شب ادراری در کودکان

[Mohammad Aref 120452]

شب ادراری در کودکان

 

شب ادراري كودكان مشكلي است كه براي كودكان وخانوادة آنها از زمانهاي دور موجود بوده است . شرح خيس كردن كودكان در نوشته هاي 1550 سال قبل از ميلاد هم ديده مي شود لذا علي رغم پيشرفت دانش بشر در مورد مكانيسم ايجاد شب ادراري هنوز معلومات ما در مورد چگونگي ايجاد شب ادراري و نحوه درمان قطعي آن كامل نيست.

 

درسن شيرخوارگي ادرار كردن طفل كاملا رفلكسي و بي اختيار است . در اين سن, پر شدن مثانه باعث تحريك گيرنده هايي در جدار مثانه مي شود و هرچه مثانه پرتر باشد اين تحريكات بيشتر مي شود تا اينكه رفلكسي از طريق اين گيرنده ها ونخاع ايجاد شود و منجربه انقباض مثانه و تخليه آن گردد . با بزرگتر شدن كودك وتكامل مراكز عصبي,بنظرمي رسد كه درسن1تا2سالگي كودك مي تواند پر شدن مثانه خود را درك كند و تدريجا اين توانايي را بدست مي آورد كه مدت كمي تخليه مثانه را به تعويق بياندازد در سالهاي دوم تا سوم عمر , با تكامل مراكز عصبي , مغز كنترل بيشتري روي اعمـال مثانه پيدا مي كند و در نتيجه طفل قادر مي شود كه مدت بيشتري ادرار را در مثانه نگاه دارد معمولا تا سه سالگي اكثر اطفال بخوبي قادرند ادرارشان را در روز كنترل كنند اما توانايي كنترل ادرار در شب , اكثرا ديرتر حاصل مي شود . در سن 4 تا 5 سالگي مراكز عصبي مغز قادرند انقباضات مثانه را در خواب هم كنترل كنند بعلاوه تا اين سن ظرفيت مثانه كودك هم زياد شده و مي تواند حجم بيشتري ادرار را نگاهداري كند. البته اين روند تكامل در جوامع گوناگون سرعت يكساني ندارد . حتي دريك جامعه هم در طبقات مختلف مي تواند متفاوت باشد. وحتي در دختر ها معمولا اين كنترل زودتر از پسر بچه ها بوجود مي آيد.

 

◄ ‏تعــــــريف شب ادراري :

در صورتي كه كودكي به طور مكرر حداقل 2 بار در هفته و به مدت حداقل 3 ماه پياپي بدون استفاده از داروهاي ادرار آور و يا بدون داشتن بيماريهاي زمينه اي مانند ديابت و صرع و بيماريهاي سيستم اعصاب بستر خود را خيس كند , و سن كودك بالاي 5 سال باشد, مي توان او را بعنوان كودك دچار شب ادراري مورد بررسي قرار داد. بطور كلي شب ادراري در 10 تا 15% كودكان حدود 6 ساله موجود است اما هر چه سـن بالاتـر مي رود تعدادي ار كودكان خود بخود بهبودي پيدا مي كنند . بطوريكه در سن 10 سالگي حدود 5% از كودكان و در 15 سالگي تنها 1% كودكان شب ادراري دارند. و بايد توجه داشت كه شب ادراري در پسرها 2 تا 3 برابر دختر هاست.

 

◄ علـــل شب ادراري در کــــودکان:‏

در بيش از 80% از موارد ، كودك مبتلا به شب ادراري هيچ بيماري و يا عيب و نقص عضوي و بدني ندارد و در كمتر از 20% موارد ممكن است بيماري هايي مانند : ديابـت , عفونت ادراري , بيماريهاي مادرزادي كليه , نوعي كم خوني و عيوب نخاع و بيماريهاي سيستم اعصاب , علت شب ادراري باشد . كه خوشبختانه در مورد فرزند شما با توجه به معاينات وآزمايشات انجام شده اينگونه مشكلات وجود ندارد . لذا شب ادراري در فرزند شما يك بيماري تلقي نمي شود و آيندة كودك شما كاملا روشن است . و اين شب ادراري سرانجام حتي بدون درمان برطرف خواهد شد.

 

توجه داشته باشيد اين خيس كردن , در هنگام خواب اتفاق مي افتد , و كودك شما هيچگونه دخالتي در آن ندارد لذا تنبيه و تحقير طفل در نزد خودتان يا ديگران ويا مسخره كردن وي , نه تنها هيچگونه تاثيري در بهبودي آن ندارد بلكه با ايجاد فشار روحي وضع كودك را به مراتب بدتر مي كند. ثابت شده است عوامل ارثي و سوابق والدين نيز در بروز شب ادراري موثر است . اما بايد توجه داشت همانطور كه زمان راه افتادن و حرف زدن بچه ها با همديگر متفاوت است , روند بالارفتن ظرفيت مثانه و زمان قدرت كنترل مثانه نيز در كودكان ممكن است باهم متفاوت باشد.

 

مسايل روحي و عاطفي از مهمترين علل شب ادراري هستند . اين مورد بخصوص در نزد كودكاني ديده مي شود كه قبلا كنترل ادرار داشته اند اما اكنون دچار شب ادراري شده اند. از جمله عوامل روحي كه مي تواند سبب شب ادراري گردد ميتوان از موارد زير نام برد:

 

• تولد يك نـــوزاد درخانواده كه موجب مي شود توجه پــدر و مـادر به نــوزاد معطوف گردد و به كودك بزرگتــــر كمتر مورد توجه قرار گيرد .
  
