مسموميت با اكسيد كربن يا گاز زغال {در پزشکی قانونی}

[S a d e n a 11,333]

مسموميت با اكسيد كربن يا گاز زغال

---

دكتر صمد قضائي

از اجسادي كه براي كالبدگشايي به پزشكي قانوني آورده مي شوند مي توان اجساد مسمومين با گاز زغال يا اكسيد كربن را نام برد، اجساد كساني كه غالباً مظلومانه و بناحق در اثر غلفت و ناداني خود يا برخي اوقات بطور حادثي و بالاحيياد در اثر تنفس كردن گاز اكسيدكربن يا گاز زغال در گذشته اند از آنجايي بالاجبار كه اكثر اين مرگها قابل اجتناب وناحق بوده و بطور غم انگيزي افراد بيگناه و مظلوم وغالباً بي اطلاع و غافل را از بين مي برند جاي آن هست كه در شناسانيدن اين مسموميت و مطلع گردانيدن مردم عادي از خطرات آن اقدام جدي بعمل آيد .

گفتيم كه اين مرگها ناشي از مسموميت حاصل از استنشاق گاز اكسيد كربن يا باصطلاح گاز زغال مي باشند كه درتمام محيطهاي زندگي وكاري كم وبيش وجود دارد .

گاز اكسيد كربن در اثر سوختن ناقص مواد كربن دار حاصل ميشود وتمام مواد سوختني محتوي كربن مي باشند از قبيل زغال ، چوب ، نفت، گازاويل ، مازوت و غيره بدين ترتيب اين گاز در تمام كانونهاي سوخت و احتراق بوجود مي آيد : منقل، بخاري، اجاق كوره ، آب گرم كن موتور اتومبيل و غيره بعلاوه مواد قابل انفجاري مانند باروت و تي ان تي و غيره بعلت دارا بودن كربن بعد از انفجار مقدار زيادي اكسيد كربن بوجود مي آورند .

ظاهراً سوختن كامل مواد سوختني فوق الذكر نبايد توليد اكسيد كربن ( CO) بكند بلكه طبق فرمول زير بايد گازكربنيك ( C O2 )بوجود بياورد ولي اگر سوخت ناقص بود و اكسيژن كم باشد توليد اكسيدكربن ( C O ) مي گردد ولي درعمل نه تنها در موارد ناقص سوخت اين مواد ( معيوب بودن دستگاه ) اكسيد كربن بوجود مي آيد بلكه بعد از سوخت كامل و در بهترين شرايط وسالمترين دستگاهها نيز باز اكسيدكربن درست مي شود كه ناشي از يك پديده شيميايي بنام ( ردو كسيونآندوترميك ) مي باشد كه آن به علت حرارت زياد گاز كربنيك ( CO2 ) حاصل از سوخت كامل تبديل به اكسيد كربن ( CO ) مي گردد بطوريكه طبق نظريه كن آبرست در بهترين وسالمترين وسايل سوخت حداقل يكصدم گازها حاصل از احتراق اكسيد كربن مي باشد يعني نسبت اكسيد كربن ( CO ) به گاز كربنيك ( CO2 ) حداقل يكصدم مي باشد بدين ترتيب مشاهده مي شودكه هيچ كانون سوخت وسوزي ولو سالم و بي عيب كه به رنگ وشكل و وضع مطلوب هم بسوزد بدون توليد اكسيد كربن نخواهد بود تا چه رسد به اينكه معيوب وناسالم بوده و كامل هم نسوزد كه در اين صورت مقدار اكسيد كربن توليد شده خيلي زياد خواهد بود . اكسيد كربن گاز بي رنگ و بويي است كه كمي سبك تر از هوا بوده و فوق العاده سمي و خطرناك مي باشد و به طرز دردناكي از انسانهاي بي گناه قرباني مي گيرد .

كساني كه در اطاق با در و پنجره بسته مي خوابند ويك منقل آتش زغال يا يك اجاق يا بخاري دستي را ( كه دودكش ندارد ) روشن مي گذارند، چه نفتي ، گازي يا زغالي و غيره گازهاي حاصله از سوخت در فضاي اتاق پخش مي شود واكسيد كربن موجود در آن افرادي را كه در آن اتاق خوابيده اند مسموم مي سازد بطوريكه به هنگام صبحدم طليعه صبح براي آنان شام زندگي مي شود غالباً كودكان و افراد مسن يا بيماران به سهولت و به سرعت جان به جان آفرين تسليم مي كنند و افراد سالم و جوان و قوي به حال اغماء و بيهوشي مي افتند كه بعضي اوقات در صورت درمان سريع و صحيح از مرگ نجات مي يابند ( غالباً با باقي ماندن ضايعاتي بويژه ضايعات عصبي ، رواني ) .

