مقاله طرح توجیهی کشت یونجه و گیاهان علوفه ای

[masi eng 47044]

بنا به نظر وافيلوف روسي مبداء يونجه مركز خاور نزديك، آسياي صغير، قفقاز، ايران و مناطق كوهستاني تركمنستان است. به علت اهميت آن زودتر از هر گياه علوفه‌اي ديگر اهلي شده است. يونجه در مناطق داراي آب و هواي قاره‌اي مشخص سرد و تابستان‌هاي گرم و خشك رشد و تكامل يافته است. يك بهار ديررس و تابستان كوتاه از مشخصات آب و هواي قاره‌اي است. اين خصوصيات آب و هوايي يا منطقه‌ سازش يونجه در كشور ايران شامل نواحي سردسير يا مناطق غربي كشور است. احتمالا موفقيت اصلي اين گياه را مي‌توان در داشتن سيستم ريشه آن دانست. در نتيجه تكامل رابطه همزيستي بين گياه و باكتري ريزوبيوم، گياه يونجه به يك منبع ازت دسترسي مي‌يابد كه بعد از گذشت چند هفته اين گياه ديگر به ازت خاك بستگي نخواهد داشت. به علاوه يونجه به دليل داشتن ريشه عميق و راست توانايي كسب رطوبت قابل جذب را از اعماق زمين ( تا حدود 5 متر و بيشتر)دارد. اين امتياز امكان نجات گياه را از خطر طولاني بودن خشكي فراهم مي‌سازد. همچنين يونجه مي‌تواند در شرايط خشكي وسرما به رشد و نمو خود ادامه دهد. ساقه‌هاي خزنده روي زمين يا استولون، ريشه‌هاي خزنده زير زميني يا ريزوم و طوقه به خاك نشسته يونجه مقاومت اين گياه را در مقابل سرماي سخت، زمستان و يخبندان افزايش مي‌دهد و ادامه حيات يونجه را در برابر عوامل فوق تضمين مي‌كند.

 

مبدا اوليه يونجه در ايران تاريخ كشت يونجه به دوران مادها و هخامنشيان مي‌رسد. اين علوفه درزمان حمله خشايارشاه (490 سال قبل از ميلاد) از ايران به يونان برده شد و از آنجا به ايتاليا و بالاخره ساير كشورهاي اروپايي منتقل گرديد. يونجه در دوره سلسله مادها جزو علوفه اسب محسوب مي‌شد و به همين جهت ريشه گياه‌شناسي آن Herba Media است كه به معني علف مادها مي‌باشد.

 

گياه شناسي يونجه

 

از نظر رده بندي يونجه از سلسله Plantae، شاخه Magnoliophyta، رده Magnoliopsida راسته Fabales، خانواده Fabaceae، زير خانواده Faboideae، قبيله Trifolieae، جنس Medicago و گونه M. sativa تعلق دارد و طبق سيستم نامگذاري دو اسمي با نام Medicago sativa شناخته مي‌شود. يونجه گياهي است چندساله با ريشه مستقيم و عميق و ضخيم كه از آن تعداد زيادي انشعابات جانبي پديد مي‌آيد. غده‌هاي باكتري در يونجه در روي ريشه‌هاي ظريف بطور منفرد قرار گرفته است و شكل استوانه‌اي و باريك دارد. ساقه يونجه در نزديك سطح زمين توليد انشعابات زيادي نموده كه بمرور زمان چوبي و ضخيم شده و به يك طوقه تبديل مي‌گردد، بعدها از اين محل ساقه‌هاي كوتاه منشعب كه تبديل به ساقه‌هاي بلند و اصلي يونجه مي‌شوند. تعداد ساقه‌هاي يونجه بين 5تا 40 عدد مي‌باشد كه از طوقه خارج شده واز هر ساقه، ساقه ديگري بعد از چيدن يا رسيدن توليد مي‌گردد. بعد از گذشت چندين سال از رشد يونجه طوقه يونجه بصورت توده انبوهي در مي‌آيد كه در سطح زمين و يا در زير خاك دفن مي‌گردد. ساقه‌هاي هوايي كه مدام از محل طوقه يونجه توليد مي‌گردد ساقه‌هايي راست و داراي رنگ سبز پوشيده از كرك‌هاي نرم بوده كه هر كدام توليد انشعابات كوتاهي در محور برگ مي‌نمايند. ارتفاع اين ساقه‌ها به بيش ازيك متر مي‌رسد. ساقه‌هاي سبز هوايي يونجه داراي فسفر زيادي بوده و ارزش غذايي آنها زياد و قابل توجه است. در روي ساقه‌هاي يونجه برگهاي سه برگچه‌اي بصورت متناوب در روي دمبرگ باريك و شيار دار كه پوشيده از كركهاي نرم ميباشد قرار گرفته و قاعده هر برگ بوسيله دو گوشوارك بزرگ و نوكدار احاطه شده است. در قاعده دمبرگ گوشوارك‌ها بهم پيوسته است . رنگ برگچه‌ها سبز تيره، تخم‌مرغي شكل و سطح زيرين آنها خيلي بيشتر نسبت به سطح فوقاني از كرك پوشيده شده است. برگچه وسط داراي يك دمبرگ كوتاه است در حاليكه برگچه‌هاي جانبي فاقد دمبرگ بوده و مستقيماً به دمبرگ متصل مي‌باشند. هر كدام از اين سه برگچه‌ها داراي يك نوك تيز مي‌باشند. گل آذين يونجه بصورت يك خوشه مركب از محل محور برگ خارج مي‌گردد و داراي يك دم گل بلند كه طول آن در حدود يا بلندتر از دمبرگ است، مي‌باشد. هر گل داراي براكته (Bract) خيلي ظريف و لوله (calyx) يا كاسه بلند و مستقيمي مي‌باشد كه در نصف طول خود به پنج لبه نوكدار و باريك تقسيم مي‌گردد. گلبرگ داراي رنگ بنفش با رگه‌هاي تيره مي‌باشد. ميوه يونجه داراي نيامي با شكل خاص است و پيچش توليد شده در نيام كه در اثر رشد سريع طرف تحتاني آن بوجود مي‌آيد باعث پديد آمدن نيام حلزوني شكل مي‌گردد. نيام محتوي چندين بذر است و بذرها داراي سطحي نسبتاً صاف و كم و بيش قهوه‌اي شكل و تا حدودي منقار دار است. بذرها داراي رنگ زرد و قهوه‌اي هستند.

 

نامهاي غربي يونجه يونجه در كشورهاي غربي با نام‌هاي alfalfa، lucern و common alfalfa شناخته مي‌شود.

 

