گیاه سرخارگل (Echinacea purpurea)

[masi eng 47,044]

گیاه دارویی سرخارگل (Echinacea purpurea)

گیاه دارویی سرخارگل (اکیناسه)

Echinacea purpurea

Purple Coneflower

Asteraceae

 

معرفی و گیاهشناسی

سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله از تیره ی کاسنی می باشد که ارتفاع آن حداکثر به 1 تا 1.5 متر می رسد. برگ های پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر 30 سانتی متر طول و 20 سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است. گلها معمولا به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می شوند و دیسک مرکز آنها (گلهای لوله ای) سبز تیره، قهوه ای تیره و سیاهرنگ می باشد. این گیاه برای اولين بار در سال 1372 توسط جناب آقاي دکتر رضا اميدبيگي به ايران آورده شد و توسط آقاي دکتر سيد محمد فخر طباطبايي به نام سرخارگل نامگذاري گردید.

 

 

نیازهای اکولوژیکی و پراکنش

سرخارگل به نور فراوان احتیاج دارد و خاکهای سبک (شنی) و متوسط (لومی) را تحمل می کند. قادر است خشکی را به خوبی تحمل نماید. این گیاه به سرما مقاوم بوده و تا دماي منفی 10 درجه سانتي گراد را به راحتي تحمل مي کند.

سرخارگل بومي آمريکاي شمالي است ولي امروزه در اکثر نقاط اروپا و آسيا و حتي برخي نقاط ايران هم به طور انبوه کشت مي شود. سرخارگل بصورت خودرو در جلگه هاي شمال شرقي تگزاس، ميسوري و ميشيگان یافت می گردد.

 

کاشت، داشت و برداشت

سرخارگل معمولا به دو طریق تکثیر می شود: 1- تکثیر با بذر. بذرها از نیمه ی دوم اسفند تا نیمه ی اول فروردین در خزانه یا گلخانه پاشیده شده و با خاک تا عمق حداکثر 2 سانتی متر پوشیده می شوند. بذور سرخارگل معمولا از قوه رویشی پایینی برخوردار هستند و برای جوانه زنی نیازمند رطوبت بالا می باشند. بوته های قوی تر و پرپشت تر در پاییز به زمین اصلی منتقل می شوند و سایر بوته ها تا بهار سال آینده در گلخانه نگهداری می شوند. در طی تحقیقاتی که در منطقه ی شمال شرق تهران (زردبند) توسط امیدبیگی و همکاران صورت گرفته است، 15 تیر تا 15 مرداد زمان مناسبی برای انتقال نشا عنوان شده است. 2- تکثیر به وسیله ی تقسیم بوته. در این روش معمولا از گیاهان 3 ساله استفاده می شود. در اواسط پاییز ابتدا شاخ و برگهای اضافی و مزاحم حذف گردیده و سپس بوته از خاک خارج می شود. بوته را به چهار تا پنج قسمت که هر کدام دارای مقداری ریشه باشند تقسیم کرده و کشت می کنند. ریشه گیاهان تا زمان کاشت بایستی بصورت مرطوب نگهداری شود.

سرخارگل گیاه کم توقعی است و نیاز زیادی به عملیات کود دهی ندارد ولی اگر در حین داشت بطور ماهیانه آنرا با یک کود متعادل تغذیه کنیم نتیجه ی بهتری خواهیم گرفت.

در مرحله گل دهی کامل پیکره رویشی از ارتفاع 20 سانتی متری برداشت می گردد. سرخارگل تا سال چهارم دارای بازده اقتصادی می باشد.

 

 

تركيبات شيميايي و فرآوری

تمام پیکر این گیاه اعم از ریشه و پیکر رویشی حاوی مواد ارزشمندی از قبیل ترکیبات آلکیل آمیدی، ایزوبوتیل آمید، اسید شیکوریک و ... است. همچنین دارای اسانس هم می باشد که مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس سرخارگل را هومولن، کاریوفیلن و اکسید کاریوفیلن تشکیل می دهند.

 

خواص درمانی و کاربردها

بومیان آمریکا از اوایل قرن 17 میلادی از این گیاه برای درمان مار گزیدگی، بیماری های لثه و دهان، سرماخوردگی و ... استفاده می کرده اند. سرخارگل امروزه به عنوان یکی از مهمترین گیاهان دارویی در جهان مطرح است و کشت و کار آن به صورت فزاینده ای درحال افزایش است. از آنجا که این گیاه خاصیت تقویت سیستم ایمنی بدن و ضد ویروس دارد، در درمان بسیاری بیماریهای ویروسی می توان از آن استفاده کرد و امروزه به عنوان کاندیدای درمان بیماری ایدز مطرح می باشد. امید است که در کشورمان بیش از پیش به کاربردهای دارویی این گیاه توجه گردد.