محصولات فرعي برنج در تغذيه دام

[mani24 29,665]

[h=2][/h]

 

هدف کلي تحقيق: دستيابي به حداکثر توليد (عملکرد دام) با استفاده از ضايعات محصولات کشاورزي و همين طور يافتن راهکارهاي گسترش استفاده از محصولات فرعي برنج در تغذيه دام در مراکز کشاورزي استان گيلان با استفاده از آموزشهاي ترويجي مي باشد.

 

استفاده از محصولات فرعي برنج در تغذيه دام:

غير از دانه اصلي و نيم دانه برنج که در ايران مصرف غذايي براي انسانها دارند

 

محصولات فرعي برنج به دو بخش تقسيم مي گردد:

 

الف) محصولات فرعي که در هنگام خرمنکوبي بدست مي آيد:

 

الف-1) کلش : در حين خرمنکوبي بخش عمده اي از ساقه در دست کارگر خرمنکوب باقي مي ماند. اين ماده غذايي کلش نام دارد که قابل جمع آوري و دسته بندي مي باشد. کلش داراي الياف خام و خاکستر زياد، پروتئين و ويتامين کم است.

 

الف-2) کاه برنج: بخشي از ساقه و تمامي برگ برنج را شامل مي شود. اين فراورده در استان گيلان به کاه يا سراچين برنج معروف است. در مقايسه با کلش خوش خوراک ترو قابليت هضم بالاتري دارد.

 

الف03) ساقه و برگ ريز همراه با شلتوک هاي پوک و اندکي شلتوک سالم: اين فرآورده غيرقابل بسته بندي بوده، ارزش غذايي اين مجموعه بيشتر از کاه و کلش است ولي به علت همراه بودن با گرد و خاک، کشاورزان رغبتي از آن جهت تغذيه دام ها نشان نمي دهند. امروزه تقريباً کاه و کلش به علت استفاده از کمباين با يکديگر مخلوط مي گردد. تقريباً بيش از 90% کاه و کلش توليد شده در گيلان از مصرف غذايي دام خارج مي شود.

 

ب- محصولات فرعي توليد شده در کارخانه هاي برنج کوبي:

 

دانه هاي خرمن کوب شده برنج، شلتوک برنج نام دارد. در صورتيکه شلتوک برنج در تغذيه دام استفاده گردد مي تواند به عنوان يک غذاي متراکم با ارزش در پرواربندي گاو نر و بره هاي پرواري استفاده شود. در اين صورت بعد از آسياب کردن شلتوک ارزش غذاي آن براي گاو نر معادل 84%-80% ذرت آسياب شده و براي بره هاي پرواري معادل 76%-55% ذرت آسياب شده خواهد بود. شلتوک آسياب شده مي تواند جايگزين 35% جيره مرغ هاي تخم گذار گردد. (4) بايد توجه داشت شلتوک توليدي در ايران منحصراً مصرف انساني دارد. در فرآيند به اصطلاح سفيد کردن برنج در کارخانجات برنج کوبي ابتدا با الک کردن، استفاده از آهن ربا و جرياني از باد مواد خارجي از شلتوک ها جدا مي شوند. در مرحله بعد ابتدا پوسته زير خارجي شلتوک که فل نام دارد از دانه سبوس دار جدا و برنج قهوه اي بدست مي آيد.

 

در مرحله نهايي توسط پوست کن سبوس خارجي و سبوس داخلي از برنج قهوه اي جدا شده و برنج سفيد شده يا صيقل داده شده حاصل مي گردد. در موقع صيقل دادن برنج، بعضي از دانه هاي برنج شسته مي شوند. دانه هاي شکسته به کمک الک هاي مرکب از دانه هاي سالم جدا مي گردند. برنج سفيد کامل و شکسته اي که اندازه آن 2/1 دانه اصلي است در تغذيه انسان ها استفاده مي شوند. خرده برنج هايي که اندازه آن ها 3/1 تا 4/1 دانه کامل است ضايعات برنج نام داشته ضايعات برنج در تغذيه طيور استفاده مي گردد.

ب-1) پوسته برنج يا فل rice hulls

 

خارجي ترين و ضخيم ترين لايه اي است که مغز دانه برنج را در بر گرفته است. ارزش غذائي اين فرآورده پايين بوده و مجموع مواد غذايي قابل هضم آن 4/1 (11%) يولاف مي باشد. حجيم، سبک و فاقد ارزش ريالي است. اين پوسته بعد از آسياب و آرد شدن مي تواند تا 25% (به عنوان علوفه) در جيره دام هاي داشتي و کم توليد استفاده گردد.

 

ب-2) سبوس برنج rice bran

شامل لايه نازک مياني پوشاننده مغز دانه برنج است. ترکيبي از گياهک، مقداري پوسته برنج و خرده برنج مي باشد. سبوس برنج حاوي 14% پروتئين خام، 7/15% چربي خام و 7/12% الياف خام است. درصد الياف خام آن متغير بوده و بستگي به اضافه شدن مقدار پوسته برنج به آن خواهد داشت. سبوس برنج خوش خوراک بوده و علت داشتن چربي خام بالا سريع الفساد مي باشد.

سبوس برنج مي تواند در تغذيه گاوهاي شيري استفاده گردد. در يان حالت ارزش غذايي آن در اين گونه جيره ها معادل 4/3 تا 3/2 ارزش غذائي ذرت در نظر گرفته مي شود.

 

ب-3) سبوس داخلي برنج rice polishings

 

ذرات بسيار ريزي هستند که از صيقل دادن مغز دانه برنج پس از جدا نمودن پوسته و سبوس خارجي بدست مي آيد. در واقع داخلي ترين لايه پوشاننده آندوسپرم مي باشد. مجموع مواد غذايي قابل هضم آن برابر ذرت است. از اين سبوس مي توان در تغذيه گاوهاي پرواري با ارزش غذايي معادل 88% ذرت استفاده کرد. (4) مقدار توليد سبوس داخلي برنج نسبت به سبوس برنج بسيار کم است. درگيلان، مازندران و گلستان عملاً سبوس داخلي و خارجي برنج از يکديگر جدا نمي شوند.

 

ب-4) مخلوط پوسته و سبوس هاي برنج:

 

ترکيبي از پوسته برنج، سبوس داخلي، سبوس خارجي برنج و خرده برنج است. بطوريکه تقريبي 61% مخلوط پوسته را برنج 35% آن را سبوس برنج و 4% آن را سبوس داخلي برنج تشکيل مي دهد. اگر خرده برنج به اين ترکيب اضافه شود اين نسبت ها کاهش مي يابد. الياف خام اين ترکيب نبايد از 30% بيشتر باشد. (4)

مهم ترين مشکلات موجود در بهره گيري از محصولات فرعي برنج در تغذيه دام (بر اساس تحقيق(

 

 

1- ساختار سنتي پرورش دام در منطقه

2- عدم آگاهي کشاورزان از دانش روز و آگاهي از ظرفيت هاي بالقوه و بالفعل موجود در منطقه

3- کمبود آموزش گران بخش دام پروري

4- مکانيزه نبودن مراحل کاشت، داشت و برداشت برنج

5- نبود تکنولوژي مناسب در برداشت، جمع آوري و نگهداري محصولات فرعي ذکر شده

6- عدم وجود شبکه اي کارآمد مديريتي در بخش آموزش، ترويج و تحقيقات بخش دامپروري

7- عدم وجود صنايع تبديلي

8- نبود يا کمبود تسهيلات مالي در اين خصوص

 

نتايج و بحث :

 

اساس فعاليت هاي آموزشي- ترويجي بر پايه استفاده از يافته هاي علمي علوم مختلف تحقيقاتي است. فلسفه آموزشي اين مکتب غير رسمي بر يافته هاي علوم مختلف، کاربرد عملي آن ها، نيازهاي جامعه، توانايي و مشارکت افراد، امکانات و وسايل موجود استوار است. در اين راستا مي توان گفت انسان ها محوريت اصلي اين فلسفه در فرايند اجراي برنامه هاي آموزشي مي باشد.

بديهي است در طرح و اجراي برنامه هاي آموزشي- ترويجي آگاهي از فرآيند پذيرش و انتقال تکنولوژي نوين جايگاه خاص خود را دارد. به همين منظور در تدوين اين گونه برنامه ها مي بايست تهيه کنندگان به گونه اي عمل کنند تا آموزشگران، فراگيران، متخصصين و محققين دخالتي مستقيم در تدوين آن ها داشته و تناسبي واقعي و حقيقي بين امکانات، شرايط محيطي و نيازهاي جامعه برقرار سازند.