جرم مقيّد

[S a d e n a 11,333]

جرم در لغت به معناي «گناه» است. و در اصطلاح قانون مجازات اسلامي، «هر فعل يا ترك فعل كه در قانون براي آن مجازات تعيين شده باشد جرم محسوب مي‌شود» (ماده 2 قانون مجازات اسلامي)

جرائم از لحاظ لزوم يا عدم لزوم حصول نتايج مجرمانه به جرائم مطلق و مقيّد تقسيم مي‌شوند

 

جرم مقيّد: چنانچه تحقق جرم مقيّد به ايجاد نتيجه‌اي باشد، يعني اگر قانونگذار، حصول نتيجه‌اي را جزو عناصر تشكيل دهندۀ جرم منظور كرده باشد، جرم را مقيّد مي‌نامند.

همانطور كه بيان گرديد نتيجه در تحقق و اتمام جرم، نقش بسيار عمده‌اي را بر عهده داشته و تحقق مسئوليت مجرم در اغلب موارد، منوط به حصول نتيجه است. تا وقتي كه نتيجه مورد نظر مجرم به دست نيامده باشد نمي‌توان گفت كه جرم كامل شده است؛ براي مثال قتل و سرقت از جرائم مقيد به حساب مي‌آيند قتل يعني خاتمه دادن به حيات ديگري و سرقت عبارت است از ربودن مال ديگري به صورت پنهاني تا زماني كه به حيات ديگري خاتمه نداده باشد يا مال كسي ربوده نشده باشد (ربوده شدن مال و خاتمه يافتن حيات ديگري نتايج جرم سرقت و قتل هستند) نمي‌توان گفت كه جرم قتل و سرقت به طور كامل اتفاق افتاده است. به عبارت ديگر حصول نتيجه موجب اتمام و اكمال جرم است.

 

فوايد اين تقسيم بندي:

1- در شروع به جرم:

فقدان انصراف ارادي، يكي از شرائط تحقق شروع به جرم و اجراي مجازات است و اگر مرتكب شخصاً و به ميل و اراده و بدون دخالت عوامل خارجي از ارتكاب عمل خودداري نمايد به شرط اينكه اقدام انجام شده جرم نباشد، به خاطر شروع به جرم مجازات نخواهد شد.

ولي اگر بر اثر موانع خارجي از ادامۀ اعمال اجرائي بازماند بدون شك «به خاطر شروع به جرم» مستوجب مجازات خواهد بود. گاهي تشخيص لحظۀ انصراف كه آيا قبل يا بعد از ارتكاب جرم است، ساده نمي‌باشد؛ چون تشخيص لحظۀ ارتكاب جرم دقيق است در اين مورد ميان جرائم مطلق و مقيد فرق است.

در جرايم مقيّد تا حصول نتيجۀ جرم مرحلۀ شروع به جرم است يعني تا وقتي كه نتيجه جرم حاصل نشده است جرم در مسير شروع جرم قرار دارد و كامل نشده است. چنانچه در اين مدت نسبتاً طولاني قصدش معلق شود و به صورت ارادي از قصدش منصرف شود و نتيجه جرم حاصل نشود مجازات نخواهد شد.

2- قصد محرمانه در جرائم مقيّد:

در جرائم مقيّد يعني در جرائمي كه حصول نتيجه در توصيف مجرمانه ملحوظ است ارادي بودن اعمال و افعال كه به نتيجۀ مزبور منجر شده است، عنصر خواستن را تكميل نمي‌كند بلكه بايد در رسيدن به آن نتيجه نيز، اراده و قصد داشته باشد. مثلاً كسي كه اراده و قصد مي‌كند كه شخصی را بكشد، هم در زدن آن شخص و هم در كشتن او اراده دارد ولي اگر بر عكس در زدن اراده داشته ولي در كشتن اراده نداشته باشد (و عمل او نوعاً كشنده نباشد) عمل او قتل عمد محسوب نمي‌شود.

مگر اینکه قصد تبعی وجود داشته باشد مثل موردی که آلت قتاله، نوعا کشنده باشد مانند شمشیر، که در این مورد حتی اگر قصد قتل نباشد، قتل به واسطه کشنده بودن آلت، عمدی می­باشد.

 

نویسنده

: مهدی رجبي اصل