آزبست

[mani24 29665]

حدود 2500 سال قبل از ميلاد در فنلاند از آزبست براى ساخت ظروف گلى استفاده می‌شد و در مقياس محدود از حدود 2000 سال قبل استفاده از آزبست جهت تهيه لباس مرسوم بوده است. هرودوت (450 سال قبل از ميلاد) نقل مى‌کند که چگونه رومى‌ها مردگان خود را قبل از سوزاندن درون پارچه‌هاى بافته شده از آزبست مى‌پيچيدند تا بهتر بتوانند خاکستر مرده خود را جمع‌آورى نمايند و اين ماده را «آميانتاژ» يعنى خلل ناپذير و فساد‌ناپذير مى‌ناميدند، حتى نام آزبست از زبان يونانى اخذ شده است که به معنى نابود نشدنى است. سرمایه‌داران ایرانی با آزبست وارد شده از هند‌وکیش لباس تهیه و با قرار دادن لباس‌های حاوی آزبست در آتش و نسوختن آنها میهمانان خود را متحیر می‌کردند، برطبق منابع موجود‏، لباس‌هایی که از آزبست‌(آذرشب) بافته می‌شده شستکه نامیده می‌شد. به صورت علمی و آکادمیک در سال ۱۸۲۰ یک دانشمند ایتالیایی، برای اولین بار لباس ضد‌آتش، را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد

. در اوایل قرن بیستم، یک مهندس اتریشی بنام لودویک هاچک از ترکیب الیاف این ماده با سیمان، موفق به اختراع سیمان نسوز شد، که با استقبال جهانی روبرو شد. با وجوديکه تاريخ استفاده از آزبست و بيمارى‌هاى ناشى از آن تقريباٌ همزمان و متقارن بوده است اما گزارش اولين مورد بيمارى آزبستوزیس که عامل آن الياف آزبست است، يکصد سال پيش در انگلستان بود.

خصوصيات مهم انواع آزبست را مي‌توان در موارد زير دسته‌بندي و بررسي نمود:

1. مقاومت شیمیایی

مقاومت شیمیایی انواع آزبست متفاوت است. کریزوتایل با آن که خاصیت شکل‌پذیری بسیار خوب دارد، مقاومت شیمیایی آن ناچیز است. به عکس آنتوفیلیت که خاصیت الاستیکی و شکل‌پذیری آن حداقل است، بالاترین مقاومت شیمیایی را در مقابل اسیدها دارد. بیشتر انواع آزبست خانواده آمفیبول، مقاومت شیمیایی بالاتر از کریزوتایل دارند.

2. مقاومت حرارتی

درصد آب آزاد شده از آزبست در مدت دو ساعت و در دماهای متفاوت اندازه‌گیری شده است. میزان آب آزاد شده از کریزوتایل در حرارت بالا، بیش از دیگر انواع آزبست است. چنانچه کریزوتایل در شرایط فشار بالا به پودر تبدیل شود، حالت تبلور خود را از دست می‌دهد و به جسمی بی‌شکل تبدیل می‌گردد. کریزوتایل از نظر انعطاف‌پذیری بهترین نوع آزبست شمرده می‌شود، ولی مقاومت شیمیایی آن اندک است. بر عکس آنتومیلیت دارای خاصیت انعطاف پذیری اندک و مقاومت شیمیایی بالاست.

کاربرد انواع آزبست

سالانه بيش از 2ميليون تن الياف كريزوتایل در جهان توليد مي‌شود كه مصرف ايران از اين محصول سالانه حدود 60 هزار تن است. درحال حاضر در ايران 11 شركت توليدكننده لوله و ورق آزبستي فعاليت مي‌كنند[4].

آزبست دست کم در 3000 نوع فرآورده متفاوت به مصرف می‌رسد. حدود 65 تا 70 درصد آزبست در ساخت انواع محصولات آزبست سیمانی مصرف می‌شود[4]. بیش از 95 درصد مصرف آزبست به کریزوتایل اختصاص داشته که از انواع کریزوتایل طویل و مرغوب جهت بافت لباسهای نسوز ، نمد و دیگر محصولات نسوز استفاده می‌شود.( ارزش اقتصادی کریزوتایل به طول آن بستگی دارد) جالب است بدانید ميزان خطر آزبست با تغيير روش‌هاي كاربرد آن در توليدات كاهش پيدا نمي‌كند .

آنتوفیلیت ، آکتینولیت و ترمولیت به دلیل انعطاف‌ناپذیری و خاصیت شکنندگی مصارف محدود دارند. آموسیت دارای الیاف طویل و مقاوم در برابر واکنشهای شیمیایی است، لذا از آن در ساخت ظروف شیمیایی استفاده می‌شود. موارد دیگر مصرف آن در پوششهای سبک حرارتی ، پوشش لوله‌ها بلوکهای منیزیتی و سیمان است. الیاف کروسیدولیت به خوبی آموسیت نیست، اما به دلیل مقاوم بودن در مقابل واکنشهای شیمیایی از آن در ساخت ظروف مخصوص استفاده می‌شود. مصارف دیگر کروسیدولیت در بافت پارچه‌های نسوز و غیره است. براي استحكام بخشي، در ورق هاي توليد شده براي ساخت ايرانيت 11/5 درصد و در لوله هاي آب 17/5 تا ١٩ درصد از آزبست استفاده مي‌شود. اين لوله‌ها براي انتقال آب آشاميدني و فاضلاب مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سقف ايستگاه‌هاي اتوبوس شركت واحد نيز كه از ورق‌هاي فشرده ساخته شده است و از آن با عنوان «آردوواز» نام مي‌برند، حاصل تركيب آزبست و سيمان است. در مناطق شمال كشور سقف خانه‌هاي مسكوني از اين محصول ساخته مي‌شود.

مهمترین محصولات آزبستی

بيشترين محصولات آزبستی سیمانی هستند كه شامل لوله‌های آزبست سیمانی ، ناودانی و صفحات ایرانیت است که در صنایع مختلف بکار می‌روند. ازالياف كوتاه آزبست در انواع مواد پلاستيكي، رنگ‌ها، آسفالت، گريس و روكش الكترودهاي جوشكاري استفاده مي‌شود. از الياف متوسط در انواع ورقه‌ها، لوله‌هاي آزبست سيماني، لوله‌هاي فشارقوي (به همراه الياف بلند)، كف‌پوش‌ها، كاغذها، لنت ترمز، روكش كلاج، عايق‌هاي حرارتي(در تركيب با سيليكات كلسيم و منيزيم) و عايق‌هاي آكوستيكي استفاده مي‌شود. الياف بلند نيز در تهيه توليدات ضدآتش و محصولات مقاوم در برابر حرارت از قبيل پرده‌هاي تئاتر، لباس مأموران نجات و آتش‌نشاني، مأموران اطفاي حريق چاه‌هاي نفت، انواع پيش‌بند، دستكش، لباس‌هاي يكسره، كفش، مواد بسته‌بندي، واشر، درزگير، عايق‌هاي حرارتي(مثل پوشش‌هاي ديگ بخار، لوله) عايق‌هاي الكتريكي، لنت ترمز(به صورت نوارهاي آزبستي) و غشاء پيل‌هاي الكتريكي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آزبست‌ حدوداً در 3000 نوع محصول مختلف كاربرد دارد، و اين مطلب به اين معني است كه ما روزانه با انواع اين محصولات در تماس هستيم.

مهمترين ذخاير آزبست ايران و جهان:

تقريباٌ تمام ذخاير پنبه‌نسوز حاصل از دگر‌سانى گرمايى در سنگ‌هاى غنى از منيزيم و آهن است بزرگترين معدن آزبست ايران در خراسان جنوبي(منطقه نهبندان) قرار دارد. استخراج سالانه معدن آزبست حاجات نهبندان حدود 300000 تن برآورد مى‌شود که وضعيت استخراج به‌صورت روباز و به‌روش پلکانى است[3]. منطقه معدنى حاجات حدود 3 کيلومتر مربع وسعت دارد. جهت استخراج کريزوتايل، پس از خرد کردن سنگ معدن، الياف کريزوتايل که در شکستگى‌ها پر شده به راحتى جدا گشته و توسط دستگاه مکنده از ناخالصى‌ها جدا مى‌گردند. ذخاير کوچک ديگرى در نواحى مشهد و بردسکن خراسان، نواحى ميناب هرمزگان و نواحى ماکو در آذربايجان غربى شناخته شده‌اند.

ميزان توليد جهانى در سال 1954، مقدار 1/67 ميليون تن بوده است. از اين رقم 46% در کشورهاى شوروى سابق، 29% کانادا، 7% آفريقاى جنوبى، 4% زيمباوه، 4% در چين توليد ‌شده است. ميزان توليد جهانى آزبست در 1997 عليرغم رشد شديد جمعيت به 2/5 ميليون تن کاهش یافت که اين کاهش توليد آزبست و محصولات آن به دليل محرز شدن خواص بيمارى‌زايى آن و تحريم‌هاى اتخاذ شده توسط ممالک پيشرفته صنعتی بود.[9]

قوانین مربوط به آزبست در ایران و جهان:

در سال 1989 ميلادي آژانس حفاظت محيط زيست امريکا (EPA) کليه فعاليت‌هاى توليد، ورود و توزيع محصولات آزبستى را به منظور حفظ جان شهروندان تحريم مى‌نمايد و با اتخاذ يک برنامه زمان‌بندى شده، دستور به توقف کامل توليد محصولات آزبستى و جمع‌آورى و انحدام نمونه‌هاى کار شده مى‌دهد[8]. تاکنون در جهان عليه بکارگيري اين ماده خطرناک اعتراضات بيشماري انجام شده، در سال 1996 نخست‌وزیر فرانسه فرمانی مبنی بر قدغن کردن استفاده از آزبست صادرکرد. این فرمان مقرر کرده بود که استفاده از آزبست در کلیه محصولات تا سال 2001 محدود و سپس بطور کامل قطع گردد تا از آلودگی زیست محیطی ناشی آزبست جلوگیری گردد. این اقدامات فی‌نفسه خوب است، اما مشکل این تصمیم‌گیری‌ها در این است که ضایعات و پسماندهای حاوی آزبست از کشور‌های غربی خارج شده و همانند بلایی بر سر جهان سومی‌ها نازل می‌گردد.

با وجود تمامی خطرات و مشکلات ناشی از آزبست، این ماده به طور قانونی وارد کشور ما شده و مسولان نیز از کاربردهای آن در محصولات مختلف(مانند لوله‌های آب آشامیدنی و ...) خبر دارند. انتشار گزارش‌هاي علمي مستند در مورد عوارض جبران‌ناپذير آزبست سبب تدوين مصوبه‌اي لازم‌الاجرا توسط شوراي عالي محيط زيست در سال ١٣٧٩ به منظور حذف آزبست از تركيبات و توليدات صنعتي و ساختماني و جايگزيني تركيبات كم‌خطر به جاي آزبست به تصویب رسید[2] که متاسفانه تا‌کنون گام موثری در حذف این آلاینده توسط صاحبان صنایع و مسولین برداشته نشده است.

