آموزش شكایت تمكین چیست؟

[S a d e n a 11333]

عشق‌ورزی همسران به شرط قانون

این شكایت تمكین نام دارد و شامل مراحل مختلف و پیچیده‌ای می‌شود كه شرح آن را از زبان یكی از قضات برجسته دادگاه خانواده شماره 2 می‌خوانید. قاضی حسن عموزادی، رئیس شعبه 268 دادگاه خانواده به پرسش‌ها درباره این شكایت و شیوه‌های مختلف طرح آن پاسخ داده است.

شكایت تمكین چیست؟

 

در دعاوی و شكایت‌های حقوقی، هر واژه بار معنایی خاصی دارد و معمولا اطلاق آن به فرد یا افراد برای آنها مسوولیت‌های مختلفی ایجاد می‌كند.

یكی از ساده‌ترین واژه‌ها در این زمینه كه مردان و زنان پس از ازدواج آن را تجربه می‌كنند واژه‌های شیرین زن و شوهر است. بر اساس تعریف تازه‌ای كه دختران و پسران از چنین واژه‌هایی پس از ازدواج پیدا می‌كنند، صاحب حقوقی می‌شوند و در مقابل این حقوق تكالیفی به عهده آنها قرار داده می‌شود.

همان‌طور كه در مطالب قبلی اشاره شد زن پس از جاری شدن صیغه عقد و رسمیت یافتن ازدواج با همسرش می‌تواند از او نفقه طلب كند. در مقابل مرد نیز می‌تواند از همسرش تقاضای تمكین كند. این واژه یعنی زن موظف به برآوردن نیازهای زناشویی است. به این مساله تمكین خاص می‌گویند .و البته تمكین عام نیز مطرح است كه به معنای حضور زن در سر زندگی‌اش است؛

اما از آنجا كه همیشه همه چیز در میان همسران با صلح و صفا شكل نمی‌گیرد، گاهی زنان مجبور به طرح شكایت برای دریافت نفقه می‌شوند و گاهی نیز مردان مجبور می‌شوند برای تمكین از همسر خود شكایت كنند.

قاضی حسن عموزادی، رئیس شعبه 268 دادگاه خانواده شماره 2 ونك، در ساعت‌های پایانی یك روز كاری پرمشغله، در توضیح این شكایت به ما می‌گوید: «لفظ تمكین به معنای الزام است و وقتی مرد دادخواست تمكین می‌دهد كه زنی بدون عذر موجه منزل مشترك زناشویی را ترك كرده باشد و حاضر به بازگشت به منزل مشترك نباشد.

از نظر قانونی مرد نیاز به همسر دارد و به همین دلیل دادخواست تمكین می‌دهد. معنی این دادخواست هم به زبان ساده چنین است: همسر عزیزم! لطفا به خانه برگرد و نسبت به ایفای وظایفی كه قانون و شرع نسبت به همسرت به عهده تو گذاشته اقدام كن»!

با این توضیح مشخص می‌شود مردان زمانی دادخواست تمكین می‌دهند كه همسر آنها بدون اجازه منزل را ترك كرده باشد و حاضر به بازگشت هم نباشد.

از طرف دیگر، مردها در این مرحله معمولا ابتدای كار شكایت نمی‌كنند، بلكه سعی می‌كنند با پادرمیانی بزرگ‌تر‌ها این مشكل را حل كنند و اگر به اصطلاح عامیانه این كار جواب نداد، قدم دیگری برمی‌دارند و با ارسال اظهارنامه، وظایف قانونی و شرعی همسر را به وی یادآوری می‌كنند. اگر باز هم این اتفاق رخ نداد، دادخواستی را با موضوع تمكین به دادگاه ارائه و در آن تلاش‌های انجام شده را قید می‌كنند و خواستار بازگشت همسر خود می‌شوند.

یك نمونه از دادخواست‌های تمكین چنین است:

«ریاست محترم دادگاه خانواده........... با سلام و احترام؛ به استحضار می‌رساند اینجانب..................... طی سند رسمی عقدنامه به شماره................. مورخ...................... با خوانده دعوی سركار خانم.............................. ازدواج نموده‌ام. اكنون.............. سال از زمان عقد ما می‌گذرد اما خوانده بدون عذر و دلیلی موجه منزل مسكونی را ترك كرده و در حال حاضر در..................... ساكن است. برای بازگشت وی به منزل تاكنون چند نفر از اقوام را واسطه كرده‌ام، اما این مساله نتیجه‌ای نداده است. اظهارنامه‌های ارسالی از سوی بنده برای زوجه نیز تا این تاریخ بی‌پاسخ مانده است. با توجه به نكات یاد شده در دادگاه تقاضا دارم نسبت به صدور حكم الزام به تمكین برای زوجه مساعدت فرمایید. با تشكر و احترام .......................»

پس از این مرحله دادگاه با تشكیل جلسه اقدام به بررسی ادعای مرد می‌كند. به گفته قاضی عموزادی «مرد باید در جلسه اول دادگاه ثابت كند و دلایلی را بگوید كه بر اساس آن مشخص شود همسرش بدون اجازه او خانه را ترك كرده است؛

البته پیش از هر اقدامی برای این‌كه زن نیز از این شكایت مطلع شود، باید نشانی دقیقی از محل سكونت فعلی زن به دادگاه ارائه شود تا برای زن اخطاریه جهت حضور در دادگاه ارسال شود. قاعدتا مرد نمی‌تواند نشانی منزل خود یعنی همان منزل مشترك را بدهد چون مرد می‌گوید همسرش از خانه خارج شده و دیگر بازنگشته است. اگر نشانی دقیقی ارائه نشود و اخطاریه مطابق روال قانونی ارسال نشود، تشكیل جلسه دادگاه به صدور حكم منجر نخواهد شد.»

 

طبق گفته‌های قاضی عموزادی، ابلاغ باید واقعی و قانونی باشد. ابلاغ واقعی به این صورت است كه اخطاریه به دست خود خوانده یا یكی از بستگان او داده شود یا بر در محل سكونت او الصاق شود و ابلاغ قانونی نیز به این معنی است كه فاصله ابلاغ تا رسیدگی به شكایت كمتر از 5 روز نباشد؛ البته با در نظر گرفتن 2 روز ابلاغ و تشكیل جلسه، باید فاصله‌ای 7 روزه میان ابلاغ تا تشكیل جلسه دادگاه وجود داشته باشد. البته اگر در كمتر از این فاصله طرفین با حضور در جلسه دادگاه نسبت به رسیدگی به پرونده خود اعلام آمادگی كنند، منع قانونی برای رسیدگی به پرونده وجود ندارد.

در جلسه دادگاه چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

 

شكایت تمكین هم مانند همه شكایت‌های حقوقی مقدماتی دارد. طبق گفته قاضی شعبه 268 دادگاه خانواده شماره 2، مردان پس از حضور در دادگاه درباره علت قهر همسر خود نكات مشتركی را عنوان می‌كنند؛ مثلا می‌گویند: «همسرم از من خواست خانه را به نامش بكنم، همسرم گفت چون شوهر خواهرم برای خواهرم اتومبیل خریده باید من هم برای او اتومبیل بخرم، همسرم خواست او را مسافرت خارج از كشور ببرم و...» بخش دوم همه این جملات نیز چنین است: «چون این كار را نكردم از خانه قهر كرد و رفت.»

 

مردان زمانی دادخواست تمكین می‌دهند كه همسر آنها بدون اجازه منزل را ترك كرده باشد و حاضر به بازگشت هم نباشد

برخی زنان در جلسات دادگاه حضور نمی‌یابند و تصور می‌كنند این مساله می‌تواند كمكی به آنها بكند اما این حضور نیافتن دقیقا به ضرر آنهاست، چون دادگاه در صورتی كه این غیبت با وجود ابلاغ قانونی و واقعی باشد، به ضرر زن رای خواهد داد؛

اما زنانی كه در دادگاه حضور می‌یابند معمولا حرف‌های مشخصی را بیان می‌كنند، حرف‌هایی مانند: «شوهرم منو كتك زده، اون آدم خلافكاریه، شرافت من توی خونه اون در خطر بوده، شوهرم با زن دیگه‌ای رابطه نامشروع داشته و...» برخی از ادعاهایی است كه زنان در جلسه دادگاه مطرح می‌كنند تا به تمكین محكوم نشوند. نكته قابل تامل در این زمینه این است كه در دادگاه‌های خانواده، اصل بر تمكین زن است و در صورت غیرموجه بودن دلایل زن، دعوی مرد مورد پذیرش قرار می‌گیرد و رای بر تمكین و بازگشت زن به زندگی مشترك صادر می‌شود.

زنان آن‌گونه كه قاضی حسن عموزادی می‌گوید، تنها در شرایط خاصی می‌توانند از همسر خود تمكین نكنند. این شرایط خاص نیز شامل مواردی می‌شود كه مطابق قانون، تمكین زن و حضور در خانه مرد برای او ترس ضرر جسمانی، مالی یا شرافتی داشته باشد؛ البته در این مورد هم مانند تمامی دعاوی حقوقی هریك از طرفین باید ادعاهای خود را اثبات كنند وگرنه دادگاه زیر بار صدور رای بر بطلان دعوی نمی‌رود.

یكی از راه‌های اثبات این است كه مرد اعتراف كند حرف‌های همسرش درست است كه البته امكان آن یك در 100هزار است.

در بیشتر موارد، مردان و زنان حرف‌های یكدیگر را انكار می‌كنند و به این ترتیب هریك از طرفین باید دلیل و مدركی برای اثبات حرف خود به دادگاه معرفی كند؛ دلایلی كه به قول این قاضی «قرینه حالیه» باشد و حرف هر كدام از طرفین را اثبات كند. اثبات هریك از این مسائل نیز شیوه خاص دارد؛ مثلا اثبات رابطه نامشروع تنها با حكم كیفری صادر شده از دادگاه ممكن است. اثبات كتك‌كاری هم معمولا با شكایتی كه زن بابت این مساله در دادگاه از همسر خود مطرح كرده، همراه است.

در چنین مواردی وجود یك پرونده كه به صدور رای هم منتهی نشده می‌تواند مفید باشد. دادگاه معمولا در چنین مواردی اقدام به استعلام كرده راست و دروغ حرف طرفین را اثبات می‌كند. اعتیاد شدید هم یكی از مواردی است كه عسر و حرج زن را ثابت و تكلیف تمكین را از او نفی می‌كند؛ البته برای اثبات اعتیاد همسر حتما باید او در دادگاه انقلاب پرونده یا سابقه محكومیت و حبس داشته باشد. استعمال تریاك به دفعات از سوی مرد هم جزو موارد عسر و حرج زن است و باید چنین مواردی برای دادگاه احراز شود.

در مقابل، مردان نیز شیوه‌های خاصی برای اثبات عدم تمكین همسران خود دارند. مثلا اگر مردی بتواند نواری ضبط شده در قالب صدا یا تصویر ارائه كند كه همسرش در آن عنوان كرده حاضر به تمكین از همسرش نیست، دادگاه پس از بررسی و اطمینان از واقعی بودن این مدرك، حكم به الزام زن به تمكین می‌دهد. در یكی از پرونده‌های شعبه 268 زنی در یك نوار با قاطعیت عنوان می‌كند تا 100 سال دیگر هم حاضر به تمكین از همسرش نیست و با تایید خود زن، دادگاه برای این پرونده رای به نفع مرد صادر می‌كند.

تحقیق از طریق واحد مددكاری

راه دیگری هم برای تحقیق است. در چنین مواردی دادگاه می‌تواند با تقاضای یكی از طرفین پرونده، موضوع را به واحد مددكاری ارجاع دهد. واحد مددكاری هم با مراجعه به محل زندگی آنها، درباره درستی یا نادرستی ادعاهای زن و شوهر درباره دعوا، كتك‌كاری و... تحقیق و گزارش خود را به دادگاه ارائه می‌كند.

یكی از ادعاهای رایج زنان در چنین مواردی این است كه همسرشان حتی شب‌ها هم به خانه نمی‌آید. این موضوع حتما باید از همسایه‌ها سوال شود.

قاضی عموزادی بر این نكته تاكید می‌كند كه در پرونده‌های خانوادگی تلاش قضات بر این است كه موضوع هرچه زودتر به نتیجه برسد و طرفین از بلاتكلیفی دربیایند اما اگر نیاز باشد، دادگاه تحقیقات دیگری نیز انجام می‌دهد. در چنین حالتی رسیدگی به پرونده و صدور حكم بیش از چند جلسه طول می‌كشد. اگر هم در طول رسیدگی مشخص شود كه زن واقعا با عذر موجه از تمكین خودداری كرده، مرد محكوم به تهیه منزل مستقل برای همسر و پرداخت نفقه به او می‌شود.

جام جم آنلاین رضا استادی