كشت و پرورش گياه دارويي زردچوبه

[masi eng 47,044]

زردچـــــــــــوبه

ريشه گياهي اســـــــــــت بنام Cucuma domestica ،Curcuma longa،كه بنام Tumericroot در جهان مشــــــــــــــهور است.اين گياه بومي نواحي جنوبي آسياست و بطور وسيع در تمام نقاط هند نواحي جنوب چين ،تايوان،ژاپن،اندونـــــزي و بعضي نواحي آفريقا كشت مي شود. بيشترين محصول زردچوبه دنيا از هندوستان تامين ميــشود.نام هندي آن به معني زعفران هندي،نام چيني آن به معني زنجفيل زرد است. اين گياه از خانواده زنجفيل Zingiberaceae است.

خصوصيات گياهشناسي

گياه علــفي و چند ساله است،ارتفاع گياه 5/1 متر مي رسد،داراي ساقه زير زميني (ريزوم) متورم است كه از چندين ساقه هوايي بيرون مي آيد. برگ هاي آن سبز روشن شبيه برگ موز به درازاي 5/.تا1 متر است كه در قسمــــــت هاي پايين ساقه بدون دمبرگ و در قسمت بالاي برگها كامل ديده مي شود و ساقه ي گلدار آن از بين برگهــــــــا خارج مي شود . گل هاي آن مجتمع و سنبله به رنگ زرد و تخم آن خيلي ريز و سياه رنگ است و انواع تخم ها بدون نطفه و عقيم هستند،تكثير آن از طريق كاشت قطعاتي از ساقه زير زميني سال رويش قبل يا ساقه هــــــــوايي ريشه دار آن ميباشد. منظور از ساقه هوايي ريشه دار اين است كه معمولا از كنار برگ هاي قاعده ي ســــــــــاقه مرتبا شاخه هاي كوچك ضخيمي خارج مي شود. آب و هواي گرم و مرطوب و خاك هاي زهكــــــــــــــــش دار براي رويش آن مناسب است. قطعات ريزوم در عمق 8-7 سانتيمتري و با فاصله ي 30 سانتيـــــــــــمتر از هم مي كارند. قسمت مورد استفاده گياه به عنوان ادويه و از نظر خوراكي و دارويي ريزوم است كه مــعمولا 12-10 ماه پس از كاشت موقع برداشت آن فرا ميرسد. از مزرعه زردچوبه به طور متوسط در هر هكتار 12-10 تن ريــــــزوم تازه خام برداشت مي شود،معمولا ريزوم را پس از خارج كردن از زمين تميز كرده ريشه هاي آن را جدا نــــــــــــــموده و خوب با آب ميشويند، پس از آن در آب جوش قرار داده كمي ميجوشانند و سپس آن را خــــــــــــارج كرده و پهن مي كنند تا در مدت چند روز خشك شود در اين مراحل سه چهارم وزن ريزوم خام از دست ميرود. ســطح خارجي ريزوم خشك شده و آماده شده به رنگ خاكستري مايل به زرد يا قهوه اي مايل به زرد است، بوي معطر و طعم آن تلخ است. آن پــــــــــس از قطعه قطعه كردن به 2 صورت به بازار عرضه مي كنند. يكي به صورت استوانه اي به طول 8-4 سانتي متر و قطر 2-1 سانتي متر و ديگري نوع گرد است كه از ريزوم اوليه به دست مي آيد. نوع دوم معمولا مرغوبتر است.از نظر كاربرد و مصرف زرد چوبه در روزگاران كهن در خاور دور به سبب رنگ زرد درخشان و زيبايي كه توليد ميكند در رنگرزي پارچه هاي ابريشمي و پنبه اي و همچـــــــــــنين در خوراك ها مورد توجه بوده است،اين رنگ زرد درخشان به سبب كوركومين است.در حال حاضر به عنوان معطر در طبخ غذا ها مورد توجـه است.در نواحي لاهيجان و شمال كشور هم قابل كشت است.

نيازهاي اكولوژيكي

در فصل پاييز هنگام آماده سازي زمين 25-20 تن در هكتار كود دامي،اگر زمين تهي بود اين مقدار به 100-75 تن در هكــــــــتار مي رسد،فسفر ازت و پتاس نيز به وضعيت خاك بستگي دارد،100 كيلو در هكتار ازت ،100 كيلو در هـــكتار اكسيد فسفر و 200 كيلو در هكتار پتاس.يك سوم ازت را در زمان كاشت ،يك سوم 30 روز و ما بقي را 60 روز پـــس از كاشت به خاك اضافه مي شود.استفاده از كود هاي شيميايي و حيواني نقش عمده اي در افزايش عمـــــــلكرد دارد.زرد چوبه گياهي است كم و بيش مقاوم به آفات و بيماريها .لكه برگي از آفاتي است كه در طول رويــش گياه را تهديد ميكند. لكه هاي سفيد رنگ كه در دو طرف سطح برگ هاي آلوده به خصوص در نواحي فوقـــــــــــاني برگ ها مشاهده مي شود. در سال هاي اخير مشاهده شده است كه ريزوم زردچوبه توسط پيــــــتيوم آلوده شده و خسارات زيادي به محصولات وارد مي شود.استفاده از سموم مناسب و كاربرد به زراعي در كنترل اين بيماري بســـــــيار موثر است. زمان برداشت گونه هاي مختلف متفاوت است. معمولا 7 تا 9 ماه پس از سبز شدن ريزوم ميتــــــــوان اندام هاي زير زميني را بر داشت كرد، اواسط پاييز تا اواخر زمستان زمان مناسبي براي برداشـت ريزوم است.قبل از برداشت پيكر رويشي گياهان(ساقه و برگ) را از ناحيه زمين قطع ميكنند تا برداشت آسان شود.

تركيبات شيميايي

1-كوركومين2-تورمرون3-زينــــــــــجي برون 4-فلاندرون 5- كارون 6-كامفور7- كوكومون،چربي نشاسته اسانس روغني فرار و تورمرول و... است.در بيخ خشك آن حدود 8/5 درصــد اسانس است كه شامل يك كتون و الكل و در تازه ي آن حدود 24/. درصد اسانس است كه در آن ماده زينجي برين يافت مي شود.

خواص دارويي

زردچوبه از قديم به عنــــوان هضم كننده غذا و صفرا آور مصرف مي شده .از زرد چوبه داروهاي زيادي به شكل خوراكي و موضــعي تهيه مي شود كه محصولات موضعي مانند:پماد، روغن، كرم و لوسيون براي زخم ها، اگزما و ورم به كار مــــــــــــــــي رود و اشكال خوراكي آن به صورت قرص،شربت و آمپول استفاده مي شود.زرد چوبه از زمان قديم در طب آيــــــــــورودا به عنوان ضد ورم استفاده مي شده است. از اثرات مهم زردچوبه تحريك ترشحات پانكراس است،تــــــحقيقات بر روي اسانس زرد چوبه نشان داده است كه داراي اثر صفرا آور و حل و دفع سنگ مثانه مي بـاشد. كوركومين Curcomin مهم ترين ماده موثره زرد چوبه، داراي خواص ضد سموم كبد،ضد ورم و ضد عفــــــونت است.از اثرات ديگر آن كه به تازگي تاييد شده است،خواص ضد موتاژن،ضد ايدز و ضد اكسيـدان است.ماده ديگر زرد چوبه بنام Turmeronear داراي خاصيت ضد سم مار بوده و قادر به خنثي كردن بسيـاري از سموم مارها است.با وجودي كه تا كنون اثرات جانبي از زرئدچوبه گزارش نشده است ولي در موارد مـصرف آن بايد احتياط صورت گيرد.از جمله مصرف آن در زمان حاملگي بايد متعادل باشد،همچنين كـــــساني كه مجراي كيسه صفراي آنها بسته و يا داراي اشكال است و يا اينكه داراي سنگ هاي صفرايي در كيسه صفراي خود هستند بايد با احتياط از زردچوبه استفاده كنند مصرف زردچوبه به همراه غذا ها و دارو ها بلا مـانع بوده و تداخلي ايجاد نميكند، مقدار مصرف روزانه زردچوبه 3-5/1 گرم در روز است.گر چه قسمت عــــــــــمده زردچوبه در دنيا در تغذيه و به صورت پودر مصرف ميشود ولي اشكال مختلف دارويي آن نيز در داروخانه هاي گياهي بسياري از كشور ها وجود دارد.

زردچوبه طبق نظر حكماي طب سنتي گرم است و از نظر خواص گرفتگي و انسداد كبد را باز ميكند و اگر 4 گــــرم آن با سركه رقيق مخلوط شده بياشاميد براي يرقان مناسب است. براي تسكين درد دندان جويدن آن مفيد اســت. استفاده بيش از حد آن براي قلب مضر است، براي رفع عوارض آن از آب ليمو ترش استفاده مي شود. به عنوان بادشـكن، تصفيه كننده خون و تب بر نيز استفاده مي شود. به عنوان بند آورنده خونريزي،جوشانده ي آن براي رفع سوزش چشم،استفادهي آن براي درد رماتيسم، سرفه و سل مفيد است. ساقه ي زيرزميني اين گياه به رنگ ليــمويي مخلوط با برگ هاي آن براي معالجه ي اضافه وزن و چربي زايد بدن خورده مي شود. شيره ي رقيق آن به عنوان ضد انگل مصرف مي شود.