• جدايـــي پـــدر و مـــادر
  
• اختلافات و كشمكشهـــاي درون خانـــواده
  
• جابجايـــي خانواده
  
• مسافـــرت يا فوت يكي از والدين
  
• تحقيـــر و تنبيه بيش از حد بزرگتـــر ها نسبت به كودك
  
• ايجــاد تــرس و هيجــان و اضطــراب شديد در كودك با شنيدن ويا ديدن مناظر, فيلمها ويا بازي هاي ترسناك كامپيـــوتري
  
• از ديگر عوامل بسيار مهم در شب ادراري كه به تازگي و در سالهاي اخير بسيار اهميت پيدا كرده است , آلرژي و حساسيت كودك به غذا ها و بخصوص شيـــر گاو است . لذا بايد دقيقاً توجه داشت كه در چه شبهايي و با مصرف چه موادو يا غذاهايي اين شب ادراري تشديد مي شود. تا از مصرف آنها پرهيـــز گردد .
  

قبلا تصور مي شد كه كودكان مبتلا به شب ادراري خواب عميق تري دارند و يا شب ادراري ناشي از اختلال در خواب و بيدار شدن كودك است . اما بتازگي نشان داده شده است كه بين خواب كودكان مبتلا به شب ادراري و ساير كودكان تفاوتي وجود ندارد و خيس كردن در هر مرحله از خواب ( چه در مرحله خواب عميق و چه در مراحل خواب سطحي ) ممكن است اتفاق بيافتد.

 

◄ درمــــــــان :

۱- از بين بردن تمامي فاكتورها و مسايل عاطفي و روحي كه منجر به اضطراب و مشكلات عصبي در كودك مي شود ( در قسمت قبلي به آن اشاره شد)

 

۲- استفاده ازتشكچه هاي زنگ دار كه در صورت تماس با اولين قطره ادرار زنگ آن بصدا درمي آيد و موجب بيداري كودك مي شود. استفاده از اين دستگاه باعث مي شود كه ظرف چند هفته يك رفلكس شرطي دركودك ايجاد شود بطوري كه حتي پرشدن مثانه نيزميتواند بتدريج باعث بيدار شدن كودك گردد.

 

۳- در روز بايد مايعات زيادي استفاده گردد و به كودك آموزش داد تاحتي الامكان در طول روز ادراركردن را به تاخير اندازد تا حجم مثانه بيشتر شده و در طول شب ديرتر پر گردد، بديهي است ار غروب آفتاب به بعد لازم است مصرف مايعات و غذاها و ميوه هاي آبدار به حداقل برسد و كودك حتما قبل از خوابيدن ادرار كند.

 

۴- تشويق طفل هم در انجام اين تمرينات و رعايت دقيق درمانهاي دارويي و غير دارويي بسيار مؤثر است . حتي مي توان كودك را به ازاي هر چند شب كه خيس نمي كند تشويق نمود و در صورت عدم خيس كردن براي مدت طولاني براي وي جايزه اي نيز خريد . (‌اين مسئله در مورد كودكاني كه در طول روز در لباس خود نم مي زنند نيز صادق است )

 

۵- درمانهاي دارويي كه از جمله آنها ايمي پيرامين است . ايمي پيرامين دارويي است كه در درمان تعدادي از ناراحتي هاي روحي و افسردگي بكار مي رود لذا ممكن است شما از مصرف آن اكراه داشته باشيد . اما بايد توجه داشته باشيد تاثير اين دارو جدا از خاصيت ضد افسردگي آن است و از طريق تاثير بر اعصاب مثانه عمل ميكند. لذا مي توانيد بدون دغدغه آنرا مصرف نماييد چرا كه اين دارو عوارضي براي كودك شما ندارد. در 25 تا 40% كودكان بدنبال مصرف اين دارو بهبودي حاصل مي شود اما از آنجائيكه پس از قطع دارو ممكن است شب ادراري مجددا عود نمايد,لازم است اين دارو حداقل براي سه ماه مصرف شود و قطع آن نيز تدريجي باشد . از داروهاي ديگر مي توان از قرص و اسپري بيني دسموپرسين و قرص اكسي بوتينين نام برد كه در موارد خاصي مي تواند مفيد باشد .

 

۶- درمانهاي روانپـــــزشكي بيشتر در مورد كودكانــــي بكار مي رود كه از مسايل روحــي و روانــي زيادي رنج مي برند.

 

◄ در پايـــان متذكـــــر مي شـــــوم :

اگر چه شب ادراري سبب ناراحتي خانواده وخود كودك مي گردد اما خوشبختانه در اكثر بچه ها بهبود پذير است و حتي بدون درمان نيز اين عارضه ممكن است برطرف گردد. اما از آنجائيكه شب ادراري ممكن است علامت بسياري از بيماريهاي مهم و جدي در كودك باشد , درمانهاي توصيه شده براي كودك خود را هيچگاه جهت ديگران تجويز نفرماييد چون براي اثبات وجود و يا عدم وجود اين بيماريها , بررسي و معاينه كودكان مبتلا به شب ادراري توسط پزشك حاذق ضروري است.

