نحوه عملكرد كميساريا ي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در خصوص افراد بي تابعيت

[S a d e n a 11,333]

عملكرد كميساريا در خصوص افراد بي تابعيت

---

همانطور كه در بررسي كنوانسيون كاهش موارد بي تابعيتي بيان گرديد طبق ماده 11 اين كنوانسيون وجود سازماني ناظر بر عملكرد كشورها در خصوص اجراي اين كنوانسيون و رسيدگي به وضعيت افراد بي تابعيت پيش بيني شده بود. ولي عملا هيچ سازمان و يا نهاد خاصي براي اجراي اين ماده در نظر گرفته نشده بود از همين رو مجمع عمومي سازمان ملل متحد طي قطعنامه 3274 از كميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان كه مسئول رسيدگي به وضعيت افراد پناهنده در سراسر جهان بود در خواست نمود تا به عنوان متصدي و ارگان ناظر پيش بيني شده[2] در ماده 11 كنوانسيون كاهش موارد بي تابعيتي مسئوليت تصدي اين امر را نيز به عهده بگيرد. اين مساله سبب پديد آمدن يك الزام و يا مسئوليت مضاعف براي UNHCR شد و علت اصلي بحث ارائه اين مسئوليت به كميساريا رابطه بسيار تنگاتنگ و نزديك مشكلات پناهندگان و افراد بي تابعيت بود و از آن مهمتر اينكه در بسياري از موارد پناهندگي افراد سبب بروز مشكل بي تابعيتي براي آنان نيز مي شد.[3] از همين رو كميساريا از نظر مجمع عمومي مناسبترين ارگان براي فعاليت در خصوص مسائل و مشكلات افراد بي تابعيت شناخته شد.

اما در راستاي فعاليت UNHCR در خصوص بحث افراد بي تابعيت مشكلاتي نيز وجود داشت: از جمله آنكه آگاهي تخصصي و علمي كاركنان و كارشناسان كمسياريا در خصوص بحث بي تابعيتي بسيار كمتر از بحث پناهندگان بود و ديگر اينكه موضوع بحث بي تابعيتي تا حد بسيار زيادي در ارتباط با وضعيت و سلايق كشورها در اعطا و يا سلب تابعيتشان بود.

اما گذشته از تمام مسائلي كه تا به حال ذكر شد بايد به اين نكته مهم توجه نماييم كه عملكرد كميساريا در خصوص افراد بي تابعيت تا قبل از سال 1990 پيشرفت چشمگيري نداشت و علت اين مساله را علاوه بر موارد فوق مي توان در تعداد اندك كشورهاي متعاهد به كنوانسيون كاهش موارد بي تابعيتي و همچنين تعداد اندك افراد بي تابعيت به خصوص در مقايسه با پناهندگان جستجو نمود از همين رو است كه در گزارش UNHCR در خصوص فعاليتهاي اين ارگان در ارتباط با افراد بي تابعيت عملا تنها به اين نكته بر مي خوريم كه كميساريا در دوران جنگ سرد در خصوص افراد بي تابعيت موجود كه تعداد آنها بسيار اندك بوده است تنها در مقام عمل اقدام به تهيه گزارش و درخواست از دولتهاي درگير با اين دسته از افراد بي تابعيت براي اعطاي تابعيت به آنها نموده است.[4] اما از سال 1990 به بعد با پايان جنگ سرد و تغيير اوضاع و احوال و شرايط جهاني به ناگاه در پي تجزيه اتحاد جماهير شوروي و ايجاد دولتهاي مستقل كوچك خيل عظيمي از افراد بي تابعيت در اروپاي شرقي پديد آمدند كه وضعيت اين افراد در حدي بود كه نياز به رسيدگيهاي سريع و اضطراري داشتند. از همين رو كميساريا عليرغم سالهاي قبل اقدام به فعاليتهاي گسترده اي در زمينه سر و سامان دادن به وضعيت اين افراد نمود. در همين راستا بود كه در سال 1995 مجمع عمومي سازمان ملل طي قطعنامه شماره 152/50 مصوب 21 دسامبر ضمن تقدير از فعاليتهاي كميساريا در خصوص حمايت از افراد بي تابعيت بر تلاش كميساريا در خصوص بهبود و ارتقا وضعيت اين افراد به خصوص در زمينه دستيابي آنها به مزايايي كه برايشان در كنوانسيونهاي 1954 و 1961 در نظر گرفته شده بوده است, تاكيد نمود.

از اين رو بود كه كميساريا اقدام به تاسيس يك بخش تخصصي در راستاي ارتقا وضعيت افراد بي تابعيت نمود كه به بخش حمايت بين المللي UNHCR معروف است.[5] همچنين در اين بخش يك نفر به عنوان مسئول ارشد حقوقي[6] كه متخصص در بحث افراد بي تابعيت است صرفا براي رسيدگي به وضعيت افراد بي تابعيت انتخاب شده است. از جمله اقداماتي كه UNHCR امروزه در خصوص افراد بي تابعيت و با ياري گرفتن از بخش حمايت هاي بين المللي کميسارياي عالي سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (DIP) انجام

مي دهد. مي توان به موارد زير اشاره نمود.

1- به وجود آوردن يك هماهنگي و يا به اصطلاح Network بين ديگر سازمانهاي بين المللي وابسته به سازمان ملل و سازمانهاي منطقه اي و NGOS در خصوص همكاري در جهت ارتقا و بهبود شرايط افراد بي تابعيت و كمك به آنها در جهت بدست آوردن تابعيت

2- تشويق سازمانهاي منطقه اي و ملي به خصوص در سطح مديران و روسا به وسيله UNHCR و DIP از اين رو كه اين مديران سياستهايي را اتخاذ نمايند كه اين سياستها و استراتژيها در راستاي بهبود وضعيت افراد بي تابعيت باشد.

3- توجه DIP به ديگر مناطقي كه افراد بي تابعيت در آن مناطق زندگي مي نمايند به غير از اروپاي شرقي و مركزي از جمله آفريقا, آسيا و خاورميانه

4- براي دستيابي به يك خط و مشي جهاني در اين راستا, كه UNHCR بتواند به تمام افراد بي تابعيت در سراسر جهان كمك نمايد امروزه در DIP يك گروه صرفا مسئول تهيه برنامه ريزي براي افراد بي تابعيت در نقاط مختلف جهان هستند و براي آنكه اين گروه بتوانند برنامه ريزيهايي دقيق و براساس واقعيات و نيازهاي موجود ارائه دهند UNHCR از تمام كارگزاريهايش در سراسر جهان در خواست نموده است كه در خصوص وضعيت افراد بي تابعيتي كه ممكن است در قلمرو كاري آنان باشند گزارش ارائه نمايند.

5- علاوه بر فعاليتهاي فوق UNHCR همواره سعي نموده تا دولتها را تشويق به يافتن راه حلهايي قطعي و موثر در خصوص كمك به افراد بي تابعيت نمايد. كه بتوان از آن خلال مشكل افراد بي تابعيت را حل نمود. از جمله: اعطاي تابعيت و يا تسهيل در قوانين تابعيتي و ...

6- علاوه بر تشويق دولتها براي يافتن راه حلهاي موثر و اجرايي UNHCR دولتها را تشويق به پذيرش كنوانسيونهاي كاهش موارد بي تابعيتي و بهبود و ارتقا شرايط افراد بي تابعيت مي نمايد تا از اين خلال دولتها تعهدات بيشتري نسبت به افراد بي تابعيت به عهده بگيرند.

7- از ديگر اقدامات UNHCR اطلاع رساني در خصوص وضعيت افراد بي تابعيت و همچنين تهيه بروشورها و پكيج هايي در اين راستا است.

8- علاوه بر بحث اطلاع رساني UNHCR يك سري برنامه هاي آموزشي را نيز در اين خصوص سازماندهي نموده است. و اين دوره هاي آموزش كه بيشتر در قالب Workshop برگزار مي شود. رده هاي مختلفي از جمله مسئولين و مقامات رسمي كشورها، روساي سازمانهاي غير دولتي، مرتبط با بحث افراد بي تابعيت و حتي خود كارمندان UNHCR را تحت آموزش قرار داده است.

9- در طي ساليان اخير همكاري UNHCR با NGOs روند بسيار رو به رشدي يافته است. به خصوص NGOs منطقه اي و محلي زيرا تجربه اثبات نموده است كه اين NGOs داراي مطالب و اطلاعات و حتي تحليلهاي بسيار جامع و كاملي راجع به افراد بي تابعيت هستند. و از همه مهمتر آنكه اين NGOs در ارتباط مستقيم با افراد بي تابعيت مي باشند زيرا اين سازمانها همواره از مهمترين ارگانهاي حمايتي هستند كه به افراد بي تابعيت كمك مي نمايند.

10- اما از جمله مهمترين اقدامات UNHCR در طي ساليان گذشته كسب تابعيت براي افراد بي تابعيت بوده است و UNHCR اين كار را از طريق ارائه درخواست به دولتهايي كه اين افراد در آن كشورها ساكن هستند اعمال مي نمايد. براي مثال در كشورهاي اكراين, بالكان, شاخ آفريقا اين مساله مورد پيگيري قرار گرفته شده است.

علاوه بر مسائل مذكور دولتهايي كه به كنوانسيون كاهش موارد بي تابعيتي پيوسته اند همواره گزارشهاي ساليانه اي را براي UNHCR در خصوص اقداماتي كه در جهت كاهش موارد بي تابعيتي ارائه نموده اند ارائه مي دهند.

كميساريا نيز با بررسي اين گزارشات نظرات خود را راجع به عملكرد اين دولتها اعلام مي نمايد. تنها مساله اي كه در اين خصوص شايان ذكر است بحث نداشتن هيچ گونه قدرت و يا ضمانت اجرايي از سوي كميساريا در خصوص كشورهايي است كه حقوق افراد بي تابعيت را نقض مي نمايند. و اين مساله خود مي تواند يكي از نقصانهاي اساسي و مهم كميساريا به عمل آيد.[7]

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

[1] United Nation High Comissioner for Refugee.

[2] Magnus, Engstrom, Obi Naoko"Evaluation of UNHCR’s Role and Activities in Relation to Statelessness" UNHCR Publication, Geneva 2001, P. 3.

 

[3] Ibid. P. 4

[4] Ibid., P. 6.

[5] UNHCR’S Department of International Protection (DIP)

[6] Senior legal officer

[7] Ibid., P11.