YAGHOT SEFID 29302 اشتراک گذاری ارسال شده در 4 بهمن، ۱۳۹۱ [h=2] [/h] یكی از روشهای مقابله با آلودگی دریا و جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست دریایی ، استفاده از مواد جاذب برای جمعآوری و جلوگیری از گسترش مواد نفتی روی آب است. مواد جاذب، معمولاً در آلودگیهای نفتی کوچك و در مواقعی که برای جمعآوری آلودگیهای نفتی به وسیلهی اسكیمر از روی سطح آب، محدودیت وجود داشته باشد ، مورد استفاده قرار میگیرند. از مواد جاذب ، برای جذب آلودگیهای نفتی در نقــاط با میـــزان عمق کم و با میزان دسترسی محدود، بومهای جاذب و محیطهایی که امكان جمعآوری مواد نفتی از روی سطح آب، به آسانی فراهم نیست، استفاده میشود. دستهبندی انواع مواد جاذب جاذبها از نظر جنس، به چهار گروه جاذبهای طبیعی، جاذبهای طبیعی فرآوری شده، جاذبهای معدنی و جاذبهای سنتزی، دستهبندی میشوند. جاذبهای طبیعی جاذبهای طبیعی، شامل مواد آلی و معدنی هستند. از جاذبهای آلی، میتوان كاه،چوب ذرت، پوستهی بادام زمینی،فیبر چوب و تورب ساخته شده از خزهی پوسیده را نام برد. مواد طبیعی، نسبتاً ارزان و به فراوانی در دسترس هستند و از شدت جذب قابل قبولی برخوردارند. چوب و تركیبات لیگنوسلولزی، قابلیت زیادی در جذب آلودگیهای نفتی دارند. به علت جذب فیزیکی بالا،استفاده از این مواد برای جلوگیری از گسترش سریع آلودگی موثر خواهد بود. در حادثهی آلودگی توری كانیون فرانسه، در حدود 20 هزار تن از تکههای چوب، روی لکههای نفتی پخش و سپس آنها را از كنارهی ساحل، جمعآوری كردند. ارزان و در دسترس بودن ، تجدیدپذیر بودن و متناسب بودن این جاذبها با محیط زیست، باعث میشود كه تمایل بیشتری به سمت جاذبهای زیستی و طبیعی وجود داشته باشد. در بین پسماندهای كشاورزی، «باگاس نیشکر»، از جمله پر كاربردترین است. مطابق با تعریف انجمن بین المللی متخصصان نیشکر، به باقیماندهی نیشکر پس از خرد شدن آن در یك یا چند آسیاب متوالی، «باگاس» گفته میشود. باگاس حاصل از این آسیابها حاوی 45 تا 50 درصد رطوبت بوده و نیز، دارای مواد نا محلولی، مثل: سلولز، فیبرهای متراكم شده و مواد محلولی، مانند قند است. از نظر تجزیهی عنصری، به طور متوسط، میتوان تركیب مواد را به صورت كربن 47 درصد، هیدروژن 6/5 درصد، اكسیژن 44 درصد،خاكستر 2/5 درصد در نظر گرفت. این ماده، بیشتر در كشورهای دارای آب و هوای گرم و مرطوب پراكنده است. در ایران، نیشکر در مقادیر زیاد تولید میشود و با توجه به متمركز بودن كشت نیشکر و باگاس حاصل از واحدهای استحصال شکر و مقدار تولید سالیانهی آن در كشور، استفاده از آن به عنوان یك منبع تجدیدپذیر، کاملاً اقتصادی و مقرون به صرفه است. استفاده از مواد آلی طبیعی، نظیر: كاه، چوب ذرت، پوست برنج، پرها، خرده های چوب و پشم، بنا به دلایلی، مانند: زیست تخریب پذیری، تجدید پذیری، هزینهی پایین و اثر كمتر بر محیط زیست دریایی، در صورتی كه در حین عملیات پاکسازی آلودگی نفتی رها شوند یا از دست بروند، رواج دارد. البته، موارد یادشده، معایبی نیز دارند كه عبارتند: از احتمال آتش گیری در حین ذخیره،جذب حشرات به محصولاتی مانند چوب كه به عنوان جاذب استفاده میشوند ، ایجاد گرد و غبار و پراكندگی مواد بدون بسته بندی، راندمان جذب كمتری نسبت به جاذبهایی از جنس پلی پروپیلن. جاذبهای معدنی (بیشتر رس ها) و جاذب های سنتزی (بیشتر پلی پروپیلن) جاذب های انتخابی در بیشتر موارد محسوب میشوند. جاذبهای طبیعی فرآوری شده جاذبهای طبیعی، نسبتا ارزان و در دسترس هستند و شدت جذب قابل قبولی دارند. بسیاری از جاذبهای طبیعی عمل آوری می شوند.این عمل آوری، باعث افزایش كارایی برای جذب نفت می شود،اما قیمت جاذب را نیز افزایش میدهد. یکی از روشها، استیله كردن گروه هیدروكسیل آزاد موجود در جاذبهای مختلف، مانند: كاه،كلش برنج و باگاس به وسیلهی انیدرید استیك است. با افزایش دما و میزان كاتالیست مورد استفاده، ظرفیت جذب و قدرت جذب بالا خواهد رفت و از مزایای آن، می توان به قیمت پایین و ظرفیت جذب بالا و جذب آسان اشاره كرد. به دلیل این كه كاه استیله شده به طور مشخص دارای خاصیت آبگریزی است و جذب آب پایینی دارد، بازیابی نفت از كاه، برای چندین مرتبه امکانپذیر است. در نتیجه، استیله كردن كاه برنج و دیگر موادی كه قابلیت زیست تخریب پذیری دارند، مانند: باگاس و ضایعات چوب، یکی از روشهای مناسب و اقتصادی برای حذف آلودگیهای نفتی موجود در آب است. جاذبهای معدنی 1- آئروژل این مواد، اكسید فلزات جامد هستند كه حالت اسفنجی باز دارند. این ساختار، به آنها اجازهی نفوذ تركیبات مختلف به ساختار جامد را میدهد. اولین بار، سیلیکا آئروژل، توسط محلول غلیظ سیلیکات سدیم و پتاسیم به دست آمد. پیشرفتهای چشمگیری در تهیهی آئروژلها به وجود آمده است. به عنوان مثال، استفاده از آلکوكسید، باعث حذف مرحلهی شستشو و مراحل تعویض حلال و در نتیجه، موجب شتاب دادن به واكنش میشود. به رغم ویژگیهای سیلیکا آئروژل، باید به برخی دشواریها، قبل از تجاری شدن آنها توجه كرد. یکی از این مشکلات و موانع همراه با آنها، خراب شدن ساختار آنها به دلیل جذب آب است؛ به دلیل این كه، دی اكسید كربن از لحاظ اقتصادی باصرفهتر، ایمنتر و دارای قابلیت آتش گیری و انفجار و از لحاظ شیمیایی، خنثی و دارای دمای بحرانی پایینی است. 2- زئولیت در چند دههی گذشته، اغلب تحقیقات روی سیلیکا، بر خاصیت آبگریزی متمركز شده است. زئولیتها به عنوان جایگزین، به منظور جذب آلودگیهای نفتی كاربرد دارند. زئولیتها از نظر گرمایی، بسیار پایدار هستند (تا 30 Cپایدار هستند) و مانند دیگر تركیبات آلومینوسیلیکات، دارای منافذ مشخصی در حدود 0.2-0.9nm هستند كه مربوط به سطح ویژه آنها است. ژئولیتهای آبگریز، نسبت به كربن فعال از مزیتهای زیر برخوردارند: -نیازمند تجهیزات ایمنی كمتر هستند،بهدلیل آن كه آتشگیر نیستند. - جذب رطوبت كمتری نسبت به كربن فعال دارند. كربن فعال، در حدود 70 درصد جذب رطوبت دارد و زئولیت، از حدود 50 درصد جذب رطوبت دارد. یکی از معایب زئولیتهای آبگریز، ظرفیت جذب كمتر آنها نسبت به كربن فعال است. اصلاح سطحی زئولیتها به وسیلهی حذف آلومین، صورت میگیرد. از خاكستر آتشفشانی نیز، میتوان به عنوان تصفیهی آبهای فاضلاب و آبهای آلوده به مواد نفتی استفاده كرد. 3- خاكهای معدنی خاکهای معدنی كه از ذرات كوچك كریستالی دارای ورقهای چهاروجهی سیلیکا تشکیل شده اند. (یونهای سیلیکون كه به صورت چهاروجهی با اتمهای اكسیژن پیوند تشکیل دادهاند و ورقهای هشت وجهی یونهای آلومینیوم و منیزیم، به صورت هشت وجهی، با شش مولکول اكسیژن و هیدروكسیل پیوند دارند. خاکهای معدنی، با جایگزینی یونهای سیلیکون، به جای یونهای آلومینیوم در شبکهی چهار وجهی و جایگزینی به وسیله یونهای منیزیم و دیگر كاتیونهایی كه از لحاظ اندازه برابر هستند، در لایهی هشت وجهی، به بار خنثی میرسند. از این راه، به دلیل خنثی بودن سطحی این مواد، یونهای سدیم و پتاسیم و كلسیم، به عنوان كاتیونهای جایگزین، میتوانند به سطح این مواد معدنی جذب شوند. این كاتیونها قابل تعویض با كاتیونهای دیگر موجود در خاکهای معدنی، مثل مواد معدنی و كاتیونهای فلزی هستند. 4- پرلیت از دیگر مواد معدنی، میتوان به كاربرد گرافیت ورقهای و پرلیت و كربن فعال در حذف آلودگیهای نفتی اشاره كرد. پرلیت، یکی از جاذبهای صنعتی است كه به فراوانی در معادن یافت میشود. از خصوصیات بارز پرلیت، میتوان دانسیتهی كم ((40-200kg/m3 (فضای تخلخل زیاد بیش از 90 درصد)، ساختار لایه لایهای آن، پخش شدن سریع پرلیت روی نفت، نفوذپذیری بالا و جمعآوری آسان آن را مورد توجه قرار داد. پرلیت، بلافاصله بعد از جذب نفت به صورت لخته روی سطح آب، شناور میماند كه جمعآوری آن از روی سطح آب، به آسانی امکانپذیر میشود. فرایند جذب لکهی نفتی توسط پرلیت، از نوع جذب سطحی است كه به شدت بستگی به نوع ماده جاذب، سطح تماس، ساختار آن، مقدار و تركیب ماده آلی دارد. در فرایند جذب سطحی، جذب عمدتاً از نوع جذب فیزیکی است. خاصیت آبگریزی پرلیت، باعث برتری این جاذب برای كاربرد آن در محیطهای آبی میشود. 5- کربن فعال كربن فعال، به طور گسترده برای جذب تركیبات آلی و مخصوصاً برای جداسازی تركیبات فرار آلی مورد استفاده قرار میگیرد. از مزایای كربن فعال، میتوان به قابل دسترس بودن و تهیهی آن از بسیاری از كارخانهها و قدرت جذب نسبتاً بالای آن اشاره كرد. با توجه به مزایای كربن فعال، از معایب این جاذب، میتوان خطر آتشگیری، بسته شدن منافذ به دلیل پلیمریزاسیون كاتالیستها به وسیلهی خاكسترهای موجود روی سطح كربن فعال را مورد توجه قرار داد؛ ولی با استفاده از تركیب دو مادهی خاکهای آلی و كربن فعال، ظرفیت جذب نفت را بالا میبرند. بنابراین، مخلوط كربن فعال و دیگر مواد متخلخل، مانند: سیلیکا آئروژل، زئولیت و ژئوپلیمرها میتوانند به عنوان جاذب آلودگی نفتی مورد استفاده قرار بگیرند؛ همچنین، این مواد، از قدرت جذب نفت نیز برخوردار هستند. جاذبهای سنتزی پلی پروپیلن و پلی یورتان، متداولترین مواد سنتزی آلی در حذف آلودگیهای نفتی به شمار میروند. دلیل این پدیده، خاصیت نفت دوستی و آبگریزی آنها و همین طور، وزن سبك این تركیبات است. فرم شبکهای باز پلی یورتان، این فومها را قادر میسازد تا چند برابر وزنشان نفت را از محلول آب و نفت جذب كنند، كه این موضوع مستلزم اصلاحات سطحی است كه باید در روی شبکهی فوم پلی یورتان انجام شود. پلی پروپیلن، یك جاذب سنتزی با راندمان بالاست و نسبت به جاذبهای معدنی، ضایعات كمتری را ایجاد میكند. مزیت دیگر پلی پروپیلن، قیمت بالای آن، عدم زیست تخریب پذیری و سطح بالاتر آموزش مورد نیاز برای كاركنان در خصوص كاربرد آن، برای حذف لکه نفتی است. مواد جاذب، ممکن است با تركیبات آب گریز و نفت دوست، به منظور بهبود عملکرد جاذبها عمل آوری شوند. تركیبات نفت دوست، تمایل به جذب نفت دارند. در حالی كه تركیبات آب گریز، آب را دفع میكنند. این نوع عمل آوریها، از آن جا كه به شناوری جاذبها بر روی آب نیز، كمك میكنند، مفید محسوب میشوند. از دیگر مواد سنتزی كه در سالهای اخیر، در حذف لکههای نفتی مورد توجه قرار گرفته است، ضایعات لاستیك و آمیزههای لاستیکی است كه با توجه به خاصیت ذاتی پودر لاستیك در جذب هیدروكربنهای مایع و گاز، استفاده از تركیبات لاستیکی در جذب لکههای نفتی میتواند یکی از راه حلهای مناسب و یکی از ارزانترین روشهای بازیافت این ماده در صنعت باشد. روشهای استفاده از مواد جاذب جمعآوری آلودگیهای نفتی از روی سطح آب به وسیلهی مواد جاذب، به روشهای زیر صورت میگیرد: 1- استفاده از مواد جاذب به صورت توده ای مواد جاذب به صورت توده ای، دسته ای از مواد جاذب هستند كه شکل خاصی ندارند و از مولکولهایی ساخته شده اند كه هیــچ گونه اتصالی با یکدیگر ندارند . این مواد میتوانــند به صورت رشتههای كــوتاه و یا مـــواد معدنی (پرلیت،ورمکولیت) ، مواد با منشا گیاهی (كاه،زغال سنگ نارس) و یا مواد مصنوعی مثل مواد پلیمری (پلی اورتان، پلی پروپیلن و پلی استایرن) باشند. این مواد، بر روی آب، به صورت گسترده پخش میشوند و به صورت مستقیم، با آلودگی تماس پیدا میكنند و میتوانند در بین لایههای آلودگی در صورتی كه به شکل نازک درآمده باشند، نفوذ پیدا كنند. 2- استفاده از مواد جاذب به شکل ورق و یا رول ورقهای جاذب، معمولاً به صورت مربعی شکل و با ابعاد 50×50 سانتیمتر و یا به شکل نواری هستند. ضخامت ورقهای جاذب، كمتر و یا برابر 3 میلی متر است. از انواع این ورقها، میتوان به ورقهای جاذب پلی پروپیلن اشاره كرد. رولها، معمولاً از جنس منسوج غیر بافته هستند و در داخل آنها رشتههایی وجود دارد كه آنها را تقویت میكند. در هنگام استفاده از مواد جاذب به صورت ورق جاذب و یا رول، باید موارد زیر در نظر گرفته شود: 1-2- این نوع از مواد جاذب، برای میزان اثرگذاری بیشتر، باید مدت زمان بیشتری روی آب باقی بمانند، اما این مسئله نیز، باید مورد توجه قرار بگیرد كه این مواد، باید حتماً از روی آب جمعآوری شوند.پراكندگی ورقهای جاذب توسط جریان آب و یا باد، جمعآوری این مواد را از روی سطح آب، دشوار خواهد ساخت. 2-2- در مناطق با وسعت كم، به منظور افزایش میزان جذب، میتوان با استفاده از حركت دادن ورقهای جاذب و رولها روی سطح آب، میزان جذب را افزایش داد. همچنین، میتوان از بومهای شناور برای محصور كردن آلودگی و استفاده، بهتر، از مواد جاذب استفاده كرد. با كمك این روش، جمعآوری ورقهای جاذب و رولها از روی سطح آب، آسانتر خواهد بود. در این مناطق، برای جمعآوری مواد جاذب از روی سطح آب، از شن كش و چنگكهای مخصوص استفاده میشود. 