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120452]

شب ادرارى يا ناتوانى در كنترل ادرار (Enuresis)، يكى از اختلالات رايج دوران كودكى است كه در بعضى موارد مى تواند مسائل و مشكلات جدى روان شناختى مثل كاهش عزت نفس، احساس شرمسارى، خودكم بينى و پرخاشگرى به دنبال داشته باشد. براساس تعريف انجمن روان شناسان، زمانى كه كودك (۵ سال به بالا) به طور مكرر دو بار در هفته و در مدت سه ماه متوالى، بدون داشتن بيمارى جسمانى خاصى مثل ديابت، صرع، عفونت هاى سيستم ادرارى، نارسايى هاى سيستم عصبى و... رختخواب خود را خيس كند، دچار مشكل شب ادرارى يا ناتوانى در كنترل ادرار است. ميزان شيوع اين اختلال به دليل تنوع علل و معيارهاى اجتماعى گوناگون قدرى مشكل است، ولى آمارها نشان مى دهند كه تقريباً ۸۵ درصد كودكان تا سن پنج سالگى قادرند در طول شب خشك بخوابند و ۱۵ درصد باقى مانده نيز با كمى آموزش و حمايت والدين و مربيان شان مى توانند پاكيزه خوابيدن را بياموزند. تنها ۲ _ ۱ درصد كودكان هستند كه تا سن ۱۵ _ ۱۴ سالگى توانايى كنترل ادرارشان را هنگام خواب هنوز به دست نياورده اند.

 

◄انـــواع شب ادرارى در كـــــودكان

به طور كلى، شب ادرارى هاى كودكان به دو گروه تقسيم مى شوند.

گروه اول، كودكان خردسال زير پنج سال كه هنوز مراحل كنترل ادرار را در طول شب نياموخته اند. گروه دوم، كودكانى كه بعد از سه ماه متوالى كه قادر بوده اند شب ها خشك بخوابند، مجدداً دچار ناتوانى در كنترل ادرارشان شده اند.

 

◄عـــوامل موثــــر در بــــــروز شب ادرارى

محققان بر اين باورند كه شب ادراریهاى گروه اول، ناشى از نارسايى و عدم رشد كافى اندامهاى دفع ادرار، عوامل رشد، وراثت و مشكلات هورمونى است و شب ادراریهاى گروه دوم، حاصل مشكلات كليوى، مثانه، مجارى ادرارى، عفونتهاى گوناگون سيستم دفع ادرار، تنشها، استرسها و فشارهاى روحى - روانى ناشى از تغييرات زندگى كودك است.

 

◄تاخيــــــر در رشـــد اندامهــــا

رايج ترين علت ناتوانى كودكان در كنترل ادرار، تاخير در رشد اندام ها و سيستم اعصاب مركزى آنهاست كه موجب كاهش توانايى آنان بر عمل تخليه مثانه مى شود. زمانى كه مثانه كودك پر مى شود، اندام هاى عصبى دفعى پيام هايى كه به مغز مى فرستد، كودك را براى دستشويى رفتن هوشيار مى كنند. چنانچه اين بخش از سيستم عصبى كودك دچار ضعف و تاخير در رشد باشد، پيام عصبى لازم به مغز نمى رسد.

 

◄ اختــــلالات خــــــواب

بررسى نوارهاى مغزى كودكان شب ادرار نشان مى دهد كه نارسايى امواج مغز و افزايش فعاليت آن مى تواند در بعضى موارد مانع از بيدار شدن به موقع كودك براى دستشويى رفتن شود. به عبارت ساده تر، اين گروه از كودكان ممكن است خوابى كاملاً طبيعى و آرام داشته باشند، ولى براى بيدار شدن به موقع دچار مشكل مى شوند.

 

◄عامـــل وراثت

تحقيقات نشان مى دهند كه تقريباً ۷۵ درصد كودكان مبتلا به شب ادرارى، داراى والدين و يا خواهر و برادرهايى بوده اند كه آنها نيز اين مشكل را داشته اند. اين احتمال در بين كودكان شب ادرار كه يكى از والدين شان مبتلا به شب ادرارى بوده است ، به ۵۰ درصد مى رسد و چنانچه سابقه خانوادگى اين بيمارى در آنها موجود نباشد، فرزند شان نيز به طور حتم تا ۶ سالگى اين مشكل را پشت سر خواهد گذاشت. آزمايش هاى گوناگون نشان داده اند كه ژن حامل اختلال شب ادرارى بر روى كروموزم شماره ۱۳ قرار دارد.

 

◄ مشكـــــلات هـــــورمونى

تحقيقات نشان مى دهند ميزان هورمون كاهش ادرار (ADH)در كودكان شب ادرار به حد طبيعى نيست. ميزان ترشح طبيعى اين هورمون در كودكان سالم (در طول خواب) موجب كاهش فعاليت كليه ها و ديرتر پرشدن مثانه (در طول ۱۲ _ ۸ ساعت) مى شود. در حالى كه در كودكان شب ادرار، عدم توازن اين هورمون موجب بروز شب ادرارى در آنان مى شود.

 

◄عفـــــونتهـــاى سيستـــــم دفع ادرار

كودكى كه مبتلا به عفونت هاى كليوى و سيستم دفع ادرار است، بيش از كودكان سالم نياز به دستشويى رفتن پيدا مى كند. اين كودكان هنگام دفع، دچار احساس سوزش، درد و ناراحتى مى شوند و ادرار آنها اغلب كدر و بدبو است. همچنين تب و درد در ناحيه پشت (كليه ها) از ديگر علائم عفونت هاى ادرارى است.

 

◄ديـــــابت

ديابت يا بيمارى قند در كودكان نيز مى تواند عاملى براى شب ادرارى آنان باشد. علائم ديابت عبارتند از: تكرر ادرار، تشنگى بيش از اندازه، خستگى و بى حالى در طول روز، كاهش وزن و كم تحركى، زياد شدن اشتها و پرخورى.

 

◄عـــــوامل جسمانــــــــى

بعضى از تحقيقاتى كه در زمينه علل شب ادرارى كودكان صورت گرفته است، نشان مى دهد كه اين كودكان داراى مثانه اى كوچكتر از حد معمول هستند. زمانى كه والدين گزارشى از گنجايش كم مثانه كودك شب ادرارشان مى دهند، معمولاً اين كودكان در طول روز هم دچار ناتوانى در كنترل ادرارشان هستند.

 

◄عـــــــــوامل روانشناختــــــى

در بعضى موارد نيز شب ادرارى كودكان عكس العمل و پاسخى، نسبت به تعارضات هيجانى، اضطراب ها و نابسامانى هاى عاطفى كودك است. پژوهش هاى روان شناسان و ديگر متخصصان بهداشت روانى كودكان نشان مى دهد، بچه هايى كه درگير تغييرات و دگرگونى هايى در محيط خانه و مدرسه خود هستند، گاهى دچار شب ادرارى مى شوند. بحران عاطفى در خانه و خانواده نيز مى تواند منجر به بروز اين اختلال در كودكان شود. تغيير منزل يا مدرسه، انتقال به شهر ديگر، طلاق و جدايى والدين، تولد نوزاد جديد در خانواده، بدرفتارى و خشونت هاى خانوادگى، فشارها و استرس هاى گوناگون و... مى توانند عاملى براى ناتوانى كودك در كنترل ادرارش باشند. در اغلب موارد نيز كودكان نسبت به اين گونه تغييرات عاطفي_ هيجانى خود آگاه نيستند و نمى دانند كه بين شدت احساسات و شب ادرارى آنان ارتباطى وجود دارد.

 

◄روشهاى درمــــان شب ادرارى كــــــودكان

اولين گام براى درمان كودكان شب ادرار آن است كه والدين و اعضاى موثر خانواده سعى كنند با رعايت برنامه اى منظم براى خواب و خوراك كودك، خشك خوابيدن در طول شب را به او بياموزند. در اين زمينه توجه به نكات زير مى تواند مفيد باشد:

 

۱- هيچ گاه از تنبيه، سرزنش، انتقاد و يا شرمنده كردن كودك براى درمان و كاهش شب ادرارى او استفاده نكنيد.

۲- قبل از اين كه كودك براى خوابيدن به رختخواب برود، به او يادآورى كنيد كه به دستشويى برود. اگر كودك گفت كه نيازى به دستشويى ندارد، از او بخواهيد كه به هرحال سعى كند، مثانه اش را خالى كند.

۳- نوشيدن مايعات را دو ساعت قبل از خواب محدود كنيد (حتى غذاها و خوراكى هايى كه آب زيادى دارند مثل بستنى، ژله، سوپ و...).

۴- سعى كنيد كودك را چند بار در طول شب بيدار كنيد. نايلون و يا مشمعى زير ملافه تشك كودك پهن كنيد تا بتوانيد در صورت نياز تنها ملافه را عوض كنيد.

در نظر داشته باشيد، تقريباً ۹۸ درصد شب ادرارى هاى كودكان به تدريج تا سنين ۱۲ _ ۱۰ سالگى بهبود مى يابند. به طور كلى روش هاى درمان شب ادرارى كودكان به دو گروه تقسيم مى شوند، درمان هاى غيردارويى و درمان هاى دارويى.

 

الف) درمانهاى غيـــــــر دارويـــــــــــى

مثل روشهاى انگيزشى، استفاده از وسايل و زنگ هاى حساس به رطوبت، ورزش هاى مخصوص تقويت مثانه، درمان هاى روان نشاختى، رژيم غذايى و....

 

روشهاى انگيـــــزشــــى:

بر طبق اين روش ها به كودك كمك مى شود تا شرايط خود را بهتر درك كند و دچار احساس ناتوانى، ضعف عزت نفس و خودكم بينى نشود. به عبارتى خود را عامل اختلال نداند بلكه تلاش كند تا نقش موثرى در بهبود و روند درمان ايفا كند. يكى از اين روش ها استفاده از رژيم هاى غذايى و نمودار روزانه است كه طى آن كودك سعى مى كند با يك برنامه تنظيم شده و كاهش نوشيدنى هاى گوناگون در طول شب، خود را كنترل كند و خشك بخوابد. معمولاً اين شيوه درمان در ۲۵ درصد موارد موجب كاهش ۷۰ درصد از شب ادرارى كودكان مى شود.

 

استفــــاده از وســــــايل و زنگهـــاى حســـاس به رطـــــــــوبت:

يكى از موفق ترين شيوه هاى كاهش شب ادرارى كودكان، استفاده از وسايل حساس به رطوبت است. اين زنگ ها دونوع هستند، دسته اول به زيرشلوارى كودك و دسته دوم به ملافه رختخواب كودك بسته مى شوند. در هر دو حالت با كمترين نم و رطوبتى به صدا در مى آيند و كودك را از خواب بيدار مى كنند. بعد از مدتى كه كودك نسبت به زمان پر شدن مثانه اش حساس مى شود و قبل از آن كه رختخوابش را خيس كند، بيدار مى شود و به دستشويى مى رود. چنانچه كودك نسبت به صداى زنگ حساس نباشد، وظيفه والدين است كه فوراً او را بلند كنند و به دستشويى ببرند. هنگام استفاده از اين گونه وسايل، بايد زيرشلوارى كودك مجدداً عوض شود و هيچ گونه رطوبتى نداشته باشد تا دستگاه درست كار كند. در طول درمان، هيچ گاه كودك را تنبيه و سرزنش نكنيد، خيلى آرام و خونسرد بلند شويد و بدون كمترين دلخورى و اوقات تلخى او را به دستشويى ببريد. باز هم به خاطر داشته باشيد كه كمك ها و همراهى هاى شما مى تواند مشكل كودك را تخفيف دهد، پس او را به دليل مشاركتش در برنامه درمان، تشويق و ترغيب كنيد تا كودك دچار بحران روحى نشود. براساس گزارش هاى مختلف تقريباً ۷۰ درصد از شب ادرارى هاى نوع اول با استفاده از اين شيوه بهبود مى يابند. پزشكان و متخصصان كودك پيشنهاد مى كنند، كودكانى كه از اين روش براى درمان خود استفاده مى كنند، بهتر است تا سه هفته بعد از اين كه توانستند كاملاً خشك بخوابند، از دستگاه هاى حساس به رطوبت استفاده كنند.

 

ورزشهـــاى مخصـــــــــوص تقـــويت مثانــــه:

گروهى از پزشكان و متخصصان كودك توصيه مى كنند براى درمان شب ادرارى كودكان مى توان آنها را تشويق كرد تا ورزش هاى كششى و حركات بدنى اى انجام دهند كه موجب گنجايش بيشتر مثانه آنها و بالارفتن توان كنترل بيشتر آنها بر اعمال مثانه شان مى شود. اين حركات و نرمش ها در طول روز انجام مى شود و زمانى كه كودك احساس مى كند مثانه اش پر شده است، سعى مى كند با كشش بدنى، گنجايش آن را بيشتر كند. روش ديگر آن است كه از كودك مى خواهند هنگامى كه در طول روز به دستشويى مى رود تا ادرار كند، چند لحظه اى جلوى ريزش ادرارش را بگيرد و دوباره ماهيچه انتهايى مجراى ادرارى اش را رها كند. اين كار موجب تقويت ماهيچه هاى انتهايى مجراى ادرارى مى شود. نتايج تحقيقى كه در اين زمينه صورت گرفته است نشان مى دهد، ۶۶ درصد كودكانى كه از اين روش استفاده كرده اند، تا ۲۰ درصد بهبود يافته اند و توانسته اند روند درمان را پس از مدتى تسريع بخشند.

 

درمانهـــــــــاى روانشناختــــى:

يكى ديگر از روش هاى درمان شب ادرارى در كودكان استفاده از روش هاى روان شناختى است، به ويژه در مواردى كه شب ادرارى كودك ناشى از تغييرات و تعارضات عاطفى _ هيجانى (مثل تولد نوزاد جديد، شرايط استرس آور درسى _ مدرسه اى و...) و يا بحران هاى عاطفى (مثل جدايى و طلاق والدين، درگيرى هاى خانوادگى و...) است. اساس درمان هاى روان شناختى، كمك به كودك و خانواده اش براى يافتن عامل و علت اصلى شب ادرارى كودك است. اين روش ها به آنها ياد مى دهد كه چگونه با كودك شب ادرار بايد كنار آمد و به او كمك كرد تا با مشكلش روبه رو شود و درصدد حل آن برآيد. از جمله درمان هاى روان شناختى، روش تشويقى است كه براساس آن والدين جدول هفتگى اى تهيه مى كنند و شب هايى را كه كودك توانسته خشك بخوابد در آن علامت مى زنند (ستاره اى به كودك مى دهند). بعد از آن كه تعداد علامت ها (ستاره ها) به ده رسيد، جايزه اى كه كودك انتخاب مى كند، برايش فراهم مى آورند.

 

ب) درمانهــــــــاى دارويـــــــــى

در سال هاى اخير، براى درمان شب ادرارى كودكان از دارودرمانى استفاده مى شود. بسيارى از اين داروها، عملاً براى درمان مشكلات ديگرى مثل، افسردگى، اضطراب و... تجويز مى شوند. ايمى پرامين يكى از رايج ترين داروهاى ضدافسردگى است كه براى درمان شب ادرارى به كودكان هم داده مى شود. اين دارو تا ميزان ۳۰ درصد مى تواند شب ادرارى كودك را كاهش دهد.

