پهن برگان

[masi eng 47044]

بادام معمولی

Prunus dulcis D.A. Webb .

Syn. Amygdalus Communis L.

Common Aimond

Rosaceae

بادام درخت کوتاه و کوچکی با تاج جامی شکل است و یا درختچه مانند که به ندرت ارتفاع آن به بیش از 5 متر میرسد . شاخه های یکساله خاکستری مایل به سبز ، پوست گونه های مسن تقریباً سیاه و دارای شیارهای عمیق است . برگهای متناوب و خزان کننده آنها نیزه ای شکل با 10 سانتیمتر طول ، حاشیه ای مضرس و سبز تیره براق میباشند . معمولاً در انتهای هر دمبرگ دو غده وجود دارد . گلها قبل از برگها و در ابتدای فروردین ظاهر میشوند . هرمافرودیت ، پنج گلبرگی و سفید یا اغلب صورتی هستند . میوه ها (بادام) سبز – خاکستری ، کرکدار ، شفت خشک ، و با پریکارپی چرمی میباشند . بادام به رنگ قهوه ای روشن تا حنایی و در حدود 4 سانتیمتر طول با پوستی صاف و بی کرک و چین دار است . بادام بومی خاور نزدیک (احتمالاً سوریه) و شمال آفریقا بوده و هزاران سال است که مورد کشت قرار میگیرد .

[masi eng 47044]

جنس لرگ

Pterocarya

Wing . Nut

لرگ

Pterocarya fraxinifolia (Lamb.) Spach.

Caucasian Wing – nut

Juglandaceae

درختی به ارتفاع 30 متر و با تنه ای ضخیم و استوانه ای (درختان کاشته شده اغلب دارای چندین تنه هستند) و تاجی تخم مرغی شکل و پهن میباشد . پوست درختان جوان خاکستری – سیاه است که بعدها تقریباً به رنگ سیاه و دارای شیارهای عمودی یا مشبک میشود . شاخه های جوان و یکساله راست و قهوه ای با منافذی مستطیلی شکل میباشند . در برش طولی مغز ساقه دارای تقسیمات مشخصی است . برگهای خزان کننده آن متناوب ، مرکب تک شانه ای با 60-50 سانتیمتر طول میباشد و از 11 تا 27 اما عموماً 19 برگچه بیضی شکل نوک دار با حاشیه مضرس تشکیل شده است . برگها در سطح رو صاف و بدون کرک و سبز تیره و در سطح زیرین سبز مات روشن و در محل رگبرگها کرکدار میباشند . گلها روی یک درخت و از فروردین تا اردیبهشت ظاهر میشوند . آنها تک جنس و شاتونهای جداگانه ای را تشکیل میدهند. گلهای نر بر روی شاخه های سال قبل ظاهر میشوند و گلهای ماده بر روی شاخه های همین سال و روی محور برگها تشکیل میگردند . با رسیدن میوه شاتونهای ماده طویل و رشته مانند شده و بعضی وقتها به طول 45 سانتیمتر میرسند . میوه ها فندقه های نوکداری با قطر جدود 1 سانتیمتر میباشند که دارای بالهای پهن و عملاً دایره ای و گوش مانند هستند (بالهای گونه مشابه P.Stenoptera DC. مستطیلی شکل است) محور فندقه ها بسیار زیباست و تا مهرماه بر روی درخت باقی میماند . لرگ بومی مناطقی از قفقاز و بخشهای مجاور آن یعنی ترکیه و ایران میباشد . در اروپا از سال 1782 کاشته شده است . تنوع درون گونه ای آن کم و فقط تعداد کمی واریته کاشته شده از آن مانند cv.Albomaculata دارای برگهایی با خالهای سفید وجود دارد .

[masi eng 47044]

جنس گلابی

Pyrus

Pear

گلابی

Pyrus communis L.

Common Pear

Rosaceae

گلابی درختی است به ارتفاع 15 تا 20 متر و دارای تاجی تخم مرغی شکل تا مخروطی میباشد . پوست درختان جوان قهوه ای – خاکستری و صاف است که به زودی در بخش تنه به صورت چهارگوش های عمیق ترک برمیدارد . شاخه های جوان و یکساله راست و زرد – قهوه ای یا قهوه ای براق هستند . شاخه های قدیمیتر خاکستری کدر میباشند . برگهای خزان کننده و متناوب آنها به اشکال گوناگون هستند ولی معمولاً بیضی پهن با نوکی تیز میباشند . گلهای هرمافرودیت آنها منظم و بر روی شاخه های کوتاه و به صورت دیهیم های کم گل ظاهر میگردند . آنها سفید و دارای پنج گلبرگ با تغداد زیادی پرچم و 5 خامه آزاد هستند . در فروردین ماه همزمان یا کمی بعد از برگها ظاهر میشوند . میوه شفت مانند و سبزرنگ و به قطر 4-3 سانتیمتر میباشد . گوشت میوه ریگ مانند است زیرا حاوی سلولهای سختی است که اسکلرئید نامیده میشوند . گلابی احتمالاً یک گونه چند رگه میباشد که واریته های کاشته شده زمان خود را هم دربرگرفته است . به نظر میرسد که اجداد گلابی 5 گونه وحشی باشند .

Pyrus Pyraster Burgad.

Wild Pear

Rosaceae

درختی است کوچک تا متوسط که ارتفاع آن به 20 متر میرسد . معمولاً دارای تنه ای کوتاه و تاجی گسترده میباشد . پوست آن مشابه گونه قبل اما انشعابات آن کوتاه است و به یک شاخه کوتاه خاردار نیز ختم میشود . این گونه بومی اروپا میباشد که در شبه جزیره ایبریا تا کریمه در بخشهای گرم و جنوبی قاره گسترش یافته است و از درختان مهم و ضروری جنگلهای پهن برگ میباشد . این درخت با گلابی های معمولی و بومی شده به خصوص در شکل برگها که مدور با نوکی کوتاه میباشند و همچنین از نظر شکل میوه که کوچک ، کروی و با پایکی طویل هستند ، تفاوت دارد .

Pyrus nivalis Jacq.

Snow Pear

Rosaceae

درختی است کوچک ، ندرتاً ارتفاع آن به 10 متر میرسد . بدون هر گونه خار قابل توجهی و با شاخه های جوان و یکساله مایل به سفید میباشد . برگها متناوب و خزان کننده ، بیضی تا تقریباً تخم مرغی شکل با قاعده ای گوه ای و طول 8 سانتیمتر هستند . حاشیه آنها صاف یا فقط دندانه ای در رأس دارند . در ابتدا کرکدار و سفید و بعدها نسبتاً بدون کرک میشوند . در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی سبز روشن و در پاییز به قرمز تغییر رنگ میدهند . گلها در فروردین تا اردیبهشت ظاهر میشوند و به صورت دیهیم های کرکدار و کم گل هستند . میوه زرد – سبز ، کروی و به قطر 5-3 سانتیمتر میباشد . این گونه بومی جنوب شرقی اروپا است و از سال 1800 کاشته شده است .

[masi eng 47044]

جنس اقاقیا

Robinia

Locust

اقاقیا

Robinia Pseudoacacia L.

Black Locust or Locust tree or False Acacia

Fabaceae

اقاقیا درخت متوسطی با (معمولاً حدود 25 متر) شاخه های خمیده و تاجی چتری شکل میباشد . پوست آن فقط در شاخه های جوان صاف است ولی سریعاً شکافدار میشود و در سنین بالا دارای شکافها و شیارهای عمیق میگردد . شاخه های جوان و یکساله قهوه ای مایل به قرمز براق و دارای گوشوارک های خاری شکل مشخصی هستند که در ابتدا قهوه ای – قرمز شفاف میباشند . برگهای خزان کننده آنها متناوب ، مرکب تک شانه ای که از 9 تا 19 برگچه بیضی یا تخم مرغی با پایک کوتاه و طولی حداکثر 4 تا 5 سانتیمتر تشکیل شده است . برگچه ها در حاشیه صاف ، بسیار نازک ، در سطح فوقانی سبز روشن و در سطح تحتانی مایل به خاکستری میباشد . تغییر رنگ پاییزی در برگهای آنها محسوس نمیباشد (برگها زمانیکه سبز – خاکستری هستند میریزند و سریعاً تجزیه میشوند) برگها با بسته و باز شدن نسبت به تغییرات آب و هوایی عکس العمل نشان میدهند و در روزهای گرم و خشک به سمت بالا و در روزهای بارانی و مرطوب به سمت پایین خمیدگی پیدا میکند . دوره گلدهی آنها در خرداد است . گلها به صورت خوشه های آویزان به طول 25-10 سانتیمتر و هرمافرودیت هستند . هر گل به طول 2 سانتیمتر ، بسیار خوشبو ، نخودی مانند ، در حالت معمول درفش دارای لکه سبز و در حالت دیگر گلبرگها سقیدرنگ میباشد . نیامها تخت و به صورت خوشه ای آویزان با حدود یک سانتیمتر عرض و 10-5 سانتیمتر طول و قهوه ای مایل به قرمز ، براق یا کدر هستند . از سطح خارجی آنها اشکال کلیوی و رنگ قهوه ای تیره بذرها معلوم میباشد . اقاقیا بومی شرق امریکا (پنسیلوانیا و جورجیا) بوده و اولین بار در سال 1603 وارد اروپا گردیده است . در گزارش دیگری زمان ورود آنرا به اروپا 1636 اعلام نمودند . این گونه نه فقط به عنوان یک درخت جنگلی بلکه همچنین برای مصارف خوراکی به خاطر میوه هایش به طور گسترده کاشته میشود .

