قدیمی ترین کتاب کشف شده ریاضیات

[seyed mehdi hoseyni 27,119]

یکی از کهن ترین متون ریاضی کشف شده جهان، قطعه پاپیروسی موسوم به پاپیروس ریند (1) است که تصویر آنرا در شکل ملاحظه می کنید. این قطعه پاپیروس که یکی از مهم‌ترين يافته‌هاي باستان‌شناسي مرتبط با رياضيات محسوب می شود، اطلاعات بسيار ارزشمندي را از رياضيات مصر باستان در اختيار ما گذاشته است. اين قطعه پاپيروس طومار مانند كه تقريباً 30 سانتيمتر عرض و 5/5 متر طول دارد در مقبره‌اي در شهر باستاني تِبس در ساحل شرقي رود نيل كشف شد. قدمت اين قطعه پاپيروس كه مطالب آن به خط تصويري (هيروگليف) نوشته شده به 1650 سال پيش از ميلاد باز مي‌گردد.بر روي اين پاپيروس، نخستين نمادهاي مورد استفاده توسط بشر براي نمايش عمليات رياضي را مي‌توان مشاهده كرد. به عنوان مثال در آن زمان علامت جمع را به شكل يك جفت پا نشان مي‌دادند كه جهت حركت آنها به سوي عددي بود كه بايد با عدد قبلي جمع بسته مي‌شد.

در سال 1858 ميلادي يك حقوق‌دان و مصرشناس اسكاتلندي به نام الكساندر هنري ريند (2) در يكي از سفرهايي كه به مصر داشت، اين قطعه پاپيروس را در بازار شهر قديمي لوكسور در جنوب مصر خريداري كرد. سرانجام چند سال بعد يعني در سال 1864 موزه بريتانيا اين پاپيروس را از ريند خريد و اكنون نيز از آن در همين موزه نگاهداري مي‌شود. مطالب اين پاپيروس شامل مسائلي در حساب، جبر، هندسه و نيز مطالبي در مورد كاربرد رياضيات در نقشه‌برداري، ساختمان‌سازي و حسابداري است.

يكي از مسائل جالب مطرح شده در اين پاپيروس، مسأله شماره 79 ام آن است. صورت اين مسأله چنين است:

"هفت نفر هركدام هفت گربه دارند. هر گربه مي‌تواند هفت موش را بگيرد. هر موش مي‌تواند هفت خوشه گندم را بجود و هر خوشه گندم، هفت دانه گندم مي‌دهد. مجموع همه اين آدم‌ها، گربه‌ها، موش‌ها، خوشه‌ها و دانه‌هاي گندم چقدر است؟"

به بيان امروزي مي‌توان گفت كه اين مسأله درواقع مسأله تعيين مجموع جملات يك تصاعد هندسي با قدر نسبت 7 است و نشان می دهد مصریان باستان از گذشته های بسیار دور با تصاعدهای هندسی آشنا بوده اند.