه*ها و چاهها در اثر نفوذ آب باران در زمين بوجود آمده*اند كه جهت پرورش و تكثير ماهيان مورد بهره*برداري قرار مي*گيرند. گاهي نيز از هرز آبهاي جمع شده در زمينهاي شيب*دار با منشاء باران در تكثير و پرورش استفاده مي*گردد. مردابها، درياچه*ها و رودخانه*ها منابع ذخيره هرز آبها هستند.

براي يك استخر پرورش ماهي ، نيازمند يك مقدار آب اوليه جهت آبگيري متناسب با حجم مورد نياز استخر هستيم. مقدار آب مورد نياز براي پرورش ماهي در آبهاي شيرين از مجموع عوامل زير تعيين مي*گردد:

الف) حجم استخر در شروع دوره پرورش ماهي

ب ) تلفات نفوذي در طول دوره پرورش ماهي

ج ) تلفات تبخيري در طول دوره پرورش ماهي

 

 

در صورتيكه كل آب شيرين مورد استفاده جهت پر كردن استخر در مواقعي از سال براي تأمين آب استخر كافي نباشد، ساختن يك مخزن ذخيره آب، پرورش دهندگان را قادر خواهد ساخت تا در مواقع پر آبي ، آب را جهت زمان خشكسالي و كم آبي ذخيره و استفاده نمايند. اگر استخر به شكل مربع مستطيل باشد با در هم ضرب كردن دو ضلع و ارتفاع كل آب مورد نياز برآورد مي*شود. ارتـفاع × عــرض × طــول كــه تـعــيين ارتــفاع از طــريــق تـخـمين ميانگين عمق آب صورت مي*گيرد كه بصورت ارتفاعات مختلف سطح استخرقابل استحصال است .

 

 

كارگاههاي پرورش ماهي:

مديريت اينگونه استخرها مستلزم تأمين آب كافي و هنر ايجاد شرايط مطلوب محيطي لازم براي حداكثر رشد و حداقل ميزان مرگ و مير جمعيت ماهيان موجود در استخر است. ورود آب به استخر از طريق يك ورودي تحت كنترل انجام مي*گيرد كه هدف از آن تأمين جريان مرتب و قابل تنظيم آب ممانعت از فرار ماهيان و جلوگيري از ورود گونه*هاي نامطلوب به داخل استخر مي*باشد. ايـن آب از طـريق يـك خروجي قابل كنترل به نام مانك (Monk) از استخر خارج مي*گردد و به توليد كننده امكان مي*دهد كه هرگونه لايه آب موجود در كف استخر را كه احتمالاً كيفيت آن پايين آمده و بايستي با آب تازه تعويض گردد را تخليه سازد.

 

 

دستورالعمل*هاي عمومي در رويه پرورش ماهيان آبهاي شيرين: در اين خصوص پرورش دهندگان ماهي مي*توانند از محيطهاي آبي و تسهيلاتي استفاده كنند كه براي پرورش كپور و ديگر گونه*هاي ماهي آبهاي شيرين مناسب*ترند ، تا براي ماهيان قزل*آلا، و فنون اين كار در حال حاضر كاملا مرسوم و رايج است. ايجاد استخرهاي ماهي در اصل رويه*اي از آب*زدايي و كنترل منظم مناطق باتلاقي با استفاده از سدهاي ساده كه به تدريج استخرهايي مناسب توليد ماهي در كنار آن ايجادشد، ريشه گرفته است. از لحاظ فني كليه گونه*هاي ماهي آب شيرين را ميتوان پرورش داد و اين بسته به انتخاب بازار است. در ذيل برخي از مسايلي كه در رويه*هاي پرورش و تكثير ماهيان آب شيرين بايد بدانها توجه داشت مد نظر قرار مي*گيرد:

ضد عفوني استخر : استخرها كه در اندازه*هاي متفاوتي هستند ( از 100 متر مربع براي تخم*ريزي گرفته تا بيش از 10 هكتار براي پرورش ماهيان استخرهاي نمونه يا در زمين حفر ميشوند و يا بوسيله پشته*هاي خاكي ساخته ميشوند كه در هر حال بايد قابل زهكشي باشند و اين كار معمولاً بوسيله سيستم ( مانك ) صورت مي*گيرد . بهترين و ارزانترين روش ضد عفوني استخرها خنگ گذاشتن و به آيش در آوردن آن است .

تخم*ريزي: بطور معمول ماهيان آب شيرين در دماي حدود 22 درجه سانتيگراد تخم ريزي ميكند و استخرهاي تخم*ريزي در آغاز ماه مه ، هنگامي كه حرارت آب به سرعت زياد ميشود ، آماده مي*گردند . در استخرها بذر علف افشانده ميشود يا گياهان ديگر امكان رويش مي*يابند ، بطوري كه رستني*هاي مناسب موجود باشد ، تا تخمها به آنها بچسبند. استخرها در اكثر اوقات سال ، خـالي هستند امـا درست قـبل از تخم*ريزي از آب پر مي*شوند و فرصت گرم شدن مي*يابند. آنها تنها وقتي مورد استفاده قرار مي*گيرند كه درجه حرارت آبشان بالاي 18 درجه سانتيگراد باقي بماند . ماهي*هاي توليد مثل كننده آب شيرين در دسته*هايي شامل 2 نر و يك ماده انتخاب ميشوند. نرها به سادگي شناسايي ميشوند. به اين ترتيب كه وقتي كه حفره شكمي آنها به آرامي فشار داده شود، اسپرم از منفذ آن خارج ميشود. ماده**ها در اين زمان به واسطه حفره شكمي متورم و منفذهاي برجسته قابل تشخيص*اند ماهي كپور معمولاً در 4 سالگي بالغ ميشود ، گر چه نرهاي آن ميتوانند زودتر بالغ شوند. دسته*هاي ماهيان بلافاصله بعد از آب*گيري استخر ، وارد آن ميشوند و تخم*ريزي بعد از حدود 36 ساعت صورت ميگيرد. ماده*ها روي گياهان مركز استخر تخم مي*ريزند و هر ماهي حدود 000ر100 تخم به ازاء هر كيلوگرم از وزن بدن توليد مي*كند. ماهي*هاي توليد مثل كننده را پس از تخم*ريزي بلافاصله از استخر بيرون مي*آورند تا تخمها را نخورند.

مراحل لاروي : معمولاً تخم ماهيان آب شيرين از جمله كپور پس از گذشت 100 "درجه روز" (يعني 4 روز در دماي 25 درجه سانتيگراد) سرباز مي*كند. لاروها به طول 5 ميليمتر هستند و تنها يك كيسه غذايي كوچك با خود همراه دارند. هنگام آماده سازي استخر تخم*ريزي يا نزديك به اين زمان ، استخرهاي نوزاد پروري بزرگتر از استخرهاي تخم*ريزي هستند و بايد حدود 2/1 متر عمق داشته باشند. اين استخرها اختصاصاً براي توليد لارو بكار مي*روند و بايد تنها حاوي مواد غذايي در چنان اندازه و كيفيتي باشند كـه مـناسب تـغذيه لاروهـا بـاشند. بـراي پرورش پلانكتون*هاي حيواني غذايي در استخرها كود آلي يا شيميايي مي*پاشند. انتخاب بين كودهاي آلي و غير آلي صورت مي*گيرد و كودهاي آلي طبيعي مورد استفاده معمولاً از كودهاي حيواني نظير كود گاو يا اسب هستند . اين مواد را ميتوان به ميزان 1 كيلوگرم در متر مربع بصورت جامد يا مايع ، ترجيحاً در حالت تجزيه كامل كه سطح آمونيم به حداقل مي*رسد بكار گرفت. ( سطح آمونيم بسته به طبيعت خاك استخر و سطح موجود مواد تغذيه*اي در استخر كاملاً متغير است). هنگام كودپاشي دقت زيادي بايد مبذول داشت تا كود بيش از حد افزوده نشود و حالت بي*اكسيژني رخ ندهد. به جاي كوددهي گسترده و يك جا، چه بهتر كه اين كار طي چندين نوبت هر چند هفته يك بار در طول تابستان صورت گيرد.

كودهاي غير آلي را ميتوان به جاي كود آلي بكار برد. كودهاي آلي مواد تغذيه*اي جلبكي را در سطح قابل پيش*بيني*تري فراهم مي*نمايند. در استخرهاي عادي كه داراي مقدار مناسبي خاك در كف هستند ، احتمال دارد كه فسفر ، مواد مغذي را محدود كند كه براي جلوگيري از اين وضع ، از سوپر فسفات*ها استفاده مي*گردد. شكل رايج*تر كودپاشي ، استفاده از تركيب نيتروژن، فسفر و پتاسيم به نسبت 10÷10 ÷ 10 به ميزان 10 كيلوگرم در هكتار ، كمي ديرتر در سال ميتوان بكار گرفت. پس از آنكه كود آلي يا شيميايي افزوده شد و پلانكتون كافي در استخر بوجود آمد لاروهاي تازه سر از تخم درآورده به آن وارد مي*شوند. رشد در اين زمان سريع است و لاروها را بايد به منظور جلوگيري از كاهش ميزان رشد كه در اثر ازدحام بي*رويه ايجاد مي*شود ، پراكنده و كم جمعيت كرد. بطور معمول لاروها را براي بقيه فصل در استخر نگاه ميدارند. همچنين ممكن است در صورت كند بودن ميزان رشد ( كه از طريق نمونه برداري با تور كنترل ميشود) ، از تغذيه كمكي استفاده گردد. در صورتيكه درجه حرارت مناسب باشد، ممكن است ماهيان كليه غذاهايي را كه بطور طبيعي توليد شده مصرف كنند. غذاهاي گندله*اي شكل كه توسط كارخانجات تجارتي توليد ميشوند معمول ترين غذاي ماهيان آب شيرين از جمله كپور هستند. اين مواد از لحاظ غذايي متناسب با نيازهاي ماهي ساخته شده*اند و ميتوان آن را با دست به آنها داد، يا به كمك ابزار اتوماتيك يا تغذيه كننده*ها مورد استفاده قرار داد. در صورتيكه هوا به اندازه كافي گرم باشد ميتوان بطور واقع*بينانه انتظار داشت كه تا پايان تابستان وزن ماهيان 50 تا 100 گرم باشد. در اينجا بايد بر اهميت بالا بودن دماي محيط تأكيد كرد، زيرا پايين بودن درجه حرارت سبب ميشود كه آهنگ رشد كند يا نابود گردد. حداقل دما براي رشد مناسب ، 18 درجه سانتيگراد است، در حالي كه دماي 25-23 درجه سانتيگراد ايده*آلي را براي تبديلات غذايي و رشد بوجود مي*آورد. اهميت درجه حرارت به قدري است كه استفاده از صفحات خورشيدي ، تونلهاي پلي تيني گلكاري شده يا ايجاد پوشش بر روي استخر ، به منظور افزايش درجه حرارت براي بالا بردن آهنگ رشد ، باز هم اقتصادي و بصرفه است.

كنترل بيماري : كنترل بيماري تا حد زياد مسئله*اي است مربوط به بهداشت استخر. استخرها حتي*الامكان بايد در طول زمستان ، خشك نگه داشته شوند و با آهك زنده ، فرمالين يا سود سوزآور ضد عفوني گردند. ماهيان توليد مثل كننده هميشه بايد از بچه ماهيها و ماهيان در حال رشد بزرگ*تر و جدا نگاه داشته شوند. ماهيان بايد بخاطر انگل*ها يا ساير علائم بيماري بطور مكرر در فصل رشد و ترجيحاً حداقل ماهي يك بار بطور كامل معاينه شوند و اگر بيماري آنان محرز گرديد، سريع و بطور موثر درمان شوند. دقت در انتخاب ماهيان توليد مثل كننده اهميت فراواني دارد تا در درجه اول موجب انتقال بيماري به مزرعه نشوند.

كنترل شكارچيان : كنترل شكارچيان ( عمدتاً پرندگان و حشرات آبزي) ، بيشتر با پيشگيري از ورود آنان تا نابود ساختن آنها بايد فراهم گردد. گرين هاوس*ها واقعاً در مقابل شكارچي مقاوم هستند. مسئله عمده ديگر بويژه در اواخر فصل كه گرماي آب بيشتر و محصول ماهي موجود در آب بالاست. آلودگي استخر بوسيله خود ماهيان مي*باشد. در اين حالت اكسيژن مورد نياز ضايعات دفع شده از ماهي ، و همچنين مصرف اكسيژن توسط ماهيان در حال رشد ، سبب كاهش ميزان اكسيژن محيط مي*گردد. براي مقابله با اين موضوع ميتوان آب را در طول شب كه ميزان اكسيژن در پايين*ترين حد خود است ، هوا داد ، يا آب آن را بطور دائم عوض كرد، گرچه مورد اخير با اتلاف حرارت آب همراه است.

[masi eng 47044]

این مقاله اطلاعات كلی در مورد بیولوژی و تكثیر و پرورش میگوی آب شیرین ارائه میدهد. میگو در چرخه زندگی خود دارای چهار شكل مشخص است: تخم ، لارو ، پست لارو ، و بالغ.

در این مقاله به شرح مختصر هر یك از مراحل فوق و ویژگیهای آن ، خصوصاً ، كیفیت آب مورد نیاز ، وسایل و عملیات تفریخگاه (هچری)، تغذیه ، وسایل و روشهای پرورش ، استراتژی مدیریت استخرها ، انواع استخرها و روشهای پرورش ، بیماریها ، مشكلات پرورش میگوی آب شیرین پرداخته شده است.

 

بیولوژی میگوی آب شیرین

پراكنش

گونههای میگوی آب شیرین جنس Macrobrachium در سراسر مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پراكندهاند. اینگونهها در اغلب آبهای شیرین داخلی شامل دریاچهها ، رودخانــهها، باتلاقها ، نهرهای آبیاری ، كانالها و استخرها و حوزهها یافت میشوند. اغلب گونهها در مراحل نخستین چرخه زندگیشان به آب لب شور نیاز دارند و بنا بر این در آبهایی یافت میشوند كه مستقیم یا غیر مستقیم به دریا میپیوندند، هر چند بعضی از آنها چرخه زندگیشان را در دریاچههای داخلی آب شور یا آب شیرین كامل میكنند. بعضی از گونهها ، رودخانههایی با آب شفاف را ترجیح میدهند، در حالی كه بعضی دیگر در آبهای بسیار گلآلود یافت میشوند.

چرخه زندگی :

برای رشد ، تمام میگوهای آب شیرین (مانند سایر سختپوستان) بطور منظم اسكلت خارجی یا پوسته خود را میاندازند. این فرآیند به پوست اندازی موسوم است و با افزایش ناگهانی در اندازه و وزن همراه است. چهار شكل مشخص در چرخه زندگی میگوی آب شیرین وجود دارد: تخم ، لارو ، پست لارو ، و بالغ .

این جانوران همه چیز خوارند و جیره غذایی آنها در نهایت شامل حشرات آبزی و لاروهایشان، جلبكها ، دانه گیاهان ، حبوبات ، بذر و گیاهان ، میوهها ، نرمتنان ریز و سخت پوستان ، گوشت ماهی و پس ماندههای ماهی و سایر جانوران است. به علاوه ممكن است همجنس خوار باشند.

 

عملیات پرورشی كه شامل موارد زیر است

مدیریت استخر

گیاهان امتداد دیوارههای استخر ، فرسایش آنها را به حداقل میرسانند و زیر خط آب نیز غذا و زیستگاهی برای میگوها فراهم میكنند. به هر حال باید توجه داشت كه رشد آنها نباید چنان زیاد شود كه با برداشت كردن تداخل به وجود آید. از رشد گیاهان ریشه دار آبزی و جلبكهای كفزی نیز باید با اعمال مدیریتی جلوگیری كرد. استخرهای تازه باید آهك پاشی شوند. در عمل ، كاربرد استاندارد 1000Kg/ha سنگ آهك كشاورزی هر بار پس از تخلیه استخر پرورش میگوی آب شیرین توصیه میشود. پس از آهك دهی استخرها بیش از میگودار كردن آنها پر میشوند. كود دهی در كشت میگوی آب شیرین به ندرت لازم میشود. در هر حال استخرهای ساخته شده در خاكهای شنی­رسی ممكن است نیاز به كوددهی داشته باشند. اجرا كننده باید در طی مدت پرورش ، مراقب خوب نگه داشتن استخرها باشد . برای جلوگیری از فرسایش دیوارهها ، كنترل گیاهان ریشه دار آبزی ، تعمیر و نگهداری تجهیزات خروجی و ورودی آب به ویژه توریها بـاید مـراقـبت خـاصـی انجام گیرد. گیاهان Elodea spp. و Hydrilla spp. بستر خوبی برای میگوها میسازند.

میگودار كردن:

پست لاروها را میتوان بلافاصله پـس از پـر آب شـدن اسـتخرهـا در آنها ریخت . معمولاً پست لاروهایی كه تنها 4-1 هفته سن دارند ( پس از دگردیسی ) برای میگودار كردن استخرها به كار برده میشوند كه تا زمان برداشت در آن باقی میمانند. به محض ورود پست لاروها به كناره استخر باید دقت شود كه در پی شناور كردن كیسههای انتقال در استخر به مدت 15 دقیقه قبل از خالی كردن آنها در آب به درجه حرارت استخر عادت داده شوند.

اختلاف PH استخر و كیسه انتقال نیز موجب مرگ و میر میشود. میزان میگودار كردن استخر به اندازه بازاری مطلوب و مدیریت استخر ، خصوصاً روش برداشت ، بستگی دارد. در جاهایی كه اندازه مطلوب برای فروش حدود 70 گرم ( سرزده ) است و بسیاری از استخرها به علت ذخیره آب فصلی دچار محدودیت فصلی در حدود 8 ماه هستند ، پیشنهاد میشود میزان میگو 5 پست لارو در متر مربع (5000/ha) باشد.

تغذیه:

الف ) نوع تغذیه

كشت تجارتی موفق میگوی آب شیرین به غذای مكمل نیاز دارد. نوع این غذا بسیار متنوع است و مواد زیر را در بر دارد : مواد خام جانوری یا گیاهی ، مخلوطهای غذایی تهیه شده در كنار استخر و غذاهای تركیبی . در بعضی جاها نیز از برنـج و محـصولات فـرعـی بـرنـج به صـورت مـخلوط با غذاهای دیگر استفاده میشود. ضریب غذایی 2:1-3:1 برای جیره های تركیبی مورد انتظار است . ضریبب غذایی مواد تر همچون ماهیهای هرز به علت رطوبت بسیار آنها بالاتر است ( شاید 7:1-9:1 ) .