يا كودكان معصومي كه زير كرسي مي خوابانند در حالي كه منقل پر از آتش زغال در زير آن قرار داده اند صبح با جسد بي جان كودك معصوم روبرو مي شوند . بعضي اوقات آبگرمكن حمام را روشن كرده مشغول استحمام مي شوند درحالي كه عيب و نقصي در سيستم سوختن وجود داشته ومقداري از گازهاي حاصله از سوختن نفت يا گاز وارد فضاي حمام مي گردد يا گاهي در حمام جهت گرم كردن آن بخاري دستي قرار مي دهند و آن فضا را آلوده مي كنند بطوري كه حمام به پايان نرسيده حيات حمام كننده به پايان مي رسد .

بعضي اوقات هم اتفاق مي افتد كه افرادي آگاه و مطلع به طور اتفاقي فداي ناصحيح و غير بهداشتي بودن منزل مسكوني خود مي گردند بدين ترتيب كه در ساختمانهايي كه دودكشهاي بخاري هاي طبقات مختلف با همديگر مربوط مي باشد يا داراي ديواره هاي مشتركي هستند كه دودكش هاي بخاري ها در آنجا قرار دارد به علت ارتباط اين دودكش ها با هم در طبقات زير بخاري روشن مي كنند اكسيد كربن حاصله از سوخت بخاري آن طبقات از راه مجاري بخاري ها باعث مسموم شدن سكنه خوابيده در بالا مي گردد يا در دو منزل مجاور كه دودكش هاي بخاري ها هر دو در ديوار مشترك قرار دارند روشن كردن بخاري در يك طرف باعث آلودگي طرف ديگر مي شود بدين ترتيب انسانهاي مظلوم و بي گناهي قرباني غفلت يا خيانت كساني مي گردند كه اين منزل را بدون توجه به اصول بهداشتي ساخته اند .

در سنگرها انفجار مواد منفجره باعث آلوده شدن هوا و مسموميت سربازان مي گردد بطوريكه در جنگ بين الملل اول كه ارتشهاي فرانسه وآلمان در جلو يكديگر سنگر بندي كرده و به همديگر تيراندازي مي نمودند در سنگرهاي فرانسويان سربازاني كه در اثر اكسيد كربن مسموم شده بودند در مراحل اوليه مسموميت حالت گيجي و بهت مستي تندي داشتند توسط افسران فوق متهم به مصرف مشروبات الكلي در سنگر شدند در حالي كه معاينه پزشكان ارتشي مسموميت آن بيچاره ها را تشخيص داده و آنان را كه در معرض اعدام قرار داشتند ( به علت مصرف الكل و مستي در ميدان جنگ) نجات دادند .

از اين اشتباهات نمونه ديگري نيز وجود دارد ، در يك مورد تني چند از بيخانمانهاي پاريس را كه در يك كلبه خارج از شهري آتش روشن كرده و شب را به سحر رسانده بودند در كلبه مزبور مرده يافتند درحالي كه يكي دو نفر از آنها حالت مستي هاي فوق العاده شديدي را داشتند و مسموميتشان به مرحله نهايي نرسيده بود، پليس آنها را متهم به مستي و كشتن ديگران كرد در حالي كه معاينان پزشكي مسموميت نامبردگان را با اكسيد كربن به اثبات رسانيد و آنان به جاي زندان به بيمارستان اعزام شدند .

در موارد آتش سوزيها وحريقهاكه عده اي قرباني مي شوند گاهي مشاهده مي گرددكه علاوه بركساني كه بر اثر سوختگي مرده اند عده اي ديگري نيز بدون كوچكترين اثر سوختگي جان خود را از دست داده اند اين افراد كساني هستند كه قرباني گاز زغال يا اكسيد كربن مي شوند كه در اين كانون حريق به مقدار زياد توليد شده وباعث مسموميت و مرگ آنها كه در آن محل محبوس گرديده بودند مي شود .

شكل مسموميت شغلي با اين گاز نيز وجود داردكه در كارگاهها و مراكز اشتغال بعلت وجود مقدار زيادي از آن در فضا اتفاق مي افتد البته مسموميت در اين اشكال غالباً از نوع مسموميت مزمن است كه در اثر استنشاق مقادير كم اين گاز در دراز مدت عارض مي شود.

مسموميت مزمن با اكسيد كربنكه بيشتر توليد سردرد و سرگيجه وضعف و رخوت و افسردگي مي كند نه تنها در كارگاهها و كارخانه ها ديده مي شود بلكه در محيطهاي اداري و دفتري حتي منازل نيز اتفاق مي افتد كه ناشي از آلودگي هواي اين محلها با مقادير كم از اين گاز مي باشد كه از وسايل گرم كننده حاصل شده و در فضاي بسته و داراي تهويه معيوب و نامناسب پخش شده است در بعضي مواقع مصرف دخانيات نيز در چنين فضاهايي به آلودگي هوا كمك مي كند معمولاً مصرف يك سيگار برگ بزرگ درحدود 20 ميلي ليتر گاز اكسيد كربن توليد مي كند دود حاصل از مصرف سيگارتهاي معمولي علاوه بر اكسيد كربن بعلت سوختن كاغذهاي موجود در آنها گازها و مواد سمي ديگري نيز توليد مي كنندكه تمام خطرات دخانيات حتي اثرات سرطانزائي و ايجاد سكته قلبي و غيره مربوط به همين دردهاست كه قسمت اعظم آنها را اكسيد كربن تشكيل مي دهد . در مسموميت هاي مزمن با اكسيدكربن اغلب اين مسموميت جهت مداواي سردرد مزمن يا حالت ضعف و افسردگي خود به اطباي مختلف مراجعه مي كنند كه غالباً به علت عدم توجه پزشك به اين عامل مسموميت تشخيصهاي ديگري داده مي شود كه طبيعتاً درمان نتيجه بخش نمي گردد حتي بعضي از اين افراد در اثر افسردگي حاصل از اين مسموميت و عدم بهبودي در اثر درمان كه بدون شناخت عامل اصلي انجام گرفته و نتيجه نداده است گاهي دست به خودكشي نيز مي زنند بويژه در مواردي كه افسردگي آنان با ضعف جسماني مخصوصاً ضعف جنسي نيز توأم شده باشد .در اين موارد با درمانهاي مختلف و عدم حصول نتيجه از آنها آنان را بطرف خودكشي سوق مي دهد . در حالي كه اگر بعلت ناراحتي هاي آنها پي مي بردند و مسموميت مزمن آنها را تشخيص مي دادند كافي بود كه چند روزي، روزي چند ساعت آنها را در معرض استنشاق اكسيژن كه يگانه علاج اين مسموميت است قرار مي دادند تا خون آنها از اكسيد كربن پاك گشته و سلامت جسم و روان شان بازگردد .

علائم و كيفيت مسموميت

در مسموميت حاد با اكسيدكربن بسته به مقدار گاز در هواي تنفسي و در نتيجه درج آلودگي بدن با اين گاز مسموميت با علائم سردرد و سرگيجه و ضعف شروع مي شود وبا پيشرفت مسموميت و افزايش مقدار گاز در خون به حالت بهت وگيجي كه همانگونه كه اشاره شد شبيه مستي مي باشد منجر مي گردد در مراحل پيشرفته ضعف عضلاني فوق العاده شديدي نيز بر روي اين علائم افزوده مي شود بحدي كه مانع آن مي گردد كه اين اشخاص بتوانند خود را نجات داده و از محل دور شوند بالاخره پيشرفت مسموميت منجر به اغماء و مرگ مي شود و اين افراد را غالباً مرده يا در حال اغماء پيدا مي كنند.

درمان اصلي اين مسموميت دادن اكسيژن است كه بيشتر به شكل اكسيژن پرفشار مي باشد و اين گاز قادر است گلبولهاي قرمز خون را از دست اكسيد كربن يا گاز زغال كه آنها را گرفتار كرده بود آزاد ساخته و به انجام اعمال حياتي خود كه اكسيژن رسانيدن به بدن است قادر گرداند . البته در مراكز طبي درمانهاي دارويي نيز انجام مي گيرد كه بهبودي را تسريع مي كند . در مواردي كه دسترسي به اكسيژن نباشد خارج كردن مسموم از محيط آلوده و قرار دادن او در معرض استنشاق هواي پاكيزه و تميز ثمر بخش خواهد بود .

با توجه به اينكه شدت و وخامت مسموميت با درجه آلودگي هوا به اين گاز مربوط مي شود در مواردي كه آلودگي شديد باشد مانند كانونهاي حريق و غيره امدادگران لازم است جهت حفظ جان خود از ماسك استفاده نمايند .

اصولاً چاره رهايي انسانها از دست اين مسموميت توجه به اصول پيشگيري است كه با شناسانيدن خطرات اين گاز به مردم و اتخاذ تدابير لازم و رعايت اصول بهداشتي در رابطه با وسايل مولد اين گاز عملي مي شود .

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام