مقاله جهنمي در دوردست

[YAGHOT SEFID 29,302]

جهنمي در دوردست ....

 

اقمار سيارات منظومه شمسي اگرچه از نظر اندازه سر تعظيم در برابر سيارات فرود مي‌آورند، اما از نظر خصوصيات عجيب و غريب خود، اغلب اين والدين بي‌احساس را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهند! قمرهاي مشهور منظومه شمسي از نظر تعداد، به نسبت 20 به 1بيشتر از سيارت آن هستند و تنوع قابل توجهي را نيز از خود نشان مي‌دهند. برخي از اين دنياها مانند تيتان، پيچيده‌تر از هر سياره‌اي هستند. برخي ديگر از اين قمرها مانند دنياي يخ‌زده اروپا، مي‌تواند پناهگاهي براي حيات احتمالي باشند.

برخي از فوران‌هاي آتشفشاني آيو آنقدر شديد هستند که توده عظيمي از گاز و خاکستر را به ارتفاع 500 کيلومتر به داخل فضا پرتاب مي‌کنند.

 

 

به گزارش نيوساينتيست، امسال چهارصدمين سالگرد

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

است. کشفي که در يک لحظه، تعداد قمرهاي شناخته شده را براي انسان 5 برابر کرد. به همين بهانه در ادامه به توضيح يکي از اقمار سياره مشتري مي پردازيم.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

با سطحي پر از حفره و لرزش‌هاي مداوم ناشي از فوران هاي آتشفشاني، آيو، اين قمر داخلي بزرگ مشتري، آتشفشاني‌ترين دنياي شناخته شده منظومه شمسي محسوب مي‌شود. اين قمر از سطحي که تنها يک دوازدهم سطح زمين مساحت دارد، 100 برابر بيشتر از تمام آتشفشان‌هاي کره زمين گدازه به بيرون پرتاب مي‌کند.

سطح آيو به واسطه وجود چشمه‌هاي جوشان و صخره‌هاي مذاب، چهره‌اي لکه لکه دارد. بزرگ‌ترين اين درياچه‌ها که لوکي‌پاترا ناميده مي‌شود، بيش از 200 کيلومتر عرض دارد.

در سطح اين قمر، ماگما با اعمال فشار ناگهاني راه خود را از بين شکاف‌هاي موجود در پوسته صخره‌اي باز مي‌کند و خطوطي از مواد مذاب را تشکيل مي‌دهد که 50 کيلومتر يا بيشتر طول دارد.

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

ناسا، تصويري حرارتي از يکي از اين رودخانه‌‌هاي آتشين را در سال 2007 / 1386، در حين سفر خود به سمت پلوتو و هنگام عبور از کنار مشتري، ثبت کرده است.

برخي از فوران‌هاي آتشفشاني آيو آنقدر شديد هستند که توده عظيمي از گاز و خاکستر را به ارتفاع 500 کيلومتر به داخل فضا پرتاب مي‌کنند. اين اتفاق وقتي رخ مي‌دهد که يک جريان مواد مذاب، لايه‌هاي سطحي دي‌اکسيد گوگرد منجمد را تبخير کند؛ و يا گاز محلول موجود در ماگما با تشکيل حباب، توده‌هاي پرسرعت مواد مذاب را از سطح سياره به خارج پرتاب کند.

تمام اين رفتارهاي خشن آتشفشاني، نتيجه جاذبه هم‌زمان مشتري و دو خواهر آيو، يعني اروپا و گانيمد است. مدت گردش مداري اين قمرها دقيقا 2 و 4 برابر گردش مداري آيو هست. در نتيجه، اين سه قمر به طور متناوب در يک خط قرار مي‌گيرند. در طول زمان، کشش گرانشي آرام اين اجتماع دوره‌اي، مدار آيو را تدريجا به صورت بيضوي درآورده است.

هنگامي‌که آيو اين مدار را طي مي‌کند، تاثير جاذبه مشتري بر روي آيو قوي و ضعيف مي‌شود. تنش‌هاي ناشي از اين پديده طي فرايندي که گرمايش جزر و مدي ناميده مي‌شود، قمر را از درون گرم مي‌کند. اين اثر بر روي آيو چنان قدرتمند است که مي‌تواند صخره‌ها را ذوب کند و آتشفشان‌ها را به وجود آورد.

چنين شرايط آتشفشاني شديدي ممکن است در عالم بسيار متداول باشد. به عنوان مثال،

برای مشاهده این محتوا لطفاً ثبت نام کنید یا وارد شوید.

• ورود
• یا
• ثبت نام

، داراي مداري بسيار نزديک به ستاره مادر است و کشش گرانشي بسيار قدرتمندي را تحمل مي‌کند. اگر مدار آن تنها اندکي بيضوي باشد، گرمايش جزر و مدي کافي براي تبديل اين سياره به يک دنياي آتشفشاني وجود دارد. بنابراين آيو مي‌تواند تصويري اجمالي از شرايط موجود بر روي ميليون‌ها سياره فرازميني را در اختيار ما قرار دهد.

با اين وجود، به نظر مي‌رسد که آيو در حال سرد شدن است. دليل اين امر نيز به احتمال زياد ناشي از کاهش تدريجي حالت بيضوي مدار آن، نسبت به زمان‌هاي گذشته است. ده‌ها يا شايد صدها ميليون سال بعد، تشديد مداري اروپا و گانيمد باعث خواهد شد که آيو در يک مدار تقريبا دايروي، بدون گرمايش جزر و مدي قرار گيرد. بنابراين روزي فرا مي‌رسد که از آتشفشان‌هاي آيو، جز نامي در خاطره‌ها چيزي باقي نخواهد ماند.