ب ) مقدار تغذیه :

تـوصـیه كلی و كار ساز برای مقدار تغذیه روزانه وجود ندارد زیرا این مقدار بستگی به اندازه و تعداد میگوها در استخر ، كیفیت آب و خاصیت غذا دارد. بهترین رهنمود برای مجریان استخر ، تغذیه تا حد تقاضاست . غذا به طور معمول در اطراف محیط استخر در محلهای كم عمق كه منطقه خوبی برای تغذیه است پخش میشود. در بعضی از مواقع غذا به " منطقه تغذیه " در چند متری كناره محدود میگردد. در هر دو مورد مجری استخر میتواند ببیند چه مقدار غذا مصرف شده است. اگر هیچ غذایی در روز بعد باقی نماند ، مقدار غذا باید افزایش یابد. اگر مقدار زیادی غذا بماند ، مقدار آن را باید كاهش داد و یا حتی به مدت یك روز قطع كرد.

مقدار اولیه غذای پیشنهادی با استفاده از جیره خشك ، همچون غذای تركیبی جوجه در یك استخر دارای 5 عدد در متر مربع باید در حدود 6/25 Kg/ha در روز باشد.

میزان تغذیه روزانه به تدریج از مقدار اولیه 6/25 Kg/ha در روز ، به هنگام برداشت بسیار افزایش مییابد. به عنوان مثال احتمال میرود كه میزان غذا در روزهای پیش از برداشت یكجای تولید استخر 1250 Kg به حد بالای 37/5 Kg/ha در روز برسد.(پس از 8-6 ماه ).

برداشت :

زمان برداشت بستگی به میزان رشد و اندازه بازاری مطلوب و تا حدی تكنیك مدیریت استخر دارد. اصولاً در مدیریت استخر میگوی آب شیرین دو روش بسیار رایج وجود دارد. نخست ، تكنیك پرورش دستهای كه امكان میدهد جانوران تا اندازه بازاری متوسط یا تا هنگام تخلیه استخر به دلایل دیگر (مثلاً كمبود آب ، پایین بودن درجه حرارت) رشد كنند، و سپس تمام محصول برداشت میشود. تكنیك دیگر ، پرورش مداوم است به این ترتیب كه معمولاً یكبار در سال با تراكمی بسیار بیشتر از پرورش دستهای به میگودار كردن استخر میپردازند و معمولاً پس از 7-5 ماه بسته به میزان رشد ( درجه حرارت ) و اندازه قابل فروش محلی ، جانوران با اندازه بازاری به وسیله پره در فواصل زمانی منظم دستچین میشوند. استخرها را معمولاً به طور كامل هر ماه یكبار و یا نصف استخر را ماهی دو بار برای جلوگیری از گل آلودگی تمام استخر پره كشی میكنند.

 

عملیات پس از برداشت :

اغلب میگوهای آب شیرین ، در نزدیكی محل پرورش در یخ یا زنده فروخته میشوند. میگوها را نیز میتوان در تانكهای حمل هوادار به مشتریان عرضه كرد. میگوهای آب شیرین خصوصاً در معرض صدمات آنزیمی پس از برداشت و مرگ هستند و بعضی پرورش دهندگان میگوها را در آب یخ فرو میكنند و آنها را در آب 65 درجه سانتیگراد به مدت 20-15 ثانیه نگه میدارند تا سفید شوند و سپس آنها را در یخ به فروشگاه حمل میكنند.

 

انواع استخرها و روشهای پرورش

استخرهای پرستاری :

بعضی پرورش دهندگان استخرهای پرستاری را برای پرورش پست لاروهای تازه دگردیسی یافته به كار میبرند و جانوران در این استخر به مدت 2-1 ماه قبل از برداشت رشد میكنند. و در استخرهای تولیدی ذخیره میشوند. پست لاروها در استخرهای پرستاری با تراكم m2 /1000 نگهداری میشوند و دو ماه و نیم قبل از شمارش و انتقال به استخرهای پرورشی رشد میكنند.

پرورش در قفس و ماهیدان

كشت توأم : همراه با كپور ماهیان چینی ، تیلاپیا ، كفال و شیرماهی

كشت در تانك

 

میگودار كردن آبهای باز:

میگوی آب شیرین ممكن است در مخازن آب ، رودخانهها و دریاچهها ذخیره سازی شود، به ویژه در جایی كه در پی صید بیرویه و عوامل فیزیكی ، شیلات آن رو به كاهش نهاده است.

 

وسایل پرورش كه شامل موارد زیر است

استخر

استخرهای مستطیلی برای نوع برداشت ( پره كشی ) كه معمولاً در استخرهای پرورش میگوی آب شیرین صورت میگیرد مناسب تر است . حداكثر عرض نباید بیش از مقداری باشد كه برای كشیدن یك پره از یك انتها به انتهای دیگر ، لازم است. طول استخر تا حدی به توپوگرافی محل و تا حدی به اندازه استخر و طرح استخر انتخاب شده بستگی دارد. اداره استخرهای باندازه بین 0/2-1/6 هكتار مناسب تر است . با در نظر گرفتن 30 متر عرض ، یك استخر 6/0 هكتار 200 متر طول خواهد داشت. عمق متوسط 9/0 متر حداقل 75/0 و حداكثر 2/1 متر خواهد بود.

 

آب

هوادهی

وسایل متفرقه از قبیل تورها ، وسیله اندازه گیری كیفیت آب ، وسیله حمل و نقل ، انبار ، مواد شیمیایی و غیره .

نیازمندیهای محل پرورش كه مشتمل بر موارد ذیل است

نزدیكی به مراكز فروش

آب:

معمولاً برای پرورش میگوهای آب شیرین از مرحله پست لاروی تا اندازه بازاری ، آب شیرین به كار میرود . اما كشت موفقیت آمیز آن با آب كم شور 0%25 - 0%10 نیز گزارش شده است . میزان رشد در آبهای سخت خیلی كمتر است و باید از آب با سختی كمتر از 150p.p.m استفاده شود.

توپوگرافی و خاك:

بهترین مكان برای پرورش میگو ، شیب ملایمی است ( كمتر از 2%) و استخرهای ساخته شده در آن را میتوان به طور طبیعی یا با احداث سد در اثر نیروی ثقل ، پر یا تخلیه كرد. در عمل بسیاری از استخرهای مطلوب در جاهایی وجود دارند كه تنها روش عملی برای پر كردن و تخلیه استخر ، استفاده از پمپ است . هزینه عملیات پر كردن و تخلیه استخر را ویژگیهای محل تعیین می­كند و این ویژگیها را باید قبل از انتخاب محل مورد توجه قرار داد. استخر نباید در جایی ساخته شود كه در معرض عواملی همچون سیلاب ، طوفان ، لغزش زمین و غیره باشد . استخر در جایی باشد كه خاك حاصلخیز دارد. استخر در خاكهای با توان بالقوه اسید سولفات بنا نشود. خاكهایی كه خیلی شنی یا مخلوطی از سنگریزه و شن باشند ، نامناسبند ، مگر اینكه سطح آب ، بالا و مناطق اطراف همیشه آبدار باشد.

خاكهایی كه شامل سیلت پارس یا مخلوطی از اینها با نسبت كمی شن باشد ، معمولاً خاصیت نگهداری آب خوبی دارد. محتوای رس نباید بیش از 60% باشد. خاكهای توربی مناسب نیستند.

 

عملیات تفریخگاه

تأمین تخم و تفریخ :

تخمهای میگوی آب شیرین در طرف زیرین شكم میگوی ماده بالغ ، حمل و به راحتی دیده میشوند. میگوهای بالغ در این مرحله " مادههای باردار" نامیده میشوند. مادههای تخم دار مناسب برای تفریخگاه را میتوان از رودخانهها ، استخرهای پرورشی یا مولدان نگهداری شده به دست آورد.

آنها میتوانند در آكواریومها جفتگیری كنند. در شرایط طبیعی حداكثرهای (Peaks) فصلی در فعالیت مولدان معمولاً همراه با فصل بارندگی وجود دارد. اما مادههای تخمدار همیشه در یك استخر محتوی مولدان بالغ در دسترس هستند.

تهیه مولدان تفریخگاه از استخرهای تولید آن از راه نگهداری یك استخر اختصاصی برای مولدان و یا از طریق ارتباط نزدیك با صاحبان استخرهای تولیدی ، صورت می­گیرد و به دست آوردن مادههای تخمدار به هنگام نیاز چندان مشكلی ندارد.

ارزش تكی آنها پایین است به ویژه از آن رو كه معمولاً پس از تفریخ تخمهایشان برای غذای انسان فروخته میشوند.

بنابراین صرفهجویی در تعداد مادههای تخمدار برای تفریخگاه ضرورتی ندارد.

برای مصارف تفریخگاهی ، ماده­های تخمدار باید به دقت انتخاب شوند. جانورانی باید انتخاب شوند كه آشكارا سالم و فعالند ، رنگ آمیزی خوب دارند و تودههای بزرگ تخم را حمل میكنند. ماده های بزرگتر معمولاً تخمهای بیشتری حمل میكنند. تعداد مورد نیاز برای تأمین ذخیره یك تانك لارو ، به حجم تانك و تعداد تخمهایی كه هر ماده حمل می­كند ، بستگی دارد.

به هر حال اگر از تعداد زیادی ماده تخمدار استفاده شود ، پیشبینی دقیق در مورد تعداد تخمهای قرار داده شده در تانك لارو ضروری نیست. معمولاً این فرض مبنای عمل است كه از هر یك گرم وزن ماده تخمدار 1000 لارو تولید میشود. هر یك از مادههای تخمدار 10-12 cm ( از منقار تا دنباله شنا) معمولاً حدود 30000-1000 تخم را حمل میكنند. از آنجایی كه تخمهای بسیاری در اثر صدمات فیزیكی و مصرف بالغها در طی انتقال مادهها ، از بین میروند و سایر تخمها عقیم میمانند، پیشنهاد میشود كه سه ماده تخمدار با اندازه 10-12cm برای ذخیره هر متر مكعب حجم آب تانك لارو استفاده شود.

بهتر است میگوهای با تخمهای خاكستری یا سیاه رنگ انتخاب كنید و نه نارنجی رنگ . این تخمها در 3-2 روز تفریخ میشوند و اطمینان حاصل میشود كه تانك لارو ، محتوی لاروهای همسال خواهد بـود ، همـجـنس خـواری نـیز كاهش یافته و در نتیجه عملیات تغذیه تسهیل میگردد. هنگام ورود به تفریخگاه مادههای تخمدار را باید با قرار دادن در آب شیرین تهویه شده كه محتوی 0/2-0/5 p.p.m مس یا 15-20 p.p.m فورمالیس است به مدت 30 دقیقه به روش قرنطینهای ضد عفونی كرد.

سپس مادهها به تانك لارو منتقل میشوند. مادهها میتوانند از غذای مورد استفاده پست لاروها تغذیه كنند اما باید مواظب بود كه از غذا اشباع نشوند زیرا كه نتیجه این كار فقیر شدن كیفیت آب برای لاروهای تازه تفریخ شده است . غالب مادههای تخمدار در تمام مدت 3-2 روز اول تفریخ تخمها ، تغذیه نمیكنند.

توانایی تفریخ تخم در آب شور بهتر است تا در آب شیرین ، در بعضی از تفریخگاهها برای سهولت كار به تخمها در آب شیرین مجال تفریخ میدهند. پس از تفرییخ شوری را افزایش میدهند. در جاهای دیگر مادهها را در آب لب شور 0%5 قرار میدهند. ماده های تخمدار در مقابل شوك انتقال ناگهانی به شوری بیشتر ، مقاومت می كنندو میتوان آنها را بعد از ضد عفونی شدن مستقیماً به تانكهای لارو با آب شور پرورش لاروها (0%12) منتقل كرد.

محیط زیسست لاروها كه شامل موارد زیر است

الف ) شوری

بعضی از تفریخگاهها همواره با بزرگتر شدن لاروها شوری را كاهش میدهند. ما توصیه میكنیم شوری پرورشی 0%12 تا زمان دگردیسی باقی نگهداشته شود.

ب ) درجه حرارت

در یك دامنه حرارت انتخاب ، با افزایش درجه حرارت ، لارو سریعتر رشد و پوست اندازی میكند . دامنه درجه حرارت مطلوب 31-26 درجه سانتیگراد است . در حرارت زیر 26-24 درجه سانتیگراد لارو به خوبی رشد نخواهد كرد. همین طور درجه حرارت بالای 33 درجه سانتیگراد معمولاً كشنده است. از تغییرات ناگهانی در درجه حرارت آب باید جلوگیری كرد، زیرا كه ممكن است موجب شوك و مرگ و میر شود.

ج ) اكسیژن محلول

اكسیژن در آب پرورش لارو باید در حد امكان نزدیك به نقطه اشباع نگهداشته شود. سیستم هوادهی فقط باید به مدتهای كوتاه ( مثلاً برای معاینه لاروها) خاموش گردد.

د ) نور

قرار گرفتن در معرض نور مستقیم ، احتمالاً برای لاروها مضر است. به ویژه در سیستم پرورشی با " آب زلال " به هر حال ضروری است كه تا حدی به تانك لارو نور برسد. این نور باید نور آفتاب یا نوری با همان كیفیت طیفی باشد. به همین سبب توصیه میشود كه 90% سطح تانك پوشیده شود.

هـ) بهداشت

بهتر است كه هیچگاه از وسایل دستی برای بیش از یك تانك استفاده نشود. بنابراین هر تانك باید برای خود دارای تور ، لوله های سیفون ، فیلترهای یدكی و غیره باشد. آب نباید هیچگاه از یك تانك به تانك دیگر منتقل شود. تانكهای لارو باید همیشه با نیروی ثقل یا سیفون به خوبی زهكشی شوند. بعضی از تفریخگاهها تمام وسایلشان را در محلول پرمنگنات پتاسیم در PH=3 بین هر چرخه پرورش لارو ضدعفونی میكنند.

تغذیه لاروها

تفریخگاههای گوناگون ، انواع مختلف غذاها را به كار میبرند كه مهمترین آنها عبارتند از : ناپلی ( نوزاد ) میگوی آب شور ، تخمهای ماهی ، گوشت اسكوئید ، آرتمیای بالغ یخ زده ، آرتمیای بالغ خرد شده ، گوشت ماهی ، فرنی تخم مرغ ، كرمها و غذاهای تركیبی

بیشتر لاروهای میگوی آب شیــرین در اولین روز زندگی ( روز تفریــخ ) تغذیه نمیكنند. در هر حال بعضی از آنها تغذیه میكنند و بهتر است كه مقداری B.S.N (نوزاد سخت پوستان كوچك ) در اولین روز نیز تهیه شود. از آن پس تا روز پنجم روزی دو بار در صبح و شام B.S.N داده میشود.

برداشت و نگهداری پست لاروها

در عمل ، بیشترین سازگاری جانوران با آب شیرین ، در تانك لارو حاصل میشود. هنگامی كه اكثریت لاروها دگردیسی یافته اند ( حداقل در روز 28 ) تانكها را باید برگرداند تا سطح حدود 35cm تخلیه شوند و به تدریج با آب شیرین در طی مدت زمان 3-2 ساعت پر گردند. هوادهی نیز مانند همیشه باید در طی عمل پر كردن ادامه یابد. سپس لاروها را میتوان برداشت و منتقل كرد یا تانكهای لارو را میتوان تا 70cm ببا آب شیرین مجدداً پر كرد تا جانوران در آن نگهداری شوند. بهترین روش برداشت پست لاروها از تانكهای لارو كاهش سطح آب و استفاده از تورهای مخروطی (ساچوك) است.

انتقال لاروها

تانكهای انتقال ماهی كه سیستم سرمادهی و هوادهی دارند ، برای انتقال لارو میگوی آب شیرین از تانكهای نگهداری تفریخگاه به محل استخر مناسبند اما این تانكها به ندرت در دسترس یا قابل تهیهاند. برای حمل در فاصلههای تا یك ساعت به محل استخر میتوان از ظروف هوا دهی شده استفاده كرد. ظرف زباله صد لیتری محتوی 40 لیتر آب ، 30000 پست لارو را نگه میدارد . در بین ظروف باید جدارههایی برای جلوگیری از حركات زیاد آب در طی انتقال جا سازی شود. برای مسافتهای طولانی تر میتوان تكنیك مشابه تكنیك رایج برای انتقال ماهیهای آكواریومی را به كار برد، یعنی انتقال در كیسههای پلاستیكی محتوی آب و هوا یا اكسیژن كه میزان انتقال 250- 125 پست لارو در لیتر عملی است.

 

نیازمندیهای محل تفریخگاه

آب

تأسیس تفریخگاه میگوی آب شیرین معمولاً نیاز به یك مكان ساحلی دارد، هر چند كه راههای دیگری نیز وجود دارد. آب شیرین فراوانی نیز باید در دسترس باشد. بهترین محل از جهت ذخیره آب كه اهمیت خاص فنی دارد جایی است كه با حفر چاه از اعماق مختلف ، هم آب شیرین و هم آب شور از زیر زمین به دست آید.

تعدادی از تفریخگاههای معروف میگوی آب شیرین ، آب شور را از چاههای حفر شده در سنگهـای مرجانی كه به طور طبیعی در زیر محلشان واقع است ، می­كشند كه به نظر میرسد یك منبع بدون آلودگی را فراهم میسازد. اگر چنین محلی در دسترس نباشد، باید جایی را انتخاب كرد كه مستقیماً به ساحل شنی دسترسی داشته باشد. این ساحل باید در اندازههای مختلف شن مخلوط داشته باشد. بهترین حالت برای تأمین آب شیرین تفریخگاه ، منابع زیر زمینی است . آب لوله كشی نیز كه دارای هوای بسیار است ، معمولاً مناسب است و باید حدود 48-24 ساعت قبل از استفاده ، برای آزاد شدن كلر ، دست نخورده باقی بماند آب چاه نیز باید هوادهی شود و با شیوه جاری كردن آبشاری ، میزان اكسیژن محلول در آب به حد یا نزدیك به اشباع برسد.

بسیاری از تفریخگاههای میگوی آب شیرین ، هم برای تأمین آب شیرین و هم آب شور از منابع سطحی ، استفاده میكنند، اما این كار ، توصیه شدنی نیست. این تفریخگاهها آب دریا را از یك موج شكن غیر قابل تطبیق در دریا یا یك سیستم شناور قابل تطبیــق میكشند. یك توری درشت برای جلوگیری از ورود گیاهان و جانوران بزرگ لازم است.

آب شـیرین نـیز اغـلب بـا نیروی ثقل یا پمپ از منابع سطحی همچون رودخانهها یا نهرهای آبیاری تأمین میگردد. این عمل تفریخگاه را در معرض تغییرات شدید كیفیت آب و خصوصاً تركیبات آب از نظر مواد شیمیایی كشاورزی قرار میدهد .

شوری آب خورها هم بطور روزانه و هم به طور فصلی متغیر است. اگر آب شیرین از دریا یا از صنایع سطحی كشیده شـود، بعـضی از اشكال تـصفیه ضـروری مـیگردد كه مـعمولاً شامـل بعضی از انواع فیلتر شنی سنگریزهای است.

به علت مشكلات فوقالعاده و خطرات احتمالی ، محققان جای سازی تفریخگاههای میگوی آب شیرین را در مناطقی كه فقط منابع آب سطحی در دسترس است ، پیشنهاد نمیكنند.