در اولين گام براي كاهش كاربرد كرايزوتايل در كشور، كنترل اين ماده از ضروريات بوده که در اين خصوص در سال‌هاي 2004 تا 2006 طي جلسات سالانه كنوانسيون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

دام، درج 5 نوع آزبست به نام‌هاي كروسيدوليت، آموزيت، ترموليت، آكتينوليت و آنتوفيليت در فهرست اين كنوانسيون مورد موافقت كشورهاي عضو که ایران نیز جزء آن می باشد، واقع شد. متاسفانه با وجود تلاش‌هاي بسيار زياد مدافعان محيط زيست با درج كرايزوتايل كه در مقايسه با ساير انواع آزبست بيشترين مصرف را در صنعت دارد از سوی مسئولین مخالفت شد. درج مواد در الحاقيه شماره 3 كنوانسيون مذکور به معني مخالفت با واردات آن نيست، بلكه به معني شناخت ماده مشمول به‌عنوان ماده‌اي خطرناك در سطح بين‌الملل است لذا كليه كشورهاي صادركننده ملزم به كسب مجوز واردات آن از مرجع ذيصلاح كشور واردكننده هستند. به‌اين ترتيب كنترلي قوي بر واردات ماده مشمول در كشور واردكننده ايجاد مي‌شود. اين موضوع نشان‌دهنده ميزان نياز كشورمان به عنوان يكي از مصرف‌كننده‌هاي كرايزوتايل به تحقيقات درخصوص جايگزين‌هاي مناسب اين ماده و تلاش بين‌المللي به عنوان كشوري عضو براي وارد كردن اين ماده در فهرست مواد مشمول كنوانسيون

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

دام در جلسات آينده كنوانسيون است. قوانين و مقررات موجود در جهان در رابطه با آزبست مورد استفاده در صنايع است، همان‌طور كه در قسمت‌هاي قبلي اين مقاله آمد رخداد طبيعي آزبست را NOA مي‌نامند، قوانين موجود نيز در رابطه با NOA بسيار ناقص است يا بهتر است بگوييم قوانين اصلا وجود ندارد، مخاطرات سلامتي ناشي ازNOA هنوز به طور كامل شناخته‌شده نيست، مردم زيادي در نقاط مختلف جهان در مجاورت NOA ها بسر مي‌برند كه همگي نيز در خطر تماس مستقيم با آزبست هستند. به‌عنوان‌مثال در ايالات متحده امريكا مردم در 20 ايالت در معرض NOA قرار دارند. برطبق يك مطالعه در امريكا معلوم شد رابطه‌اي بين ميزان ابتلا به بيماري Mesothelioma (نوعي سرطان) و فاصله از سنگ‌ها ومنابع طبيعي آزبست(NOA) وجود دارد، بر طبق اين مطالعه خطر بيماري فوق‌الذكر به ازاي هر 10 كيلومتر فاصله از NOA به ميزان 6% كاهش مي‌يابد[6]. بي‌شك در كشور ما نيز در نزديكي معادن آزبست مردم با مشكلاتي همانند آنچه در بالا آمد دست به گريبان هستند.

چگونگی حضور آزبست در محیط زیست:

الیاف آزبست توسط استخراج از معدن، اره‌کشی، عملیات تخریب ساختمان‌هایی که در عایق‌سازی آنها از آزبست استفاده شده، و بطور کلی تخریب هر فرآورده آزبست‌دار و ضایعات و پسماند‌های صنعتی حاوی آزبست به محیط زیست وارد می‌شوند. در شهرهای بزرگ یکی از مهم‌ترین راه‌های ورود آزبست به هوا از طریق لنت ترمز و کلاچ خودرو است. علاوه بر آلودگي‌هاي ريوي، آزبست با ورود به آب‌هاي سطحي و زيرزميني براحتي وارد بدن انسان مي‌شود. كرايزوتايل يا آزبست سفيد در آب‌هاي قليايي تثبيت مي‌شود ولي در شرايط اسيدي منيزيم از ساختار فيبري آن جدا شده و اين درحالي است كه آب بسياري از رودخانه‌ها حالت اسيدي دارند. آلودگي با آزبست با چشم غیرمسلح ديده نمي‌شود ولي اندازه‌گيري‌ها و نمونه‌برداري‌ها ميزان آزبست منتشر شده در محيط را نشان می‌دهد، به عنوان مثال در هوای شهر تهران، میزان آزبست ٥/٢ برابر حد مجاز است كه اين مسئله نگران‌كننده است[3].