اقاقیا یکی از موفق ترین درختان وارداتی است که در بسیاری نقاط حتی به صورت تک گونه ای کاشته میشود (مثل مجارستان که حتی به عنوان یک درخت ملی محسوب میشود) از سوی دیگر این صورت کاشت اثر زیادی بر روی فلور منطقه دارد و این امر موجب شده تا طرفداران محیط زیست با کاشت این درخت مخالفت و ناسازگاری داشته باشند . کولتیوارهای زیادی از این گونه با اختلاف در رنگ برگها (cv.Frisia ) شکل و تعداد برگچه ها (cv.Crispa , cv.Unifolia و غیره) وجود دارد .

[masi eng 47044]

جنس آزاد

Zelkova

درخت آزاد

Zelkova carpinifolia (Pall.) K.L.koch

Caucasian Elm

Ulmaceae

درختان جنس زلکوآ متوسط به بلندی 20 متر یا بیشتر با پوستی سبز ، خاکستری هستند که بعدها میریزد . شاخه های جوان قهوه ای مایل به قرمز با منافذی نارنجی رنگ میباشند . شاخه های یکساله از کرکهای سفید انبوهی پوشیده شده اند . جوانه ها تخم مرغی ، نوک دار و بدون کرک هستند . برگهای خزان کننده و متناوب آنها بیضی تا تخم مرغی شکل و با نوک کشیده و طول 7-2 سانتیمتر ، متقارن و با دندانه های کند در حاشیه میباشند . آنها 6 تا 12 جفت رگبرگ دارند و در سطح فوقانی بدون کرک و در سطح تحتانی در محل رگبرگ های کرکدار میباشند . گلهای نر در دسته های فشرده و در بخش های پایینی شاخه های یکساله تشکیل میشوند . گلهای ماده و هرمافرودیت به صورت منفرد یا دوتایی بر روی محور برگهای بالایی ظاهر میشوند . میوه به صورت فندقه است . دامنه گسترش طبیعی آن عمدتاً قفقاز و ایران است . این گونه از سال 1760 کاشته شده است و به عنوان یک درخت جنگلی در روسیه کاشته میشود و کوششهای موفقیت آمیزی برای رویش آن در جمهوری چک نیز انجام گرفته است .

Zelkova serrata (Thunb.) Mak.

Ulmaceae

درخت متوسطی است (به بلندی 30-20 متر) و اختلاف آن با گونه قبلی عمدتاً در بدون کرک بودن شاخه های یکساله و برگهایی با 8 تا 14 جفت رکبرک و نوکی کشیده و تیز با حاشیه ای مضرس تیز میباشد . برگها در سطح فوقانی زبر و در سطح تحتانی صاف هستند . این گونه بومی ژاپن است و در اروپا از سال 1862 کاشته شده است . امروزه برای کاشت در گلدان گیاه مناسبی به شمار میرود .

[masi eng 47044]

جنس نارون

Ulmus

Elm

Ulmus minor Mill.

Smooth – leafed Elm

Ulmaceae

این درخت 30-20 متر ارتفاع دارد . تنه آن راست ، بدون انشعاب یا از قاعده منشعب شده و تاج گسترده ای را به وجود می آورد . پوست در ابتدا صاف و بعدها دارای شیارهای طولی و مورب به صورت ورقه های تقریباً مربع شکل میشود . شاخه های یکساله صاف ، جوانه ها همه یک رنگ و با کرکهای سفسد پوشیده شده است . برگها با دمبرگ طویل و در بخش میانی خود پهن و با طول 10-5 سانتیمتر ، نوک تیز ، دندانه دار ساده یا مضاعف ، در سطح فوقانی سبز تیره ، و در سطح تحتانی سبز روشن با رگبرگ برجسته میباشد . گلها با دمگل کوتاه فندقه بالدار گرد و بالها صاف و بدون کرک میباشد اما همچنین در شمال آفریقا و آسیا تا ایران و ترکمنستان نیز رویش دارد . از دیرباز مورد کشت قرار گرفته و کولتیوارهای زیادی از آن وجود دارد . آنچه که نارون انگلیسی نامیده میشود بعضی وقتها به عنوان گونه جدا رده بندی میشود اما در واقع در ارتباط با گونه U.procera Dalisb. میباشد یا به عبارت دیگر واریته ای از U.minor میباشد . U.minor var. vulgaris (Sit) Richens نارون انگلیسی از نظر ظاهر (درخت باریک به ارتفاع 50 متر با تاجی مخروطی و باریک) و در وجود شاخه های جوان کرکدار و برگهای زبر با U.minor تفاوت دارد . کولتیوارهای زیادی از آن به خصوص در بریتانیا یافت میشود .

ملچ

Ulmus glabra Huds.

Wych Elm

Ulmaceae

ارتفاع این درخت به 10 متر (در نواحی کوهستانی) و 40 متر (در شرایط مطلوب) میرسد . تاج آن نامنظم و پهن و گسترده میباشد . پوست برای مدت طولانی صاف است (به همین علت نام آنرا glabra یعنی صاف گذاشتند) فقط بعدها ترکدار میشود و شیارهای عمودی پیدا میکند . جوانه ها تخم مرغی تا مخروطی شکل ، یک رنگ و با پوشش کرکی زنگاری میباشد . برگها خزان کننده ، متناوب با دمبرگ کوتاه ، تخم مرغی شکل و در نیمه بالایی خود پهن (نزدیک به رأس) با نوکی تیز و قاعده ای قلبی شکل و نامساوی که یکی از لوبها به دمبرگ متصل است و در حاشیه دندانه ای مضاعف میباشند . آنها در سطح فوقانی خود سبز تیره و دارای کرک های کوتاه و در سطح تحتانی کرکدار و روشن هستند . دمگل ها کوتاه و به صورت خوشه های به هم فشرده فندقه و بالدار تخم مرغی یا بیضی پهن به قطر 5/2 سانتیمتر میباشد که توسط بال غشایی صافی احاطه شده است . ملج در سراسر اروپا از بریتانیا تا اورال گسترش دارد . در جنوب اروپا فقط در نواحی کوهستانی مشاهده میشود . این درخت به صورت پراکنده در کریمه و قفقاز نیز یافت میشود . ملج معمولاً در رده های تنگ و عمیق و تپه ها و کوهپایه ها رویش دارد . احتمالاً قرن هاست که کاشته میشود ، کولتیوارهای مختلفی از آن با اختلاف در رنگ برگها (cv.Lutescens , cv.Purpurea ) و غیره وجود دارد .

Ulmus laevis pall.