كشت يونجه يونجه بهترين رشد و نمو را در مناطقي از كشور خواهد داشت كه هواي خشك، آفتابي، گرم به همراه منابع آب كافي باشد. بهترين شرايط رشد و نمو مطلوب يونجه را مي‌توان در جلگه خوزستان، دشت مغان، منطقه جيرفت ومناطقي مانند آن يافت. از نظر بوم شناسي اين مناطق مستعدترين مناطق ايران براي يونجه كاري به شمار مي‌روند. به طور كلي در كشور سه منطقه مختلف آب و هوايي را مي‌توان براي رشد و نمو يونجه در نظر گرفت كه عبارتند از مناطق خشك، نيمه خشك و مرطوب، مستعد ترين مناطق براي كشت وكار يونجه در صورت وجود آب كافي مناطق خشك و پس از آن مناطق نيمه خشك و در آخر مناطق مرطوب است. در اين ارتباط استان همدان به دليل داشتن دماي مناسب شبانه‌روز مستعدترين ناحيه رشد و نمو رويشي و زايشي يونجه است. در اين استان بيش از 4 تا 5 چين يونجه برداشت نمي‌شود ولي در بعضي از نقاط يونجه خيز تا بيش از 17 تن يونجه خشك در سال از يك هكتار برداشت شده است. در اراضي شمالي كشور به دليل اسيدي بودن خاك و عدم تهويه و زهكشي آن براي يونجه كاري مناسب نيست. يونجه بهترين رشد و نمو را در مناطقي خواهد داشت كه هواي خشك،‌ آفتابي و گرم و آب نسبتاً زيادي در دسترس داشته باشد. يونجه در مقابل تغييرات درجه حرارت حساس نبوده و آزمايش شده كه قادر است 60-55 درجه سانتيگراد زير صفر و يا 50 درجه سانتي‌گراد بالاي صفر را بدون صدمه تحمل كند. كشت يونجه در ارتفاعات مختلف نيز مقدور است به طوري كه در آبعلي با ارتفاع 2465 متر، همدان و زنجان با 1644 متر و آبادان و اهواز به ترتيب با 13 و 18 متر ارتفاع يونجه كشت مي‌شود. در مناطق كوهستاني و سرسير از يونجه بيش از 2 تا 4 چين در سال به عمل نمي‌آيد. در صورتي كه در جلگه خوزستان كه ارتفاع زيادي از سطح دريا ندارد با قدري توجه مي‌توان به خوبي بيش از 10چين يونجه در سال برداشت كرد. يونجه با ريشه عميق خود قادر است در مناطق نسبتاً خشك و كم آب مقاومت كرده و حتي بعد از چندين سال كه از رشد آن گذشت از آب تحت‌الارضي واقع در عمق 12متري استفاده نمايد. كشت يونجه در ارتفاعات مختلف مقدور مي‌باشد. تعداد چين يونجه در مناطق كوهستاني و سردسير بيش از 4-2 چين نبوده در حاليكه مناطق گرمسير و با قدري توجه مي‌توان در سال بيش از 15چين يونجه برداشت نمود. هر خاكي در صورت فراهم بودن ساير شرايط مناسب مستعد كشت يونجه مي‌باشد، البته زمينهاي بيش از حد اسيدي كه كمبود آهك داشته باشند ميزان عملكرد چندان رضايت‌بخش نخواهند داشت. يونجه جوان در مقابل شرايط نامساعد فوق‌الذكر زمين حساس بوده و به مرور از حساسيت آن كاسته مي‌گردد. زيرا ريشه يونجه در مراحل بعدي،‌رشد كامل خود را بدست آورده و توام با فعاليت ميكرو ارگانيسم‌ها ايجاد يك حالت اسفنجي در خاك مي‌كند. در چنين شرايط مناسبي علاوه بر اينكه رشد گياه بهتر مي‌گردد هوموس خاك نيز زياد شده و در نتيجه زمين زيركشت يونجه به نحو مساعدي اصلاح مي‌شود. يونجه گياهي است كه احتياج به اكسيژن زياد دارد، در زميني كه تهويه صورت نمي‌گيرد و خلل و فرج فضاي زمين عاري از اكسيژن گشته يونجه رشد مناسبي نخواهد داشت. در زمينهاي سفت و مرطوب كه فاقد اكسيژن هستند فعاليت تارهاي كشنده ريشه و ميكروارگانيسمها متوقف مي‌گردد و در عوض گياهان هرز كه با اين شرايط سازگاري دارند بر يونجه پيشي يافته و رشد و نمو آن را تحت الشعاع قرار خواهند داد، به همين دليل در مناطقي كه بارندگي خارج از حد و زمين مرطوب است براي بدست آوردن محصول بهتر و مطمئن‌تر مخلوطي از ساير گياهان علوفه‌اي مانند گرامينه را مي‌توان توصيه كرد. يونجه در زمينهاي مختلف و در محلهاي