 

ايمـــى پــــرامين :

براى كنترل ادرار در طول شب (و حتى روز) داده مى شود. لازم به ذكر است كه اين گونه داروها براى درمان بلندمدت شب ادرارى كارايى ندارند. به عبارت ديگر، اگر دارو قطع شود، كودك مجدداً دچار شب ادرارى و عدم كنترل بر مثانه خواهد شد. مشكل ديگرى كه اين گونه داروها پديد مى آورند، عوارض جانبى آنهاست، به خصوص كه اين عوارض در كودكان شديدتر است. چنانچه كودكى به ناچار از شيوه دارودرمانى براى حل مشكل شب ادرارى اش استفاده مى كند، بهتر است حتماً زير نظر پزشك متخصص باشد.

 

داروهاى دسمــــــــــــوپسين:

انواع ديگر داروهايى كه براى حل مشكل شب ادرارى كودكان به كار برده مى شوند، استفاده از داروهاى دسموپرسين است. اين داروها موجب تغييراتى در هورمون هاى بدن (ADH) مى شوند. اين شيوه درمان، در مورد كودكانى مى تواند موثر باشد كه هورمون ADH در بدن شان دچار نارسايى است. اين دارو موجب كاهش آب ادرار و ديرتر پرشدن مثانه كودك در طول مدتى كه خواب است، مى شود. مصرف اين دارو براى كودكان خردسال به صورت افشانه اى و در بينى است. اغلب والدين گزارش كرده اند كه استفاده از اين دارو خيلى سريع مى تواند شب ادرارى را در كودكان كاهش دهد. پزشكان نيز توصيه مى كنند اگر كودك توانست بعد از سه ماه كه از اين دارو استفاده كرد، خشك بخوابد، بهتر است مصرف آن را به تدريج كاهش داد. متاسفانه اين گروه داروها هم مثل داروهاى ضدافسردگى، زمانى كه مصرف آنها قطع مى شود، تاثير خود را در بدن كودك از دست مى دهند و مجدداً علائم شب ادرارى در او ظاهر مى شود. در اين گونه موارد، گروهى از پزشكان پس از شروع دوباره شب ادرارى، تجويز دارو را از سر مى گيرند و گروهى از والدين تصميم مى گيرند صبورانه با اين مشكل فرزندشان در خانه كنار بيايند و فقط شب هايى كه كودك دور از خانه اش مى خوابد، از اين گونه اسپرى ها و داروها استفاده كنند. اگر چه شب ادرارى هاى كودكان گاهى سبب ناراحتى والدين، اعضاى خانواده و خودِ كودك مى شود، اما خوشبختانه در اغلب موارد بدون درمان خاصى بهبود مى يابند. اما از آن جايى كه گاهى اين مشكل مى تواند علامت بيمارى جسمانى حادى باشد، بهتر است براى حل مشكل و درمان به موقع با پزشك متخصص مشاوره اى انجام دهند. در نظر داشته باشيد، انتخاب بهترين شيوه درمان در هر كودكى متفاوت است و بايد متناسب با شرايط جسمى _ روحى او انتخاب شود.

 

 

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[Mohammad Aref 120452]

رختخواب خیس، کابوس شبانه کودکان

 

باز هم بي‌نتيجه بود. با دو دست شقيقه‌هايش را فشار داد. سرش گيج مي‌رفت. اين‌بار ديگر مي‌خواست به معلم مدرسة پسرش بگويد كه او را سر كلاس و جلو دانش‌آموزان ديگر براي اين عادت زشتش سرزنش كند. همة راهها را امتحان كرده بود. انواع تنبيه‌ها و تشويق‌ها را براي ترك اين عادت ناپسندش در نظر گرفته بود. اما هيچ‌كدام مؤثر نبود. شب‌ها همه‌چيز خوب بود. پسرك قول مي‌داد و با وعده‌هاي مادر به‌خواب خوش فرو مي‌رفت. اما صبح روز بعد، مادر مي‌ماند و يك رختخواب خيس. پسرك انكار مي‌كرد: من اين‌كار را نكرده‌ام! مادر درمانده شده بود. شايد در تربيت كودكش سستي و سهل‌انگاري كرده بود. به چشمانش نگاه كرد، معصوم بودند و ترسان. دستش پايين افتاد و در برابر كودك بي‌گناه شرمگين شد ...

رختخواب خيس

شب‌ادراري به ‌معناي ناتواني در كنترل ادرار در طول ساعات شب است. اغلب پزشكان اين اصطلاح را براي كودكان زير پنج سال به‌كار مي‌برند؛ با اين‌ حال، 5 ميليون كودك در ايالات متحدة امريكا زندگي مي‌كنند كه بعد از شش سالگي هم رختخواب خود را خيس مي‌كنند. پس بپذيريد كه كودك شما تنها نيست. براي شناخت پديدة شب‌ادراري بايد بدانيم كه كليه‌ها چگونه كار مي‌كنند. كار كليه‌ها ساختن ادرار است. ادرار از طريق حالب‌ها به مثانه فرستاده مي‌شود. مثانه شبيه بالون است و ادرار را در خود نگه مي‌دارد. يك دريچة عضلاني نيز مانع خروج ادرار از مثانه مي‌شود. با پر شدن مثانه، يك پيام عصبي به مغز مي‌رسد و مغز دستور باز شدن دريچة عضلاني را صادر مي‌كند. اگر كودك در زمان خواب اين پيام را دريافت نكند، مثانة او خودبه‌خود خالي مي‌شود.

