مرتع

[masi eng 47044]

مراتع شامل کلیه مناطق با پوشش بوته ، گراس ، جنگلهای غیر انبوه و همچنین مناطقی که به علت وجود املاح، شن، صخره و سر انجام خشکی محیط، امکان تولید جنگل تجارتی و یا زراعت میسر نیست. در تعریفی دیگر کلیه اراضی غیر محصور با پوشش طبیعی و بارندگی کم را که مورد چرای دامهای اهلی و حیات وحش قرار می گیرد، مرتع نامیده می شود.

 

 

مرتع ، دایه بی مزد و منت انسان و حافظ و پاسدار قداست و عفت خاک است.

از تعاریفی که برای مرتع در منابع مختلف ارائه شده است ، داریم:

مراتع اکوسیستم های نیمه طبیعی هستند که مشخصه اصلی آنها پوشش گیاهی بومی می باشد (مصداقی ۱۳۷۴، مرتعداری در ایران ، صفحه ۹).

مراتع زمین هایی است اعم از کوه و دامنه یا زمین مسطح که درفصل چرا دارای پوششی ازنباتات علوفه ای خود روبوده و با توجه به سابقه چرا عرفا" مرتع شناخته شود ( در آیین نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری واحیاء اراضی درحکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران ، ۳۱/۲/۵۹).

مراتع شامل اراضی با پوشش طبیعی یا بذرکاری شده با گونه های بومی و یا غیر بومی که علوفه مورد مصرف دام را تامین می نماید (والنتاین).

مراتع شامل کلیه مناطق با پوشش بوته ، گراس ، جنگلهای غیر انبوه و همچنین مناطقی که به علت وجود املاح، شن، صخره و سر انجام خشکی محیط، امکان تولید جنگل تجارتی و یا زراعت میسر نیست. در تعریفی دیگر کلیه اراضی غیر محصور با پوشش طبیعی و بارندگی کم را که مورد چرای دامهای اهلی و حیات وحش قرار می گیرد، مرتع نامیده می شود (هدی).

کلیه اراضی دارای پوشش طبیعی به نحوی که خوراک دام از آن حاصل می شود و تجدید حیات آن بطور طبیعی انجام می پذیرد و همچنین آن قسمت از اراضی که برای کمک به تجدید حیات پوشش گیاهی طبیعی آن به نحوی از انحا بشر دخالت نموده است و پس از این دخالت آن را همانند سایر مراتع اداره می نماید (تعریف جامعه مرتعداران).

مراتع علاوه بر نقشی که در تولید و تامین علوفه دارند دارای ارزشهای دیگری نیز هستند ، محاسبات و ارزیابی های بین المللی نشان داده است که ارزش یک هکتار مرتع در سال معادل ۲۳۲ دلار است که ۲۵ درصد این مقدار مربوط به تامین علوفه و ۷۵ درصد آن مربوط به ارزشهای زیست محیطی است. به بیان دیگر مراتع ایران علاوه بر تولید ۷/۱۰ میلیون تن علوفه تقریبا" ۴ برابر همین مقدار ارزشهای غیر مستقیمی دارند که معمولا" در محاسبات اقتصادی نادیده گرفته می شود. نقش دیگر مراتع را باید در جلوگیری از بروز پدیده سیلاب دانست.

برای روشن شدن مطلب چنانچه گردش آب در یک منطقه نیمه مرطوب با پوشش گیاهی بوته ای در نظر بگیریم نزولات آسمانی در این مناطق قبل از تماس مستقیم با سطح خاک ، با شاخ و برگ پوشش گیاهی برخورد نموده و قسمت اعظم انرژی جنبشی خود را که عامل اصلی تخریب ذرات خاک می باشد از دست می دهد ، در نتیجه نه تنها با رندگیهای ملایم و کم دوام بلکه بارندگیهای شدید طولانی نیز آن اثر تخریبی مناطق بدون پوشش گیاهی را ندارند. در اینگونه مناطق قسمتی از نزولات توسط شاخ و برگ و پوشش گیاهی کم و بیش متراکم ، نگه داشته شده و قبل از رسیدن به سطح خاک به حالت بخار به هوا بر میگردد. حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد نزولات بسته به تراکم پوشش گیاهی و خصوصیات فیزیکی خاک در سطح زمین جاری شده و بصورت رواناب از محیط خارج می شود و بقیه هم در خاک نفوذ میکند.

حال چنانچه منطقه دارای پوشش گیاهی فقیر باشد ، تراکم پوشش گیاهی در این مناطق بخصوص در فصل زمستان بسیار کم است. کمبود هوموس (کود های گیاهی) موجب ناپایداری خاک گردیده و در نتیجه باعث فشردگی و کاهش درجه نفوذپذیری خاک می گردد. نزولات آسمانی با هر شدت و حالتی باشد تماما" و یا قسمتی از آن به سطح خاک می رسد. در بسیاری از مناطق پس از برخورد اولین قطرات باران به خاک نرم آن مناطق ، لایه نفوذناپذیری در سطح خاک بوجود می آید و در نتیجه قسمت اعظم نزولات در سطح خاک جاری شده و بصورت سیلاب از محیط خارج می گردد.