چگونگی حذف آزبست و جایگزینی آن:

ماده‌ای را می‌توان جایگزین آزبست نمود که دارای اغلب خواص فیزیکی و شیمیایی آزبست باشد. برخي از مواد كه قابليت جايگزيني دارند در زير آمده‌اند :

· پشم شیشه : درحال حاضر پشم شيشه يا پشم سنگ جايگزيني براي آزبست محسوب مي‌شود كه تاثيراتي سوء مشابه آزبست ولي در سطح بسيار كمتر دارد. از جمله دلايل استقبال نكردن از این جايگزين‌ها، اين است كه مواد جايگزين كمي گران‌تر و داراي ويژگي‌هاي كمتري نسبت به آزبست است[1].

تارهای پروپیلن ، پلی اکریلیک ، پلی‌وینیل الکا و یا سلولز: این مواد نیز به عنوان پیوند با سیمان عمل می‌کنند.تارهای شیشه‌ای با قطری حدود 20 تا 1/0 میکرومترکه از پیوندهای بین سیمان و یک ماده قلیایی مقاوم تهیه شده باشند‌، دارای خواص مناسبی از جمله نیروی کشش زیاد ، مقاومت در برابر فشرده شدن ، مقاومت در برابر خوردگی، قابلیت انحناء، وزن کم و مقاومت در برابر آتش بوده که به این تارها امکان می دهد تا در ساخت مصالح ساختمانی به کار گرفته شوند.

· ماده معدنی woll astonie یا متاسیلیکات کلسیم: این ماده دارای ساختمان زنجیری است که شامل 5/96درصد اکسید کلسیم و سیلیس است. قطر هر تار کمتر از 100-10 میکرومتر بوده که ممکن است در اثر سایش مکانیکی به تارهایی با قطر کمتر از 1/0 میکرومتر شکسته می‌شود و همین قطر بحرانی خطرناک است. از این ماده می‌توان به عنوان ضد‌آتش ، عایق حرارتی ، قطعات حرارتی سایشی و در محصولات شیمیایی(رنگ،چسب،مواد قالب گیری) استفاده نمود[5].

· عايق تارابگين: این عایق فاقد هرگونه آزبست است و نوع خاصي از آن در صنعت لنت‌سازي به جاي آزبست استفاده مي‌شود. وجود عناصري با نقطه ذوب بالا همچون اكسيدهاي آلومينيم، منيزيم، سيلسيم و كلسيم در تركيب شيميايي پشم سرباره تارابگين نشان‌دهنده پايداري و ثبات آن در دماهاي بالا است.

· لنت سرامیکی: لنت ترمز سراميکي( لنت سبز ) دوست محيط زيست است. در اواخر دهه 1990 آزبست بدليل مشکلات محيط زيستي از تائيديه استاندارد خارج شد، پيدا نمودن جايگزين خوب براي آزبست انگيزه شرکتهاي توليدي لنت گرديد که مواد فلزي و فيبرهاي فلزي جايگزين آن شد و تمرکز به سمت مواد غير‌‌آزبستي پيش رفت تا زمانيکه شرکت AKEBONO اولين لنت سراميکي را توليد نمود که انقلاب و جهشي در توليد لنت بود. این لنت مخلوطی از سرامیک و تیتانیوم و یا سرامیک و کربن است.

· کولار(Kevlar): کولار(پلی پارافینلین ترفتالامید) مارک تجاری برای فیبر‌های ساخته شده از پارا‌آرامید قوی و سبک که مرتبط با دیگر آرامیدها مثل نومکس و تکنورا هستند. کولار 29 به دلیل استحکام بالا، طول عمر زیاد و مقاومت در برابر حرارت به عنوان جایگزینی مناسب برای آزبست در لنت ترمز است.

· ورق مقاوم حرارتي: اين محصول متشكل از لايه منسوج بافته از جنس 100 درصد پنبه‌اي، به عنوان بستر اصلي است و به وسيله كامپوزيتي از رزين‌ها به همراه افزودني‌هاي مجاز، مذاب و اشباع‌شده و با ضخامت‌هاي گوناگون توليد شده و هيچ‌گونه آزبستي در آن به كار نمي‌رود. متخصصان ايراني با تلاشي شش ساله توانستند، از نسوج بافته صد در صد پنبه‌اي به عنوان مواد اصلي ورق‌هاي مقاوم حرارتي در این اختراع استفاده کرده وبه بازار عرضه کنند.

بحث و نتیجه گیری :

قدر مسلم آزبست با تمامي محسناتي كه دارد، ماده‌اي بسيار خطر‌ناك و تهديد‌كننده سلامت انسان و محيط زيست است. به عنوان راه‌كار براي مقابله با اين معضل مي‌توان موارد ذيل را بر‌شمرد :

_ سهیم بودن کارفرما و کارگران در برقراری یک محیط پاک و سالم

_ درج استفاده از آزبست در برچسب محصولات تولیدی

_ جهت دورریزی و دفن آزبست و ترکیبات آن باید آنها را در محفظه‌ای قرار دهند و با سیمان تثبیت کنند.

_ نقل و انتقال پسماندهای حاوی آزبست باید در ظروف در‌بسته انجام گیرد

_ سوزاندن و خاکستر‌کردن پسماندهای محتوی آزبست مجاز نیست[3]

_ دورریزی آزبست‌های شکننده ، مستلزم انجام آمایش توسط آب و ترکیبات آبدار است و در صورت امکان، باید در محل‌های مخصوص دفن شوند[1]

_ آزبست‌های غیرشکننده نیز تا زمانی که دفن شوند باید مرطوب نگهداشته شوند

_ ظروف محتوی پسماندهای دارای آزبست می‌بایست در گودالها و ترانشه‌های به عمق 2 متر دفن و با خاک کامل پوشیده شوند.

برای حذف کامل آزبست باید هماهنگي و همكاري بين وزارت‌خانه‌هاي مربوطه مانند صنايع و بهداشت با سازمان محيط زيست برقرار شده و اعلام هشدارهاي جدي به مردم صورت گیرد. در بحث آلودگي هوا به مواد سرطان‌زا نيز بايد نهادهاي مختلف براي برطرف كردن اين معضل همكاري كنند اما متاسفانه اين ارتباطات نيز بسيار كم بوده و برنامه منسجمي هم در اين زمينه وجود ندارد.

وزارتخانه‌های صنايع و بهداشت بايد با حمايت از مراكز تحقيقاتي براي جايگزيني آزبست با تركيبات بي‌خطر وارد ميدان شوند و با برنامه‌ريزي و نظارت جدي مواد و تركيبات جايگزيني را براي صنايع فراهم كنند.

[fatyjo0on 1963]

آزبست و جايگزين هاي آن در صنايع مختلف

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

[mani24 29665]

آزبست و جايگزين هاي آن در صنايع مختلف

ممنونم

[fatyjo0on 1963]

ممنونم

خواهش می کنم...من یه مدت در مورد آزبست مطالعه داشتم. کامل ترین و جامع ترین فایلی که یافتم همین بود. بقیه مطالب یا زیر مجموعه همین فایل بودن یا به موازات همین مطلب امیدوارم مفید واقع شه

[mani24 29665]

خواهش می کنم...من یه مدت در مورد آزبست مطالعه داشتم. کامل ترین و جامع ترین فایلی که یافتم همین بود. بقیه مطالب یا زیر مجموعه همین فایل بودن یا به موازات همین مطلب امیدوارم مفید واقع شه

 

کاملا موافقم منم دانلود کردم هم کامل وهم خلاصه خیلی ممنون