گوناگون رشد مي‌كند به گونه‌اي كه از نيمكره جنوبي و از مناطق كوهستاني تا نواحي دشت و جلگه‌اي بسط داشته و در زمينهاي سنگين و زمينهاي سبك و شني در صورت دارا بودن مواد غذايي بخوبي رشد مي‌كند، يونجه زمينهاي خشك را بر زمينهاي بيش از حد مرطوب ترجيح مي‌دهد و در صورتيكه طبقه تحت‌الارضي بيش از حد مرطوب نباشد و ساير مواظبت‌هاي اوليه در حين رشد انجام شود 7-6 سال و بيشتر (حتي تا 30سال) زمين زيركشت قادر به بهره‌برداري است. توسعه و كشت يونجه مناسب با احتياجات كشور خودبخود موجب افزايش و ارزان شدن فرآورده‌هاي دامي مانند گوشت، شير، پنير، كره و روغن و غيره مي‌شود. كاشت گياهان علوفه‌اي در مزارع بخصوص يونجه مقدار زيادي از بقاياي ريشه خود را در زمين باقي گذارده و باعث پوك شدن و افزايش هوموس خاك مي‌گردند و از ازت غني مي‌شوند. همچنين گياهاني همچون يونجه در مواقع تابش شديد خورشيد و تبخير زياد با سايه انداختن بر روي زمين مانع از بهم خوردن ساختمان فيزيكي خاك مي‌شوند. چون بذر يونجه ريز است بايستي اولاً بستر بذر كاملاً نرم گردد ثانياً رطوبت كافي جهت جوانه‌زدن در زمين وجود داشته باشد و بذر را هرچه ممكن است سطحي كشت نمود. اگرچه در خاكهاي شني ميتوان عمق كاشت بذر را تا اندازه‌اي زيادتر گرفت ولي در مورد خاكهاي رسي جهت جلوگيري از خطر سله بستن بايد بذر راسطحي كشت نمود. يونجه در زمينهاي خوب كه از نظر غذايي غني است بخصوص خاكهاي لومي عميق و زهكشي شده بهتر محصول مي‌دهد. بنابراين گياهاني مانند چغندرقند و يا ساير گياهان وجيني (پنبه، سيب‌زميني) را مي‌توان به عنوان گياه قبلي انتخاب نمود. اين گياهان زمين را پوك و نرم مي‌كنند و علاوه بر اين از رويش علف هرز جلوگيري كرده و زمين را براي كاشت يونجه آماده مي‌نمايند. زمينهاي مناسب جهت كاشت يونجه بايستي داراي شرايط ويژه‌اي باشند. وجود خلل و فرج كافي جهت نفوذ آب و هوا،‌وجود مواد غذايي كافي جهت رشد و نمو و بالاخره خاكهاي تحت الارض نرم و قابل نفوذ همه شرايط لازم كاشت اوليه يونجه است. زمينهايي كه خوب تهيه شده و داراي خلل و فرج زياد و بزرگ هستند ريشه گياه را تحريك كرده منجر به رشد سريع و شادابي گياه مي‌شوند. زمين يونجه را بايد حتي‌المقدور عميق شخم زد. در برخي از كشورها براي اينكه طبقه غيرفعال تحت‌الارض با سطح الارض مخلوط نشود از تيغه‌هايي كه در پشت خيش بسته شده و طبقات زير را بدون اينكه بسطح آورد بريده و در هم ميريزد، استفاده مي‌شود. فوائد اين كار در اين است كه طبقه فعال سطحي در زير طبقه غيرفعال دفن نشده و به محيط زندگي ميكرواورگانيسم‌ها هيچ صدمه‌اي وارد نمي‌شود، در صورتيكه اين شرايط را درشخمهاي عميق نمي‌توان تامين كرد. در بعضي مناطق چون خاك در بهار هنوز خوب و بقدر كافي نشست نكرده است از اقدام به شخم مجدد براي ممانعت از تبخير آب بايد منصرف شد. در مناطق سردسير معمولاً در پاييز اقدام به شخم زمين نموده و اوايل بهار كه رطوبت زمين اجازه مي‌دهد بذرمي‌پاشند. اگر زميني در بهار خوب و كافي نشست نكرده بود كافي است در صورت امكان، غلطك دندانه‌اي روي زمين كشيده شود. براي كشت بهاره در مناطقي كه بارندگي كم دارند بايد در پاييز زمين شخم خورده باشد. شخم بهاره در اين مناطق سبب تبخير آب ذخيره شده مي‌گردد. اگر زمين بيش از حد مرطوب بود كافي است در بهار دو مرتبه شخم بخورد. در مناطقي با آب وهواي خشك و گرم زمان كاشت را بهتر است اواسط يا اوايل پاييز انتخاب نمود. در زمينهاي داراي خاك رس سنگين بايستي قبل از بذرپاشي مقداري ماسه به زمين زراعتي شخم خورده افزود و تا هم در بهبود ساختمان زمين موثر واقع