علل ايجادكننده شب‌ادراري ناشناخته‌اند. اما عوامل متعددي با اين عارضه ارتباط دارند:

1. حجم مثانه: شب‌ادراري ممكن است به‌دليل ظرفيت كم مثانه باشد.

2. سابقة خانوادگـــي: كودكان والديني كه شب‌ادراري داشته‌اند، بيشتر احتمال دارد كه به اين عارضه دچار ‌شوند.

3. عفونت: عفونت كليه‌ها يا مثانه ممكن است باعث شب‌ادراري كودكي شود كه سابقة اين مشكل را نداشته است.

4. كمبــود هـــورمون ضد ادرار:ميزان اين هورمون در بدن كودكاني كه رختخواب خود را خيس مي كنند كمتر از سايرين است.اين هورمون ساخت ادرار را كاهش ميدهد.بنابراين،افراد داراي سطح پايين هورمون ضد ادرار ممكن است ادرار بيشتري بسازند و مستعد شب‌ادراري باشند.

5. تأخير در رشـــد و نمـــو: كودك ممكن است به علت تأخير رشد دستگاه عصبي خود قادر به دريافت پيام از مثانة پر نباشد.

6. خـــواب بسيار عميق: تعدادي از پزشكان به در نظر گرفتن اين عامل به‌تنهايي اعتقادي ندارند.

7. رژيم غذايــــي: مصرف شكلات و مواد كافئين‌دار و محصولات غذايي حاوي مواد رنگي مصنوعي كودك را مستعد شب‌ادراري مي‌كند.

8. علل رواني و عاطفي: برخي از كودكان دچار مشكلات رواني و عاطفي‌اند و اعتمادبه‌نفس كافي براي كنترل ادرار پيدا نكرده‌اند. اين كودكان نيز مستعد شب‌ادراري‌اند.

كودكان در حدود پنج الي شش سالگي كنترل ادرار در طول شب را به‌دست مي‌آورند. اما 15 درصد كودكان پس از پنج‌ سالگي همچنان در شب رختخواب خود را خيس مي‌كنند. جالب آنكه 3 درصد افراد تا پانزده سالگي نيز گاه‌گاه به اين مشكل دچار مي‌شوند. آنچه اهميت دارد دانستن اين موضوع است كه شب‌ادراري بيماري نيست، بلكه وضعيتي است كه نياز به درمان مؤثر و مداوم دارد.

آشنا كردن كودك با عارضه شب‌ادراري

گاه كودك از شما مي‌پرسد: «من نمي‌خواهم رختخوابم را خيس كنم. نمي‌خواهم شما را به دردسر بيندازم. پس چرا اين اتفاق مي‌افتد؟» ابتدا بايد به كودك بفهمانيد شب‌ادراري گناه نيست. خودتان هم باور كنيد كه كودك بدون هيچ غرضي اينكار را انجام ميدهد. پس تنبيه يا شرمنده كردن او وضع را بهتر نخواهد كرد. براي كودكتان توضيح دهيد كه احتمالاً كلية او بيشتر از كلية ديگران ادرار ميسازد يا مثانه‌اش قادر به نگهداري ادرار نيست. مي‌توانيد با يادآوري اين مسئله كه شما و پدرش هم مثل او بوده‌ايد، فرزند خود را متوجه كنيد كه تنها نيست. يك بادكنك را از آب پر كنيد. به كودك بگوييد كه اين بادكنك شبيه مثانه است. وقتي پر ميشود به ديواره‌هايش فشار مي‌آيد و كشيده میشود. تا زماني كه دهانة بادكنك بسته باشد، آب از آن خارج نمي‌شود. هرگاه مغز دستور دهد، دهانة بادكنك باز مي‌شود و ادرار بيرون مي‌ريزد. به كودك بفهمانيد كه فرمان مغز همان چيزي است كه او بايد هنگام خواب دريافت كند. همچنين، كودك بايد از نظر مشكلات و بيماري‌هاي مربوط به شب‌ادراري بررسي شود. بخصوص كودكي كه علاوه بر شب، در طول روز هم دچار مشكل در كنترل ادرار است. اين كودك را بايد پزشك معاينه كند و تحت آزمايش‌هاي ادراري قرار گيرد. خوشبختانه بجز در مورد كودكاني كه دچار بيماري‌هاي زمينه‌اي مانند ديابت و عفونت يا ناهنجاري‌هاي مادرزادي‌اند، اغلب معاينات كودك را طبيعي نشان مي‌دهند.

درمان شب‌ادراري كودكان

راه‌هاي متفاوتي براي جلوگيري از شب‌ادراري كودكان وجود دارد. توصيه‌هاي كاربردي زير را به‌خاطر بسپاريد:

1. نوشيدن مايعات را قبل از خواب كودك محدود كنيد. بعد از شام، نوشيدن حداكثر يك ليوان آب كافي است. مقدار دقيق مايع مورد نياز بدن كودك خود را از پزشك بپرسيد.

2. كـــودك را پيش از خواب به توالت بفرستيد. اگــــر مثانه‌اش پر نيست، مجبورش نكنيد که آن را خالــــي كند. اين كار باعث مي شود رختخوابش را خيس كند زيرا در كار مثانه اختلال به‌وجود مـــي‌آورد.

3. محدودسازي مصرف مايعات در طول روز هيچ كمكي به بهبود شب‌ادراري نمي‌كند. محدودسازي مايعات بايد حداكثر دو الي سه ساعت قبل از خواب كودك باشد.

4. شب‌ها چراغ توالت را روشن بگذاريد. گاه ترس از تاريكي باعث مي‌شود كه كودك رختخوابش را ترك نكند.

5. مي‌توانيد از روش جايزه و ستاره كمك بگيريد. جدولي براي كودك رسم كنيد و هر روز در آن يادداشت كنيد كه شب قبل را خشك گذرانده يا خيس. به‌ازاي شب‌هاي خشك به او ستاره بدهيد و بعد از آنكه چند ستاره گرفت، تشويقش كنيد.

استفــــاده از زنگ هشــــدار دهنده

در كودكي كه رختخوابش را خيس مي‌كند، بايد راه عصبي مغز به مثانه تقويت شود. زنگ‌هاي هشداردهنده براي تقويت اين مكانيسم به‌كار مي‌روند. يك گيرندة رطوبت، بلافاصله پس از شروع ادرار كردن كودك، در رختخواب او فعال مي‌شود و زنگ را به‌صدا درمي‌آورد. برخي از اين زنگ‌ها لرزشي هستند كه براي كودكانِ دچار مشكلات شنوايي يا آنهايي كه به همراه سايرين در يك اتاق مي‌خوابند به‌كار مي‌روند. هنگامي كه كودك بيدار مي‌شود و به سمت توالت مي‌رود، اين زنگ هشداردهنده عضلات سقف لگن را تحريك و منقبض مي‌كند. در نتيجه، جلو خروج بيشتر ادرار گرفته مي‌شود. به‌تدريج كودك مي‌آموزد كه پيش از به‌صدا درآمدن زنگ از خواب بيدار شود يا تمام شب را بدون نياز به ادرار كردن به‌ خواب رود. به اين ترتيب، مشكل شب‌ادراري حل مي‌شود. استفاده از اين روش براي كودكان زير هفت سال مناسب نيست. زيرا كودك بايد آن‌قدر بزرگ شده باشد كه مشكل شب‌ادراري را دريابد و، به‌عنوان بخشي از درمان، با والدين و پزشك همكاري كند. براساس آمار به‌دست‌آمده، اين زنگ‌ها مي‌توانند تا 70 درصد در درمان شب‌ادراري مؤثر باشند. اما در 10 الي 15 درصد موارد، احتمال عود شب‌ادراري وجود دارد. توصيه مي‌شود كه استفاده از اين زنگ‌ها حداقل سه هفته پس از خشك شدن رختخواب كودك ادامه يابد. به‌‌نظر مي‌رسد كه درمان هر كودك با اين روش به چهار الي پنج ماه زمان نياز دارد.

درمان دارويي شب‌ادراري كودكان

داروها بسيار سريع‌تر از زنگ‌هاي هشداردهنده عمل مي‌كنند، بخصوص در كودكاني كه به اردو يا سفر چند‌روزه مي‌روند. اما اين داروها، به‌جاي معالجه كردن عارضه، آن را براي مدت كوتاهي پنهان مي‌كنند.

* اسپري استنشاقي دسموپرسين براي مدت زمان كوتاه مفيد است. اين دارو باعث كاهش توليد ادرار مي‌شود، بسيار سريع اثر مي‌كند و عوارض جانبي بسيار كمي دارد. طرز مصرف آن به صورت يك پُف در هر سوراخ بيني قبل از خواب است.

* داروي ايمي‌پرامين هم كه در درمان افسردگي بالغين به‌كار مي‌رود، با بهبود وضعيت خواب كودك، از عارضة شب‌ادراري جلوگيري مي‌كند. همچنين اين دارو، با اثر بر عضلات مثانه، مانع شب‌ادراري مي‌شود. به‌خاطر داشته باشيد كه نبايد بيش از سه ماه از اين دارو استفاده كنيد زيرا مي‌تواند موجب تغيير رفتار كودك شود.

* در مورد برخي كودكان كه عضلات مثانة آنها قبل از پر شدن كامل مثانه منقبض مي‌شود، اكسي‌بوتين كاربرد دارد.

عــــــــــود شب‌ ادراري

گاه كودكاني كه مدت‌هاي طولاني رختخواب خود را خيس نكرده‌اند، دوباره شروع به شب‌ادراري مي‌كنند. اين عارضه در اغلب موارد علت رواني دارد. كودك به‌دليلي كه مي‌تواند تولد يك خواهر يا برادر جديد باشد مضطرب و نگران است. چنين كودكي نياز به مشاورة رواني دارد و لازم است با او دربارة آنچه نگرانش مي‌كند صحبت شود. از هر صد كودك مبتلا به شب‌ادراري، يك تا دو كودك تا پانزده سالگي رختخواب خود را خيس مي‌كنند. شب‌ادراري عارضه‌اي پردردسر ولي خوش‌خيم است و در بيشتر موارد به‌سادگي برطرف مي‌شود. بسياري از كودكان سعي مي‌كنند بيدار بمانند تا جلو اين اتفاق را بگيرند. بايد به چنين كودكاني اطمينان داد كه اين مسئله دير يا زود حل خواهد شد. پزشك و پدر و مادر در كنار او هستند و او را حمايت مي‌كنند تا مشكل به‌طور كامل برطرف شود.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام