مقاله درباره جراحي زيبائي فک چه مي خواهيد بدانيد؟

[sasan2007 1323]

تمايل به جراحي هاي زيبائي مدت زيادي نيست که مردم اکثر کشورهاي دنيا را مشغول به خود کرده است. يکي از اصلي ترين انواع جراحي هاي زيبائي، حراحي فک هاست که در حيطه کاري جراحان دهان و فک و صورت قرار مي گيرد. درباره جراحي هاي زيبائي فک پاي صحبت دکتر نشستيم.

معيارهاي زيبائي

 

اقوام وملل مختلف براي خود معيارهاي متفاوت و حتي متناقضي براي زيبائي دارند. اما يک نقطه مشترک در تمام اين اقوام و کشورها بحث تناسب و هارموني است که برمبناي عقايد همان قوم و نژاد تعيين مي شود. مثلاً در نژاد آفريقائي هر دو فک بيرون زده و جلو آمده است که از نظر مردم بسياري از کشورها نازيباست اما در ميان خود آفريقائي ها زيبا و متناسب تلقي مي شود.

بنابراين اجزاء صورت و بدن تعيين کننده زيبائي با توجه به معيارهاي قومي و نژادي است. درنتيجه در صورت بايد تمام اجزا را باهم در نظر بگيريم. اين که بيائيم و روي يک جزء صورت دست بگذاريم و فکر کنيم با دستکاري آن صورت ما زيباتر مي شود طرز فکر اشتباهي است.

براي تعيين تناسب چهره بايد تمام اجزاء آن از قبيل موها، پيشاني، ابروها و ... بررسي شوند که فک بالا، پائين و دندان ها هم از جمله همين اجزا هستند. بعضي اوقات افراد فکر مي کنند اگر تغييري در فکشان داده شود چهره شان زيباتر مي شود در صورت ي که شايد اصلاً فک ها مشکلي نداشته باشند و ناهنجاري مربوط به قسمت ديگري از صورت باشد.

 

ناهنجاري هاي فک

 

از مشکلات شکلي فک با عنوان ناهنجاري هاي فک ياد مي شود. اين ناهنجاري ها مي توانند مادرزادي باشند يعني مشکل فک به صورت ژنتيکي به بيمار ارث رسيده باشد. گروه ديگر ناهنجاري هاي اکتسابي هستند، مثل مکيدن انگشت در دوران کودکي يا ضربه خوردن به فک در دوران کودکي و نوزادي که ممکن است باعث بروز ناهنجاري هاي شديدي در فک ها شود. به طور کلي ناهنجاري هاي فک يا عقب ماندگي رشدي هستند يا زيادي رشد؛ ممکن است ناهنجاري زيادي رشد يا عقب ماندگي رشد فقط در يک فک ديده شود يا اين که هر دو فک جلو زده يا کوچک باشند. حتي امکان دارد يک فک بيش از حد طبيعي رشد کرده باشد و يک فک کمتر از حد!

 

● عقب ماندگي رشد فک

 

در عقب ماندگي رشد فک يکي از اصلي ترين عوامل ايجادکننده، ضربه به فک و به مراکز رشدي فک در هنگام کودکي است. اين حالت معمولاً در فک پائين اتفاق مي افتد و در نتيجه فک پائين عقب بوده و کوچک مي ماند. قبلاً اعتقاد بر اين ابود که براي درمان بايد تا سن ۱۸ سالگي صبر کرد ولي امروزه اصل بر اين است که به محض کشف مشکل بايد مداخل پزشکي انجام شود و ديگر نيازي نيست که تا سنين بالا صبر کنيم. ما مي توانيم مشکل عقب ماندگي رشد فک را يا بدون جراحي در همان دوران کودکي درمان کنيم.

در درمان غيرجراحي از پلاک هاي تحريک کننده رشد فک که توسط متخصص ارتودنسي تجويز مي شود استفاده مي کنيم. در درمان جراحي هم در دوران کودکي مي توان دستگاه هاي کشش دهنده استخوان را داخل فک کار گذاشت تا با ايجاد کشش به صورت تدريجي عقب ماندگي رشد فک جبران شود. گاهي اوقات مجبوريم نوزاد تازه متولد با عقب ماندگي شديد فک را بلافاصله جراحي کنيم چون در غير اين صورت نوزاد به دليل عقب ماندن فک دچار خفگي مي شود.

 

● زيادي رشد فک

 

اين مشکل هم در فک بالا و هم در فک پائين وجود دارد ولي اغلب در فک پائين ديده مي شود. در اين مورد برخلاف عقب ماندگي رشد فک بايد تا سن ۱۸ سالگي براي آقايان و کمي زودتر از ۱۸ سالگي براي خانم ها صبر کنيم. علت، ادامه رشد فک تا اين سنين است. اگر اين ناهنجاري زودتر از ۱۸ سالگي جراحي شود به دليل باقي ماندن مقداري از رشد، فک مجدداً به وضعيت اول خود برمي گردد.

 

● لبخند زيبا

 

يک مسئله بسيار تعيين کننده در زيبائي صورت بحث لبخند و به تبع آن وضعيت دندان هاست.

در يک لبخند زيبا دندان هاي جلو بايد ديده شده و مقدار کوچکي از لبه لثه هم نمايان باشد. اگر اين ميزان زياد شود به قول عوام دهان طرف خيلي گشاد است و زياد باز مي شود. عکس اين حالت هم وجود دارد يعني دندان ها و لثه ها هنگام خنده تقريباً ديده نمي شود. اشکال در لبخند مي تواند از ارتفاع دندان ها، لثه يا خود فک منشأ گرفته شود.

● تجويز جراحي

 

براي اين که جراحي فک تجويز شود اول بايد عامل ايجادکننده ناهنجاري مشخص شود. چون شايد اصلاً مشکل از فک نباشد. سپس تناسب اجزاي صورت و وضعيت ناهنجاري فکي در کل صورت مد نظر قرار مي گيرد. در اين جا ما معمولاً از روش هائي مثل راديوگرافي، عکس از چهره يا تهيه مدل هاي گچي از فکين براي بررسي بهتر ناهنجاري استفاده مي کنيم. به اين ترتيب ما متوجه مي شويم که آيا اصلاً ناهنجاري فکي وجود دارد يا خير و اگر وجود دارد چه عاملي آن را ايجاد کرده و چه طور بايد آن را با توجه به ساير اجزاء صورت تصحيح کرد.

 

● درمان تيمي

 

جراحي فک اغلب يک کار تيمي است که با همکاري جراح دهان و فک و صورت و متخصص ارتودنسي انجام مي شود. هر دو اين ها رشته هاي تخصصي دندانپزشکي هستند چراکه دندان ها در اين جراحي نقش بسيار مهمي دارند.براي انجام يک درمان ايده آل بايد روابط فکي و دنداني بيمار تصحيح و تثبيت شود که اين در حيطه کاري رشته هاي دندانپزشکي است. معمولاً بيمار قبل از جراحي توسط ارتودنتيست تحت درمان قرار مي گيرد تا قوس هاي دنداني و خود دندان ها وضعيت ايده آل براي جراحي را به دست آورد و پس از آن جراحي انجام شود.

بعد از تشخيص دقيق ناهنجاري و طراحي درمان جراحي، معمولاً ترجيح مي دهيم تا از يکي دو سال قبل از عمل، درمان ارتودنسي براي جراحي آغاز شود تا وقتي بيمار به سن ۱۸ سالگي رسيد بلافاصله جراحي انجام شود و براي بيمار زماني از دست نرود و ناهنجاري هرچه زودتر برطرف شود.

 

● ريکاوري

بيمار بعد از عمل يک شب در بيمارستان است و روز بعد مرخص مي شود. ما معمولاً بيشتر از يک شب اين قبيل بيماران را در بيمارستان نگه نمي داريم مگر بيمار شرايط پزشکي ويژه اي داشته باشد. بيمار بلافاصله مي تواند وارد زندگي اجتماعي شده و حتي سر کار برود. بعد از جراحي مقداري تورم در صورت ايجاد مي شود که کاملاً طبيعي است. اين ۴ ـ ۳ روز الي يک هفته بعد از جراحي وجود دارد و به مرور برطرف مي شود. خون مردگي و کبودي معمولاً ديده نمي شود مگر در افراد مسن تر.

● خط برش جراحي

 

يکي از سئوالات رايج بيماران درباره محل جراحي و باقي ماندن رد جراحي روي صورت است. امروزه تمامي جراحي هاي تصحيح ناهنجاري هاي فک از داخل دهان انجام مي شود. بنابراين روي صورت هيچ گونه اثري به جاي نمي ماند و نگراني بيماران در اين زمينه بي مورد است.

 

● دهان بسته، دهان باز

 

براي جوش خوردن استخوان بعد از جراحي، يا دهان با سيم بسته مي شود و فرد تقريباً نمي تواند دهان را باز کند، يا اين که با پيچ و پلاک هاي خاصي قطعات استخواني در داخل فک ثابت مي شوند و دهان بيمار کاملاً باز مي شود. اين دو روش هيچ ارجحيتي به هم ندارند و به کار بردن آنها بيشتر سليقه اي است. البته در شرايط خاصي بهتر است دهان با سيم بسته شود اما به طور کلي امروزه بعد از اکثر جراحي ها از روش تثبيت با پيچ و پلاک استفاده مي شود و بيمار مي تواند دهان خود را باز کند. کلاً جوش خوردن استخوان يک ماه و نيم طول مي کشد اما پيچ و پلاک ها آن قدر مقاومت دارند که بيمار قبل از جوش خوردن کامل استخوان بتواند رژيم غذائي عادي داشته باشد. يک نکته جالب درباره روش بستن دهان اين که خيلي از بيماران بعد از جراحي و به کار بردن اين روش مقداري وزن کم مي کنند و بابت اين قضيه حتي خوشحال هم هستند. گرچه هدف ما لاغر کردن بيمار نيست اما بعضاً در روش دهان بسته اين اتفاق مي افتد. در واقع براي افراد پرخور شايد اين فرصتي باشد تا به کم خوردن عادت کنند.

● مراقبت هاي بعد از جراحي

 

بيماري که تحت عمل جراحي فک قرار گرفته بايد مراقب باشد تا ضربه اي به فک وارد نشود. چون مي تواند باعث جابه جائي استخوان ها شده يا ابزارهاي نگهدارنده داخل فک را شل کند. بيماران بهتر است از مسافرت هاي طولاني پرهيز کنند و در خودرو بايد حتماً کمربند ايمني را ببندند. بهتر است اين بيماران تا مدتي از ورزش هاي سنگين خودداري کنند. رعايت بهداشت براي اين بيماران بسيار مهم و واجب است. اين افراد از روز بعد از عمل بايد مسواک بزنند و دهان خود را با دهانشويه شستشو بدهند.

 

● مدت زمان بسته ماندن دهان و رژيم غذائي

 

بيماراني که دهانشان بايد با سيم بسته بماند قبلاً بايد تا ۶ هفته در اين وضعيت مي ماندند اما در حال حاضر تا ۳ هفته هم مي توان اين زمان را تقليل داد. ۳ ـ ۲ هفته دهان با سيم بسته مي شود و بعد از اين مدت سيم باز شده و به جاي آن دهان با کش بسته مي شود. در واقع در ۲ هفته اول دهان مطلقاً باز نمي شود. در واقع در ۲ هفته اول سيم با کش، دهان بيشتر از حالت قبل باز مي شود. در مجموع حدود يک ماه و نيم طول مي کشيد تا بيمار از دست سيم و کش راحت شود. کساني که فکشان با سيم بسته شده بايد بيشتر مايعات و غذاهاي صاف شده (مثل سوپ بدون ملاط) استفاده کنند. در واقع در مدت دو هفته اي که دهان اصلاً نبايد باز شود بيمار نبايد از غذاهائي که نياز به جويدن دارند استفاده کند. بعد از برداشتن سيم و گذاشتن کش بيمار مي تواند رژيم غذائي خيلي نرمي داشته باشد مثل سوپي که نياز به جويدن زياد نداشته باشد. بعد از يک ماه بيمار مي تواند غذاهاي جويدني استفاده کند. رژيم غذائي اين بيماران بايد حتماً به گونه اي باشد که مواد غذائي مورد نياز را دريافت کنند. کساني که دهانشان باز مي شود بايد از غذاهاي شل استفاده کنند. يعني غذاهائي که نياز به جويدن شديد ندارند مثل سوپ، پوره، نان نرم، برنج و خورشت نرم که مواد سخت و سفت نداشته باشند. اما بعد از ۴ ـ ۳ هفته مي توانند رژيم غذائي عادي داشته باشند.

● ارتودنسي بعد از جراحي

بيمار بعد از اتمام جراحي بايد تحت کنترل جراح و ارتودنتيست باقي بماند. يکي از مشکلات بعد از جراحي هاي تصحيحي فک، تمايل عضلات فک براي برگشت به حالت قبل از جراحي است. عضلات به خاطر عادت قصد دارند به وضعيت قبلي برگردند و طبعاً کشش آنها مي تواند فک را هم به وضعيت قبل از جراحي برگردانده و باعث شکست جراحي شود. بايد با اين کشش عضلاني مقابله شود که از طريق استفاده از دستگاه هاي ارتودنسي اين کار صورت مي گيرد. ارتودنسي بعد از جراحي در واقع مرحله نهائي درمان است که تغييرات جزئي در وضعيت دندان ها اعمال مي شود و بعد از ۳ ـ ۲ ماه دستگاه هاي ثابت از داخل دهان برداشته شده و پلاک هاي متحرک براي تثبيت وضعيت دندان ها در مرحله نگهدارنده به بيمار داده مي شود.

 

● عوارض جراحي هاي زيبائي و تصحيحي فک

 

به طور کلي هر جراحي مي تواند عارضه داشته باشد. مهم ترين عارضه در اين جراحي ها اختلال در حس لب هاست که مي تواند بعد از عمل جراحي پيش بيايد و معمولاً ظرف چند هفته به تدريج برطرف مي شوند. در شرايط نادر که آسيب جدي به عصب وارد شده باشد اختلال در حس براي مدت طولاني تري باقي مي ماند. اگر عارضه خيلي شديد باشد ممکن است حس لب ها اصلاً برنگردد ولي اين عارضه چندان مسئله جدي نيست و جاي نگراني وجود ندارد. اگر هم حس لب ها برنگشت بيمار خيلي زود به آن عادت مي کند.

● جراحي هاي مکمل

همان طور که اشاره شد در اين قبيل جراحي ها بايد تمام اجزاء صورت را در نظر گرفت. گاهي اوقات يک بيني به ظاهر بزرگ است اما علت آن بزرگي بيني نيست بلکه کوچکي فک بالاست. گاهي اوقات بعد از جراحي فک ديگر بيني هم در صورت بيمار متناسب به نظر نمي رسد و بهتر است جراحي شود. يک اشتباه بسيار بزرگ عمل زيبائي بيني قبل از جراحي فک است. در خيلي از اين موارد وقتي فک (به خصوص فک بالا) بعد از بيني جراحي مي شود بيني جراحي شده زيبائي و تناسب خود را از دست داده و حتي زشت و ناخوشايند به نظر مي رسد.

بنابراين اگر قرار است بيمار هم تحت عمل جراحي فک قرار گيرد و هم بيني جراحي شود، به عنوان يک اصل اول فک بايد جراحي شود و بعد از آن بيني، گاهي اوقات گونه هاي بيمار نيز نياز به تصحيح دارند به خصوص بعد از جراحي فک معمولاً اين مسئله از قبل برنامه ريزي مي شود و در صورت نياز اغلب بيمار به صورت هم زمان و در يک جراحي گونه ها نيز به همراه فک ها تصحيح مي شوند.

بعضي اوقات چانه بيمار نيز کوچک بوده و احتياج به عمل دارد. ما دو نوع جراحي براي چانه داريم. يکي استفاده از پروتز و ديگري بريدن استخوان چانه و تغيير موقعيت آن است. روش دوم روش علمي تر و بهتري است چون پروتزهاي ناحيه چانه بعد از مدتي به دليل فشار شديد عضلات اين ناحيه جابه جا مي شوند و حتي ممکن است کاملاً از آن جا خارج شوند. در بريدن استخوان چانه نتيجه زيباتر و قابل پيش بيني تر است.