شود و هم اينكه امكان عدم جوانه زدن در اثر سله زمين برطرف گردد. دقت كافي در تهيه زمين سبب نفوذ هواي كافي و در بعضي مناطق سرد موجب گرم شدن سريع خاك در بهار مي‌شود. در چنين زميني رشد ريشه يونجه سريع و عميق بوده كه بعداً ايجاد ساقه‌هاي زياد و قوي مي‌كند. شخم عميق سبب ميگردد كه ريشه در اعماق مختلف خوب نفوذ كرده و در موقع كم آبي از آبهاي تحت‌الارضي استفاده نمايد. احتياج به مصرف آب در يونجه زياد است و جهت توليد يك كيلوگرم ماده خشك حدود 800 ليتر آب مورد نياز است. چنانچه به رشد و نمو ريشه‌هاي يونجه توجه شود ملاحظه خواهد شد كه ريشه يونجه روزانه در حدود 2سانتي‌متر در شرايط كاملاً مناسب رشد داشته و مي‌تواند در مدت كمي جهت استفاده بيشتر از آب ذخيره شده به اعماق زمين برود. زمينهايي كه خاكهاي آن محتوي مواد غذايي كافي بوده ولي فاقد ساختمان مناسب باشند يا در اثر رسي بودن زمين يا سفت و سخت شدن آن در اثر فشار پاشنه شخم گاوآهن براي رشد و نمو يونجه مناسب نخواهد بود، زيرا ريشه‌هاي يونجه قادر به استفاده كامل از مواد غذايي زمين نبوده و در نتيجه رشدو نمو را كد يا بطور ضعيف باقي مي‌ماند. زمين‌هايي را كه اصطلاحاً داراي تحت‌الارض مريض مي‌باشند مي‌توان با كولتيواتور يا با داندانه‌هاي مخصوص و يا با گاوآهن كه مجهز به خيش اضافه جهت پوك كردن تحت‌الارض است شخم زده براي نفور ريشه اصلاح و آماده كشت نمود. زميني كه جهت كشت بهاره در نظر گرفته مي‌شود بايد در پاييز شخم عميق خورده و بحال خود تا اول بهار رها گردد و در بهار در اولين فرصت‌ ماله سبك روي زمين كشيده شود (از راندن تراكتور سنگين بايد خودداري كرد). زمينهاي عميق شخم خورده را بايستي بهمان حال در تمام طول مدت زمستان رها كرد تا خوب نشست كرده و مناسب كاشت يونجه گردد. در بهار اين نوع زمين را دندانه و ماله زده و در صورت لزوم در اثر پوك شدن سطح زمين در نتيجه يخبندان زمستانه دوباره غلطك مي‌زنند تا زمين آماده كاشت شود. در صورت رشد علف هرز در زمينهاي آماده كشت زمين را داندانه زده و علف‌هاي هرز را جمع‌آ‎وري مي‌كنند و با اين عمل هم از تبخير بيجا جلوگيري شده و هم زمين عاري از علف هرز مي‌گردد. در موارديكه زمين بيش از حد پوك باشد زمين را غلطك داندانه‌اي ميزنند تا قدري خاصيت موينگي خاك زياد شده رطوبت كافي در دسترس بذر يونجه قرار گيرد. بهتر است در زمينهايي كه براي اولين بار اقدام به كشت يونجه مي‌شود بذر يونجه را با باكتريهايي تثبيت كننده ازت تلقيح نمود. ساده‌ترين راه تلقيح زمين يونجه بوسيله باكتريهاي تثبيت كننده حمل و پخش خاك زمين زيركشت يونجه‌زار قبلي در زمين آماده براي كاشت است. تغذيه باكتريهاي خاك زمين يونجه مسلماً عبارت از مواد آلي و مواد معدني موجود در زمين زراعي است و رشد كافي باكتريها در صورتي است كه زمين داراي مواد كافي فسفر و پتاس باشد. علاوه بر فراهم نمودن شرايط رشد و نمو باكتريهاي خاك، بايد در حفاظت باكتريهاي موجود در زمين يونجه كوشيد يعني زمين زيركشت يونجه را از باد و تابش مستقيم خورشيد محفوظ داشت. هرگونه از گياهان خانواده لگومينوز احتياج به يك نوع باكتري تثبيت كننده دارند كه بايد در موقع تلقيح زمين مدنظر داشت. اگر در موقع كاشت با اندازه كافي در زمين موجود نبود بايد به يكي از طريق بالا باكتري مخصوص را وارد زمين نمود. اين گياه در مرحله جوانه زدن به شوري خاك حساس است ولي بعد از جوانه زدن و ريش دادن سازش خاصي نسبت به شوري خاك از خود نشان مي‌دهد. يونجه در خاكهاي قليايي كه حاوي آهك كافي باشد از جمله در اكثر خاكهاي آهكي كشور رشد و نمو بسيار مطلوبي دارد.

 

طرق كشت: اساساً يونجه به هواي گرم و خشك و آب فراوان احتياج دارد. زمين شخم خورده در زمستان را در بهار در صورت مناسب بودن شرايط آب و هوايي ديسك زده و بوسيله ماله آن را تسطيح و هموار مي‌نمايند. پس از آماده شدن زمين بذر را بصورت دست پاش در روي زمين پاشيده و سپس توسط ديسك يا رديف كار با خاك مي‌پوشانند. يونجه را در مناطق سرد در بهار كشت مي‌كنند ولي در مناطق گرم كشت را بهتر است در پاييز و در صورت عدم امكان اوايل زمستان انجام داد. چون يونجه داراي بذركوچكي است بايستي آن را درزميني بكاريم كه داراي بستر نرمي مي‌باشد. از اين لحاظ لازم است زمين را علاوه بر ديسك با ماله كاملاً نرم نمود. بايد متذكر شد كه در خاكهاي رسي عمق بذر را نبايد بيش از يك سانتيمتر گرفت در صورتيكه ميتوان در خاكهاي شني يا رسي ميزان عمق را خيلي بيشتر از اين حد انتخاب نمود. در طريق دستپاشي به ميزان بذر بيشتري احتياج است و اين مقدار معمولاً در حدود 30-25 كيلوگرم يا بيشتر در هكتار مي‌باشد در حاليكه با استفاده از ماشين‌آلات جديد و بذرافشان‌هاي مخصوص هم در ميزان بذر و هم در وقت صرفه‌جويي مي‌گردد. يكي ديگر از مزاياي استفاده از بذرافشانها كاشت يكنواخت و سهولت در وجين كردن مي‌باشد. در صورتيكه يونجه را براي برداشت علوفه بكارند بايد هم ميزان بذر را زياد گرفت و هم فاصله بوته‌ها را نزديك انتخاب نمود در صورتيكه هدف برداشت بذر باشد لازم است كه در كاشت و برداشت به نكات زيادي توجه كرد مثلاً خطوط كاشت را جهت توليد بذر نبايد بيشتر از يك متر و كمتر از 60 سانتي‌متر گرفت. ميزان توليد بذر در اين نوع كاشت زيادتر و از نقطه نظر كيفيت مرغوب‌تر خواهد بود. يونجه را به چند طريقه كاشت مي‌كند كه شامل روشهاي زير است: 1- كاشت زير: در اين روش يونجه را معمولاً در داخل جو پاييزه‌اي كه خوابيدگي نداشته باشد در بهاركاشت مي‌كنند. اين طرز كشت باعث افزايش محصول علوفه سبز و پروتئين مي‌گردد. 2- كاشت بصورت خالص (اصلي): در اين روش يونجه به صورت خالص كشت مي‌شود و در مناطق خشك با زمينهاي سبك بعد از برداشت محصولات بهاره و پاييزه سال قبل در اواخر تابستان بلافاصله زمين را شخم زده و آماده كاشت مي‌نمايند. در اين روش يونجه بعد از چندماهي كه به حد كافي رشد كرد مي‌توان شرايط سخت مانند خشكي و كم‌آبي را به علت دارا بودن ريشه‌هاي طويل و عميق تحمل كند. 3- كاشت مخلوط: در مناطقي كه امكان تهيه وسايل زمين مشكل و دشوار بوده و يا سفت‌شدن زمين توسط شخم‌هاي نامرتب و بالاخره زمين‌هاي رسي كه اجازه كاشت را به صورت خالص نمي‌دهد يونجه را مخلوط با علوفه تيره گرامينه مي‌كارند و علف سبز بيشتري برداشت مي‌نمايند. براي مكانهاي مرطوب يونجه و شبدر را به صورت مخلوط به نسبت 24كيلوگرم يونجه و 4كيلوگرم شبدر در هكتار كشت مي‌نمايند. كود و مواد غذايي مورد نياز يونجه:تامين مواد غذايي مورد نيازعلاوه بر ايجاد رشد ونمو مطلوب در يونجه موجب كاهش ميزان مصرف آب نيز ميگردد به گونه‌اي كه آزمايشها نشان داده است كه جهت توليد يك كيلو گرم ماده خشك يونجه در زمينهاي بدون كود نياز به 800 ليتر آب ميباشد در حاليكه در زمينهاي غني جهت توليد اين ميزان تنها نياز به ليتر 400 آب ميباشد.اضافه نمودن 50-30 تن كود دامي در هكتاربه صورت سرك دراوايل زمستان قبل از يخ زدن زمين باعث بهبود ساختمان خاك و پوك شدن زمين ميگردد.اين كود سرك در بهار رشد و نمو يونجه را تشديد ميكند.مهمترين كودهاي شيميايي مورد مصرف در مزارع يونجه عبارتند از كود ازته- كود فسفره و پتاسه-كودهاي آهكي – كلسيم- بر – منگنز – مس آبياري يونجه:براي تعيين زمان و ميزان آبياري يونجه بايد به سه مورد مهم توجه داشت كه شامل:1- قابل دسترس بودن آب 2- ظرفيت نگهداري آب در خاك 3- نياز گياه به آب علاوه بر موارد فوق ميزان برداشت محصول از ديگر عوامل موثر در آبياري يونجه ميباشد.در ايران فاصله زمان آبياري در مناطق گرمسير چهار تا شش روز ،در مناطق معتدل هفت تا هشت روز ، در مناطق سردسير هشت تا ده روز ودر مناطق سردسير كم آب گاهي فاصله به پانزده روز نيز ميرسد. آبياري يونجه به روشهاي مختلفي صورت ميگيرد كه شامل موارد زير ميباشد: 1- آبياري غرقابي 2- آبياري رديفي يا نشتي 3- آبياري باراني 4- آبياري زير زميني

 

برداشت يونجه در برداشت يونجه لازم است دقت شود كه ساقه آن بريده يا چيده شود و از كنده شدن ساقه بايد جلوگيري نمود زيرا اين امر منجر به له شدن و صدمه رسيدن به محل قطع ميگردد. بهترين تاريخ برداشت يونجه براي بدست آوردن حداكثر عملكرد علوفه توام با ايجاد شرايطي براي تامين حداكثر مواد غذايي در سالهاي بعد ، مقعي است كه 10/1 تا 2/1 بوته هاي مزرعه به گل نشسته باشند. ضمنا بهترين ارتفاع برش ساقه ها از سطح زمين 10-5 سانتي متر پيشنهاد ميگردد. جهت برداشت يونجه در مزارع كوچك از علف بر يا علف چين هاي موتوري كوچك استفاده ميشودكه معمولا مساحتي بين 2500-1500 متر مربع را در هر ساعت درو ميكنند .در مزارع بزرگ معمولا از علف برهايي كه به جلو ؛ عقب و يا وسط تراكتور وصل مي شوند استفاده مي گردد،كه با توان كاري يك تا دو هكتار برداشت در ساعت كار مي كنند.امروزه دستگاههايي وجود دارد كه علاوه بر درو يونجه داراي غلتكهاي مخصوصي بنامConditioner هستند كه پس از درو يونجه ساقه هاي آن را له كرده تا زمان خشك كردن راتا 30 درصد كاهش داد، البته اين عمل به بيش از حد خشك شدن موجب ريزش برگهاي يونجه و افزايش خسارت وارده در سر مزرعه ميگردد.به منظور حفظ كيفيت و كميت علوفه يونجه بلافاصله بعد از برداشت آنها را رديف مينمايند.عمليات رديف كردن بادستگاه رديف كن انجام ميگيرد.سپس يونجه به مدت يك تا دو شبانه روز بر روي زمين باقي مانده و قسمت اعظم رطوبت خود را از دست ميدهدو قابل جمع آوري خواهد بود.

 

ارقام مختلف يونجه‌هاي ايراني با توجه به وجود تنوع اقليمي در كشور ارقام مختلفي از يونجه در مناطق مختلف كشور كشت مي‌شود. برخي از رقم‌هاي موجود به صورت اجمالي در زير مورد بررسي قرار گرفته است.

 

1- رقم همداني از خصوصيات يونجه همداني مي‌توان به مقاومت به سرما و نياز به آب فراوان اشاره كرد. ارتفاع گياه به 85 سانتي متر مي‌رسد. يونجه همداني كند رشد بوده و 4 تا 5 چين برداشت مي‌شود و عملكرد آن به 17 تن در سال(علوفه خشك) مي‌رسد.

 

2- رقم يزدي رقم يزدي مناسب مناطق نسبتا گرم و خشك ايران بوده و براي مناطق با هواي معتدل و بدون زمستان سخت مناسب است. رقم يزدي شاخ و برگ زياد داشته ارتفاع آن به 50 تا 60 سانتي متر مي‌رسد. عملكرد متوسط اين رقم حدود 12 تن بوده و تا 7 چين برداشت مي‌شود.

 

3- رقم بمي رقم بمي يونجه مخصوص مناطق گرم بوده شاخ و برگ آن زيادتر از همداني و يزدي مي‌باشد. ارتفاع آن به 60 تا 65 سانتي متر مي‌رسد و اندازه برگ‌هاي آن بزرگ‌تر از رقم‌هاي همداني و يزدي است. اين رقم تا 10 چين برداشت مي‌شود.

 

4- رقم بغدادي يونجه رقم بغدادي مخصوص مناطق گرمسيري است و نياز به آب فراوان دارد. اين نوع يونجه داراي برگ پهن و بوته بلند بوده و ارتفاع آن به 100 سانتي متر مي‌رسد. تعداد متوسط دفعات برداشت 10 چين و عملكرد سالانه آن 25 تن علوفه خشك مي‌باشد.