3-2- در عملیات جمعآوری مواد نفتی، در صورتی كه شرایط استفاده از بومهای مهار در منطقه وجود نداشته باشد، باید از رولهای جاذب استفاده شود. جریانها و امواج دریایی، باعث پراكندگی و حركت رولهای جاذب روی آب خواهند شد. در هنگام استفاده از رولهای جاذب، باید از طنابهایی به منظور جلوگیری از پراكندگی رولها در منطقهی عملیات استفاده شود. 3- استفاده از مواد جاذب، به صورت بوم ( (Sorbent Boomو بالشتكهای جاذب ( (Sorbent Pillowبالشتكهای جاذب، نوعی از مواد جاذب هستند كه در داخل پوششهای نفوذپذیر از جنس سیمی،پلاستیکی یا سایر مواد قرار دارند و برای جذب مواد نفتی مورد استفاده قرار میگیرند. معمولاً میزان طول این بالشتكها، كمتر از یك متر است. برای افزایش میزان جذب و جلوگیری از خروج آلودگی، باید بومها از انتها به یکدیگر متصل شوند. -استفاده از مواد جاذب به صورت الیافهای رشته ای بلند الیافهای جاذب، به صورت رشتههای طنابی بلند و معمولاً از جنس الیاف پلی پروپیلن هستند كه به یکدیگر بافته شدهاند و به وسیلهی سیم، به یکدیگر متصل میشوند. این الیافها میتوانند به صورت تکی و یا به صورت چند تایی مورد استفاده قرار بگیرند. این گونه جاذبها، برای جذب مقادیر كم مواد نفتی با میزان ویسکوزیتهی متوسط تا بالا و همچنین، برای جذب سریع آلودگیهای نفتی كه در آب به صورت امولسیون در آمدهاند، مورد استفاده قرار میگیرند. 5- استفاده از مواد جاذب، با توجه به موقعیت منطقه گاهی اوقات، برای مقابله با آلودگی، از مواد جاذب با توجه به موقعیت محیطی و فراوانی مواد جاذب در آن نقطه استفاده میشود . از موارد استفاده از مواد جاذب به صورت موقتی ، می توان به استفاده از كاه، نی، علف جارو، سرخس خشك شده، باگاس (ضایعات نیشکر) و سایر مواد قابل دسترس و فراوان در منطقه اشاره كرد. در عملیات مقابله با آلودگیهای نفتی، شناسایی و استفاده از گیاهان بومی منطقه، با توجه به اثرات كمتر این مواد بر محیط زیست دریایی نسبت به مواد جاذب صنعتی، از اولویت بیشتری برخوردار است. نگهداری مواد جاذب مواد جاذب، اصولاً مواد پایداری هستند و تاریخ انقضاء ندارند. در مورد نگهداری از این گونه مواد، باید موارد زیر در نظر گرفته شود: 1- این مواد، باید در جای خشك و دور از تماس مستقیم با آب نگهداری شوند. مواد جاذب، در صورت تماس با آب و رطوبت، میزان اثرپذیری خود را بر اثر جذب آب، از دست خواهند داد. 2- در انباری كه برای نگهداری مواد جاذب در نظر گرفته می شود، باید به موارد زیر توجه كرد: 1-2- باید نوع ماده جاذب، جنس آن، وزن بسته بندی و بهترین روش برای از بین بردن آن، پس از جذب مواد نفتی، مشخص شود. 2-2- مواد جاذب، باید بر اساس نوع و میزان جذب، به منظور پاسخگویی به حوادث نفتی، مشخص شده باشند. 3-2- مواد جاذب، باید بر اساس میزان، نحوهی بسته بندی و موقعیت قرارگیری آنها در انبار مشخص شوند. 4-2- انبارهای نگهداری مواد جاذب، باید از حملهی جانوران موذی و جونده، حفظ و نگهداری شوند. 1 لینک به دیدگاه
ارسال های توصیه شده