به هر حال تجربه نشان میدهد كه این مسئله مانع توسعه چنین تفریخگاههایی نخواهد شد. تعیین حداقل نیازمندیها باید در طی ارزیابی محل بر روی نقشه آبخیز و تجزیه آب خصوصاً برای آفتكشها صورت گیرد.

آب شیرین و آب دریای مورد استفاده برای مقاصد تفریخگاهی هر دو باید دارای PH در دامنه تغییرات 5/8-7 باشند و درجه حرارت نیز باید تا حد امكان به دامنه مطلوب (30-28) درجه سانتیگراد محدود باشد.

سولفید هیدروژن نباید وجود داشته باشد ، اگر از آب لوله كشی استفاده میشود باید كلر آن به وسیله هوادهی خارج گردد.

پست لاروهای كوچك از بعضی از گونههای میگوهای دریایی در مقابل نیتریت و نیترات حساسیت بیشتری دارند، هم بر حسب مسمومیت حاد و هم مزمن ( دومی موجب رشد و توان كمتر میگردد) . به طور آزمایشی ما پیشنهاد میكنیم كه مقدار نیتریت و نیترات آب ورودی تفریخگاه نباید بیش از P.P.m 1/0 (No2-N) و P.P.m20(NO3-N) باشد.

آب دریا باید تا حد امكان ، تغییرات روزانه و فصلی كمی داشته باشد در تفریخگــاههای آب شیـرین بهتــر اسـت از آب شیریــن دارای سختـی كل كمتـر از Ca Co3 10 P.P.m استفاده شود. تجزیه نمونهای آب لوله كشی دو تفریخگاه موفق نشان میدهد كه مقدار آهن و منگنز باید پایین باشد . واضح است كه جایی كه از آب سطحی استفاده میشود و منابع آب آن بر اثر آلودگی ناشی از تخلیه تانكرها ، پالایشگاه نفت ، دباغی، آفتكشهای كشاورزی و حشرهكشها یا مثلاً كارخانجات شیمیایی در معرض خطر قرار می­گیرد، باید تفریخگاه ساخته شود.

هر چند مقدار زیاد آهن زیانآور به نظر میرسد ، پرورش موفقیت آمیز لارو میگو را با استفاده از آب چاه محتوی 15-20 p.p.m محلول آهن گزارش كرده­اند.

كمیت آب شیرین و شور مورد نیاز برای تفریخگاه میگوی آب شیرین نه تنها به مقیاس عمل مورد نظر بلكه به شوری آب دریا نیز بستگی دارد.

ظرفیت پمپاژ باید برای پر كردن تانك با آب لب شور در مدت یك ساعت برای تعویض آب در حداكثر سرعت ممكن ، كافی باشد. بنا بر این ، اگر چه هر تانك به طــور میانگین كمتر از 4 لیتر در دقیقه مصرف میكند ، ظرفیت پمپاژ و لولههای انتقال باید برای ذخیره حداكثر تقاضای تقریبی 170 لیتر در دقیقه به ازای هر تانك 10m3 كافی باشد .

به عبارت دیگر تا 180m3 آب 0 %12 برای هر 100000 پست لارو تولیدی ، بدون هیچ مشكلی مصرف میشود. به علاوه ، باید آب شیرین بیشتری برای برقرار داشتن تانكهای نگهداری پست لاروها ، منظور گردد.

برای یك تفریخگاه با ظرفیت 5 تانك لارو 10m3 ، مصرف اضافی تا 42m3 در روز آب شیرین برای ذخیره تانكهای نگهداری پست لاروها باید فراهم گردد. به طور متوسط مصرف آب لب شور با این اندازه (5 تانك 10m3 ) باید 20-30 m3 در روز باشد.

 

سایر نیازمندیها

محل یك تفریخگاه خوب باید دارای ویژگیهای زیر باشد:

الف ) ذخیره نیروی الكتریكی مطمئن كه تابع قطع و وصل برق شهری نباشد.

ب ) دسترسی به جاده چهار فصل برای وارد كردن مواد و خارج كردن پست لارو .

ج ) تا دورترین استخر بیش از 16 ساعت فاصله زمینی وجود نداشته باشد.

د ) دسترس به كمكهای حرفهای بیولوژیكی مـوسسات دولتی یا سایر نهادها.

هـ ) دسترسی به منابع آب شور و شیرین .

و ) اقلیمی كه آب را در دامنه حرارتی مطلوب 28-30 درجه سانتیگراد نگهدارد.

ز ) دسترسی به منابع غذایی برای لاروها .

ح ) مهارتهای فنی و مدیریتی در سطح بالا.

وسایل تفریخگاه كه شامل موارد زیر است :

تانك لارو

انواع مختلف ظروف برای رشد لارو میگوی آب شیرین به كار میرود و شامــل تانكهای ته مسطح مدور ، تانكهای پلاستیكی ته مخروطی مدور ، تانكهای مستطیلی و غیره است . اندازه داخلی مناسب این تانكهای مستطیلی 14m2 است كه با ارتفاع 70 cm تقریباً 10m3 آب را نگه میدارد. تانكها را میتوان در فضای باز قرارداد ، اما باید در سایه باشند.

تانكهای نگهداری و اختلاط

برای نگهداری پست لاروها قبل از توزیع و برای اختلاط آب لب شور برای تفریخگاه نیز تانكهایی لازم است. در مورد تانكهای لارو ، روش ساختن ، اندازه و شكل ، بر حسب محل و مقیاس عمل فرق میكند. تانكهای ساخته شده از واحدهای 50m3 سیمانی یا بلوكهای سیمانی مناسب هستند. طرحشان شبیه تانكهای پرورش لارو است با این تفاوت كه به جای 7m , 2mعرض دارند و به جای 7m ، 10m طول دارند.

پمپ هوا

پمپ آب

وسایل اندازه گیری كیفیت آب

لوازم متفرقه از قبیل انواع تورها ، داروها و غیره .

 

مدیریت:

اغلب مشكلات تفریخگاهی از مدیریت ضعیف ناشی میشود. شایعترین علل از بین رفتن لاروها ، مرگ و میرهای واقعی ناشی از فقیر بودن كیفیت آب یا بیماریها نیستند ، بلكه از كمبودهای فیزیكی ناشی از خطاهای ساده مجری در طی تمیز كردن و سیفون كردن تانك ، تعویض آب و غیره سرچشمه می­گیرد.

بیماریها :

بیماریها معمولاً عامل ثانوی هستند و از نقص بهداشت تانك ، تعویض غیر كافی آب ، كمیت یا كیفیت غذا ، و اكسیژن محلول در شرایط بد ناشی میشوند. منبع:

[masi eng 47044]

اسبله یا گربه ماهی اروپایی Silurus glanis L یكی از مهمترین گونه‌های آبزیان گوشتخوار است كه در مزارع پرورش ماهی در مجارستان پرورش یافته است.

 

این گونه به دلایل زیر با شرایط مزارع كپور ماهیان به خوبی عادت می‌كند:

۱- تحمل بالا نسبت به دستكاری و فعالیت‌های پرورشی (برداشت، درجه بندی، حمل و نقل).

۲- اكسیژن خواهی آن نزدیك به كپور معمولی است و می‌تواند حتی بدون غذا در میزان اكسیژن در لیتر كمی در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد زنده بماند.

۳- همانند كپور معمولی طیف وسیعی از درجه حرارت را می‌تواند تحمل كند (از ۴ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد).

اهمیت اسبله و تولید مثل آن

اهمیت گونه‌ای

گوشت اسبله خوش طعم و لذیذ، فاقد استخوان و محتوی پروتئین زیادی است. تنها نمونه‌های خیلی مسن این ماهی چربی دارند. تقاضا برای خرید این ماهی در بازار زیاد است. این ماهی یك تغذیه كننده مهاجم (فعال) بوده و از هر منبع غذایی كه توسط گونه‌های ماهیان دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بهره می‌برد. آنها بیشتر از حشرات آبزی بزرگ تغذیه می كنند و لاروهایشان كرم‌ها، نوزراد قورباغه‌ها و وزغ‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند.

یكی از ویژگیهای خیلی مهم در پرورش توأم اسبله با كپور این است كه اسبله از ماهیان كم ارزش و بچه كپور حاصل از تخمریزی طبیعی (وحشی) كه رقیب كپور ماهیان پرورشی دراستخرها هستند، تغذیه می‌كند. از نظر اقتصادی به دلیل اینكه اسبله یك لاشه‌خوار آبی است اهمیت دارد، زیرا نمونه‌های بیمار یا مرده را خورده و مانع از گسترش عوامل عفونت‌زا می‌شود.

زیستگاه آن بیشتر در نقاط عمیق در قسمتی از كف است كه توسط گیاهان پوشیده شده است. در ساعات روشن روز به جستجوی پناهگاه می‌پردازد و در شب برای یافتن غذا حركت می‌كند.

اسبله یك ماهی تنبل است و بیشتر به صورت غیر فعال می‌ماند. تنها وقتی كه غذایش تمام شود فعال و آنگاه به طعمه‌های در دسترسش حمله می كند و به این ترتیب اشتهای زیادش را برطرف می‌كند.

این ویژگی مخصوصاً وقتی بچه اسبله به همراه بچه ماهیان گونه‌های اهلی دیگر به صورت توأم پرورش داده می‌شوند یا در ساختار پرورشی ویژه‌ای كه بچه‌های گونه‌های پرورشی دیگر (مثلاً كپور و یا كپور علفخوار) ذخیره می‌شوند، به دلیل مصرف غذا توسط بچه ماهیان نورس اسبله (انگشت قد یا گروههای سنی دیگر) بسیار اهمیت دارد.

در این حالت اسبله برخلاف گوشتخواران دیگر (ماهی سوف و اردك ماهی) اولین غذایی كه بیشتر از همه در دسترس باشد، مانند حشرات، كرم‌ها و بچه قورباغه‌ها را می‌خورد. اسبله نسبت به گوشتخواران دیگر تمایل كمتری به همجنس خواری دارد.

استفاده از غذاهای طبیعی رام (كه استفاده از آنها انرژی را به سبب حركت و جنبش بیهوده هدر نمی‌رود) دارای راندمان بالایی برای تبدیل شدن به گوشت است. ویژگی مفید دیگر این ماهی اینست كه حضور و فعالیت اسبله گوشتخوار از حركت كپور در استخر جلوگیری می‌كند.

تولید مثل در آبهای طبیعی

زیستگاه اسبله به زیستگاه ماهی سیم شباهت بسیار دارد. اسبله در محلهای پنهان و گل‌آلود رودخانه‌های با جریان كند، آب ساكن دریاچه‌‌های نعل اسبی و آبهای طبیعی زندگی می‌كند.

البته این به آن معنا نیست كه اسبله می‌تواند در این گونه آبها تولید مثل كند، چون در این مكانها نمی‌تواند شرایط محیطی مورد نیازش را بدست آورد. اسبله تخم‌های چسبنده‌ای دارد كه آنها را روی ریشه گیاهان در نواحی سایه‌دار قرار می‌دهد .

تراكم این تخم‌ها، تغییراتی را در قسمتهای مختلف پهنه آبی ایجاد می‌كند. مكانهای تخم‌ریزی در رودخانه‌ها، نقاط شیب‌دار كناره‌های دارای رویش درختی است كه ریشه‌ها و فضای توخالی بین آنها پناهگاه بسیار خوبی را برای تخم‌ها فراهم می‌كند.

این نواحی مخصوصاً در اوایل سال كه موقع طغیان بهاره است، برای بچه ماهیان نورس اسبله غنی هستند و بنابراین تخم‌ریزی در این زمان (بین اردیبهشت تا تیر) اتفاق می‌افتد. این نواحی دارای طغیان آبهای سطحی بوده و به همین دلیل یك مكان تغذیه‌ای مناسب برای بچه ماهیان نورس كه قدرت شكارگری كمی دارند به حساب می‌آیند.

برخی رودخانه‌ها فاقد مكان‌های مناسب برای تخم‌ریزی هستند. همین امر در مورد استخرهای ماهی نیز صادق است. در این گونه مواقع اسبله یك مكان تخم‌ریزی را برای خودش آماده می‌كند.

در این حالت جنس نر لانه‌ای را در داخل گل و لای میان ساقه‌های نی حفر می‌كند. در اینجا ریشه‌های نی به عنوان مخفیگاهی برای جنس ماده به حساب می‌آید كه می‌تواند تخم‌ها را در آنجا قرار دهد.معمولاً بلوغ جنسی ماده پس از نر صورت می‌گیرد كه البته این بستگی به درجه حرارت آب دارد.

در آبهایی كه میانگین درجه حرارت سالانه آنها بالاتر است رسیدگی جنسی آنها زودتر اتفاق می‌افتد.بلوغ جنسی به اندازه بدن بستگی ندارد. در آبهای با درجه حرارت پایین‌تر كه دارای غذای طبیعی فراوان نیز هستند، نمونه‌های بزرگ (در حدود ۸-۷ كیلوگرم) ممكن است هنوز بلوغ جنسی نیافته باشند.

ر صورتیكه در مناطق آبی كه مواد غذایی، فراوانی كمتری دارند اما درجه حرارت بالاتر است، نمونه‌های با وزن بدن كمتر (۳-۲ كیلوگرم) ممكن است بالغ شده باشند. در مجارستان بلوغ جنسی ماده در ۵-۴ سالگی و نر در ۴-۳ سالگی اتفاق می‌افتد.اندازه تخم‌ها می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

تخم‌هایی كه دارای اندازه متوسطی هستند ولی معمولاً كیسه زرده بزرگی دارند (قطر عرضی آن بیشتر است). بنابراین لاروهایی كه سر از تخم در آورده‌اند برای مرحله فاقد تغذیه (كه تغذیه خارجی ندارند)، ذخیره غذایی بیشتری دارند. ظاهراً این امر در شرایط نامساعد یك مزیت و یك فاكتور مهم برای انتخاب طبیعی است. اسبله به صورت دو تایی جفت‌گیری می‌كند. در جمعیت‌های بزرگ، جفت‌ها معمولاً هم اندازه‌اند.

در صورتیكه اندازه جفت‌ها یكسان نباشد، باعث افزایش پرخاشگری ‌شده و ممكن است منجر به كاهش فعالیت تخم‌ریزی و باروری شود.زمان تخم‌ریزی در اسبله از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر یعنی زمانی كه دمای آب در روز به ۲۴-۲۲ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در شب نیز به زیر ۱۹-۱۸ درجه نمی‌رود، انجام می شود.

جنس نر با حركت باله دمی خود كه مانند پارویی نیرومند است، چند روز قبل از تخم‌ریزی به حفر آشیانه و تمیز كردن ریشه‌ها می‌پردازد. تخم‌ریزی معمولاً در شب رخ می‌دهد. تخم‌ریزی با حركت موزون جفت‌ها انجام ‌می‌گیرد.

بدین ترتیب كه جنس ماده در اطراف لانه شنا می‌كند و توسط جنس نر دنبال می‌شود. در نواحی كه جمعیت زیاد است، رقابت بر سر مكان تخم‌‌ریزی ممكن است منجر به صدمه و گاهی اوقات منجر به مرگ ماهی شود.تخم‌ریزی یك فرآیند بسیار پر جنب و جوش است. در یك مكان نسبتاً كوچك و تنگ بدن ماهی شروع به چرخش ‌می كند و به هم می‌پیچد.

چرخش بدن جنس نر در آن محل تنگ باعث می‌شود جنس ماده فوراً تخم‌ها را خارج كند.

بطور همزمان جنس نر نیز اسپرم‌ها را برای شكوفایی تخم‌ها خارج می‌كند. بخشی از تخم‌های لقاح یافته روی ریشه‌های گیاه در لانه می‌چسبد و بخش دیگر به داخل گل و لای فرو رفته و از بین می‌رود.

تخم شامل دو لایه نازك اطراف یك فضای كوچك (پیش زرده‌زایی) است كه بر اثر جذب آب ایجاد می‌شود. یك جسم ژلاتینی نازك به ضخامت ۲-۱ میلی‌متر سطح تخم را پوشانده كه چسبندگی را افزایش می‌دهد و مانع از صدمه به تخم می‌شود. دوره جنینی نسبتاً كوتاه است (حدود ۶۰ درجه روز).

جنس نر تا موقع انكوباسیون تخم در لانه می‌ماند و با حركات ثابت بادبزن مانند دم، آب تازه غنی از اكسیژن را به سمت تخم‌ها هدایت می‌كند. ماده محافظ ژلاتینی اطراف تخم چسبندگی‌اش را در روز دوم (حدود ۴۰ درجه ساعت) از دست می‌دهد.

جنین با كمك یك لایه نازك آنزیم مخصوص تفریخ تخم، شروع به حركت می‌كند. این كار توسط باكتریهای تجزیه كننده پروتئین در آب ادامه می‌یابد. اگر فعالیت باكتریهای تجزیه كننده پروتئین خیلی زیاد باشد لاروهای نابالغ سر از تخم در خواهند آورد و در نتیجه قادر به شنا نبوده و با كمك یك رشته نازك كه توسط غده ای در سرشان ترشح می‌شود به لانه متصل می‌شوند.

اگر این رشته پاره شود، لارو به داخل گل و لجن فرو ‌رفته و می‌میرد. وقتی كه بچه ماهی نورس اسبله شنا كردن را آغاز كرد (تقریباً ۴-۳ روز پس از تفریخ)، جنس نر لانه را رها می‌كند. بچه ماهی‌ها در طی این دوره در گوشه تاریكترین قسمت آشیانه می‌مانند و با كمك دمشان كه مانند بادبزن نیرومندی است، آب تازه غنی از اكسیژن را بدست می‌آورند.

نها بزودی (۷-۵ روز پس از تفریخ) شروع به تغذیه می‌كنند. در این زمان معمولاً از كرمهای كوچك،لارو حشرات و سخت پوستان كوچك تغذیه می‌كنند.

بچه ماهی‌ها در آغاز مرحله حیات، خیلی كند حركت می‌كنند و معمولاً در جمع می‌مانند كه این منجر به مرگ و میر زیاد در اثر شكارچی (قورباغه‌ها، كپور بالغ و گوشتخواران دیگر) می‌شود.با درك مزیت پرورش دو گونه‌ای كپور و اسبله، پرورش دهندگان ماهی سعی در توسعه تكنیك‌های پر بازده برای تكثیر دارند.

پرورش دهندگان ماهی می‌توانند روشهای تكثیر خود را بر اساس میزان توانایی‌شان و نیز سطح مدیریت تولید انتخاب كنند.

تولید مثل به روش طبیعی

روش تولید مثل به روش صبیعی روش ارزانی است. بدین ترتیب كه در استخرهای ماهی از شرایط محیط طبیعی تقلید می‌شود. ماهی مولد اسبله تحت شرایط مناسب پرورشی، آماده سازی می‌شود تا بتواند به طور موفقیت آمیزتر از والدین در آبهای طبیعی، تكثیر كند.

پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران

[masi eng 47044]

بیش از دو دهه است که روشهای مدرن پرورش در قفس در چین معرفی شده است. این تکنولوژی در محدوده وسیعی از این کشور رایج و در رنجهای متفاوتی با شرایط محلی آن مناطق تنظیم شده است و در نهایت به یکی از از اصلی ترین سیستم های پرورش در این کشور تبدیل شده است. این فعالیت بطور بارز به بهبود وضعیت زندگی استاندارد، تأمین غذای ایمن، افزایش درآمد خانواده و ایجاد شغل کمک خواهد کرد. سستم پرورش در قفس بخصوص در نواحی که از نظر اجتماعی- اقتصادی ارزش خاصی ندارد، اهمیت پیدا می کنند.

 

پرورش در قفس برای محدوده وسیعی از آبهای شیرین آزاد بخصوص دریاچه های پشت سد مناسب است.این روش ممکن است بعضی خطرات از جمله تلفات ماهیان (فرار ماهیان، طوفان، سیل و ... ) را شامل شده و در پرورش متراکم نیاز به غذادهی با استفاده از غذاهای مصنوعی با کیفیت بالا دارد.

بعضی روشهای غیر فنی برای توسعه پرورش در قفس مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند. پرورش ماهی معمولا اصلی ترین یا ارجح ترین مصرف کننده آب نمی باشد. قفسهای پرورشی معمولا در امتداد آبهای آبیاری یا آبرسان و یا آبهای هدایت شده برای کنترل سیل قرار می گیرند. احداث قفسهای پرورش ماهی که با غذاهای مصنوعی غذادهی می شوند در دریاچه ها یا آبگیرها پشت سد که منبع تأمین آب نوشیدنی هستند، ممنوع می باشد. البته پرورش فیلترخواران (ریزه خواران) مثل کپور نقره ای و سرگنده مانعی نداشته و ترویج نیز می شود.

آبهای مناسب برای پرورش در قفس

برای نصب قفس جهت پرورش مهی باید کیفیت آب دارای استانداردهای ملی کیفیت آب برای آبزی پروری باشد. برای مثال سطح ph باید ۵/۸- ۷ بوده و میزان اکسیژن محلول در آب حداقل ۱۶ ساعت پی در پی از ۲۴ ساعت بالای ۵ میلی گرم در لیتر بوده و در زمان باقیمانده کمتر از ۳ میلیگرم در لیتر نباشد. مسائلی دیگر چون دبی آب و مکان مزرعه از نظر دسترس بودن نیز باید مرد توجه قرار گیرد. آبهای داخلی که برای کار پرورش در قس استفاده می شوند شامل دریاچه های پشت سدها، دریاچه ها، نهرها، کانالها و غیره می باشد.

تولیدات حاصل از قفس

۱) پرورش کپورهای انگشت قد درشت اندازه (یک ساله نیز نامیده می شوند) در قفس ها:

- از انگشت قدهای کوچک (تقریبا ۳ سانتی متر) تا انگشت قدهای درشت اندازه (۱۰۰- ۵۰ گرمی)

- اغلب در آبگیرهای پشت سد و دریاچه ها

- انگشت قدهای درشت برای ذخیره سازی در قفس برای سال آینده با توجه به نوع کار برای پرورش در دریاچه ها یا آبگیرهای پشت سدها استفاده می شود.

۲) پرورش ماهیان خوراکی در قفس ها:

- از انگشت قدهای خوراکی در قفس ها:

۳) پرورش ماهیان خوراکی و انگشت قدها بطور همزمان در قفس:

- انگشت قدها و یک ساله ها در یک زمان با هم در قفس ذخیره سازی می شوند. ماهیان سایز بازاری در پایان دوره پرورش برای فروش صید می شوند. یک ساله هایی که از رشد انگشت قدها در پایان دوره پرورش حاصل شده اند اکنون رشد خود را به همراه گروه جدیدی از انگشت قدها برای سال آینده ادامه می دهند.

گونه های اصلی کپور ماهیان برای پرورش در قفس در چین

▪ ریزه خواران

کپور نقره ای (Hypophthalnichthys molitrix) و کپور سرگنده (Aristichthys noloilis) شاخص ترین نوع ماهیان ریزه خوار هستند.

این دو گونه بطور عمده به ترتیب از فیتوپلانکتونها و زئوپلانکتونها تغذیه می کنند. این گونه ها برای پرورش در آبهای غنی از پلانکتون مناسب هستند و به دلیل اینکه رژیم غذایی متفاوتی دارند می توانند بطور همزمان در قفس ذخیره سازی شوند. غذادهی در قفس های این ماهیان کارایی نداشته و پرورش چند گونه های آنها (در صورتیکه آب غنی از پلانکتون باشد) می تواند بیش از kg/m۲ ۸ محصول تولید نماید. قیمت بازاری آنها نیز نسبتا پائین است.

▪ کپورهای گیاهخوار

▪ کپور علفخوار (Ctenopharyngodon idella) و سیم (Megalobrama amblyocephala) گونه های علوفه خوار هستند غذای طبیعی آنها گیاهان آبی است. اما از گیاهان خاکی، سبزیجات و پلتها غذایی نیز تغذیه می کنند.

کپور علفخوار به پرخور بودن معروف بوده و رشد سریعی نیز دارد. سیم با رشد ملایمتری رشد می کند و سایز بازاری آن (۵۰۰- ۳۰۰ گرم) از کپور علفخوار (بیش از ۵/۱ کیلوگرم) خیلی کوچکتر است. قیمت بازاری این دو گونه از دو گونه ریزه خوار بیشتر است.

 

▪ کپورهای همه چیز خوار

کپورهای همه چیز خوار شامل دو گونه کپور معمولی (cyprinus carpio) و کاراس (carassius auratus) می شوند. آنها از غذاهای پلت نیز تغذیه می کنند. کپور معمولی بخصوص در نواحی شمالی چین دارای قیمت نسبتا بالایی است. کاراس از جمله ماهیان استخوانی است که در بعضی استانهای چین مورد تقاضا و دلخواه می باشد.

▪ سایر کپورهای بومی منطقه

کپور لحجنی (Cirrhina molitrorella) که اصل آن به حنوب چین باز می گردد و ماهی پولک ریز (plagiogenathops micrrolepis) مربوط به مرکز و سواحل چین، در این کشور در قفس بعنوان گونه های حد واسط پرورش می یابند. این ماهیان عادات غذایی مشابه داشته و از برگهای گیاهی، آلگهای رنگی، اتوتیوسها، دیاتومدها، بعضی حشرات آبی و غیره تغذیه می نمایند.

انواع قفسهایی که برای پرورش کپور ماهیان استفاده می شوند

قفسهای مخصوص پرورش ماهیان آب شیرین بر اساس شرایط محل استقرار، مواد و ابزارهای محلی قابل دسترس طراحی و ساخته می شوند و استاندارد دقیقی برای قفس استفاده نمی شود. اندازه قفسها بین ۱ تا ۲۰۰ متر مربع است. البته بطور عمومی بین ۱ تا ۳۰ متر مربع می باشند. یک روال کلی استفاده از قفسهای کوچک بخاطر مدیریت و نگهداری آسان تر و تبادل بهتر آب است. قفسهای انفرادی در یک مسیر چیده می شوند تا بیشترین تبادل آبی صورت پذیرد. بطور کلی توصیه می شود که تبادل آب در هر قفس در فاصله بین ۵/۰ تا ۱ دقیقه تکمیل گردد. در آبهای کم عمق، برای پرورش ماهیان اصولا قفسهای غیر متحرک ساخته و استفاده می شوند. به عبارت دیگر قفسهای شناور در آبهای دریاچه های عمیق و آبگیرهای پشت سدها مستقر می شوند. عمق قفس در دریاچه ها معمولا ۵/۱ تا ۵/۲ متر و در آبگیرهای پشت سدها معمولا ۲ تا ۴ متر است. از میان مواد محلی قابل دسترس برای ساخت قفس معمولا بامبو و تورهای پلی اتیلن استفاده می شوند. بعضی قفسها می توانند برای مدت ۳ سال دوام آورده و باقی بمانند.

اندازه روزنه ها نیز با توجه به هدف پرورش متفاوت است.

پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران

[masi eng 47044]

آبزی پروری یا آکو آکا لچر عبارت است از پرورش انواع مختلف آبزیان جانوری و گیاهی در محیط های آبی می باشد.

همان گونه که کشاورزی عبارت است از تولید، عمل آوری و عرضه محصولات حاصله از کشت و زرع بر روی زمین، کشتاب ورزی نیز شامل تولید، عمل آوری و عرضه تولیدات غذایی حاصله در محیط های آبی است. به طور کلی می توان گفت که آبزی پروری شامل پرورش و تولید انواع آبزیان خوراکی، زینتی، دارویی و صنعتی در آبهای شور، نیمه شور، و شیرین است. معمولا به پرورش آبزیان در آب دریا آبزی پروری دریایی ( Mari culture ) گفته می شود.

 

اهمیت آبزی پروری

آبزی پروری یکی از ساده ترین و اقتصادی ترین راه های تولید پروتئین حیوانی است، زیرا:

.........................

1. می دانیم که به رغم وجود آب کافی در برخی از مناطق کشور، کیفیت زمین و خاک به گونه ای است که برای کشاورزی مناسب نیست. بهره گیری از بسیاری از این زمین ها، برای آبزی پروری، عملی است.

2. میزان تبدیل غذا به گوشت در آبزیان به مراتب بیشتر از سایر جانوران پرورشی است. آبزیان پرورشی جزء جانوران خونسرد هستند که درجه حرارت بدن آنها تابع گرمای محیط است و بر خلاف پرندگان و پستانداران، نیازی به صرف انرژی برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت بدن خود ندارند. در واقع آبزیان در مقایسه با دام و طیور، مقدار بیشتری غذای مصرفی خود را می توانند تبدیل به گوشت کنند.

3. برخی از آبزیان پرورشی می توانند برای تامین نیازهای غذایی خود از مواد آلی پوسیده، مازاد غذایی انسان، و از همه مهمتر، تک سلولی های گیاهی و جانوران ریز آبی استفاده کنند. تولیدتک سلولیهای گیاهی (فیتوپلانکتونها)،وجانوران ریزآبی ( زئوپلانکتونها ) به راحتی از طریق دادن کود حیوانی یا کود آلی به آب انجام می گیرد.

4. بسیاری از منابع غذایی که در حال حاضر، به دلایلی نمی توانند مورد مصرف غذایی آبزیان یک منطقه قرار می گیرند، می توانند برای تولید برخی از آبزیان پرورشی مصرف شوند. برای مثال از پلانکتونهای گیاهی مناطق جزر و مدی دریاهای جنوب می توان برای پرورش انواع مناسب صدف های پرورشی استفاده کرد.

5. در بسیاری از موارد در پرورش آبزیان، می توان از آب به صورت عبوری استفاده کرد، بدون اینکه افت چشمگیری در میزان آن ایجاد شود. برای مثال برای پرورش انواع ماهی های سرد آبی مثل ماهی قزل آلا، از آب به صورت عبوری استفاده می شود و پس از گذشتن از کانال های پرورشی، می توان از آن برای کشاورزی استفاده کرد. بدیهی است که چنین آبی، با توجه به مواد غذایی که از طریق مواد دفعی ماهی ها به آن افزوده می شود، و یا مازاد مواد غذایی آن، برای کشاورزی مناسب تر است، اگر چه ممکن است برای مصارف انسانی و یا صنعتی نامناسب بوده و نیاز به پالایش داشته باشد.

6. میزان بهره برداری از آبزیان پرورشی در واحد سطح معمولا از تولیدات کشاورزی بیشتر است. در هر هکتار استخر آبزیان گرم آبی با توجه به مدیریت مناسب می توان سالانه 3 تا 8 تن برداشت نمود. برای ماهیان سرد آبی این مقدار ممکن است 10 تا 15 کیلوگرم در متر مربع باشد.

7. پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر پروتئین های حیوانی، پر ارزش تر ، مفید تر و قابل هضم تر ا ست.

8. بسیاری از منابع آبی وجود دارند که بلا استفاده مانده اند و از آنها می توان برای تولید ماهی یا سایر آبزیان استفاده کرد، بدون اینکه تغییر کمی یا کیفی چشمگیری در آنها به وجود آید. در سطح کشور به خصوص در استانهای شمالی تعداد آبگیرهایی که از آنها استفاده های غیر از برداشت آب برای کشاورزی صورت نمی گیرد فراوان اند.

......................

هدفهای آبزی پروری

......................

1- تولید و تامین قسمتی از نیازهای پروتئینی

2- باز سازی و افزایش ذخایر آبزیان ارزشمند دریایی و رودخانه ای

3- معرفی و جابجایی گونه های مناسب(آوردن گونه های مناسب پرورشی از سایر کشورها و یا نقل و انتقال گونه های موجود از محلی به محل دیگر برای پرورش )

4- تولید ماهی برای صید ورزشی (صید ماهی با قلاب)

5- تولید طعمه برای صیدهای تجارتی

6- تولید ماهی و سایر آبزیان برای نگهداری در آبزی گاهها (آکواریوم)

7- گرفتن مواد آلی موجود در آب فاضلاب ها پس از تصفیه آنها

8- تولید مواد دارویی

9- تولید مواد زینتی

10- تولید غذای زنده برای آبزیان پرورشی با ارزش

...................

احتیاج به آبزی پروری

 

طبق برآورد سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی فائو (FAO) به طور میانگین، هر نفر در روز نیاز به 70 گرم پروتئین دارد که بایستی حدود 21 گرم آن از منابع حیوانی تامین شود. گوشت قرمز، گوشت سفید (شامل طیور و آبزیان)، و فرآورده های شیری تنها منابع تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان هستند.

غذای مورد نیاز انسان به طور طبیعی از 3 منبع تامین می شود. این منابع عبارتند از:

کشاورزی، دامپروری و صید. کشاورزی با توجه به محدود بودن زمین های مناسب و نبودن آب کافی به طور کلی محدود است و در نهایت توان افزایش آن همگام با افزایش جمعیت نیست. دامپروری هم به همین منوال است.

پس در آینده چگونه می توان شکم های گرسنه میلیاردها نفر جمعیت رو به ازدیاد زمین را سیر کرد ؟ بدیهی است که بشر می تواند با پیشرفت تکنولوژی، میزان تولید در واحد سطح را افزایش دهد، ولی به هر حال این افزایش ها، جوابگوی نیازها نخواهند بود.

در چند دهه اخیر انسان به این نتیجه رسیده است که کشتاب ورزی می تواند تا حدی چاره ساز باشد، زیرا با این روش می توان تولیدی فراتر از محصولات فعلی کشاورزی، دامپروری و صید را تامین کرد. همان گونه که قبلا اشاره شد، در کشتاب ورزی می توان از توانها و امکاناتی استفاده کرد که برای کشاورزی و دامپروری مناسب نیستند.

کشور ما با داشتن بیش از 2700 کیلومتر مرز آبی و منابع زیاد و قابل استفاده آبهای داخلی، که متاسفانه قسمت چشمگیری از آن بدون اینکه مورد بهره برداری قرار گیرد، از مرزها خارج می شود، می تواند جزء کشورهای مهم جهان در زمینه کشتاب ورزی باشد.جالب اینکه تولید آبزیان خوراکی در آبهای داخلی (آکو آکالچر)، و کشتاب ورزی دریایی می توانند در آینده ای نه چندان دور، با صید در دریاهای شمال و جنوب کشور، از نظر مقدار رقابت کنند.

کشتاب ورزی دریایی اگرچه تا کنون در ایران مورد توجه کافی قرار نگرفته است، آینده بسیار خوبی برای آن پیش بینی می شود. شرایط زیستی و امکانات مناسب موجود در سواحل شمالی و جنوبی کشور و همچنین امکان استفاده از روشهای پرورش ماهی در داخل آبهای ساحلی و حتی آبهای دور از ساحل به گونه ای است که بایستی بهترین برنامه ریزی ها برای بهره برداری هرچه بیشتر از این امکانات صورت گیرد. پرورش آبزیان دریایی علاوه بر اینکه باعث تامین قسمت چشمگیری از پروتئین حیوانی مورد نیاز می شود، به دلایل زیر دارای اهمیت و ارزش زیاد است:

......................

1. ذخایر بسیاری از آبزیان دریایی، به ویژه ماهیان کف زی به مقدار زیادی کاهش یافته است و در برخی موارد هم در حال از بین رفتن است. برای جلوگیری از کاهش این ذخایر ارزشمند ملی و یا انقراض نسل آنها، بایستی از طریق تکثیر مصنوعی، تولید بچه ماهی، و رهاسازی آنها به آبهای طبیعی، اقدام های لازم صورت گیرد.

2. از طریق افزایش تولید و ایجاد مشاغل جدید،فشار صید کاسته می شود.

3. در سالهای اخیر هموطنان، آشنایی بیشتری با غذاهای دریایی پیدا کرده اند. با توجه به ارزش و اهمیت غذایی آن، مصرف سرانه ماهی هر سال افزایش می یابد (مصرف سرانه ماهی عبارت است از توزیع عادلانه صید سالانه بین جمعیت کشور و مقدار ماهی است که سالانه به هر نفر می رسد)

4. تقاضای خارجی برای خرید محصولات دریایی پرورشی زیاد است.

5. غذاهای دریایی، در مقایسه با گوشت قرمز و حتی آبزیان پرورشی آب شیرین دارای ارزش غذایی بالایی هستند.

...........................

اهمیت فرهنگی - اقتصادی کشتاب ورزی

......................

انسان اولیه نیازهای غذایی خود را از طریق شکار و جمع آوری مواد غذایی اطراف خود تامین می کرد. بعدها صید ماهی نیز با وسایل اولیه آغاز شد. با گذشت زمان روش های بهتر و پیشرفته تری برای صید ابداع شد و انسان توانست حاصل صید خود را به گونه های مختلف فرآوری، و به مناطق مختلف ارسال کند. با افزایش جمعیت، نیازهای غذایی جوامع مختلف نیز افزایش می یافت. به همین دلیل انسان علاوه بر افزایش تولید کشاورزی و دامداری، همواره در تکاپوی یافتن منابع جدید ماهی و سایر آبزیان در دریاها بود.تا چند دهه قبل با توجه به اینکه هنوز روش های خیلی مدرن صید ماهی ابداع نشده بود، ذخایر دریاها را هیچ گونه خطری تهدید نمی کرد. کمی پس از کاربرد روش های پیشرفته صید، کارشناسان و دانشمندان متوجه شدند که اگر برنامه ریزی همه جانبه و محدودیت های منطقی در مورد صید جهانی به عمل نیاید، ذخایر دریاها ممکن است دستخوش تغییرات ناگواری شوند. بررسی های همه جانبه در این زمینه آغاز شد و قوانین جدید دریا، جایگزین قوانین قبلی برای صید در آبهای آزاد و آبهای زیر زمینی شد. اگرچه تکثیر و پرورش برخی از انواع آبزیان در این زمان در پاره ای از کشورها معمول بود، با وجود این تعداد گونه های پرورشی و مناطق تولید و مصرف آنها نسبتا محدود بود. با کاهش صید برخی از گونه های مهم تجارتی ، از جمله انواع ماهی آزاد، ماهی قزل آلا، مار ماهی، سیم دریایی و میگو، و عدم عرضه کافی آن به بازار مصرف ، توجه کارشناسان در بسیاری از مناطق جهان به امکان تکثیر و پرورش آنها معطوف شد.همین امر باعث پیشرفت کشتاب ورزی در مناطق مختلف جهان شد. بدیهی است با توجه به طبیعت کار و چگونگی اجرا، قوانین و مقررات مربوط به کشتاب ورزی در بیشتر موارد از نقطه نظر اقتصادی و به ویژه در کشورهای در حال توسعه، کشتاب ورزی با توجه به این هدفها انجام می گیرد:

.........................

1. خودکفایی هرچه بیشتر

2. تعادل تجارت ملی و بین المللی

3. کسب ارز بیشتر

4. ایجاد کار به ویژه در مناطق روستایی

5. بهبود تغذیه مردم

6. افزایش درآمد

منبع:

[masi eng 47044]

گروه های عمده آبزیان پرورشی

.............................

به طور کلی آبزیان پرورشی در مرحله اول به دو گروه عمده گیاهان و جانوران آبزی تقسیم می شوند.

.....................

گیاهان آبزی پرورشی

...................

گیاهان آبزی خود به دو زیر گروه گیاهان تک سلولی یا فیتوپلانکتون ها، و گیاهان پر سلولی یا جلبک ها تقسیم می شوند.همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، پرورش گیاهان آبزی تنها از چند دهه قبل آغاز شده است.ظاهرا پرورش گیاهان پر سلولی زودتر از گیاهان تک سلولی شروع شده است.

از گیاهان تک سلولی پرورشی عمدتا برای تغذیه نوزاد سخت پوستان، نرم تنان، و ماهی ها استفاده می شود. نوزاد سخت پوستان و بیشتر گونه های ماهی های پرورشی، تغذیه از محیط خارج را با خوردن فیتوپلانکتون ها آغاز میکنند. برخی از این نوزادان به اندازه ای کوچک هستند که در مراحل اولیه تغذیه چیزی جز گیاهان تک سلولی را نمی توانند بخورند. حتی زئوپلانکتون ها یا جانوران ریز شناور در آب نیز برای آنها درشت هستند. در کارگاه های تکثیر و پرورش سخت پوستان و نرم تنان، پرورش فیتوپلانکتون ها در درجه اول اهمیت قرار دارد.

امروزه پرورش گیاهان تک سلولی به طور متراکم، در سطوح بزرگ، و برای تولید انبوه این گیاهان انجام می گیرد. تولیدات حاصله را پس از خشک کردن به مصرف تغذیه آبزیان می رسانند و یا برای تهیه مواد غذایی، دارویی و بهداشتی مورد نیاز انسان به کار می برند.

پرورش گیاهان پر سلولی یا جلبک ها ی آبی نیز در برخی از کشورها به صورت انبوه انجام می گیرد. در کشورهای آسیای جنوب شرقی و خاور دور از این گیاهان برای تهیه غذا، تولید مواد دارویی و زینتی و نیز خوراک دام استفاده می شود.آگار که برای تهیه محیط کشت میکروبی مورد استفاده قرار می گیرد، و نیز آلجینات که برای قالب گیری دندان در دندان پزشکی مصرف می شود، از گیاهان دریایی درست می شوند. در ساختن بسیاری از انواع شامپوها،صابونهاوسایرموادبهداشتی نیزازگیاهان آبزی استفاده میشود.

....................

جانوران آبزی پرورشی

........................

الف: تقسیم بندی تجارتی

ب: تقسیم بندی اکو لوژیک یا بوم شناسی

ج: تقسیم بندی از نظر شوری آب

د: تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب

ه: تقسیم بندی از نظر نوع مصرف

..........................

الف - تقسیم بندی تجارتی:

از نقطه نظر ساختار بدن، آبزیان پرورشی به دو گروه بزرگ آبزیان باله دار که شامل تمامی ماهی های پرورشی است، و آبزیان پوسته دار یا صدف دار شامل تمامی سخت پوستان و نرم تنان تقسیم می شوند. کفه نرم تنان، و پوست سخت و کیتینی سخت پوستان را به طور کلی پوشش سخت می گویند. بنابراین انواع ماهی های پرورشی جزء باله داران پرورشی، و انواع میگو، شاه میگو (لابستر)، خرچنگ، صدف های خوراکی، صدف های مروارید ساز و حلزون ها، از نقطه نظر تقسیم بندی تجارتی جزء آبزیان صدف دار هستند.

...........................

ب - تقسیم بندی اکولوژیک یا بوم شناسی:

از نقطه نظر شرایط زیست محیطی به ویژه درجه حرارت محیط که عامل بسیار مهم و موثری در پرورش و تولید انواع مختلف آبزیان است، آبزیان پرورشی را به دو گروه عمده سرد آبی و گرم آبی تقسیم می کنند.

 

1. آبزیان سرد آبی: آبزیان پرورشی سرد آبی آن گروه از آبزیان هستند که درجه حرارت مناسب برای پرورش آنها بین 10تا18 درجه سانتیگراد است. برای اینکه در این آبزیان تولید گامتهای جنسی (تخمک و اسپرماتوزوئید) به خوبی صورت می گیرد، در طول فصل سرد، بایستی درجه حرارت محیط زیست آنها، به حداقل 8 درجه سانتیگراد پایین رود. برای مثال در کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا که یکی از انواع آبزیان سرد آبی است، اگر درجه حرارت آب در زمستان به 8 درجه سانتیگراد یا کمتر نرسد، رشد و نمو تخم به خوبی انجام نمی گیرد. اگر گرمای آب در طول سال از 12 درجه سانتیگراد کمتر نباشد، اصولا تخم قابل تکثیر تولید نمی شود.

درجه حرارت مناسب، برای رشد اقتصادی ماهی قزل آلای رنگین کمان 17 درجه سانتیگراد است. در این گرما، ماهی قزل آلا حداکثر رشد و سود دهی را خواهد داشت. اگر درجه حرارت آب تا 20 درجه افزایش یابد، به شرطی که اکسیژن کافی در دسترس ماهی باشد، رشد و نمو آن در حد نسبتا مطلوب ادامه می یابد.

انواع سخت پوستان و صدف های پرورشی سرد آبی نیز وجود دارند، ولی عمدتا پرورش انواع گرم آبی آنها در سطح جهان رواج یافته است. بسیاری از گونه های صدف های پرورشی نیز وجود دارند که امکان پرورش آنها، هم در آبهای سرد وهم در آبهای گرم وجود دارد. بدیهی است رشد و نمو این صدف ها در آبهای گرمتر سریع تر، و ارائه به بازار آنها زودتر انجام می گیرد.

...................................

2. آبزیان گرم آبی: آبزیان گرم آبی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که بهترین رشد و نمو آنها در گرمای تقریبی آب 25 درجه سانتیگراد صورت می گیرد. بدیهی است این آبزیان می توانند درجه حرارت آب را تا 30 درجه سانتیگراد تحمل و به خوبی رشد و نمو کنند، مشروط بر این که اکسیژن محلول در آب از7 میلی گرم در لیتر کمترنباشد.

از نظر اقتصادی بهترین گرمای آب برای رشد و نمو هرچه بیشتر انواع کپور ماهیان پرورشی، حرارت 25 درجه سانتیگراد است، ولی از نظر فعل و انفعالات زیستی، بهترین درجه حرارت برای این دسته ماهیها 22 درجه سانتیگراد می باشد.

ماهی های گرم آبی عمدتا وقتی گرمای آب به حدود 20 درجه سانتیگراد می رسد، شروع به تخم ریزی می کنند. مناسب ترین گرما برای تخم ریزی، رشد و نمو جنین و نیز تولید لارو و بچه ماهی مناسب، حدود 22تا 24 درجه سانتی گراد است، هرچه درجه حرارت از این حد بالاتر رود، سرعت رشد و نمو جنین و نوزاد تندتر می شود. و در نتیجه احتمال ایجاد نوزاد های ناقص، و بالا رفتن درصد مرگ و میر آنها افزایش می یابد. در گرمای کمتر از 22تا 24 درجه سانتیگراد، سرعت رشد و نمو جنینی و نوزادی کندتر است. اگر آب خیلی سرد تر از حد مطلوب باشد، باز هم درصد مرگ و میر جنین و نوزاد ها زیادتر می شود.

کلیه میگوها، صدف ها و ماهی های قابل پرورش آبهای خلیج فارس و دریای عمان جزء آبزیان پرورشی گرم آبی تقسیم بندی می شوند.

...........................

ج - تقسیم بندی از نظر شوری آب:

آبزیان پرورشی بدون توجه به انواع تجارتی و درجه حرارت مناسب رشد و نمو آنها، از نظر شوری مناسب آب معمولا به 2 گروه تقسیم می شوند:

..........................

1. آبزیان آبهای شیرین: آبزیان آب شیرین به گروهی از آبزیان پرورشی گفته می شود که مراحل رشد و نمو و تولید مثل آنها منحصرا در آب شیرین آنجام می گیرد. انواع کپور ماهیان چینی (کپور معمولی، کپور نقره ای، کپور علف خوار و کپور سرگنده)، انواع ماهی های قزل آلای پرورشی، خرچنگ آب شیرین، خرچنگ مرداب انزلی، و انواع صدف ها و حلزون های پرورشی آب شیرین جزء این گروه به حساب می آیند.

برخی از این آبزیان منحصرا با زندگی در آب شیرین سازش یافته اند و تنها می توانند نوسانات بسیار کم شوری آب را تحمل کنند. برای مثال ماهی کپور علف خوار، کپور نقره ای و کپور سر گنده فقط می توانند آبهای شوری را تحمل کنند که نوشیدن آنها برای انسان غیر ممکن نباشد. در صورتی که ماهی های کپور معمولی و قزل آلا قادر هستند آبهای نسبتا شور را که نمک آنها 10 تا 17 در هزار باشد تحمل و رشد و نمو کنند. شوری آب دریای مازندران 13 قسمت در هزار و شوری آب اقیانوس ها 35 در هزار است. یعنی در هر کیلوگرم (لیتر) آب دریای مازندران 13 گرم انواع نمک، و در هر کیلوگرم آب اقیانوس ها، 35 گرم نمک وجود دارد. کپور معمولی به خوبی در آب دریای مازندران رشد و نمو می کند ولی تخم ریزی آن حتما بایستی در آب شیرین صورت گیرد. برخی از انواع آبزیان آب شیرین هم به مرور به زندگی در آب شور عادت کرده اند و می توانند کلیه مراحل زندگی را در آبهای دریای مازندران ایجاد کند.

........................

2 آبزیان آبهای شور: آبزیان آبهای شور به آبزیانی گفته می شود که مراحل رشد و نمو آنها در آب شور دریاها انجام گیرد. این آبزیان به طور کلی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:

.........................

1- آبزیان دریایی: آبزیان دریایی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که تمامی چرخه زیستی آنها در دریا انجام می گیرد. این ماهی ها برای تخم ریزی نیاز به مهاجرت به رود خانه های آب شیرین ندارند. ماهی کفال دریای مازندران، شوریده و هامور خلیج فارس و شاه میگوی دریای عمان جزء این گروه به حساب می آیند.

2- آبزیان مهاجر: این گروه از آبزیان قسمت عمده ای از دوره رشد و نمو خود را در آب شور دریا می گذرانند و هنگام تخم ریزی به رودخانه های آب شیرین مهاجرت می کنند. انواع تاس ماهیان یا ماهیان خاویاری، ماهی سفید و ماهی آزاد دریای مازندران جزء این گروه به حساب می آیند که به آنها ماهی های کوچ کننده یا مهاجر می گویند. به آبزیانی که از دریا برای تخم ریزی به رود خانه می آیند آبزیان رود کوچ یا آنادروم می گویند. برخی از آبزیان نیز در آب شیرین زندگی می کنند ولی برای تخم ریزی به دریا مهاجرت می کنند. مارماهی برای تخم ریزی به دریا، و میگوی درشت آب شیرین برای تخم ریزی به مصب رودخانه، جایی که آب شور و شیرین مخلوط می شود و می رود. به این دسته از آبزیان دریا کوچ یا کاتادروم می گویند.

....................................

د- تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب:

از نظر تحمل میزان شوری آب نیز آبزیان به دو دسته تقسیم می شوند:

دسته اول ماهیها و دیگر آبزیانی هستند که تنها می توانند تغییرات محدود شوری آب را تحمل کنند. اگر میزان نوسانها و تغییرات شوری زیاد باشد، این آبزیان از بین می روند. بین آبزیان پرورشی، ماهی کپور معمولی، قزل آلا و ماهی کفال می توانند نوسان های زیاد شوری را تحمل کنند. به این دسته از آبزیان یوری های لین می گویند. ماهی کفال را می توان در آب شیرین، نیمه شور و شور پرورش داد. به آبزیانی که تنها می توانند نوسان های محدود شوری را تحمل کنند استنوهای لین گویند. از آبزیان پرورشی وابسته به این دسته می توان ماهی های علف خوار (آمور) و کیور نقره ای را نام برد.

..............................

ه – تقسیم بندی از نظر نوع مصرف:

از نظر مصرف انسانی نیز آبزیان پرورشی رامی توان به 6 دسته تقسیم بندی کرد:

........................

1. آبزیان خوراکی: به کلیه ماهیها، نرم تنان، سخت پوستان و گیاهان آبزی که به منظور مصرف غذایی برای انسان پرورش داده می شوند، آبزیان خوراکی گفته می شود.

....................

2. آبزیان زینتی: به آن دسته از آبزیان که به منظور استفاده زینتی پرورش داده می شوند، آبزیان زینتی گفته می شود. ماهی های آکواریومی، صدف های مروارید ساز و مرجان ها از این گروه هستند.

.......................

3. آبزیان دارویی و بهداشتی: به کلیه آبزیانی که به منظور استفاده های دارویی یا بهداشتی پرورش داده می شوند، آبزیان پرورشی دارویی گفته می شود. برخی از انواع گیاهان آبزی برای مصارف دارویی مانند تهیه آگار برای ایجاد محیطهای کشت میکروبی، تهیه مواد اولیه قالب گیری در دندانپزشکی و مصرف در تهیه شامپو، صابون و سایر مواد بهداشتی پرورش داده می شوند.

.............................

4. آبزیان غذایی: پرورش گروه عمده ای از آبزیان آبهای شیرین و شور، به منظور تولید غذا برای پرورش آبزیان خوراکی، انجام می گیرد. انواع غذاهای زنده مانند انواع تک سلولی های گیاهی، آغازیان، کک آبی یا دافنی (خاکشیر)، گوشوارک یا آرتمیا، انواع ماهی های ریز و...در این گروه قرار دارند.

...........................

5. تولید طعمه: پرورش انواع ماهی، خرچنگ و برخی از نرم تنان به منظور تهیه طعمه برای صید های تجارتی و یا صید های ورزشی متداول است.

.....................

6. تولید نوزاد و بچه انواع آبزیان تجارتی: این تولید به منظور افزایش ذخایر طبیعی کاهش یافته، و کمک به تولید مثل طبیعی، در مواردی که به دلیل عوامل طبیعی یا انسانی میزان تولیدمثل وافزایش ذخایرازطریق طبیعی محدوداست، صورت می گیرد. سالانه میلیون ها عدد بچه ماهی سفید، انواع ماهیان خاویاری، ماهی آزاد و ماهی های سوف، سیم، کلمه و کپور توسط شیلات ایران تولید و برای این منظور در دریای مازندران رها می شود.

..........................

آبزیان پرورشی کشور

 

در حال حاضر، ماهی ها، عمده ترین آبزیان پرورشی کشور را تشکیل می دهند؛ اگرچه در چند سال اخیر اقداماتی برای پرورش انواع میگوهای پرورشی، و نیز پرورش برخی از انواع صدف ها به عمل آمده است.

[TABLE=width: 450, align: center]

[TR]

[TD]

ردیف

[/TD]

[TD]

نام آبزی

[/TD]

[TD]

گروه

[/TD]

[TD] وضعیت پرورش فعلی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

1

[/TD]

[TD]

ماهی کپور معمولی

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

2

[/TD]

[TD]

ماهی کپور علف خوار

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

3

[/TD]

[TD]

ماهی کپور نقره ای

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

4

[/TD]

[TD]

ماهی کپور سرگنده

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

5

[/TD]

[TD]

ماهی کفال

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی و پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

6

[/TD]

[TD]

ماهی سفید 1

[/TD]

[TD]

گرم آبی – سرد آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی و پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

7

[/TD]

[TD]

ماهی های خاویاری 2

[/TD]

[TD]

گرم آبی – سرد آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

8

[/TD]

[TD]

ماهی بنی

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

9

[/TD]

[TD]

ماهی شیربت

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

10

[/TD]

[TD]

ماهی قزل آلای رنگین کمان

[/TD]

[TD]

سرد آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

11

[/TD]

[TD]

میگوی بزرگ آب شیرین

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

12

[/TD]

[TD]

میگوی بزرگ ببری

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

13

[/TD]

[TD]

میگوی ببری سبز خلیج فارس

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال بررسی و پرورش

[/TD]

[/TR]

[TR]

[TD]

14

[/TD]

[TD]

صدف مروارید

[/TD]

[TD]

گرم آبی

[/TD]

[TD]

در حال پرورش

[/TD]

[/TR]

[/TABLE]

 

1 و2 – سالانه میلیون ها عدد از انواع بچه ماهی های سفید، خاویاری، سوف، سیم، کلمه و در شمال کشور تولید و از طریق رودخانه ها جهت افزایش ذخایر دریای مازندران در این دریا رها می شود.

......................

سایر آبزیان پرورشی کشور

...........................

علاوه بر گونه ها و انواع یاد شده، آبزیان متنوع دیگری در آبهای شمالی، جنوبی، و داخلی کشور وجود دارد که امکان تکثیر و پرورش آنها جهت مصرف در داخل کشور و یا صدور به سایر کشورها وجود دارد. عمده ترین آنها عبارتند از:

...................

1. بسیاری از گونه های ماهی های تجارتی جنوب

2. بسیاری از انواع صدف های خوراکی آبهای جنوبی کشور

3. برخی از انواع سخت پوستان (شاه میگو و خرچنگ)، خارپوستان (خیار دریایی)و نرم تنان جنوب (انواع صدف های خوراکی)

4. برخی دیگر از انواع ماهی های تجارتی دریای مازندران (سیم، سوف، کلمه و...)

5. اردک ماهی مرداب انزلی

6. خرچنگ آب شیرین دریای انزلی

منبع:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[masi eng 47044]

رنگ ها به عنوان يک عامل مهم در زندگي همه موجودات زنده نقش عمده اي را ايفا مي کنند. رنگ بدن موجودات زنده تابع 2 عامل ژنتيکي و تغذيه اي مي باشد. در حال حاضر در پرورش انواع موجودات آبزي از انواع رنگدانه ها استفاده مي کنند تا به اين ترتيب از اين افزودني به عنوان يک عامل خوش رنگ کننده پوست بدن آبزيان، بهره هاي لازم تجاري برده شود.

کاروتنوئيدها (رنگدانه ها) يکي از منابع اصلي تامين رنگ بدن آبزيان به شمار مي روند. رنگ هاي مختلف بدن آبزيان به وسيله کاروتنوئيدهاي خاص و همچنين ترکيبي از مولکول هاي پروتئين – کاروتنوئيد حاصل مي شود. از انجايي که فقط گياهان قادر به ساخت کاروتنوئيدها مي باشند، حيوانات آبزي و بخصوص ماهي ها بايد آن ها را از طريق جيره غذايي دريافت نمايند. کاروتنوئيدها عمدتاً در طبيعت يافت مي شوند. گروه بزرگي از اين دسته از ترکيبات محلول در چربي هستند و تحت عنوان گزانتوفيل ناميده مي شوند. کاروتنوئيدها عموماً در گياهان سبز يافت مي شوند و به دو شکل آلفا و بتا موجود مي باشند. بتاکاروتن ها به عنوان پيش سازهاي ويتامين a مي باشند و تقريباً در بدن همه حيوانات اين ترکيبات به ويتامين a تبديل مي شوند. گزانتوفيل ها در برگ سبز گياهان ساخته مي شوند و با شروع تابستان و پاييز در برگ گياهان، ميوه درختان، گل ها، ريشه ها و قارچ ها به رنگ زرد و قرمز يافت مي شوند. از جمله مواد حاوي اين دسته از ترکيبات مي توان به گل هميشه بهار، گوجه فرنگي، فلفل قرمز، ذرت، هويج، ريشه چغندر و انواع قارچ هاي خوراکي اشاره نمود. کاروتنوئيدها در اعمال مربوط به توليد مثل، تنفس، جذب نور، سيستم ايمني و در ساختمان غشاء سلول هاي آبزيان نقش عمده اي را ايفا مي نمايند.

نوع عمده اي از کاروتنوئيد که در محيط زندگي آبزيان وجود دارند عبارتند از رنگدانه هاي طبيعي لوتئين (زرد مايل به سبز)، زي زانتين (زرد مايل به نارنجي) و آلفاکاروتن (زرد روشن).

علاوه بر اين منابع طبيعي، رنگدانه هاي سنتتيک هم مي توانند در ساختار بدن آبزيان به کار روند. از اين دسته از رنگدانه ها مي توان به آستازانتين، کانتازانتين و سيترانازانتين اشاره نمود. نتايج تحقيقاتي که در آمريکا صورت گرفته است نشان داده است که رنگ پوست بدن در دسته اي از ماهي هاي تزئيني که از رنگدانه هاي طبيعي استفاده کرده اند، بسيار مطلوب تر از رنگ بدن ماهي هايي است که از رنگدانه هاي سنتتيک استفاده نموده اند. از جمله منابع طبيعي حاوي اين رنگدانه ها مي توان به ذرت، گلوتن ذرت، يونجه، فلفل قرمز، گل هميشه بهار و گل شقايق اشاره نمود.

متابوليسم و ذخيره کاروتنوئيدها در ديواره روده آبزيان، از گونه اي به گونه ديگر متفاوت است. در بعضي از گونه ها رنگدانه ها به همان شکل ذخيره مي شوند ولي در برخي ديگر از گونه ها، اين رنگدانه ها قبل از ذخيره شدن، دستخوش تغييراتي مي شوند. رده سخت پوستان، قابليت تبديل لوتئين و زي زانتين به آستازانتين را دارند. بر عکس، در کپورماهيان، لوتئين و زي زانتين بدون هيچ گونه تغييري ذخيره مي شوند. مجموعه تحقيقاتي که در ژاپن صورت گرفته است نشان مي دهد که در پوست بدن آبزيان، زي زانتين مي تواند به آستازانتين تبديل شود. ماهي قزل آلا توانايي تبديل ساير کاروتنوئيدها را به آستازانتين و کانتازانتين ندارد.

جذب و ذخيره کاروتنوئيدها به ساختمان شيميايي، قابليت انحلال و قابليت باند شدن اين ترکيبات به ساير مولکول ها بستگي دارد. به عنوان مثال، بتاکاروتن ها در بدن آبزيان به آرامي جذب مي شوند و با ضريب بسيار پاييني به آستازانتين تبديل مي شوند. به نظر مي رسد که فرم مولکولي آلفاکاروتن در بدن ماهي هاي تزئيني با قابليت بالاتري ذخيره و جذب مي شود. برخلاف کاروتنوئيدها، گزانتوفيل ها در بدن آبزيان به خوبي ذخيره و جذب مي شوند. به عنوان مثال لوتئين که از خانواده گزانتوفيل هاست، ابتدا به فرم استر در سلول هاي رنگدانه اي ذخيره مي شود و مقادير اضافي آن به بخش هاي سفيد رنگ ماهي نفوذ مي کند (به عنوان يک صفت نامطلوب). به همين دليل در مصرف رنگدانه هاي طبيعي در خوراک ماهيان تزئيني بايد دقت نمود تا جيره غذايي حاوي مقادير کافي رنگدانه را دريافت نمايند.

رنگدانه هاي طبيعي حاوي لوتئين و زي زانتين جهت خوش رنگ کردن پوست بدن آبزيان هم اکنون در بازار مصرف وجود دارند. منبع:

[masi eng 47044]

کاهش رسوبات آلی تجمع یافته در استخر:

 

مواد باقی مانده در کف استخرهای پرورشی ناشی از پس مانده های مواد غذایی و آلی تجمع یافته (در کف استخر) به سامانه پرورشی وترکیب یا بافت خاک استخرمرتبط است . مواد آلی باقیمانده به شکل خاک سیاه یا رسوبات سیاه رنگ، دارای بوی تند ی هستند که ناشی از حضور هیدروژن سولفوره در آن است. هیدروژن سولفوره گازی سمی است که شدیدا بر میگو اثر گذار است بنابراین ، رسوبات را بایستی قبل از ذخیره سازی جمع آوری یا با انجام عملیاتی اقدام به تجزیه آنها نمود.

 

زهکشی ؛ خشک کردن و عملیات پس از آن:

 

در استخرهایی که مواد باقی مانده حاصل از پرورش میگو چندان قابل توجه و چشمگیر نیست، می توان از طریق خشک کردن استخر اقدام به جمع آوری مواد زاید در آن نمود، به طوری که سطح کف استخر در اثر خشک کردن بایستی ترک ویا اصطلاحا سله بسته وسپس به جمع آوری و خروج مواد باقی مانده از طریق تراشیدن اقدام نمود .

برای استخرهایی که تجمع موادزاید باقی مانده در کف آنها قابل توجه وزیاد باشد با استفاده از وسایل مکانیزه (ماشین آلات ؛بلدوزر) و ابزار مخصوص اقدام به جمع آوری مواد زاید باقی مانده می نمایند. همچنین بعد از خشک کردن استخرها می توان با استفاده از وسایلی نظیر تراکتورهای کوچک باغبانی ؛ تراکتورهای دیگر و غیره اقدام به شخم زدن کف استخر به عمق 5 سانتیمتر کرد که هدف آن نیز افزایش فعالیت های میکروبی طبیعی استخر و انجام عمل اکسیداسیون در آن است .

 

یکی از معایب شخم زدن در استخرها افزایش مواد جامد معلق در آن پس از آبگیری می باشد، بنابر این فشرده سازی خاک کف استخر ( کمپاکت ) بایستی در دستور کار قرار گیرد. علاوه بر آن برداشت خاک کف استخر موجب می شود که زهکشی استخر دچار اشکال شود همچنین امتداد طول دوره پرورش نیز موجب افزایش بار مواد الی در کف استخر و نهایتاً نقصان و به هم ریختگی پایداری فاکتورهای کیفی آب استخر خواهد شد.

 

بر اثر خشک کردن کف استخر مواد زاید باقی مانده در کف استخر باید تغییر رنگ داده و به رنگ روشن برگردد و شکل خاک سالم را به خود بگیرد ولی ممکن است مواد آلی در خاک هنوز وجود داشته و مشکلاتی را در دوره بعدی پرورش ایجاد نماید .

 

در صورتی که امکان خشک کردن کف استخر بر اثر آفتاب خوردگی فراهم نباشد از طریق شستشو می توان اقدام به کاهش بار مواد آالی تجمع یافته در استخر کرد، بنابر این کار شستشوی استخر بایستی به دقت صورت گیرد تا از نفوذ باقی مانده مواد آلی در داخل خاک ( خاکهای شنی ) جلوگیری شود .

 

یکی از معایب شستشو ،ورود مواد آلی به محیط زیست طبیعی بوده و از مزایای این روش در مناطق با خاکهای اسید سولفاته آن است که در اثر خشک کردن، خروج مواد امکان پذیر نبوده و امکان اکسیداسیون در آن نیز فراهم نمی شود که با روش شستشو، مواد اسیدی به همراه مواد زاید به آسانی خارج می شوند .

 

توصیه می شود میزان pH ، پتانسیل RedOX و میزان کربن آلی خاک استخر بعد از برداشت محصول و قبل از آبگیری استخر مورد کنترل و اندازه گیری قرار گیرد . برای این کار در یک استخر یک هکتاری چهار نقطه را مشخص و اقدام به نمونه گیری از این نقاط می کنیم . علاوه بر آنها می توان کیفیت خاک استخر را در همان نقاط اندازه گیری کرد.

 

تسطیح کف استخر :

 

در زمان آماده سازی استخرهای پرورش میگو کار تسطیح نیز بایستی صورت پذیرد زیرا بر اثر به کار گیری هواده ها در زمان پرورش و همچنین برداشت خاک سیاه در زمان آماده سازی ، سطوح ناهموار در سطح استخر ایجاد شده و شیب مناسب استخر را از قسمت ورودی به خروجی به هم زده و در نهایت کار زهکشی استخر و یا تخلیه آب در زمان بر اشت محصول دچار اشکال می شود . بنابر این لازم است در زمان آماده سازی استخر و قبل از آبگیری و شروع مجدد پرورش، کار تسطیح استخر به منظور کاهش بار مشکلات در زمان برداشت محصول به خوبی صورت گیرد .

 

تعمیر سازه های ورودی و خروجی استخر و توریها :

 

در زمان آماده سازی استخرهای پرورش میگو و قبل از آبگیری استخرها برای شروع مجدد سیکل پرورش بایستی سازه های ورودی و خروجی استخرها ، توریها ، شاندورها و لوله ها به دقت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نقص در آنها ،اقدام به بازسازی آن نمود . توریهای مورد استفاده در قسمتهای ورودی آب نقش مهمی در جلوگیری از ورود موجودات ناخواسته به استخر در زمان آبگیری دارند . بنابر این لازم است به منظور پیشگیری از ورود شکارچیان و موجودات هرز، توریهای سالم نصب شده و در زمان آبگیری نیز بایستی به طور مرتب این توریها تمیز شده و از گرفتگی و پارگی شان جلوگیری نمود .

 

تعمیر دایک ها :

 

در زمان آماده سازی استخر بایستی دیواره های استخر به خوبی مورد بررسی قرار گرفته تا در صورت نفوذ و تراوش آب از دیواره ها اقدام به تعمیر و اصلاح آن برای جلوگیری از نفوذ آب انجام پذیرد .

 

پتانسیل یا OX Red :

 

پتانسیل Redox نشان دهنده تغییرات تدریجی کیفیت خاک می باشد . بنابر این کنترل این عامل قبل از شروع اولین سیکل تولید بایتسی مد نظر قرار گیرد . پتانسیل Red ox به وسیله یک میله خاص و ویژه و با واحد mv اندازه گیری شده و آن نشان دهند ه آن است که چه میزان کیفیت خاک استخر به واسطه تخلیه اکسیژنی کاسته شده است . میزان پتانسیل رد اکس در عمق 50 سانتی متری خاک ستخر بایستی بین 400 تا 500 mv باشد. وقتی که خاک استخر کاهش کیفی پیدا می کند تجمع خاک سیاه به آسانی قابل مشاهده و این عامل به واسطه بوی بد هیدروژن سولفوره مضاعف می شود .

 

مواد آلی :

میزان مواد آلی استخر باید کمتر از 5/3 در هزار باشد .

 

آهک پاشی استخر :

آهک پاشی استخر معمولا" پس از تمیز کردن کف استخر انجام می شود . برای این کار ابتدا استخر را به میزان خیلی کمی آبگیری و در آن وضعیت می گذارند . در صورتی که پ هاش خاک استخر خیلی پایین باشد این عمل چندین بار تکراروتخلیه می شود بنابراین میزان مصرف آهک در استخر پس از آخرین شستشو در بین استخر های مختلف متفاوت می باشد . آهک پاشی استخر به منظور ایجاد پ هاش مطلوب برای خاک استخر و قلیائیت ان صورت می گیرد . در زمان خشک کردن استخر ،میزان مصرف آهک بایستی به حداقل ممکن رسیده و آهک مورد نیاز بایستی در طول دوره تولید نیز مورد استفاده قرار گیرد .

در صورت استفاده همگام آهک با کلر، میزان کارائی هیپوکلرید کلسیم که برای حذف شکارچی های نقب زن ، جلبکهای رشته ای نامطلوب کف زی نظیر لوموت استفاده میشود، کاهش می دهد، . لازم است در هنگام آهک پاشی از وسایلی نظیر ، پیش بند ، چکمه ، ماسک ، دستکش استفاده کنیم .

هنگامی که قلیائیت و پ هاش آب بالا باشد ( پ هاش بیش از 8 و قلیائیت به بیش از 80 میلی گرم در لیتر ) استفاده از آهک ضروری نیست .

آهک هیدراته، فقط در زمانی که پ هاش خاک استخر کمتر از 5 باشد استفاده شده و لازم است آهک را در تمامی سطوح کف استخرپخش نموده و در نقاطی که مواد زاید تجمع یافته زیاد است میزان بیشتری در آن نواحی پخش شود .

 

آهک کشاورزی : ( Caco3 )

 

آهک کشاورزی مورد استفاده در آبزی پروری بایستی پودری و میزان کربنات آن بیش از 75 درصد باشد . هدف اصلی استفاده از این آهک افزایش ظرفیت بافری آب استخر پرورش میگو می باشد . برای اطمینان از کیفیت آهک کشاورزی لازم است محلول 10 درصد آن تهیه پ هاش آن مورد سنجش قرار گیرد در صورتی که پ هاش محلول 10 درصد آماده ،9 باشد آهک خوبی تلقی می شود .

 

2- دولومیت ( Mgca(co3 ):

 

یک نوع دیگر از سنگ آهک است که علاوه بر کلسیم دارای منیزیوم نیز می باشد . همانند آهک کشاورزی این آهک نیز باعث افزایش ظرفیت بافری آب استخر می شود و محلول آماده10 درصد آن، بایستی دارای پ هاش بین 9تا10 باشد .

 

آهک هیدراته ( Ca(oH)2 ) :

 

این آهک برای افزایش پ هاش خاک استخر استفاده می شود . ومحلول 10 درصد آن بایستی دارای پ هاش 11 باشد .

 

 

میزان آهک مورد استفاده و توصیه شده در زمان آماده سازی استخر :

 

پ هاش خاک آهک کشاورزی مورد نیاز آهک هیدراته

(کیلوگرم/هکتار) (کیلوگرم/هکتار)

بیش از 6 کمتر از1000 کمتراز 500

بین 5تا6 کمتراز 2000 کمتر از1000

کمتر از 5 کمتراز3000 کمتراز 1500

 

 

پ هاش چیست (تعریف پ هاش)

 

پ هاش خاک یا فعل و انفعاال (کنش و واکنش ) خاک یک شاخصی از اسیدیته و یا قلیاییت خاک بوده و بصورت واحد پ هاش اندازه گیری می شود . پ هاش خاک در واقع بصورت منفی لگاریتم غلظت یون هیدروژن تعریف میشود . مقیاس پ هاش از صفر تا 14 می باشد که پ هاش 7 ،نقطه خنثی آن می باشد .

 

 

هر چه قدر میزان یون هیدروژن در خاک افزایش یابد پ هاش خاک کاهش یافته وبه طرف اسیدی می رود . پ هاش خاک وقتی که به طرف صفر حرکت کند نشان دهنده افزایش اسیدیته خاک و هر چه پ هاش از عدد 7 به طرف 14 برود به معنای افزایش قلیا ییت یا با زی خا ک استخر می باشد .

 

اندازی گیری پ هاش خاک :

 

اندازه گیری پ هاش خاک بر اساس ویژگی ها و معیارهایی که به کار گرفته می شود به آسانی قابل اندازه گیری است . دقیق ترین روش اندازه گیری پ هاش خاک استفاده از دستگاه پ هاش متر می باشد وروش دوم برای اندازه گیری پ هاش خاک که روشی ساده و آسان ولی بادقت کمتر از روش اول است، استفاده از شاخص های رنگی می باشد .

 

 

بسیاری از رنگها با افزایش و یا کاهش پ هاش خاک ،تغییر رنگ داده و با این روش می توان به برآورد پ هاش خاک اقدام نمود . برای تهیه پ هاش خاک نمونه ها در رنگ آغشته شده و برای مدت چند دقیقه باقی و تغییرات رنگ آن برررسی می شود . با این روش می توان به اهداف مورد نظر دسترسی پیدا کرد . ممکن است پ هاش خاک از یک نقطه به نقطه دیگر تغییرات قابل توجهی داشته باشد . به همین منظور برای تعیین پ هاش خاک استخر ، چندین نقطه در یک استخر انتخاب و نمونه گیری و سپس نمونه ها را جمع آوری و پس از مخلوط و آماده نمودن آن، اقدام به تعیین پ هاش متوسط خاک می شود .

پ هاش خاک بایستی در نقاط ثابت کف استخر برای مقایسه اطلاعات جمع آوری شده و همچنین ارزیابی کیفیت خاک کف استخر صورت گیرد . برای دو نقطه تعیین شده در سه مقطع ( سطح ، یک سانتی متری عمق ، دو سانتی متری عمق خاک ) پ هاش اندازه گیری می شود .

 

کنترل موجودات ناخواسته :

 

توصیه می شود که در استخرها تمام موجودات ناخواسته از جمله ( خرچنگها ، ماهیها ) قبل از آبگیری استخر حذف شوند . برای حذف ناخواسته ها و شکارچیان استخر با استفاده از مواد ذیل می توان اقدام نمود :

 

 

1 - روتنون : این ماده برای کشتن ماهیها خیلی موثر است ولی قیمت آن بالا می باشد . میزان مصرف آن 5/1 تا 2/1 میلی گرم در لیتر برای حجم کوچک و حجم بالای آب به ترتیب میباشد .