European white Elm

Ulmaceae

درخت بزرگی به ارتفاع 35 متر میباشد اما در شرایط محدود اغلب کوچکتر است . این گونه توده ای از مکنده های شاخه مانند بر روی تنه دارد که به شناسایی آن کمک میکند . پوست آن قهوه ای ، خاکستری روشن و به صورت فلسهایی جدا شده میریزد . جوانه های زمستانی نوک تیز و تیره رنگ هستند . شاخه های یکساله با کرکهای سفید نرم پوشیده شده است که بعدها بدون کرک میشوند . برگهای خزان کننده و متناوب آن بسیار نامتقارن (با قاعده ای نامساوی) با دمبرگ کوتاه ، تخم مرغی تا تخم مرغی مایل به گرد ، به طول 15-7 سانتیمتر و حاشیه ای مضرس مضاعف میباشند . سطح فوقانی برگ سبز تیره و صاف و بدون کرک و سطح تحتانی آن سبز روشن و دارای کرکهای نرم است . در پاییز شاخ و برگهای آن زردرنگ میشود (به غیر از cv.colorans که شاخ و برگ آن ارغوانی رنگ میشود) . گلها در اسفند و فروردین و قبل از برگ ظاهر میشود . آنها هرمافرودیت و گل آذین گرزن فشرده ای است که از 20 تا 40 گل با دمگل های بلند که از پایک میوه ها بلندتر است تشکیل شده است . میوه فندقه ای است که توسط بالی غشایی با کرک های لطیف و شکافی عمیق در رأس احاطه شده است . این گونه بومی جنگلهای دشتهای آبرفتی در حاشیه رودخانه های مرکز و شرق اروپا میباشد . دامنه گسترش آن از شمال ، تا جنوب فنلاند و در طول 60 درجه جغرافیایی شمال تا روسیه شمالی ، جنوب تا شمال یونان و به طور پراکنده تا مرکز فرانسه و شرق تا قفقاز مشاهده میشود . قرن هاست که کاشته میشود اما تعداد کولتیوارهای آن بسیار کم است .

[masi eng 47044]

جنس نمدار یا زیرفون

Tilia

Lima

نمدار از درختان سنتی اروپا است و در برخی از کشورها از جمله درختان ملی به شمار می آید .

Tilia cordata Mill.

Small – leafed Lime

Tiliaceae

درخت بزرگی است که ارتفاع آن به 30 متر یا بیشتر میرسد . تنه راست ، بدون انشعاب و دارای تاجی مرتفع میباشد . درختان منفرد آن دارای تنه ای کوتاه با شاخه هایی ضخیم و تاجی بزرگ به قطر اغلب 30 متر هستند . پوست آن در ابتدا صاف و خاکستری با منافذ قهوه ای و در درختان مسن خاکستری کاملاً مشخص با ترکهای کم عمق ورقه مانند میباشد . شاخه های یکساله و جوان قهوه ای مایل به سبز (قهوه ای مایل به قرمز در سمت رو به خورشید) و صاف و جوانه ها عموماً قرمز رنگ هستند . برگهای خزان کننده متناوب ، گرد تا قلبی شکل کوچک ، به عرض 7-5 سانتیمتر و در حاشیه مضرس میباشند . این گونه دیرتر از بقیه نمدارها به گل مینشیند و زمان گلدهی آن در تیرماه است . دم گل آذین طویل آن (گرزن دو سویه) از 3 تا 15 گل تشکیل شده که هر یک به طول 5 تا 8 سانتیمتر و با براکته خطی غشایی در قاعده دمگل میباشد که در زمان خشکی مانند یک بال عمل میکنند . گلهای سفید مایل به زرد و خوشبوی آن هرمافرودیت و منظم هستند . میوه آن به صورت آکن های پایک دار با پوسته ای نازک و مدور میباشند . دامنه گسترش این درخت بومی اروپا از شمال اسپانیا تا اسکاندیناوی و از طرف شرق تا اورال میباشد . این گونه عموماً در جنگلهای آمیخته پهن برگ و جنگلهای دشتهای آبرفتی یافت میشود و از دیرباز مورد کشت قرار گرفته است .

Tilia platyphylla Scop.

Large – leafed Lime

Tiliaceae

درخت بزرگی است به ارتفاع بیش از 30 متر و از نظر ظاهر مشابه با نمدارهای کوچک برگ اما با یک تاج نسبتاً باز و گسترده تر میباشد . برگها خزان کننده ، متناوب ، قلبی شکل پهن ، به عرض 10-6 سانتیمتر ، در حاشیه مضرس ، در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی سبز روشن میباشد . گلها در خردادماه ظاهر شده ، هرمافرودیت و به صورت گرزن های دوسویه کم گل با 2 تا 5 گل هستند . براکته غشایی آن 12-5 سانتیمتر قطر دارد و دارای 4 یا 5 نوار برجسته و پریکارپی سخت است که به سختی خرد میشود . اگر چه این درخت بومی اروپاست ولی دامنه گسترش آن محدود است (از طرف شمال تا دریای بالتیک و از جانب شرق تا غرب اوکراین) و مکان های تپه ماهوری و زمینهای پست را ترجیح میدهد . T. x europaea L. یک هیبرید طبیعی بین نمدارهای کوچک برگ و بزرگ برگ میباشد که از دیرباز به عنوان یک درخت جنگلی کاشته شده و همچنین در پارکها نیز مشاهده میشود .

نمدارهای نقره ای اروپا

در اصل دو نمدار هستند که نقره ای نامیده میشوند و در جنوب شرق اروپا رویش دارند . به نظر میرسد که یکی از آنها یک واریته یا کولتیوار قدیمی از دیگری باشد . اولی T.tomentosa است با ظاهری افراشته و دمبرگی کوتاه تر از نصف طول پهنک ، بنابراین برگهایش سخت و محکم هستند و نسبت به شاخه حالتی ایستاده دارد . در مورد دومی T.petiolaris شاخه های ردیف بالاتر حالت آویخته دارند و طول دمبرگ ها بیش از نصف طول پهنک میباشد بنابراین به صورت آویزان هستند .

Tilia tomentosa Moench.

Silver Lime

Tiliaceae

درخت متوسطی است به بلندی 20 تا 30 متر و با تاجی تخم مرغی یا نیم کروی تا مخروطی و انبوه میباشد . پوست آن خاکستری تیره با خطوط عمودی قهوه ای و برای مدتهای طولانی صاف باقی میماند ولی در درختان مسن دارای شیارهای شبکه مانندی است که به رنگ خاکستری تیره روشن است . شاخه های یکساله جوان دارای کرکهای پشمی میباشند . بگرهای متناوب و خزان کننده آنها گرد تا قلبی شکل و عموماً به طور واضح نامتقارن هستند . در حاشیه مضرس مضاعف و در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی کرکدار پشمی و نقره ای رنگ میباشد . در هنگام وزش باد تناوب رنگهای زرد و نقره ای برگ منظره جالبی را به وجود می آورد . گلدهی آن در نیمه تیرماه درست همزمان با نمدار کوچک برگ است . گلها هرمافرودیت ، منظم ، پنج گلبرگی و به صورت گرزن دوسویه با 7 تا 10 گل و براکته غشایی به طول 9 سانتیمتر میباشد . این گونه بومی جنوب شرقی اروپا و آسیای صغیر است اما در غرب اوکراین نیز به خصوص روی خاکهای آهکی رویش دارد . از سال 1767 اروپا کاشته شده است و درخت بسیار مناسبی برای کنار خیابانها میباشد چون ثابت شده است و آلودگی هوای شهری را به خوبی تحمل میکند .

Tilia petiolaris DC.

Pendent Silver Lime

Tiliaceae

درخت متوسطی است با تنه ای راست و بدون انشعاب و تاجی مخروطی نسبتاً باریک و شاخه هایی بلند و آویزان که اغلب به زمین میرسند . این گونه تقریباً از تمام جنبه ها مشابه با گونه قبل میباشد و تفاوت آنها قبلاً ذکر شده است . آکن ها دارای پنج نوار برجسته هستند . برگها در حدود 7-11 سانتیمتر طول دارند . دمبرگها به طول 12-6 سانتیمتر میباشند . برگها در پاییز به زرد طلایی تغییر رنگ میدهند . از سال 1840 در اروپا کاشته شده است . این گونه ممکن است یک جهش طبیعی از گونه قبلی باشد و یا اینکه در خاستگاه طبیعی خود گزینش شده باشد چون برخی از درخت شناسان آنرا واریته ای از گونه قبلی میدانند .

[masi eng 47044]

جنس آقطی

Sambucus

Elder

Sambucus nigra L.

Common or Black or European Elder

Caprifoliaceae

به علت مداخله بشر این گونه عموماً بع صورت درختچه مانند میباشد که هر سال شاخه های جدید بلندی را به وجود می آورد . در صورت داشتن فرصت و زمان مناسب این درخت تشکیل تنه ای ستبر با ارتفاع حدود 5 متر و پوستی روشن و شیاردار و تاجی تقریباً کروی را میدهد . درختان بلند بر روی آن سایه می اندازند و اغلب به صورت یک گیاه بالارونده بر روی تاج درختان تکیه گاه بالا میرود . بنابراین از نظر ظاهر و همچنین سازشهای اکولوژیکی بسیار متنوع میباشد . اگرچه به نظر میرسد که خاکهای غنی از نیتروژن را ترجیح میدهد . جوانه های آن نیمه برهنه میباشند (توسط فلسهایی فقط در بخش قاعده پوشیده شده است) . در اوایل بهار و بعضی وقتها حتی در بهمن ماه شروع به رشد میکنند . شاخه های یکساله سریع الرشد آن ستبر و در ابتدا سبز با منافذ کاملاً واضح هستند که بعدها قهوه ای روشن با منافذ سفیدرنگ میشوند . برگها خزان کننده ، متقابل ، مرکب تک شانه ای که از 5 تا 7 برگچه تشکیل شدند که هر برگچه 12-6 سانتیمتر طول دارد . با اینکه از نظر شکل بسیار متنوع است ولی معمولاً تخم مرغی شکل ، نوک دار ، در بخش پایین و قاعده صاف و در بقیه حاشیه ، دندانه ای درشت هستند . در سطوح فوقانی سبز تیره مات و در سطح تحتانی سبز روشن با کرکهای پراکنده در محل رگبرگها میباشد .گلها از خرداد تا تیرماه ظاهر شده و هرمافرودیت با کاسبرگهای سبز کوتاه و گلبرگهایی سفید مایل به کرم میباشند . آنها انتهایی و پرگل و به صورت گرزنهایی چند سویه هستند . میوه ها سته کروی با حدود 5 میلیمتر قطر و بنفش تیره براق تا سیاه با بخش گوشتی آبدار میباشند . این گونه انتشار وسیعی در سراسر اروپا از اسکاندیناوی تا شمال آفریقا و از طرف شرق تا قفقاز پراکنش دارد . این گیاه در اصل به صورت پراکنده در بخش پایین جنگلهای پهن برگ و حاشیه آبها رویش دارد . با افزایش زراعت در سطح زمین ، این گیاه نیز گسترش زیادی پیدا نموده است . دانه های آن توسط پرندگان پراکنده شده و در نقاط مختلف رویش مییابند . برای مثال بر روی زمین های زراعی و تیر چراغ برق و هر جای دیگری که پرندگان عادت به نشستن دارند . آقطی به عنوان یک گیاه دارویی مورد آزمایش قرار گرفته است و گلهای آن هنوز هم به عنوان دارو کاربرد دارد . برای مثال به عنوان ملین و مسکن بکار برده میشود . امروزه چندین کولتیوار از آن به خصوص کولتیوارهایی با برگهای طلایی یا نیزه ای شکل وجود دارد .

Sorbus

Rowan

S.aucuparia و گونه های مشابه آن تشکیل یک زنجیری را از نظر شکل و آرایش برگ میدهند . در ابتدای زنجیر S.aucuparia با برگهای مساوی و مرکب تک شانه ای که از برگچه های بدون کرک تشکیل شده است قرار دارد و بعد از آن (S.domestica ) با برگهای مرکب تک شانه ای و مساوی اما با برگچه های بزرگتر و پهن تر و سفید کرکی تا فصل تابستان قرار میگیرد . سپس S.hybrida با برگهای مرکب تک شانه ای و نامساوی و برگچه هایی با جفتهای مساوی در فاعده اما به تدریج و به سمت نوک برگچه ها دارای لوبهای کوچک نامساوی میشوند و بالاخره S.Xintermedia که دارای برگهای ساده ای است که فقط دندانه ای لوب مانند دارد (به جای برگچه های جفتی برگ مرکب را در S.aucuparia تشکیل میدهد) .

Sorbus aucuparia L.

Mountain ash or Rowan

Rosaceae

درخت کوچکی تا متوسطی است که ارتفاع آن به حدود 20 متر میرسد . تاج آن تخم مرغی که با افزایش سن به صورت نامنظم تغییر مییابد . پوست خاکستری نقره ای و برای مدت طولانی زائد میباشد اما بعدها به صورت ورقه ها یا لوله هایی از درخت جدا شده و میریزد . انشعابات و شاخه های یکساله قهوه ای مایل به قرمز با پوششی مایل به خاکستری هستند . جوانه ها دارای کرکهای ابریشمین و شاخه های فرعی ، گره دار میباشند . برگها خزان کننده ، به طول 20-10 سانتیمتر ، متناوب و از 9 تا 17 برگچه تشکیل شده اند . برگچه ها بدون دمبرگ ، مستطیلی تا بیضی شکل و در سراسر حاشیه مضرس میباشند . برگچه های انواع کاشته شده گوناگون میباشند . در cv.Edulis نصف تا 3|2 حاشیه برگچه ها از قاعده صاف و فقط نصف تا 3|1 از رأس دندانه دار میباشند . گلها به صورت دیهیم های پانیکول مانند و پرگل ، منظم ، سفید و با بوی نامطبوع هستند . میوه ها گرد ، صاف ، قرمزنارنجی ، سته مانند ، به قطر حدود یک سانتیمتر و با طعمی تندو تیز است . این گونه در سراسر اروپا تا مرز جنگلهای شمالی (قطب) و بر روی کوهها تا ارتفاع حدود 1600 متر مشاهده میشود . درختی است بسیار سازش پذیر که در تمام مکان ها یافت میشود . خاکهای مرطوب جنگلهای توسکا و همچنین مکانهایی مانند شکاف صخره ها ، آفتاب زیاد و همچنین سایه زیردرختان را تحمل میکند . قرنهاست که کاشته میشود و در میان کولتیوارهای فراوان آن اختلاف از نظر شکل برگ (cv.Asplenifolia با برگهای نیزه ای شکل) رنگ برگ (cv.Variegata ) و خصوصیات میوه (cv.Edulis , cv.Rossica ) وجود دارد .

Sorbus domestica L.

True Service tree

Rosaceae

این گونه درختی است به ارتفاع حدود 15-10 متر و خیلی به ندرت از این حد بلندتر میشود . تاج آن گنبدی باز میباشد . پوست تنه های مسن قهوه ای ، خاکستری و با شکافهای متعدد مانند درختان گلابی است . برگهای متناوب و خزان کننده آن از 23-13 برگچه با حاشیه مضرس تیز و حدود 2-1 سانتیمتر عرض و 6-3 سانتیمتر طول تشکیل شده اند . گلها در اوایل خرداد ظاهر شده و مشابه با S.aucuparia میباشد . میوه ها گلابی شکل یا سیب مانند (Pome ) به رنگ زرد براق و در جهتی که در معرض نور هستند قرمز میباشند . این درخت بومی جنوب و جنوب شرق اروپاست و از زمانهای قدیم به عنوان درخت میوه گسترش زیادی داشته است .

Sorbus hybrida L.

Scandinavian whitebeam

Rosaceae

درختی است به ارتفاع 12-10 متر بعضی وقتها به نظر میرسد که به صورت درختچه باشد . برگهای آن مرکب تک شانه ای و به طور مشخص نامساوی ، خزان کننده و متناوب میباشند . برگچه ها در حاشیه مضرس ، در سطح تحتانی کرکدار و هر کدام دارای 7 تا 10 جفت رگبرگ هستند . گلها مانند S.aucuparia و میوه آن قرمز تیره است . ابتدا تصور میشد که این گونه یک هیبرید باشد ولی بعدها متوجه شدند که در اثر تحول ژنتیکی در بذر به وجود آمده است . خاستگاه اصلی آن به نظر میرسد شمال غرب اروپا ، اسکاندیناوی از نروژ تا فنلاند باشد . این گونه به سادگی ممکن است با هیبرید واقعی S.Xthuringiaca که در اروپای مرکزی یافت شده و رگبرگهای بیشتر (بیش از 14 جفت) و برگچه های مضرس تیزتر دارد ، اشتباه گردد .

Sorbus X intermedia (Ehrh.) Pers.

Swedish whitebeam

Rosaceae

درخت کوچکی به بلندی 15 متر میباشد . شاخه های جوان آن کرکدار و بعدها بدون کرک و قهوه ای مایل به قرمز میشود . برگهای متناوب و خزان کننده آن پهن یا تخم مرغی شکل به طول 11-8 سانتیمتر هستند . هر یک دارای 5 تا 8 جفت لوب نامساوی و مضرس و نوک تیز و 8تا10 جفت رگبرگ میباشند . گلها سفید و به صورت دیهیم های کرکدار ، میوه نارنجی با بخش گوشتی زردرنگ و حدود یک سانتیمتر قطر میباشد . این گونه بومی اسکاندیناوی و شمال غرب اروپاست و صدها سال است که مورد کشت قرار میگیرد .

بارانک

Sorbus torminalis (L.) Crantz

Wild Service tree

Rosaceae

ازتفاع این درخت به حدود 25-15 متر میرسد اما معمولاً کوتاهتر میباشد . تنه آن راست و تنومند و یا کوتاه و منشعب است . پوست خاکستری مایل به قهوه ای و در ابتدا صاف که بعدها به صورت ورقه مانند شکاف خورده و میریزد . انشعابات جوان و شاخه های یکساله قهوه ای براق و شاخه های قدیمی گره دار میباشند . برگهای متناوب و خزان کننده آن تخم مرغی پهن و در قاعده تقریباً قلبی شکل و هر یک دارای 3 تا 4 جفت لوب نامساوی و نوک تیز و مضرس مضاعف است . در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی سبز روشن هستند . هنگام جوانی در سطح زیرین خود کرکدار میباشند که بعدها بدون کرک میشوند (به غیر از محل انشعابات رگبرگها) . در پاییز به قهوه ای مایل به قرمز تغییر رنگ میدهند . گلها به صورت دیهیم های پانیکول مانند کم گل و آویزان ، هرمافرودیت ، منظم و هریک با 5 گلبرگ سفید و بساک های زردرنگ میباشند . آنها در اردیبهشت یا خرداد گل میدهند . میوه ها کروی یا گلابی شکل و در حدود 15 میلیمتر قطر دارند و عموماً قهوه ای و بعضی وقتها با لکه های سفید هستند . بارانک یک درخت اروپایی تا مرز قطب شمال است و دامنه گسترش آن تا انگلستان ، آلمان و اوکراین نیز کشیده شده است . از طرف جنوب به شمال آفریقا و از طرف شرق تا آسیای صغیر نیز میرسد . از دیرباز این درخت کاشته میشده و کمتر به صورت خودرو مشاهده میشود و اغلب در نواحی گرم و خشک و در جنگلهای بلوط گرم و روی تپه های صخره ای به خصوص مواد آهکی یافت میشود .

Sorbus aria (L.) Crantz

Whitebeam

Rosaceae

این گونه گروه خاصی را در داخل جنس سوربوس تشکیل میدهد . از خصوصیات اصلی آنها برگهای ساده و غیر منقسم است که به طور واضح در سطح تحتانی خود دارای کرکهای پشمی سفید میباشند . آنها گسترش وسیعی در مرکز و جنوب شرقی اروپا به خصوص در نواحی اطراف رودخانه دانوب دارند . گیاه شناسان معاصر گونه ها در شکل برگها ، رنگ میوه ها ، میزان و نوع کرکها و غیره میباشد . این گونه درخت کوچکی است اما معمولاً دارای چند تنه میباشد ، بلندی آن 6 تا 10 متر و درختچه مانند با تاجی گسترده و نامنظم و نسبتاً انبوه است . پوست ساقه برای مدتهای طولانی صاف است ولی بعدها دارای شیارهای کم عمقی میشود . شاخه های جوان راست و در ابتدا دارای کرکهای پشمی سفید و بعدها بدون کرک میگردد . شاخه های کوتاه خمیده هستند ، جوانه ها روی شاخه های یکساله به صورت مارپیچی قرار گرفته اند و تخم مرغی شکل ، بدون پایک و کرکدار میباشند . برگهای خزان کننده ، متناوب ، چرمی شکل ، از نظر شکل و اندازه متنوع و با 10 تا 14 جفت رگبرگ ، سبز تیره و کمی کرکدار پشمی سفید و گلها از اردیبهشت تا خرداد ظاهر میشوند . هرمافرودیت ، منظم ، پنج گلبرگی و به صورت پانیکول میباشند . کاسه پایا و دمگل ها دارای کرکهای پشمی و گلبرگها سفیدرنگ هستند . میوه ها کروی یا تخم مرغی شکل ، قرمز و در حدود 15 میلیمتر قطر دارند . دامنه گسترش این گروه از جنوب بریتانیا و جنوب نروژ تا سواحل دریای سیاه و قفقاز ادامه دارد . بزرگترین تجمع آن در نواحی اطراف رودخانه دانوب و بالکان است . این گونه همچنین تا آنسوی کوههای پیرنه و شمال آفریقا و عموماً روی خاکهای آهکی در نواحی کوهستانی تا ارتفاع 1500 متراز سطح دریا رویش دارد . از دیرباز مورد کشت قرار گرفته و هوای آلوده را به خوبی تحمل میکند .

[masi eng 47044]

جنس بید

Salix L.

Willows

جنس بید یکی از جنس هایی است که پراکنش بسیار وسیع و گسترده ای در سطح جهان دارد . بیشترین تعداد درختان بید در نیمکره شمالی به استثنای مناطق قطبی مشاهده میگردد . این درخت در امریکای جنوبی و آفریقا نیز رویش دارد . تاکنون بیش از 500 گونه از این جنس شناسایی شده است . تشخیص آنها از یکدیگر به علت نبود تمام خصوصیات لازم برای شناسایی شده است . تشخسص آنها از یکدیگر به علت نبود تمام خصوصیات لازم برای شناسایی در یک زمان بسیار مشکل میباشد (در زمان گلدهی برخی فاقد برگ و هنگامی هم که برگ دارند فاقد گل میباشند) . به علاوه آنها هیبریدهای زیادی نیز تشکیل میدهند . بیدها در زیبایی چشم اندازها بسیار مهم میباشد و با اینکه از درختان بسیار متداول هستند ولی دارای عمر کوتاهی میباشند . آنها برای احیای مناطق درخت زدایی شده کمک شایانی میکنند . از مهمترین درختان بید اروپا Salix alba , Salix fragilis میباشد . اختلاف اساسی بین این دو گونه وجود کرک در سطح زیرین برگها است . برگهای S.alba در سطح تحتانی خود دارای کرکهای متراکم سفید مایل به سبز هستند و هر گل ماده دارای فقط یک نوشبحای میباشد ولی برگهای S.fragilis در سطح تحتانی خود تقریباً و یا کاملاً بدون کرک و سبز روشن و هر گل ماده دارای دو نوشبحای میباشد . به علاوه شاخه های جوان ترد و شکننده هستند و به آسانی میشکنند (نام گونه هم به همین علت fragilis میباشد) . بید مجنون به علت شاخه های آویخته ای که دارد در اروپا بسیار مورد توجه است . آنها به گروه Salix x sepulcralis , Salix alba cv.Tristis تعلق دارند . Salix alba cv.Tristisپایه ماده ای است که برگهایش در اوایل پاییز زرد شده و سریع میریزند ولی Salix x sepulcralis پایه نری است که برگهایش تا اوایل یخبندان سبز باقی مانده و خیلی دیر ریزش مییابند .

Salix alba L.

White Willow

Salicaceae

درخت متوسطی است که ارتفاع آن به 25 متر میرسد . تنه آن راست و گاهی خمیده که قطر برابر سینه آن بسیار زیاد میباشد . پوست قهوه ای – خاکستری و صاف آن به سرعت دارای شیارهای باریک و عمیق شبکه مانند میشود . شاخه های جوان و یکساله دارای کرکهای ابریشمی و رنگ خاکستری یا زرد روشن ، باریک ، طویل و اغلب حالت آویخته دارند . برگهای متناوب و خزان کننده آنها دارای دمبرگ کوتاه ، نیزه ای شکل و باریک ، نوکدار ، به طول 10 سانتیمتر و در حاشیه دندانه دار میباشد . در سطح فوقانی سبز تیره با کرکهای ابریشمی و در سطح تحتانی خاکستری هستند . گلها همزمان با برگ در فروردین تا اردیبهشت ظاهر میگردد . آنها تک جنس ، برهنه و تشکیل شاتونهایی را بر روی درختان مجزا میدهند . گل نر دارای یک برگه فلسی شکل و 2 تا 3 پرچم و گل ماده دارای یک مادگی با کلاله دو شاخه میباشد . شاتونها افراشته یا کمی خمیده ، باریک ، استوانه ای و انبوه و شاتونهای نر زرد رنگ و ماده ها زرد مایل به سبز هستند . میوه کپسول صاف و بدون کرک حاوی دانه های کوچک سفید و کرکدار میباشد . این گونه تقریباً در سراسر اروپا و از شمال تا اسکاندیناوی و همچنین شمال آفریقا و از طرف شرق تا آسیای مرکزی پراکنده است . این درخت عمدتاً در حاشیه رودخانه ها و بر روی رسوبات آبرفتی و زمینهای پست یافت میشوند و سالهاست که به علت مصارف گوناگون آن کاشته میشود . از میان کولتیوارهای مختلف آن ، مهمتر از همه cv.Tristis میباشد که در فرانسه در سال حدود 1815 یافت شده و از آن زمان تاکنون این درخت مورد کاشت قرار میگیرد .

Salix X sepulcralis Simonk.

Salicaceae

درختی است سریع الرشد که ارتفاع آن به 20 متر میرسد و دارای شاخه های کوچک پیرامونی و آویزان میباشد . این درخت در سالهای اواخر قرن نوزدهم و اوایل بیستم ظاهر شده و احتمالاً هیبریدی بین Salix alba cv.Tristis , S.babylonica میباشد . امروزه یکی از متداولترین درختان بید اروپا است .

Salix fragilis L.

Crack Willow

Salicaceae

معمولاً درختچه ای به ارتفاع 15 متر با چندین تنه راست و خمیده و تاجی مخروطی پهن میباشد . پوست آن در ابتدا خاکستری و تیره و بعدها به صورت شبکه مانند شیاردار میگردد . شاخه های جوان و یکساله به سادگی از قاعده میشکنند . برگهای خزان کننده و متناوب آن نیزه ای شکل با 12-5 سانتیمتر طول ، حاشیه ای مضرس ، در سطح فوقانی سبز براق و در سطح تحتانی سبز – خاکستری میشدند . گلها به صورت شاتونهای استوانه ای افراشته یا خمیده به طول 5 سانتیمتر و زرد و کرکدار هستند و در فروردین درست قبل یا همزمان با برگها ظاهر میگردند . کپسول ها حاوی دانه هایی کرکدار هستند که تشکیل خوشه های طویلی را میدهند (تا 10 سانتیمتر) و دانه ها در اواخر اردیبهشت ماه آزاد میگردند . این گونه یکی از درختان رایج بید در اروپای مرکزی و شمالی میباشد که دامنه پراکنش آن تا غرب سیبری نیز امتداد یافته و یکی از درختان متداول جنگلهایی است که در امتداد آبراهه های مناطق پست تا دامنه کوهها مشاهده میشود .

Salix Pentandra L.

Bay Willow

Salicaceae

درخت کوچک یا درختچه ای بلند است که ارتفاع آن به 12-10 متر میرسد . ممکن است دارای تنه ای واحد یا اغلب چند تنه باشد . پوست آن در ابتدا خاکستری مایل به قهوه ای با شکافهایی باریک است که بعدها قهوه ای رنگ میشود و از درخت جدا شده و میریزد . تاج آن نامنظم ، گنبدی شکل و انبوه میباشد . انشعابات و شاخه های یکساله قهوه ای مایل به قرمز براق هستند .

برگهای متناوب و خزان کننده آن ، نوک تیز ، با 10-5 سانتیمتر طول پهن تر از بیدهای برگ باریک میباشند (با عرض حدود 3-2 سانتیمتر) حاشیه آنها مضزس و جندین غده بر روی دمبرگ مشاهده میشود . برگها و پوست زمانی که جدا شوند و چوب آن هنگامی که بریده یا له شود یک رایحه تند و تیزی از آنها متصاعد میگردد که این امر نتیجه وجود رزینها و روغن هایی است که به خصوص در جوانه های آن مانند صنوبرها وجود دارد . به علت وجود این ویژگی این گونه به عنوان نوعی حد واسط بین بیدها و صنوبرها در نظر گرفته شده است و دیرتر از تمام بیدهای اروپایی ، در اردیبهشت یا خرداد زمانی که پر از برگ میباشند به گل مینشینند . شاتونهای نر زرد رنگ هستند و حدود 7 سانتیمتر طول دارند . گلها برخلاف اظهارات نادرست گذشتگان فاقد 5 پرچم میباشند بلکه دارای 6 الی 12 عدد هستند . 5 پرچم معمولاً در هیبرید S. x tinctoria Sm. مشاهده میشود . شاتونهای ماده سبز و کوتاهتر هستند . میوه کپسولهایی است که تا پاییز نمیرسد . دانه ها بسیار کرکدار میباشند . این گونه تقریباً در سراسر اروپا حتی تا آن سوی مدار قطبی در نروژ و از شرق تا آسیای صغیر و قفقاز پراکنده میباشد . آن را میتوان در چمنزارهای مناطق پست تا کوهستانها مشاهده نمود .

مشبد

Salix caprea L.

Goat Willow or Pussy willow or Sallow

Salicaceae

این گونه درخت کوچک تا متوسطی است که فقط گاهی ارتفاع آن از 15 متر تجاوز میکند ، زیرا این گیاه جوانه زده و به سهولت تکثیر مییابد و اغلب هرس شده و از نمونه های آن به صورت درختچه میباشد . تاج آن بنابراین پرشاخه خاکستری است و در صورت رشد طبیعی به صورت مخروطی پهن میباشد . پوست آن در ابتدا صاف و منفذ دار و خاکستری روشن است که بعدها در بخش قاعده تنه دارای شیارهای عمیق و عمودی میشود . شاخه های یکساله صاف و تنومند و قهوه ای مایل به قرمز و به ندرت زرد میباشد . زمانیکه پوست شاخه های سال قبل جدا شده و میریزد ، دیگر هیچگونه شیار واضحی را نمیتوان بر روی چوب آن مشاهده نمود . بید اروپای مرکزی (S.cinerea) با مشبد در وجود شیارهایی بر روی پوست چوبهای جوان قابل تشخیص است (اکثراً از نظر شکل نیم کروی و رویش در حاشیه آبها تفاوت مشاهده میشود) . برگهای خزان کننده و متناوب آنها تخم مرغی پهن با نوکی تیز و حاشیه ای کامل یا دندانه دار مواج و نامنظم و با طول (10-6) سانتیمتر و عرض 5-3 سانتیمتر میباشند . آنها در ابتدای پیدایش در سطح فوقانی کرکدار هستند ولی بعدها بدون کرک و سبز تیره براق میشوند . در سطح تحتانی دارای کرک دائم و خاکستری با رگبرگ برجسته میباشند . گوشوارکها متوسط ، قلبی شکل و دندانه دار هستند . گلها در اسفندماه قبل از برگها ظاهر میشوند و به صورت شاتونهای تخم مرغی ضخیمی میباشند که با کرکهای نقره ای پوشیده شده است (به همین علت یکی از نامهای عامیانه درخت Pussy willow میباشد) . شاتونهای نر زرد رنگ و گلهای ماده مایل به سبز هستند . کپسولها به صورت یک سنبله ظاهر میگردند ، دانه ها اواخر فروردین میرسند . این گونه تقریباً در سراسر اروپا تا شمال شرقی آسیا و شمال ایران رویش دارد . درختی است بسیار سازگار و نه تنها در حاشیه آبها در ارتفاعات بالاتر نیز مشاهده میگردد (در بالاترین حد جنگل مثلاً در کارپاتین در ارتفاع 1780 متر از سطح دریا است) . شرایط خشک و مرطوب را به خوبی تحمل میکند و یک منبع مهم شهد برای زنبورهای عسل میباشند . تغییرات درون گونه ای فردی در این بید قابل ملاحظه است و در دامنه گسترش آنها ممکن است این تغییرات در اندازه و شکل برگها و رنگ شاخه ها مشاهده گردد . برخی از این فرمها ممکن است به عنوان یک گونه مجزا رده بندی شدند مانند S.silesiacal L. با برگهای بلندتر و صافتر که در نواحی کوهستانی به ارتفاع 1000 متر یافت میگردد و S.coaetanea در اروپای شمالی که دیرتر از مشبد به گل مینشیند و دارای برگهایی با کرکهای انبوه در سطح تحتانی و مادگی کرکدار میباشد . از مهمترین کولتیوارهای آن میتوان از cv.Pendula نام برد .

[masi eng 47044]

بلوط های گرمادوست جنوب شرقی اروپا

Quercus

Oak

Quercus cerris L.

Turkey oak

Fagaceae

درختی به ارتفاع 20 تا 35 متر با تاجی نامنظم و گسترده و شاخه های بزرگ و انبوه میباشد . پوست آن در ابتدا خاکستری – قهوه ای و بعدها خاکستری تیره و بسیار ضخیم و ترک دار میشود . شاخه های یکساله ضخیم سبز – قهوه ای و کرکدار هستند . برگها متناوب ، چرمی شکل ، به طول 13-5 سانتیمتر ، با لوبهای نامنظم ، به رنگ سبز تیره براق ، دارای پوششی از کرکهای شعاعی که بعدها در سطح فوقانی صاف و بدون کرک و در سطح تحتانی کرکدار و سبز روشن میشود . گلهای تک جنس آن همزمان با برگها در اردیبهشت ظاهر میشوند . گلهای نر در شاتونهای محوری ، گلهای ماده در پوششی فنجانی شکل و به صورت گروههای 1 تا 4 تایی در انتهای شاخه تشکیل میگردند . میوه فندقه با 4-2 سانتیمتر طول که تا نیمه در یک کوپول با کرکهای زبر محصور شده اند . این بلوط بومی جنوب اروپا است . خاستگاه طبیعی آن از کوههای پیرنه تا آسیای صغیر و عمدتاً بالکان میباشد . مرز شمالی آن به اسلوواکی میرسد . این درخت از سال 1735 کاشته شده است .

Quercus frainetto Ten.

Hungarian oak

Fagaceae

این گونه از بلوط دارای ارتفاعی بیش از 30 متر میباشد و شاخه های یکساله آن کرکدار است که سریعاً صاف و بدون کرک میشود . برگها به طول 18 سانتیمتر ، دارای لوبهای عمیق ، (تا 7 لوب) که در بخش قاعده ، لوبها به صورت گوش مانند میشوند . آنها در سطح تحتانی خود کرکدار و در سطح فوقانی سبز تیره هستند . گلهای نر و ماده بر روی یک درخت میباشند . فندقه تخم مرغی تا دوکی شکل و به صورت گروههای 2 تا 5 تایی هستند و حداقل تا نیمه در کوپول محصور میباشند . خاستگاه طبیعی آن از بالکان تا مجارستان (شاید حتی تا شمال) و جنوب ایتالیا و آسیای صغیر میباشد . محل رویش آن در مناطق آفتابگیر است و از سال 1838 کاشته شده است .

Quercus ilex L.

Holm oak

Fagaceae

این گونه درختی است که ارتفاع آن به حدود 20 متر میرسد و یا ممکن است به صورت یک درختچه بلند مشاهده شود . تنه آن کوتاه و ضخیم و دارای تاجی انبوه میباشد . پوست آن برای مدت طولانی صاف است اما بعدها فلس دار میشود . برگها بیضی یا تخم مرغی تا نیزه ای شکل ، به طول 7-3 سانتیمتر ، سطح فوقانی در ابتدا سبز – خاکستری و کرکدار که بعدها با از دست دادن کرکها به سبز تیره تغییر رنگ مییابند . سطح تحتانی همیشه خاکستری و کرکدار میباشد . فندقه ها به صورت گروههای یک تا سه تایی هستند که تا نیمه در کوپول محصور میباشند . این گونه بومی جنوب اروپا است و از سال 1500 کاشته شده است . کشت آن در قاره اروپا نادر است (اغلب در بریتانیا کشت میشود) زیرا بسیار به سرمازدگی حساس است .

بلوط های مهم اروپا

Quercus robur L.

Common or English oak

Fagaceae

درخت بزرگی است که ارتفاع آن به حدود 35-30 متر میرسد و به ندرت بلندتر میشود . تاج آن پهن و اغلب نامنظم و دارای شاخه های ستبر و تنومند میباشد . پوست آن در ابتدا صاف و قهوه ای مایل به قرمز و بعدها خاکستری تیره و در درختان مسن مایل به سیاه با شیارهای طولی ناصاف و بسیار زمخت میشود . شاخه های یکساله ضخیم با شیارهای طولی ، سبز یا قهوه ای مایل به قرمز با منافذ خال مانند میباشد . جوانه ها به صورت مارپیچی هستند . برگهای خزان کننده و متناوب آنها دارای 15-7 سانتیمتر طول و تقریباً تخم مرغ شکل ، با لوبهای شانه ای و قاعده ای قلبی شکل میباشند . گلها در اواخر فروردین و اردیبهشت و همزمان با برگها ظاهر میشوند ، تک جنس و بر روی یک درخت میباشند . گلهای نر به صورت شاتونهای محوری و آویزان به طول 10 سانتیمتر که بر روی شاخه های سال قبل تشکیل میشوند . گلهای ماده به صورت گروههای 2 تا 3 تایی و بر روی شاخه های همین سال ظاهر میشوند و هر یک دارای پوشش پیاله مانند و فلسی ، گلپوشی شش قطعه و کلاله های قرمز رنگ میباشند . میوه فندقه استوانه ای به طول 3 سانتیمتر که بخش کوچکی از آن در یک پیاله فلس مانند با پایکی به طول 12-5 سانتیمتر محصور گردیده است . گسترش گاه طبیعی آن اکثر نقاط اروپا میباشند که از طرف شرق تا کوههای اورال و در شمال تا جنوب سوئد و فنلاند امتداد یافته است . این گونه مدتهای زیادی است که کاشته میشود . کولتیوارهای زیادی از آن با اختلاف در شکل برگها یا رنگ آنها وجود دارد .

Quercus petraea (Mattusch.) Liebl.

Sessile or Durmast Oak

Fagaceae

درخت بزرگ و تنومندی به ارتفاع 30 متر میباشد اما در محیط هایی با خاکهای کم عمق و یا صخره ای ممکن است فقط 5-4 متر ارتفاع داشته باشد . تاج آن تخم مرغی شکل و باریکتر از گونه قبل است . پوست صاف ، خاکستری و بعد از گذشت 30 سال مایل به سیاه با شکافهای عمیق طولی میباشد . برگهای متناوب و خزان کننده آن تخم مرغی شکل ، با 12-6 سانتیمتر طول و لوبهایی کم عمق مه به سمت قاعده گوه ای شکل به تدریج باریک میشود . در سطح فوقانی سبز تیره و در سطح تحتانی سبز روشن و چرمی شکل است . میوه بدون پایک و به صورت گروههای 2 تا 3 تایی و کوچکتر از بلوط انگلیسی میباشند . این گونه بومی غرب ، مرکز و جنوب شرقی اروپا بوده و فقط تا عرض جغرافیایی 60° شمالی و در شرق تا حوزه دریای سیاه گسترش یافته است . در مناطق کوهپایه ای در ارتفاع 700 متر از سطح دریا مشاهده میشود . این گونه قرن هاست که کاشته میشود و حدود دو جین کولتیوارهای متفاوت از نظر شکل و رنگ برگ از آن وجود دارد .

Quercus dalechampii Ten.

Fagaceae

درخت کوچکی به ارتفاع 15-10 متر و از گروه Q.Petraea میباشد . برگهای آن نیزه ای تا بیضی شکل و در رأس باریک ، در قاعده قلبی یا تخم مرغی شکل با رگبرگی مایل به زرد و برجسته و در سطح تحتانی و دمبرگی زرد مشخص میباشد . میوه ها به صورت گروه های یک تا سه تایی و با پایکی کوتاه به طول حدود 5 میلیمتر هستند که در پیاله ای با کرکهای کوتاه و فلسهایی ضخیم محصور میباشند . این گونه بومی جنوب ایتالیا در ناحیه ای بین نپال و سیسیل میباشد و از اوایل قرن بیستم کاشته شده است . تنوع زیادی در شکل و اندازه برگهای آن حتی بر روی یک درخت مشاهده میشود . این مسأله منجر به تشکیل واریته های مختلفی میگردد که تشخیص آنها از یکدیگر بسیار مشکل است . فراتر آنکه Q.dalechampii ظاهراً با Q.Petraea آمیخته شده و افراد حد واسط حاصل از آنها در جنگل فراوان هستند . همچنین Q.Polycarpa با برگهایی تخم مرغی شکل و پهن و لوبهایی کم عمق که شباهت زیادی به Q.dalechampii دارد به همراه آن از قسمت های جنوبی به اروپای مرکزی گسترش یافته است .

Quercus Pubescens Willd.

Downy Oak

Fagaceae

درخت کوچکی است به ارتفاع 15-10 متر که خیلی به ندرت بلندتر میشود . معمولاً دارای تنه ای خمیده و کوتاه و تاجی نامنظم میباشد . پوست آن قهوه ای – خاکستری روشن که بعدها قهوه ای مایل به سیاه و شکافدار میشود . شاخه های جوان و یکساله قهوه ای – قرمز روشن یا سبز زیتونی و کرکدار میباشند . فلسهای جوانه های زمستانی نیز کرکدار هستند . برگهای متناوب و خزان کننده آنها تخم مرغی شکل و به طول حدود 9-5 سانتیمتر ، لوبدار (حداکثر4 تا 8 لوب کم عمق در هر طرف) با قاعده ای گرد یا گوه ای شکل ، در سطح فوقانی سبز – خاکستری و در سطح تحتانی سبز روشن ، در ابتدا کرکدار و بعدها کم کرک میشوند اما همیشه کمی کرک حداقل بر روی دمبرگها دارند . گلها در فروردین و اردیبهشت ظاهر میشود . شاتونهای نر بر روی پایکهایی کرکدار آویزان شده که از محور برگها خارج شده اند . گلهای ماده بدون پایک و منفرد یا دسته ای میباشند . میوه فندقه ای است که حدوداً تا نیمه در پیاله ای با کرکهای انبوه محصور گردیده است . این گونه گرمادوست در جنوب اروپا و آسیای صغیر گسترش داشته و همچنین در مناطق آهکی و گرم اروپای مرکزی نیز مشاهده میشود . قرنهاست که به عنوان درختی جنگلی و همینطور برای جلوگیری از فرسایش خاک به خصوص در نواحی مدیترانه ای کاشته میشود . تنوع درون گونه ای آن به صورت تاکسونهای جدا شده جغرافیایی میباشد مانند زیرگونه anatolica O.Schwarz از منطقه بالکان و زیرگونه Palensis O.Schwarz از کوههای پیرنه .

بلوطهای اسپانیایی گرما دوست

Quercus X hispanica Lam.

Spanish oak

Fagaceae

درخت کوچک تا متوسطی است که به طور متوسط 10 تا 15 متر ارتفاع دارد اما بعضی وقتها به 30 متر هم میرسد (بستگی به کولتیوار و محیط دارد) . پوست آن ضخیم و کمی چوب پنبه ای میباشد . شاخه های جوان و یکساله کرکدار هستند . برگهای متناوب آن اکثر زمستان را به رنگ سبز باقی مانده و همزمان با پیدایش برگهای جدید شروع به ریزش میکنند . آنها مستطیلی تا تخم مرغی شکل و به طول 10-5 سانتیمتر و در سطح فوقانی سبز تیره با کرکهای پراکنده میباشند . فندقه ها قهوه ای براق و تا نیمه در پیاله محصور هستند . فلسهای روی پیاله طویل و به سمت بیرون خمیده میباشند . این گونه هیبریدی است که از لقاح طبیعی بین Q.cerris و Q.suber در ناحیه ای بین اسپانیا و بالکان حاصل شده است . از سال حدود 1830 کاشته شده اما برخی از کولتیوارهای آن پیش از این نیز کشت میشده است .

Quercus Pyrenaica Willd.

Pyrenean oak

Fagaceae

درخت کوچکی است به ارتفاع 15-10 متر و اغلب به صورت درختچه انبوه با شاخه های متعدد و فراوان میباشد . پوست آن خاکستری روشن و شیاردار ، شاخه های یکساله و جوان زرد و کرکدار هستند . برگها متناوب ، خزان کننده ، بیضی تا تخم مرغی شکل با 15-5 سانتیمتر طول ، عمیقاً شکافدار با 5 تا 7 لوب در هر طرف و در سطح فوقانی تیره یا سبز – خاکستری میباشند . گلهای نر و ماده در اواخر خرداد ظاهر شده و بر روی یک درخت تشکیل میشوند . گلهای نر به صورت شاتونهای زرد طلایی هستند . میوه ها به صورت گروههای سه یا چهارتایی ، با سه سانتیمتر طول و رأسی کرکدار میباشند . دامنه گسترش طبیعی آنها محدود به شبه جزیره ایبریا ، اسپانیا و همچنین بخش هایی از جنوب غربی فرانسه میباشد . این گونه از سال 1822 مورد کشت قرار گرفته است .

Quercus Suber L.

Cork Oak

Fagaceae

این گونه درخت کوچکی است به ارتفاع 10-5 متر و با پوستی چوب پنبه ای و بسیار ضخیم میباشد (ضخامت آن به 10 سانتیمتر میرسد) . ورقه های چوب پنبه همچنین در سطح شاخه های جوان نیز مشاهده میشود . تاج آن کوتاه و گنبدی شکل با شاخه هایی قطور میباشد . برگهای متناوب آن تخم مرغی تا تخم مرغی – مستطیلی ، کوچک به طول 7-3 سانتیمتر هستند و در هر طرف دارای 4 تا 5 لوب کم عمق یا رأسی خاردار میباشند . برگها در سطح فوقانی سبز تیره براق هستند . فندقه ها کشیده تا تخم مرغی شکل و به طول 3 سانتیمتر و پیاله بیشتر قسمتهای آنها را محصور کرده است . آنها سال اول میرسند . دامنه پراکنش طبیعی آنها نواحی غرب مدیترانه ، اسپانیا ، پرتقال ، غرب الجزایر و به طور پراکنده در شرق مدیترانه میباشد . از سال 1699 مورد کشت قرار گرفته و از درختان تجاری مهم است . پوست وب پنبه ای آن حدوداً هر 7 سال یکبار به صورت نوارهایی از تنه جدا میشود .

بلوط های صادراتی امریکای شمالی

Quercus coccinea Muenchh.

Scariet Oak

Fagaceae

درختی است بلند به ارتفاع 30 متر و با تنه ای راست و باریک و بدون انشعاب و تاجی کروی بلند با شاخه هایی قدیمی و پژمرده در بخش پایینی میباشد . پوست آن به مدت طولانی صاف بوده و به رنگ خاکستری تیره همراه با منافذ و برجستگیهای زگیل مانند است . بعدها در پوست ترکهای کم عمقی ظاهر میگردد . برگها خزان کننده ، متناوب ، بیضی تا تخم مرغی شکل با 8 تا 16 سانتیمتر طول و سبز تیره که در اوایل پاییز به قرمز تغییر رنگ میدهد . شاتونهای نر در حدود 8-6 سانتیمتر طول دارند ، فندقه های تخم مرغی شکل آنها به طول 2-1 سانتیمتر هستند و تا نیمه در پیاله ای با فلسهای صاف و بدون کرک محصور میباشند . این گونه بومی امریکا بوده و بر روی خاکهای شنی و نسبتاض خشک میروید . از سال 1861 نیز مورد کشت قرار گرفته است .

Quercus Palustris Muenchh.

Pin Oak

Fagaceae

درخت متوسطی (با 30-20 متر ارتفاع) با تاجی مخروطی و باریک و شاخه هایی آویزان و پژمرده در بخشهای پایینی تنه میباشد . پوست آن برای مدتهای طولانی صاف بوده و به رنگ خاکستری نقره ای است که بعدها دارای شیارها و ترکهای ناچیزی میشود . برگها خزان کننده ، به طول 15-8 سانتیمتر ، مستطیلی تا بیضی شکل و در تابستان سبز براق و در پاییز برخی قرمز و برخی قهوه ای براق میگردند . بخش بیشتری از فندقه های کوچک و بدون پایک آنها در پیاله محصور میباشد . این گونه در دره های رودخانه ای بخشهای شرقی و میانی امریکا رویش دارد و از سالهای قبل از 1770 کاشته شده است .

Quercus rubra Du Roi

Red Oak

Fagaceae

درختی بلند (40-30 متر) با تاجی مرتفع و گسترده و پوستی صاف و خاکستری مایل به سبز نقره ای با برجستگیهای زگیل مانند میباشد که بعدها دارای ترکهای کم عنقی میگردد . برگهای خزان کننده و متناوب آن به طول 20-10 سانتیمتر و در هر دو سطح سبز مات میباشند که در اواخر پاییز به قرمز تغییر رنگ میدهند . گلهای نر به صورت شاتون های آویزان و به طول 15 سانتیمتر است . فندقه ها پهن و بشکه مانند با نوکی کاملاً برجسته و مشخص که در داخا یک پیاله ای پهن و کم عمق قرار میگیرند و به آسانی از آن جدا میشود . این گونه بومی شرق امریکاست و از قبل از سال 1724 مورد کشت قرار گرفته است . این درخت از موفق ترین درختان بلوطی است که به اروپا وارد شده و به عنوان یکی از درختان جنگلی تجاری حتی در اروپا مطرح میباشد . به عنوان درخت زینتی برای باغها نیز حائز اهمیت است .

تمام مطالب برگرفته از کتاب درختان و درختچه ها نوشته مهرانگیز پولادیان و دکتر اصغر کهندل است .