 

 

2- هیپوکلرید کلسیم 65% :

این ماده برای کشتن تمام موجودات باقی مانده در چاله ها خیلی موثر است . میزان مصرف آن 10 تا 300 میلی گرم در لیتر است و لازم است حجم آب مورداستفاده به درستی برآورد و محاسبه شود .

 

 

3- تفاله تخم چای :

تفاله تخم چای برای از بین بردن ماهیهای هرز وارده به آب استخر کاربرد دارد. این ماده یک هفته قبل از ذخیره سازی بچه میگو و پس از آبگیری آن استعمال می شود . میزان مصرف آن 12 میلی گرم در لیتر بوده که پس از تعیین وزن مورد نیاز آن را در آب خیسانده و سپس در سرتاسر استخر پخش می نمایند . این ماده علاوه بر کشتن ماهی های هرز خاصیت غنی سازی استخر را نیز دارد . منبع:

[masi eng 47044]

ماهیان مولد؛سازنده نسل بعدی برای پرورش یا بازسازی ذخایر آبزیان می باشد ؛ بنابر این اگرمولدی از لحاظ بهداشتی سالم نباشند نسل به وجود آمده از آنها نیز دچار مشگل خواهد بود . از طرفی باتوجه به هزینه های گزافی که صرف مولد سازی می شود ؛ برای نگهداری از مولدین باید تدابیر لازم در نظر گرفته شود تا از هر گونه آسیب واسترس که در نهایت منجربه مرگ با ازدست رفتن آنها می شود؛ جلوگیری شود .

به همین منظور در کلیه پروژه های تکثیر و پرورش ماهی یا سایر آبزیان باید به بحث بهداشت مولدین توجه خاصی مبذول داشت .

بهداشت مولدین به دو بخش کلی تقسیم می شود ؛پیشگیری و درمان .در بخش پیشگیری در مورد اموری بحث می شود که ممکن است باعث ایجاد شوک واسترس در ماهیا ن و یا ایجاد بیماری ودر نهایت آسیب به آنهاشود و در بحث درمان راههای جبران خسارت ناشی از استرس و بیماری بر روی ماهی و بهبود شرایط نا مناسب

بررسی .اولین فرایندی که معمولا برای تکثیر ماهیان مولد طی می شود صید آنهاست .

بعضی از ماهیان مولد ازمحیط های طبیعی برای تکثیر صید می شوند مثل تاسماهیان ؛ آزاد ماهیان ؛کلمه وماهی سفید و گاهی نیز ازذخیره مولدین سالهای قبل در استخرهای نگهداری مولدین ؛صید می شوند مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان وبیشتر گونه های کپور ماهیان پرورشی .

در هنگام صید ماهیان مولد از محیط طبیعی ؛ مهمترین مسئله استفاده از وسیله صید مناسبی است که حداقل آسیب را به ماهیا ن مولد وارد کند

به طور مثال در مورد ماهی آزاد دریای خزر درکشور ما معمولا از شیل یا کلهام که صدمه کمتری به ماهی می زند استفاده می شود ؛ در مورد تاسماهیان صید مولد به وسیله تور گوشگیر انجام می شود که ماهی در آن به شد ت تقلا می کند و به تخمک های آن اسیب وارد شده و باعث ایجاد استرس در ماهی می شود که در اینجا نیز بهتر است از تورهای با چشمه مناسب یا در صورت امکان از کلهام استفاده گردد .

مرحله بعد از صید مولد ین چه از محیط طبیعی و چه از استخرهای پرورش ؛ انتقال آنها به محل تکثیر است که در اینجا دو حالت برای انتقا ل وجود دارد ؛ در مواقعی که فاصله زیادی بین استخر مولدین و محل تکثیر وجود ندارد ؛ متوان از کیف های مخصوص برزنتی (که حداقل آسیب را به ماهی می رساند ) یا از وسایلی مثل تشت و چانهای برزنتی استفاده کرد .

در مکانهایی که امکانات خاصی وجود دارد می توان از راههای دیگری هم استفاده نمود به عنوان مثا ل در مرکز تکثیر آزاد ماهیان کلاردشت کانا لهای مخصوصی وجود دارد که ماهی بطور مستقیم به طرف محل تکثیر هدایت می شود . هنگامی که فاصله ها طولانی است باید ازتانکرهای مخصوص استفاده شود ؛ ساده ترین آنها چان های برزنتی می باشد که در پشت وانت نصب می شود که مجهز به کپسول اکسیژن می باشد . در اینجاه باید هوادهی به صورت کامل ودقیق صورت گیرد واز هر گونه ایجاد استرس به ماهی پیشگیری شود وبهتر است آب تا نکر از همان منبع آبی که مولد از ان صید می گردد پر شود تا از ایجاد شوک حرارتی به ماهی جلوگیری به عمل آید درغیر این صورت باید عملیات همدمای با دقت صورت گیرد گاهی اوقات برای انتقال مولدین در فواصل طولانی از مقدار کمی ماده بیهوشی درتا نکراستفاده می شود تا فعا لیت های متا بولیکی ماهی به حداقل کاهش یابد . یکی از آرام بخشهای متداول برای آرام کردن ماهیها ؛ دی کسید کربن است .

غلظت بالای این گاز می تواند برای ماهی ها زیان آوروحتی کشنده باشد ؛ با این حال غلظت کم آن اثر بیهوشی به همراه دارد .برای آرام کردن ماهی ها می توان آنها رابه مدت 5 دقیقه در معرض ppm 500 اسید کربنیک (دی اکسید کربن حل شده درآب ) یا ppm 650-بی کربنات سدیم قرار داد. غلظت اسیدکربنیک/ بیکربنات سدیم و مدت زمان استفاده از انها به گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد.

به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنی ؛ مواد بیهوشی شیمیایی باید با دقت زیاد مورد استفاده قرار گیرند. بعضی از این مواد برای انسان خطر ناک بوده وبه هنگام استفاده ازآنها ؛ دستورالعمل مصرف کننده باید به دقت رعایت شود. 150 پس از رسیدن ماهیان به مرکزتکثیر و قبل از رها سازی آنها در استخرهای نگهداری باید کار همدمایی به دقت صورت گیرد.

جدا سازی نر و ماده در هفته های آخر نزدیک به تولید مثل از اهمیت ویژه ای برخوردار است درغیراینصورت ممکن است مولدین به طور طبیعی دراستخرها تخمریزی نما یند وازطرف دیگر درهفته های آخر گاهی برخورد های فیزیکی شدید بین مولد ین نر درخصوص جنس ماده ؛ صورت می گیرد که ممکن است منجر به آسیب شدید وزخمی شدن بدن مولدین گردد . همچنین جداسازی مولدین نر وماده از ابتدا کمک می کند تا در هنگام کار؛ شناسایی مولد نر و ماده سر یعتر صورت گیرد و نیازی به آزمایش مجدد تعیین جنسیت نباشد .

قبل از عملیات تکثیر باید ماهی مولد توسط کارشناسان بهداشتی کنترل شود تا مشکلی از لحاظ بیماری و آلودگی به انگل وجود نداشته باشد . برای این کار بهتر است از آبشش ها ؛ باله ها و سطح پوست مولد ؛ لام مرطوب تهیه و هر گونه آلودگی انگلی زیر میکرسکوب بررسی شود .

نکته مهم ؛ بحث انتقال برخی از بیماریها از ماهی مولد به نسل بعدی یا اصطلا حا انتقال عمو دی بیماری است

انتقال عمودی بیماری بیماری ویروسی IPN یا نکروزعفونی لوزالمعده که عامل آن BIRNAVIRYS است و بیماری باکتریایی کلیه BKD که عامل آنSALMONINARUM RENIBACTERIUM است ؛در ماهیان قزل آلاثابت شده است ودر مورد انتقال عمودی ویروس IHN وVHS بین دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد .بهر حال در مورد بیماریهای که انتقال عمودی دارند باید به شدت مراقب بود که مولدین به این بیماری ها آلودگی نداشته با شند به خصوص در مورد ماهیان مولدی که از جاهای دیگر خریداری یا آورده می شوند .

باید باید یک دوره قرنطینه رعایت شود . بهتراست مولدین قبل از تکثیر ضد عفونی شوند ؛ اینکار در مورد ماهیانی که تزریق هیپوفیز به آنها صورت می گیرد وبه ویژه قبل از تکثیر ؛ ضروری می باشد .

بدن ماهیان مولد قبل از تکثیر باید با حوله ای تمیزخشک شود تا آب سطح بدن ماهی به داخل تشت تکثیرنریزد ؛ اینکار از دو بعد دارای اهمیت است .

1- آبی که از بدن ماهی می چکد باعث تحریک تخمک واسپرم وکاهش در صد لقاح می شود .

2- ممکن است این آب دارای آلودگی باشد که بعدا با تخم ها وارد انکوباتورها شود . پس از تکثیر مولدین ؛ بدن آنها به مدت چند ثانیه داخل محلول آب نمک رقیق فرو برده می شود تا ضد عفونی گردد

که البته این عمل برای همه باکتری ها و انگل ها مو ثر نمی باشد . در ضمن پس از عملیات ؛جهت جلوگیری از عفونت های داخلی می توان از داروهای آنتی بیوتیک به روش تزریق مستقیم دارو به داخل بدن مولد یا به صورت خوراکی استفاده نمود که تمام این اعمال به منظور پیشگیری می باشد . تمام مراحل نقل و انتقال و دستکا ری مولدین به هنگام تکثیر باید به دقت و با ملایمت صورت گیرد تا حداقل استرس به ماهی وارد شود .

در هنگام تخمک کشی و اسپرم گیری باید توجه نمود که فشارزیادی به بدن ماهی مولد وارد نشود زیرا علاوه بر آسیب رسا ندن به تخمک ها واز بین بردن آنهاوموجب صدمه غیر قابل جبران به ماهی و گاهی مرگ آن می شود .

در زمان تزریق هیپوفیز یا تخمک کشی یا اسپرم گیری ویا هر گونه دستکاری مولد ین باید آنها را بیهوش نمود . در تاسماهیان بیهوشی به وسیله ضربه محکم چکش مخصوص به سر ماهی انجام مشود و پس ازتکثیر نیز ماهی می میرد . در سایر ماهیان بیهوشی به وسیله مواد بیهوش کننده مختلف مثل MS222 ؛ کینا لدین ؛ فنوکسی اتا نول ؛ بنزوکا ئین ؛کلروبوتا نول ؛هیدروکسی کینالدین ؛ متومودات ؛ متیل پنتینول ؛ آمیل الکل چهار ظرفیتی ؛ اورتان و غیره انجام می شود و از جمله بهترین مواد بیهوش کننده که به تازگی بسیار متداول شده عصاره گل میخک است که اثرات سمی مواد بیهوش کننده شیمیای را ندارد و به علاوه نسبت به آنها ارزانتر می باشد .

مواد شیمیایی بیهوش کننده علاوه بر اثرات سمی که ممکن است برای ما هیان و کارگران داشته باشد ؛می توان قدرت تحرک اسپرم و کیفیت تخم را کاهش دهد .

علاوه بر این باید توجه داشت که قبل از مصرف هر گونه ماده بیهوشی باید آن را روی تعدادی ماهی آزمایش کرد چرا که اندازه ماهی ,PH؛ سختی و دمای آب بر روی کارآی موارد بیهوشی کننده موثر است . بیهوش نمودن ماهی علاوه بر آنکه عملیات تکثیر را برای کارگران تسهیل می کند ؛باعث می شود که استرس کمتری به ماهیان در هنگام دستکاری وارد شود .

در مورد تزریق هیپوفیز جهت القای تخم دهی در کپور ماهیان و تاسماهیان باید میزان کمتر آن ممکن است باعث عدم تحریک کامل و مقدار زیاد آن در مواردی باعث عقیمی و یا حتی مرگ ماهی مولد شود .

ماهیان دهنده هیپوفیز باید بالغ و تخمریز ی نکرده باشند و ترجیحا از همان گونه ای باشند که قرار است تکثیر شود .زمان تزریق هم بسیار مهم است و اکر زودتر از موقع صورت گیرد ؛کیفیت تخم ها و قدرت

بقای آنها کاهش می یابد .

بسیاری از این بیماریها علاوه بر ماهیان مولد؛ممکن است باعث آلودگی سایر گروه های ماهیان هم بشود و در ماقع خاص مولدین نیست ؛مثل بسیاری از بیماریها ی انگلی ؛ویروسی ؛باکتریای و محیطی که اقدامات مشترک پیشگیری و درمان برای آن ها باید صورت پزیرد .

خطر ناکترین بیماری انگلی که ممکن است مولدین را گرفتار کند ؛بیماری لکه سفید است که برای درمان از حمام یک ساعته فرمالین 37درصد در دو مرحله با فاصله زمانی 4روز استفاده می شود .

از جمله بیماری هایی که مخصوص مولدین است بیماری ویروسی UDN است که نکروز قرحه ای آزاد ماهیان وحشی مولد می باشد .

همچنین انگل مرجانی پلی پودیوم ؛خاص تخمدان مولد ین تاسماهیان است که باغث گریسی شدن تخمک ها و از بین رفتن آنها می شود .

از دیکر مباحثی که در خصوص بهداشت ماهیان مولد مهم است بحث تغذیه مولدین می باشد .

غذا مهمترین عامل موثر بر روی کیفیت اسپرم و تخمک ماهیان م باشد .

کیفیت و کمیت غذای ماهیان مولد تاثیر زیادی روی هماوری ؛رسیدگی جنسی ؛اندازه؛کیفیت تخم و اسپرم آن ها دارد و در جیره غذایی مولدین باید به وجود اسید های آمینه ضروری ؛ اسید های چرب غیر اشباع ؛ویتامین هایE وC ؛ کارو تنوئید هایی مثل آستا زانتین و نیز فسفولیپیدهاتوجه نمود .

دریک آزمایش روی جیره غذایی مولدین قزل آلای رنگین کمان مشخص شد که اضافه کردن اسید لینولئیک به جیره هایی که اسید های چرب ضروری آن ها کم بود باعث افزایش درصد لقاح ؛ درصد تخم های چشم زده و میزان کل تخمه گشایی می شود .

دراین رابطه اهمیت اسید لینولئیک بیشنر از اسید لینولنیک است . باید توجه نمود که اگرماهیان مولد در استخر ها با غذای دستی تغذیه شوند ؛میزان غذا دهی از 1تا 2ماه قبل از تخمریزی کاهش داده شود و قبل از رسیدن به مرحله تخمریزی یا تخمکشی تغذیه دستی کاملا قطع گردد .

در مورد ماهیانی که از غذای طبیعی استخرها استفاده می کنند نیز باید از با رور سازی استخر ها چند هفته قبل از شروع تکثیر خودداری نمود تا میزان غذای طبیعی در استخر کاهش یابد ؛از جمله ترکیباتی که در جیره های غذا یی به مقدار نسبتا زیادی اسستفاده می شود چربیها و هیدرات های کربن هستند که از اجزای اصلی رژیم غذایی ماهیان پرواری می باشند .

در تغذیه مولدین باید توجه نمود که استفاده بیش از حد از این دو می تواند باعث کاهش کیفیت تخمک و اسپرم شود و دور بافت تخمدان و بیضه رالایه ضخیمی از چربی بچوشاند .

تراکم نگهداری ماهیان مولد از دیگر مباحث مهم در بهداشت مولدین می باشد . تراکم علاوه بر آنکه باعث تحمیل استرس به ماهیان می شود می تواند سبب انتقال سریعتر بیماری بین آنها شود و دسترسی ماهیان را به مواد غذایی مورد نیاز کاهش دهد . همچنین تراکم می تواند باعث تجمع مواد زائد دفعی و کاهش دسترسی ماهی به اکسیژن شود . عوامل فیزیکوشیمیایی آب استخر نگهداری مولدین نیز از جمله مسائلی است که در مبحث بهداشتی مولدین باید بررسی شود .

نوسان شدید درجه حرارت آب می تواند باعث وارد شدن استرس به ماهی مولد و خراب شدن تخمک یا اسپرم آن شود و یا در مواقعی باعث تخمریزی زود رس یا دیررس ماهی شود . برای رسیدگی جنسی مولدین کپور ماهی دمای بالای 17درجه سانتی گراد به خصوص 21 تا 25 درجه سانتی گراد توصیه می شود و برای مولدین قزل آلا ی رنگین کمان نیز دمای 5/13تا 5/15 درجه سانتی گراد ضروری است . سرعت مجاز آب در کانال های مستطیلی نگهداری مولدین 5/2تا 6/1سانتی متر در ثانیه می باشد . سرعت کمتر ؛ سبب تجمع مواد زاید و سرعت بیشتر باعث افزایش متابولیسم و مصرف انرژی بیشتر در ماهی میشود .میزان تعویض آب در حوضچه های نگهداری مولدین قزل الا 16تا 20بار در روز می باشد .

منبع:

[masi eng 47044]

به کلیه مواد غذایی تولیدی در استخر اعم از مواد گیاهی یا جانوری که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به مصرف ماهیان می رسد، غذای طبیعی می گویند.غذای طبیعی که اصطلاحا به آن غذای زنده نیز گفته می شود،در پرورش ماهی اهمیت بسیار زیادی دارد.

تأمین غذای مناسب و کافی از مهم ترین عوامل مؤثر در پرورش ماهی به شمار می رود.اگر ماهی گرسنه نگه داشته شود و مواد غذایی مورد نیاز آن، به خصوص اسید آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی کافی به آن نرسد، باعث ضعیف شدن ماهی و سپس آلوده شدن آن به انواع بیماری ها و سرانجام باعث کاهش رشد مرگ ومیر خواهد شد.

این مسأله به ویژه در مرحله پرورش لارو یا بچه ماهیان نو رس که هنوز سیستم گوارشی آنها تکامل نیافته است، اهمیت زیادی دارد.در این مرحله غذاهای طبیعی از جمله روتیفرها، با به همراه داشتن مواد غذایی ضروری برای ماهی بهترین نوع غذا و غذای دستی به تنهایی جوابگوی نیاز غذایی ماهی نمی باشد.ترکیب جیره غذایی باید دارای پروتئین حیوانی باشد.پروتئین حیوانی اسیدهای آمینه، املاح و ویتامین های مورد نیاز برای رشد ماهی را تأمین می کند، در نتیجه ماهی قادر به رشد سریع طبیعی خواهد بود.این موضوع در رشد و نمو سلولهای تخم نیز تأثیر فراوانی خواهد داشت.برای ماهیان مولد جهت تولید تخم و اسپرم باید شرایط مطلوب محیطی و غذایی فراهم باشد.

مصرف مواد غذایی طبیعی در پرورش ماهیان مولد و تولید مواد تناسلی مهم بوده و ماهیانی که در محیط های طبیعی و با غذای طبیعی رشد یافته اند، به مراتب بهتر از ماهیان پرورشی می باشد.

...................

موجودات زنده آب ...................

پلانکتون ها(زی شناوران)

پلانکتون ها آبزیانی هستند که اندام های حرکتی کاملی ندارند و با جریان آب به هر طرف می روند.پلانکتون به معنای موجود معلق در آب است، از این رو پلانکتون ها مجموعه ای از موجودات آبزی هستند که در لایه ستونی آب غوطه ور بوده و حرکت آنها بسیار کند می باشد.پلانکتون ها در محیط آب زندگی کرده و زاد و ولد می کنند و همان جا نیز می میرند.زی شناوران مهم ترین گروه موجودات زنده استخرهای پرورش ماهی محسوب می شوند، چون تولید گوشت جمعیت عظیمی از ماهیان پرورشی به طور عمده به میزان تولید پلانکتون ها بستگی دارد.

........................

پلانکتون ها به دو گروه عمده جانوری و گیاهی تقسیم می شوند.

 

الف-پلانکتون ها ی گیاهی یا زی شناوران گیاهی

مهمترین و اساسی ترین گروه موجودات زنده در استخر های پرورش ماهی را فیتوپلانکتون ها یا الگها تشکیل می دهند.

الگها تولید کنندگان اولیه مواد آلی هستند و در اندازه های مختلف وجود دارند و اندازه الگها از 5 تا300 میکرون متغیر است.

چرخه تولید ماهی در آب از زی شناورهای گیاهی شروع می شود و شامل انواع مختلفی از زی شناورها است که به وسیله زی شناوران جانوری تغذیه می شوند و از سوی دیگر، زی شناوران جانوری، خود به وسیله ماهیان مصرف می شوند.

 

ب-پلانکتون های جانوری یا زی شناوران جانوری

در استخرهای پرورش ماهی، جانوران ریز معلق در آب زندگی می کنند که از باکتری ها، فیتوپلانکتون ها و بقایای مواد آلی گیاهی و جانوری تغذیه می کنند.به این گروه، زی شناوران جانوری می گویند.

زی شناوران جانوری به سه گروه عمده زیر تقسیم می شوند:

1-روتیفرها:این زی شناوران جانوری در تغذیه لاروها و نوزادان ماهی نقش بسیار مهمی دارند و بهترین نوع غذا در این مرحله محسوب می شوند.

 

روتیفرها یا گردآنتنها دسته ای از پروتوزواها هستند که از کوچکترین جانداران پریاخته به حساب می آیند و به صورت مجموعه زندگی می کنند.

روتیفرها یکی از مناسب ترین غذاهای زنده ویژه بچه ماهیان نو رس هستند. اگر خروج نوزاد ماهی از تخم همزمان با تکثیر و توسعه روتیفرها باشد، در زمان شروع تغذیه لاروها، روتیفرها در سطح انبوه موجود بوده و بچه ماهیان از رشد خوبی برخوردار خواهند بود.

روتیفرها از باکتری ها و جلبک ها تغذیه می کنند.روتیفرهایی نیز وجود دارند که گوشت خوار بوده و از تک یاختگان و روتیفرهای کوچک تغذیه می کنند ولی اکثر روتیفرها از انواع مواد غذایی استفاده می کنند(همه چیز خوار هستند).

روتیفرها در شرایط مساعد محیطی به طریق بکر زایی تولید مثل می کنند.با وجود اینکه عمر ماده ها کوتاه است، اما هر روتیفر ماده 10 تخم می گذارد.زمان تولید مثل در ماده زودتر از نر ها فرا می رسد.به طوری که هر روتیفر دو روز پس از خروج از تخم، شروع به تخم گذاری کرده و تخم ها نیز در مدت زمان کوتاهی تکامل می یابند.از لحظه ای که تخم گذاشته می شود تا زمانی که روتیفر از آن خارج می شود دو روز طول می کشد.در شرایط نامساعد، ابتدا از طریق بکر زایی جنس نر تولید می شود و پس از جفت گیری روتیفرهای نر و ماده و انجام تولید مثل جنسی، تخمهای اپی فیوم تولید می شود که بزرگتر از تخمهای حاصل از بکر زایی هستند.این تخمها تا فراهم شدن شرایط مناسب در داخل آب یا خشکی سالم باقی می مانند.

...............

2-دافنی ها:دافنی ها در تغذیه ماهیان نو رس و انگشت قد و همچنین پرواری و به ویژه در تغذیه ماهیان کپور معمولی و کپور سر گنده نقش دارند.

از گروه های غذای طبیعی یا غذای زنده در استخرهای پرورش ماهی، دافنی ها هستند که در بعضی از کتابها تحت عنوان خاکشی ها نیز از آنها نام برده شده است.

این گروه از غذای زنده پس از مراحل اولیه لاروی و بچه ماهیان نو رس، اهمیت بیشتری پیدا می کند؛زیرا بچه ماهیان به راحتی از آنها تغذیه نموده و رشد خوبی خواهند داشت.دافنی ها از رده سخت پوستان و زیر راسته آنتن منشعب ها یا کلادوسرها می باشند.این موجودات به ترتیب اهمیت از باکتری ها، جلبک های تک سلولی و بقایای مواد آلی و همچنین از مخمر تغذیه می کنند.

تغذیه آنها به صورت فیلتراسیون، تصفیه کردن زی شناوران گیاهی، باکتری ها و ذرات مواد غذایی موجود در محیط صورت می گیرد.این پدیده در نتیجه مکانیسم حرکات و ضربان منظم پاهای سینه ای تحقق می پذیرد.

متداول ترین نوع دافنی ها عبارتند از دافنی ماگنا، دافنی پولکس، لانگس پینا و موئینا که اندازه آنها به ترتیب دافنی ماگنا بزرگتر از همه و موئینا کوچکتر از همه می باشد.لانگس پینا حساس ترین نوع دافنی است.

مساعد ترین درجه حرارت برای دافنی ها 18 تا20 درجه سانتیگراد است.کاهش اکسیژن محلول کمتر از 3 میلی گرم در لیتر سبب پائین آمدن کیفیت تخمها شده و بازده تولید مثل را کم می کند.نور برای دافنی ها به منظور فعل و انفعالات و تبادل و مبادله مواد ضروری است.در شرایط نور طبیعی، دافنی ها به طور فعال به سطح آب آمده، و با سرعت

زیادی در جهت آب شنا می کنند.دافنی ها تمایل بیشتری به طیف نور سبز نشان می دهند و طیف نور قرمز را نمی پسندند.

 

تولید مثل در دافنی ها

دافنی ها به دو طریق تولید مثل می کنند.در شرایط مطلوب جنس ماده به طور مستقل نسبت به تولید تخم و جنین اقدام نموده و به طریق بکر زایی بدون شرکت دادن جنس نر به زاد و ولد خود ادامه می دهد. در شرایط مساعد جنس نر به طور کلی وجود ندارد. طریق دوم تولید مثل جنسی یا رقابتی است. به هم پیوستگی (مقاربت) با جنس ماده معمولا توسط دو جنس نر انجام می شود. در واقع کمبود مواد غذایی، کاهش اکسیژن محلول، تراکم زیاد از حد، ابتدا سبب تولید جنس نر شده و سپس مقاربت صورت می گیرد و تخم اپی فیوم یا تخم سکون تولید می شود.

در صورت استقرار تخم اپی فیوم در آب و فراهم شدن شرایط مساعد، پوسته تخم آب را جذب نموده و متورم می شود. به دنبال آن پوسته اپی فیوم ترکیده و نوزاد دافنی از تخم بیرون می آید. در درجه حرارت مطلوب، نوزاد در مدت دو روز از تخم خارج می شود. مدت زمان زندگی دافنی به درجه حرارت بستگی دارد.در شرایط مساعد و خوب مدت زندگی آنها حداکثر 150 روز و در شرایط نامساعد 53 روز می باشد.

.......................

3 – سیکلوپسها یا پاروپایان : این موجودات به علت داشتن پوسته کیتینی و سخت سطح بدن و غیر قابل هضم بودن آن، برای تغذیه نوزادان ماهی مناسب نیستند و برای ماهیان بزرگتر اگرچه مورد تغذیه قرار نمی گیرند، ولی به دلیل ناقل بیماری بودن نسبت به گروههای قبلی از اعتبار کمتری برخوردارند.

زی شناوران از طریق فیلتراسیون و تصفیه کردن موجودات آب تغذیه می کنند و در پاک سازی و خودپالایی آب نقش دارند. از سوی دیگر، این موجودات خود مورد مصرف (تغذیه) جانوران درشت تر و ماهیان قرار می گیرند. زی شناوران جانوری در شرایط مساعد باسرعت زیاد و فواصل زمانی کم و به تعداد زیاد زاد و ولد کرده و تولید مثل قابل ملاحظه ای دارند، به طوری که اگر مدیریت خوبی در استخرها اعمال گردد، همواره از آنها به تعداد لازم در استخر تولید و مورد تغذیه قرار می گیرند.

 

آرتمیا

آرتمیا یک موجود آبزی است که در آبهای بسیار شور زندگی می کند؛ آبهایی که هیچ مزاحم و شکارچی در آن قادر به زیست نمی باشد.

موارد استفاده از آرتمیا

با توجه به توسعه روز افزون پرورش آبزیان، موضوع تهیه غذای مناسب برای تولید آبزیان پرورشی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کنند. از این رو ضرورت توجه به تامین غذا و سرمایه گذاری در این امر از اولویت ویژه ای برخوردار است. در این میان، تامین غذای زنده در زنجیره غذایی آبزیان پرورشی، به ویژه میگو و ماهیان دریایی بخصوص در مرحله اولیه و آغازین آن اهمیت فراوانی دارد. امروزه از آرتمیا در مراکز تکثیر و پرورش با توجه به مراحل سنی و بیولوژیک میگو استفاده می کنند.

1 – استفاده از سیست آرتمیا(به صورت ناپلیوس و سیست دارای غلاف) در تولید پست لارو و میگو و سایر آبزیان

2 – استفاده از آرتمیای بالغ برای مولد سازی

3 – استفاده از توده زنده آرتمیا در مزارع پرورش میگو حداقل به نسبت 5 درصد در جیره غذایی به منظور افزایش تولید و کاهش ضریب تبدیل غذای کنستانتره

4 – استفاده از پودر آرتمیا در جیره غذایی کنستانتره به مقدار 3 الی 5 درصد

5 – استفاده از پودر آرتمیا در مراحل اولیه تغذیه به عنوان جانشین فیتوپلانکتونی

6 – استفاده از ترشی آرتمیا (اینستار آرتمیا) در مزارع پرورش میگو و ماهی

استفاده از آرتمیا در ایران برای تغذیه آبزیان از سال 1352 در مرکز تکثیر ماهیان خاویاری سد سنگر رشت شروع شد. سیست آرتمیا را از دریاچه ارومیه جمع آوری کرده و به مرکز مذکور ارسال گردید.

.....................

تولید مثل آرتمیا

در محیط طبیعی و در مواقعی از سال، آرتمیا سیستهایی تولید می کند که در سطح آب شناور هستند و توسط باد و امواج به ساحل رانده می شوند. این سیستها از نظر فعالیتهای متابولیکی غیرفعال بوده و به مدت طولانی رشد و نمو کرده و مدتی بعد خشک می شوند. این سیستها که شکل فرورفته دارند، در اثر غوطه ور شدن در آب و فراهم شدن شرایط مساعد (نور خورشید، اکسیژن و...) آب را جذب کرده و کروی می شوند. در این شرایط، در داخل پوسته جنین، متابولیسم قطع شده خود را مجددا از سر می گیرند. بعد از حدود 20 ساعت، غشاء خارجی سیستها شکسته شده و جنین که به وسیله غشاء تفریخی احاطه شده است، ظاهر می شود. در حالی که جنین در زیر پوسته خالی آویزان است.(مرحله چتری) رشد و نمو نائوپلی جنین کامل شده و در زمان کوناهی از غشاء تفریخی جدا و نائوپلیوس با توانایی شنای آزاد متولد می شود.

 

لارو آرتمیا در اولین مرحله، دارای 400 تا 500 میکرون طول است. آرتمیای بالغ به طول حدود یک سانتیمتر بوده و بدنی کشیده با دو پایه چشم مرکب، یک رشته دستگاه گوارشی کشیده، آنتنولهای حسی و یازده جفت تراکوپود با وظایف خاصی دارد. نرها دارای یک جفت آلت تناسلی در قسمت خلفی ناحیه تنه هستند. آرتمیای ماده نیز به راحتی توسط کیسه تخمی یا رحم که در قسمت عقب آن 11 جفت تراکوپود قرار دارد، مشخص می شود. تخمهای آرتمیا در دو عدد لوله رحمی در شکم رشد می کنند. تخمکهای رسیده مدور می شوند و از طریق دو عدد تخمراهه (اویدوکت) به داخل رحم مهاجرت می کنند. معمولا تخمهای لقاح یافته به نائوپلی دارای شنای آزاد تبدیل می شوند که توسط ماده رها می شوند(تخمگذار زنده زا).

در شرایط حاد(مانند شوری زیاد یا اکسیژن کم آب) جنین فقط تا مرحله گاسترولا رشد می کند. در این لحظه، جنین به وسیله یک پوسته ضخیم کیتینی احاطه شده (پوسته توسط غدد پوسته ای که در رحم قرار دارند ترشح می شود) که پس از آن توسط ماده ها رها می شوند.(تخمگذار)

اصولا هر دو نوع تولید مثل تخمگذارو تخمگذار زنده زا در تمام گونه های آرتمیا مشاهده می شود و ماده ها می توانند در بین دو نوع چرخه تولید مثل، از یک روش به روش دیگر تغییر شیوه دهند.

........................

باکتریها

باکتریها در استخرهای پرورش ماهی به مقدار فراوانی در لایه های ستونی آب و کف استخر وجود دارند. باکتریوپلانکتونها غذای مناسبی برای موجودات ریز آبی و حتی ماهیان به شمار می روند. هنگامی که ماهیان با سیستم فیلتراسیون آبشش خود آب را تصفیه می کنند، از این طریق مقدار زیادی از باکتریها را مورد مصرف قرار می دهند. باکتریها در تجزیه مواد آلی نقش فعالی دارند. این موجودات در تجهیز و تجزیه کودهای حیوانی نقش بسیار زیادی دارند و با افزایش کود دهی، تعداد آنها نیز بیشتر می شوند. علاوه بر این، لاشه گیاهان و جانوران مرده و کودهای کف استخر نیز توسط باکتریها تجزیه شده و گاز کربنیک و مواد معدنی حاصله از تجزیه آنها به محیط استخر افزوده می شود. این مواد دوباره در زنجیره غذایی استخر قرار می گیرند و توسط آلگها در حضور نور خورشید مجددا به مواد آلی تبدیل می شوند.

......................

حشرات و لارو آنها

گروههایی از حشرات از جمله سنجاقکها، دوبالان، یکروزه ها، سوسکهای آبی، نیم بالان و .. از مهمترین حشرات موجود در آب هستند که مراحل لاروی و شفیرگی را در آب می گذرانند و غذای خوبی برای ماهیان به شمار می روند.

شیرونومید ها که در گل و لای کف استخر زندگی می کنند، قرمز رنگ بوده و 1 تا 5/1 سانتیمتر طول دارند.

بعض از شیرونومیدها سبز رنگ بوده و بر روی گیاهان آبزی زندگی می کنند. با اینکه لارو حشرات غذای خوبی برای بچه ماهیان و ماهیها محسوب می شود، برخی از آنها مثل لارو سنجاقکها و نیم بالان و سوسکهای آبی برای لاروها و بچه ماهیان خطرناک بوده و آنها را شکار می کنیم.

برای تعیین وضعیت غذای کف استخر و همچنین شناسایی لارو و انواع حشرات آبزی، با نمونه برداری از کف استخر می توان آنها را شناسایی نمود. در نمونه برداری ها از کف استخر، علاوه بر لارو حشرات، نرمتنان، حلزونها و انواع کرمها نیز مشاهده می شوند.

............................

نرم تنان

نرمتنان از جمله موجودات غذایی در استخر هستند که گاهی تولید آنها بسیار زیاد می باشد. گروهی از نرمتنان و حلزون ها مورد مصرف ماهی قرار می گیرند.

 

مهره داران آبی

مهره داران آبی در مزارع پرورش ماهی گرم آبی زیست می کنند و در مزارع پرورش بچه ماهی و مراکز تکثیر، بچه قورباغه ها رقیب غذایی بسیار خطرناکی برای بچه ماهیان به شمار می روند. این جانوران هم از غذای ماهیان استفاده می کنند و هم بعضی از آنها از جمله قورباغه، لاک پشت و مار آبی از جمله دشمنان بچه ماهیان بوده و آنها را شکار کرده و می خورند.

...................

گیاهان عالی موجود در آب

گروههایی از گیاهان هستند که در آب به شکل های مختلف وجود دارند. بسیاری از آنها در استخرهای پرورشی با منابع آبی مورد تغذیه ماهی آمور قرار می گیرند و به سطح تولید استخرها می افزایند. بسیاری از آنها نیز ضمن انجام عمل فتوسنتز باعث افزایش اکسیژن محلول در آب می شوند و بعضی هم با خروج اکسیژن از طریق تنفس، موجب کاهش اکسیژن محلول از آب می شوند. همچنین آنها با ایجاد سایه در سطح استخرها مانع رسیدن نور خورشید به ستون آب شده و باعث کاهش تولیدات طبیعی استخر می گردند.

 

انواع گیاهان عالی

......................

1 – گیاهان غوطه ور در آب

این گروه، گیاهان کف زی و غوطه ور در آب هستند و از املاح و مواد غذایی بستر استخر استفاده می کنند و مقدار زیادی توده گیاهی تولید می نمایند.

.........................

2 - گیاهان شناور در آب

این گیاهان در سطح آب رشد کرده و پراکنده هستند و گاهی سطح استخر را کاملا می پوشانند. تراکم این نوع گیاهان عالی سبب جلوگیری از نفوذ نور خورشید در استخرهای پرورش ماهی شده و در نتیجه مانع از عمل فتوسنتز جلبکها می شود. ریشه و ساقه بعضی از این گیاهان در آب شناور بوده و بعضی دیگر نیز ریشه در کف استخر دارند. این گیاهان مواد غذایی سطح آب و کف استخرها را جذب کرده و در سطح آب تولید بیوماس گیاهی می کنند و اکسیژن حاصل از فتوسنتز خود را در هوا آزاد می کنند و با عمل تنفس باعث کاهش اکسیژن محلول در آب نیز می شوند.

...........................

3 – گیاهانی که ساقه و گلهای آنها خارج از آب قرار دارد(گیاهان ریشه در آب)

این گیاهان ریشه در کف استخر دارند و مواد غذایی را از آب و خاک استخر گرفته و با استفاده از نور و گاز کربنیک هوا در بالای سطح آب رشد می کنند و اکسیژن حاصله را نیز در هوا آزاد می سازند. این گیاهان بر روی استخر ها سایه انداخته و به آلگهای موجود در آنجا اجازه فتوسنتز را نمی دهند و فقط از فرسایش خاک ریزه های استخر جلوگیری می کنند.

منبع:

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام